Tuberculose onder rundvee moet
totaal worden uitgeroeid
Stakende
Raadsleden
De haven-stakingen in Amster
dam en Rotterdam houden aan
Aantal ongelukken in grote steden
sterk gestegen
Overspanning als ziekte-oorzaak
Clotje £ewt
DONDERDAG 17 AUGUSTUS 1950
DE LEIDSE COURANT
TWEEDE BLAD PAGINA 1
Hoe dat te betalen
De regering is slechts bereid haar
bijdrage te verlenen aan het plan
om binnen vijf jaar tijds de tubercu
lose onder de rundveestapel uit te
roeien, wanneer de grootst mogelijke
zekerheid bestaat, dat, ondanks ver
rassingen, die zéker niet zullen uit
blijven, de financiering daarvan tot
het einde toe gezond is te noemen.
Aldus minister Mansholt in een brief
aan de Stichting voor de landbouw
naar aanleiding van de onzekerheid,
welke in den lande ten aanzien van
de uitvoering van het plan bestaat.
Het is voorhands onverantwoord,
het totaal der beschikbaar komende
geldmiddelen op grond van uitzon
deringsregelingen nu reeds te ver
minderen, gezien de omstandigheid,
dat het plan zich over een niet on
aanzienlijk aantal jaren uitstrekt. De
aan de uitvoering verbonden kosten
kunnen nog niet worden overzien.
In dit opzicht kunnen dus geen ver
dere risico's worden aanvaard. De
regering beoogt n.l. met het plan een
volledige uitroeiing van de runder-
t.b.c. in ons land en zij kan zich der
halve niet verenigen met een finan
ciële Opzet, welke slechts ruimte
laat tot zij het wellicht belangrij
keverlaging van het reactie-per
centage te komen.
De minister acht het daarbij van
zelfsprekend, dat alle gezamenlijke
geldmiddelen beschikbaar moeten
zijn en blijven voor het voornaamste
doel, namelijk het slachten van de
reactiedieren, en tevens, dat de vast
stelling van de grootte der vergoe
dingen niet onnodig mag worden be
perkt door reeds van tevoren aan
een gedeelte der gelden een andere
bestemming te geven. Achteraf wa
re dan te bezien, op welke wijze
eventuele overschotten zijn aan te
wenden ten nutte van de tuberculo
sebestrijding. v,
Gedecentraliseerde uitvoering.
De mededeling van de veehouderij,
dat zij uit een in te stellen heffing
van 25 cent op de 100 kg. melk in
vijf jaar 50 millioen gulden voor
dit doel bijeen zou brengen, heeft er
toe geleid, dat ook de overheid een
gelijk bedrag zal bijdragen. In het
begin van deze zomer heeft de re
gering doen weten, dat zij zich kon
verenigen met een provinciaalsge-
wijs gedencentraliseerde uitvoering,
waarbij rekening werd gehouden
met het feit, dat de gezondheids
diensten de provincie als werkge
bied hebben. Dit sluit tevens in, dat
de bijdragen uit de heffing op de
melk naar de provincie, waar zij
zijn opgebracht, terug zullen gaan.
Tezelfdertijd heeft de minister de
provinciale gezondheidsdiensten ver
zocht hun provinciale plannen met
spoed op te stellen en ter goedkeu
ring in te zenden.
Het is hierbij de uitdrukkelijke
mening van minister Mansholt, dat
om spanningen te voorkomen
landelijk de heffing per kg. melk
gelijk zal moeten zijn en tevens, dat,
hoewel de besteding der gelden
enigszins kan verschillen, i$ het
provinciale fonds de volledige hef-
fingsgelden moeten worden gestort,
opdat deze gelden, landelijk bezien,
inderdaad een gelijke bijdrage vor
men als die van de overheid, welke
bijdragen op de eerste plaats dienen
te worden aangewend om zieke die
ren met voldoende vergoeding te be
stemmen voor de slachtbank.
Bij de Dinsdag te Kaatsheuvel
Loon op Zand gehouden raad der ge
meente waren verschillende- leden
niet aanwezig. Vijf leden hadden een
schrijven ingezonden waarin zij te
kennen geven geen enkele vergade
ring meer te zullen bezoeken zolang
de kwestie van woonruimte toewij
zing van de oud-burgemeester en
zijn familie niet is opgelost.
Volgens deze brief zijn B. en W.
niet genegen aan de oud-burge
meester en zijn familie enige voor
rang te geven bij hun vestigings
moeilijkheid. In de raad zou over
deze kwestie niet mogen worden ge
sproken.
De voorzitter gaf te kennen, dat
voorrang niet kan worden gegeven
en vordering alleen wordt toegepast
bij noodgevallen of als dit bij huis
vesting van een rijksambtenaar van
hoger hand wordt geëist.
Taxi-staking is
beëindigd
In de gistermiddag in „Krasna-
polsky" te Amsterdam gehouden
vergadering van de stakende taxi
chauffeurs is met 63930 stemmen
besloten de staking op te heffen en
hedenmorgen het werk te hervatten.
Zo is dan na vijf dagen een einde
gekomen aan dit E.V.C.-avontuur
dank zij de bemiddeling van de Unie
Verkeer bonden, door wier compro
misvoorstel er tijd is gekomen voor
nadere besprekingen. Van werkge
verszijde is de toezegging verkregen,
dat geen rancune-maatregelen zullen
worden toegepast.
Het compromis-voorstel, waarover
overeenstemming is bereikt is als
volgt: ƒ21.als basissalaris plus
15 pet. van het opgereden bedrag;
voorts 2 pet. vacantietoeslag, con
trole op het dienstrooster en geen
rancune-maatregelen. Mocht blijken,
dat de landelijke beslissing, die om
streeks 18 Augustus wordt verwacht,
anders uitvalt, dan zal opnieuw na
25 Augustus het dan in te nemen
standpunt worden bepaald.
Levensbelang voor de
veehouders.
De minister constateert met vol
doening, dat de veehouders steeds
meer tot het inzicht komen, dat zij
het grootste belang bij een algehele
sanering van de veestapeh hebben.
Alleen door een gezamenlijke uiter
ste krachts-inspzinning kan dit
uiterst belangrijke probleem worden
opgelost en het- is een levensbelang
voor de veehouders, dat deze oplos
sing komt.
De overheid eist bovendien niet
meer dan dat men de consequentie
van eigen voorstellen aavaardt.
Het tijdstip van uitvoering van
het plan is afhankelijk van de pro
vinciale plannen, waarop thans
wordt gewacht.
De minister besluit zijn brief dan
Tweede bedrijf stel ling in Nederland.
Op 16 October wordt voor de twee
de keer in Nederland een bedrijfs-
telling gehouden. De eerste telling
was in 1930. Volgens de wet moet er
elke tien jaar een algemene bedrijfs-
telling plaats vinden; door de oorlog
vond de telling in 1940 echter geen
doorgang.
De bedrijfstelling heeft betrekking
op alle bedrijven op het gebied van
nijverheid, handel en verkeer, onge
acht of daarmede al dan niet het ma
ken van winst wordt beoogd. In de
eerste helft van October zullen een
half millioen vragenlijsten door zgn.
tellers aan de bedrijven worden af
gegeven. waarbij deze tellers, meest
administratieve ambtenaren van de
gemeenten, er voor hebben te zor
gen. dat geen fabriek, geen winkel,
geen werkplaats, geen kantoor en
geen hotel wordt overgeslagen.
De vragen zijn beperkt in aantal
en vrij gemakkelijk te beantwoorden
Er worden geen omzetcijfers ge
vraagd. Wel wordt gevraagd naar de
voornaamste vervaardigde of ver
handelde producten, naar de omvang
en samenstelling, naar geslacht en
leeftijd van het personeel en naar de
soon en vermogen der krachtwerk-
ook met de mededeling, het op prijs j tuigen Geheimhouding der gegevens
ÉBBp" J~ is bij de wet verzekerd.
In Maart j.l. werd een proeftelling
gehouden in Voorburg en een deel
van Den Haag. Met de daarbij opge
dane ervaringen is rekening gehouden
bij het samenstellen van de vragen
lijsten. In het eerste kwartaal van
te zullen stellen, ten spoedigste de
plannen van de provinciale gezond
heidsdiensten te mogen ontvangen,
omdat eerst dan ten aanzien van de
tenuitvoerlegging van het gehele
plan een beslising kan worden geno
men.
Hier en daar rumoer
De arbeidsconflicten in de Am
sterdamse en Rotterdamse havens
hebben zich in de afgelopen vier en
twintig uur nog toegespitst.
In de Maasstad ligt het werk stil.
De werkgeversorganisatie (Scheep
vaartvereniging „Zuid") zegt, dat zij
rustig afwacht en dat zij- geen enkel
contact heeft met de stakingsleiders
Het actiecomité der stakers heeft de
arbeiders gemaand eensgezind te
blijven doorzetten. Voor vanochtend
(Donderdagmorgen) heeft het zelfs
een vergadering belegd voor de
vrouwen der stakers.
In Amsterdam is het aantal stakers
sinds gisteren ovei*eenkomstig de
verwachtingen verdubbeld De schat
ting is, dat gisteren rond 2500 arbei
ders zijn thuisgebleven. In tegenstel
ling tot Dinsdag was het gisteren
tamelijk roerig in de binnenstad. De
politie chargeerde enige malen en
dreef betogers uiteen.
OP HET STADHUIS ONTVANGEN
In Rotterdam was het Woensdag
rustig in het havengebied, al sloegen
de stakers het verbod van samenscho
ling dikwijls in de wind.
Het actie-comité, dat een betoging
op touw had gezet van de Heemraad
singel naar de Coolsingel, waar een
reputatie zou trachten toegang te
vinden tot de kamer van burgemees
ter P. J. Oud, heeft ingebonden toen
de betoging verboden werd. Wel wa
ren er op het Heemraadsplein des
middags vier uur tal van stakers aan
wezig en ook was er een groot aan
tal politiemannen, maar tot ongere
geldheden is het niet gekomen.
De stakingsleiders hebben evenwel
toch kans gezien om met een stoet
wielrijders in optocht voor het raad
huis aan de Coolsingel te verschij
nen. Een deputatie van het actie
comité, bestaande uit drie man, ver
zocht bij de burgemeester te worden
toegelaten. Dit werd hun toegestaan
en de burgemeester heeft hun rond
uit verteld, dat zij in hun eigen be
lang de staking beter konden beëin
digen, omdat de gehele kwestie ver
band houdt met de (loon- en prijspoli
tiek der regering en omdat met de
actie via de werkgevers niets te be
reiken is, aangezien ook de werkge
vers aan deze politiek gebonden zijn.
Heel rustig is men toen weer ver
trokken.
In Dordrecht verscheen omstreeks
half vijf Woensdagmiddag een groepje
Rotterdamse stakers, die de beman
ning van de enkele dagen geleden in
oe Binnenkalkhaven gearriveerde
kustvaarder „Amazone" wilde be
wegen eveneens het werk neer te
leggen. Er kwam echter een botte
weigering en mede door het tactisch
optreden van de politie kon een rel
worden voorkomen.
IN AMSTERDAM
In de hoofdstad verzamelden zich
Woensdagmiddag op het Haarlem
merplein en op de Noordermarkt
grote groepen stakende bouwvak-
en havenarbeiders. Via de Dam
trachtten zij tot het stadhuis door te
dringen, maar de politie dreef de
stakers met sabel en gummiknuppel
uiteen. Samenscholingen op enkele
andere plaatsen van de stad, verlie
pen zonder noemenswaardige inci
denten.
Volgens de stakingsleiding zouden
c-ok enige tientallen Amsterdamse
arbeiders, die werkzaam zijn bij de
Hoogovens, zich Woensdagochtend
solidair hebben verklaard met de
staking en hebben geweigerd de bus
sen, die hen van het Haarlemmer
plein naar Velsen moesten brengen,
te bemannen.
Evenals bij vorige stakingen treft
het stakingscomité van de E.V.C.
voorbereidingen straks een uitkering
te doen uit de weerstandskas aan de
stakers-leden der E.V.C. De niet-ge-
organiseerden zullen waarschijnlijk
gesteund worden uit het weerstands
fonds der ongeorganiseerden, dat
door de leden-stakers in zo'n geval
bijjeen wordt gebracht.
e staking van de Amsterdamse
stratenmakers heeft zich, in tegen-
stolling tot die der havenarbeiders,
niet uitgebreid. Een deputatie der
stratenmakers heeft een korte be
spreking gehad met wethouder B. C.
Franke, maar deze hepft hun nadruk
kelijk verklaard, niet te kunnen on
derhandelen met stakers. De zo ge
vreesde staking onder het personeel
van de tram heeft geen doorgang
gevonden; ook het personeel van de
gemeente-reiniging is niet tot staking
overgegaan.
De staking onder de bouwvakar
beiders schijnt zich te beperken tot
de nieuwbouwprojecten. Van de
14.000 in de hoofdstad werkzame
bouwvakarbeiders, zijn er nog geen
4000, die aan de staking deelnemen.
Besmet hout
Het in de Zaandamse haven bin
nengelopen Finse motorschip „Me-
rah", dat Amsterdam als bestem
mingshaven had, maar naar Zaandam
koers zette, toen het van de moeilijk
heden in de Amsterdamse haven
hoorde, zal niet worden gelost. De
bond van werknemers in het houtbe
drijf heeft in overleg met het bestuur
van de scheeps- en bootwerkers ver
eniging eensgezind besloten deze met
gezaagd hout geladen boot niet te
lossen. De lading werd n.l. besmet
verklaard.
DE ONGUNSTIGE SITUATIE IN
GROENTE-AFZET HOUDT AAN
De laatste weken bieden de West-
friese veilingen wat de groenten be-
txeft een vrij droevig beeld. Zomer
rode kool is vrijwel onverkoopbaar
voor de minimumprijs en gaat gro
tendeels weg voor veevoer of naar de
belt, omdat de productie groot is en
Frankrijk en Oost-Europa niet ko
pen. Slabonen gelden de minimum
prijs of draaien door, wat inhoudt dat
ook flinke partijen van deze groente
naar de vuilnishoop gaan Uien zijn
zeer laag in prijs.
In de aangevoerde partijen eigen
heimers komen soms ziekten voor,
zodat de exporteurs zeer gereserveerd
zijn met kopen tegen een prijs, waar
in groot risico is verdisconteerd.
De optimistische stemming, die dit
voorjaar in de Westfriese tuinbouw
heerste, is geheel omgeslagen. In
dien op korte termijn geen verande
ring in de toestand komt, zullen de
bedrijfsuitkomsten van de groen ten
teelt, naar algemeen verwacht wordt
uiterst slecht zijn.
Bij een particulier te Zaandam
heeft de politie een hamstervoorraad
in beslag genomen. Ruim 50 pakjes
thee, dozen koffie, alsmede een aan
zienlijke hoeveelheid rijst, suiker,
zout, zeep en slaolie werden in beslag
genomen.
VERKEERD AANGESLOTEN
Gistermiddag was er een conster
natie op de Amsterdamse luchthaven
Schiphol. Er was een verstekeling
gearresteerd. Geen al te pientere
verstekeling overigens. De man wilde
gratis naar Australië emigreren en
had zich daartoe in een vliegtuig
verstopt. Dit vliegtuig ging echter
naar Stockholm
Haags publiek is prikkelbaar
Het aantal verkeersongevallen in
Amsterdam, Rotterdam en Den Haag
is in het eerste half jaar van 1950,
vergeleken met de overeenkomstige
periode in 1949, gestegen met resp.
vijftien, zestien en twintig percent.
Het aantal slachtoffers steeg in Am
sterdam en Den Haag met rond twin
tig percent, in Rotterdam met slechts
zeven procent.
Het aantal ongevallen bedroeg in
Amsterdam in de eerste helft van dit
jaar ruim 5400. Als gevolg hiervan
kwamen 23 mensen om het leven,
426 werden zwaar en 854 licht ge
wond. In Rotterdam waren er in de
zelfde tijd ruim 4300 ongelukken
met 11 doden, 467 zwaar en 436 licht
gewonden. In Den Haag noteerde
men ruim 4200 ongelukken met 27
doden, 318 zwaar en 681 licht gewon
den.-
In verhouding tot het aantal inwo
ners is Den Haag van de grootste
drie steden het onveiligst. Er wa
ren daar 7.7 ongelukken per duizend
inwoners, in Amsterdam 6.5 en in
Rotterdam 6.4. De betrekkelijke on
veiligheid van Den Haag is des te
merkwaardiger omdat het ingevoer
de stelsel van voorrangswegen de
veiligheid heeft bevorderd. De toe
name van verkeersongevallen op
voorrangswegen is relatief belang
rijk minder dan daarbuiten. Boven
dien is statistisch vast komen te staan
dat de regel „snelverkeer heeft voor
rang op langzaam verkeer" de vei
ligheid gunstig heeft beinvloed.
IN HALF JAAR INVOER VAN
13.750 PERSONENAUTO'S
In het eerste halfjaar van 1950
werden ongeveer 13.750 personen
auto's ingevoerd. Daartegenover
staat een import van slechts 900
vrachtauto's, 4700 motorrijwielen,
1650 bestelauto's 1700 tractoren en
één autobus.
Van de 13.750 personenauto's wa
ren er 3400 Volkswagens. Daarna
komen Opel (1800). Skoda (1600),
Vauxhall (800), Ford (780), Austin
(717) en Citroën (620), Hillman
(470), Mercedes Benz (430), Renault
(420) en Chevrolet (390). Bij de
vrachtauto's overheerst Ford (200
van de 500 nieuwe), bij de bedrijfs
auto's Minor (400), bij de landbouw:
tractors Allis Chalmers (300) en bij
de motorrijwielen Jawa (1600).
Op 1 Augustus 1949 bezat ons land
113.000 personenauto's. 68.000 vracht
auto's, 87.000 motorrijwielen, 12.000
tractoren e.d. en 5.200 autobussen.
De Kaiser-Frazerfabrieken te Rot
terdam zullen eind 1950 of begin
1951 een klein m'odel auto op de Ne
derlandse markt brengen met een
Willly's Overlandmotor, vier cylin
ders. De wagen verbruikt 1 liter
benzine op 14 km.
HAAGSE HOTELIERS IN DE
NARIGHEID.
Het plotselinge besluit, het inter
nationale radio-congres niet te doen
doorgaan, betekent een grote scha
depost voor de P.T.T. Sinds verschei
dene maanden was het hoofdbestuur
van de P.T.T. reeds bezig voorberei
dingen te treffen voor dit congres,
dat acht maanden zou duren.
Niet mindor dan 420 gedelegeer
den uit 82 landen zouden er aan
deelnemen. Hiervoor waren reeds
met 27 hotels er. pensions contracten
afgesloten. In het Kurhaus was men
zelfs bijna gereed met het aanbren
gen van een verwarming, groten
deels voor rekening van P.T.T.
De hotelhouders en pensionhou
ders kregen dezer dagen van Be
drijf shoreca een laconiek briefje,
waarin verteld werd, dat het congres
niet zou doorgaan en dat men voor
zover voor dit congres kamers waren
gereserveerd, de afsprakenals ver
vallen moest beschouwen.
Het merkwaardige van alles is
wel, dat niet het hoofdbestuur van
de P.T.T. dat de contracten afsloot,
deze overeenkomsten annuleerde,
doch Bedrijfshoreca. Tal van hote
liers en pensionhouders hadden
reeds kosten gemaakt, op verzoek
van de P.T.T. allerlei verbeteringen
laten aanbrengen en bestellingen
gedaan.
Het spreekt vanzelf, dat men het
hoofdbestuur van de P.T.T. hiervoor
thans aansprakelijk stelt. De volgen
de maand zal het hoofdbestuur mid
delen overwegen om de hotelhou
ders inderdaad schadeloos te stellen.
Volgens de gesloten overeenkom
sten zou de P.T.T. inderdaad aan
sprakelijk zijn, maar wellicht is het
mogelijk de kosten te verhalen op
de deelnemende landen.
De K.N.A.C. meent de relatief min
dere verkeersveiligheid in Den Haag
voor een deel te moeten toeschrij
ven aan het betrekkelijk groot aantal
ouden van dagen in die stad.
De hoofdzaak is volgens de K. N.
A. C. echter 't gebrek aan begrip
voor ordelijk en veilig verkeer bij het
Haagse publiek. Dit blijkt onder meer
uit het drukke gebruik van signaal
instrumenten. Bovendien wordt in
Den Haag herhaaldelijk 'n meestal
ongemotiveerde prikkelbaarheid ge
constateerd. Deze uit zich in het veel
vuldig protesteren tegen terecht ge
geven aanwijzingen of aanmerkingen
van de politie.
BRUIDEGOM TIJDENS SERENADE
OVERLEDEN.
Gisteravond werd het echtpaar
Krook te Enkhuizen een serenade
gebracht wegens zijn 50-jarig huwe
lijksfeest. Tijdens deze muziekhulde
zakte de bruidegom in elkaar. Hij
bleek te zijn overleden tengevolge
van een hartvelamming..
HISTORISCHE BRUG INGESTORT.
Gisteravond is te Enkhuizen een
drie ton zware balans van de „Kat
en Hondbrug" ingestort. Juist tevo
ren waren twee autobussen gepas
seerd. Twee fietsers en een wande
laar bevonden zich nog op de brug.
Wonder boven wonder kwamen zij
met de schrik vrij. De historische
brug was pas gerestaureerd, maar
deze restauratie was klaarblijkelijk
niet grondig genoeg gebeurd, want
het hout van de balans was totaal
verrot.
HAAGSE RECHTBANK.
Diefstal of verduistering. De
raadsman van de nachtwaker J. J.
v. d- S. uit Leiden, vond dat zijn
cliënt verduistering had gepleegd,
doch de Officier noemde het diefstal
en eiste er acht maanden gevangenis
straf met aftrek van preventief voor.
Overigens maakte de kwalificatie
van het feit niet veel verschil, zo oor
deelde de Officier, want het feit zelf
was ernstig genoeg voor een zware
straf. Verdachte was n.l. waker in de
Zilverfabriek de Voorschoten, waar
hij koper en andere stukken metaal
nad gestolen. Ergerlijk vond de Of
ficier dit geval ook, omdat verdachte
allerminst uit nood heeft gehandeld,
doch alleen om geld voor drank te
krijgen. De raadsman, die een juri
disch betoog hield, pleitte vrijspraak
subs, clementie. Uiitspraak op 29
Augustus.
Schending van vertrouwen. De
Officier was van mening dat de boek
houder A. K. uit Leiden wel ernstig
misbruik van vertrouwen had ge
maakt. Hij nam n.l. regelmatig zegels
weg uit het kantoor. Bovendien was
verdachte reeds eerder voor een der
gelijk feit veroordeeld. In verband
waarmee de Officier thans tegen ver
dachte zes maanden gevangenisstraf
eiste.
De raadsman wees op verschillende
gunstige antecedenten van verdachte
en meend dat er toch nog een kans
voor reclasseren aanwezig is. Hij
vroeg een gedeeltelijk voorwaardelij
ke straf op te leggen. Uitspraak op
2i9 Augustus.
Omstandigheden
hebben grote invloed
Statistieken hebben aangetoond,
dat ieder werkman per jaar gemid
deld tien dagen door ziekte verzuimt,
terwijl dit getal voor werkende
vrouwen nog hoger is, nl. 15 dagen.
Door al deze ziekten gaat 3 tot 5%
van de arbeidstijd verloren, hetgeen
voor de gehele wereld een reusach
tig verlies betekent, omdat het re
gelmatig productieproces daardoor
op de meest ongelegen ogenblikken
wordt onderbroken.
Het is te begrijpen, dat men daar
om een onderzoek is gaan instellen,,
welke deze ziekten waren, waaraan
de diverse arbeiders lijdende waren
en of het misschien mogelijk was
een deel er van tot één zelfde grond
oorzaak terug te brengen. Inderdaad
bleek dit het geval te zijn.
Of een mens onder prettige en
gunstige, of onder onaangename en
ongunstige omstandigheden zijn
werk verricht, maakt voor hem een
reusachtig verschil uit. Een voorman
of een afdelingschef, die niet voor
zijn taak berekend is en daardoor 'n
sfeer van wantrouwen onder de ar
beiders schept slechte fabrieks-
toestanden moeilijkheden in het
eigen huisgezin dit alles zijn fac
toren, die een arbeider, die toch al
onder hoge druk werkt, plotseling
kunnen doen samenklappen en een
ziekte bij hem kunnen doen uitbre
ken.
In Engeland spreekt men van
„stress diseases", ziekten, die door
„stress" (d.i. overbelasting) worden
veroorzaakt. Men heeft geconsta
teerd, dat ben bureau- en fabrieks-
employés ongeveer 70% van alle
ziekteverzuim aan „stress diseases"
moet worden geweten.
Maar hoe kan dat, zult ge vragen?
Deze personen waren niet aan één
zelfde, maar. aan een groot aantal
verschillende ziekten lijdende. Hoe
is het mogelijk, dat één oorzaak
overbelasting zo geheel verschil
lende gevolgen te voorschijn kan
roepen?
Ik zal trachten U dit te verklaren.
Elke schadelijke prikkel, die ons
organisme treft, veroorzaakt daarin
een verdedigingsreactie. Al deze ver
dedigingsreacties tezamen maken,
dat er een algemene aanpassing aan
veranderd of moeilijke omstandig
heden, plaats heeft. Een dergelijke
reactie is volkomen natuurlijk en al
le organen nemen er gelijkelijk aan
deel.
Maar nu kan het gebeuren, dat de
reactie van één of van enkele de
zer organen abnormaal is, hetzij te
sterk, hetzij te zwak. Het evenwicht
wordt dan in het lichaam verstoord
en er ontstaan ziekelijke verschijn
selen. Aangezien er vele organen in
het lichaam zijn, kunnen er ook vele
verschillende ziekten ontstaan. Maar
de grondoorzaak, de „stress", was
dezelfde.
Het volledige aanpassingsproces
ontwikkelt zich nu in drie phasen:
EN DE WENSHANDSCHOE
N EN
42. Ootje Teur gaat ook naar bin
nen. Nu, Dikke Daan had Fran-
gois om een kasteel gevraagd en er
kwam een kasteel. Het zag er aardig
uit en Dikke Daan was er dan ook
best mee in zijn schik. Zonder Fran-
gois, die even was gebleven om te
kijken, wat hij gemaakt had, ook
maar te bedanken voor de moeite,
liep hij op de ophaalbrug toe en
stapte onder de poort door naar bin
nen. Frangois verdween weer en Ootje
Teur, die alles natuurlijk had zien
gebeuren, zag nu zijn kans schoon. Hij
liep snel op de ophaalbrug toe slipte
eveneens onder de poort door- naar
binnen, waar hij nog juist zag, dat
Dikke Daan op een der grote mas-
sieve deuren toeliep om naar binnen
te gaan.
„Aha!" dacht Ootje. „Nu zal het
dan gaan gebeuren! Ik 'ga ook naar
binnen en pak hem op de een of an
dere manier de handschoenen weer
af. Hoe, dat weet ik niet, maaï dat
zal de tijd wel leren
1. de alarmreactie;
2. de phase waarin de getroffen
persoon een grotere weerstand
ontwikkelt;
3. de uitputtingsphase.
De sterkste afwijkingen van de
normale toestand vindt men in de
eerste en in de derde phase.
Over de gehele wereld is men op
het ogenblik bezig dit aanpassings
proces en de wijze waarop het in
het menselijk lichaam werkt, te be
studeren om na te gaan of het in de
toekomst ook mogelijk zou zijn, hier
bij therapeutisch in te grijpen. Om
U een voorbeeld te geven: het lijkt
U misschien belachelijk, dat een in-
festieus proces zich zou kunnen
openbaren of het verloop er van ver
anderen, omdat een bepaalde per
soon zich onder de druk van moei
lijke huiselijke omstandigheden be
vindt. Toch is dit zo! Wanneer men
een proefdier inspuit met bepaalde
ziektekiemen, treedt er een plaatse
lijke infectie op. Spuit men tegelij
kertijd een weinig adrenaline in, het
secretieproduct van de bijnieren, dan
verloopt dit proces veel heftiger. Zo
eenvoudig als bovengenoemd proef
je verlopen de processen in het men
selijk lichaam echter niet. Integen
deel. Ze zijn buitengewoon gecom
pliceerd en veel ervan is nog duister.
Want de reactie, die bij een aan
passing van ons organisme aan de
inwerking van schadelijke prikkels
optreden zijn zowel van nerveuze
als van hormonale oorsprong. De
nerveuze inwerking staat op reke
ning van het vegetatieve zenuws
stelsel. De splauchnicus-zenuw be
werkstelligt direct een verhoogde
uitscheiding van adrenaline en van
andere stoffen door het bijniermerg.
Maar ook andere zenuwen, die een
tegengestelde werking hebben, tre
den in actie, zodat er tenslotte een
toestand van evenwicht bewaard
blijft.
Door al deze nerveuze reacties
wordt de nierfunctie gewijzigd (me
de in verband met de productie van
stoffen, die de bloeddruk beïnvloe
den); de hoeveelheid bloedsuiker
verandert (via de lever), en door
dat de milt zich sterk samentrekt
treden er veranderingen op in de
bloedcellen, Wij wijzen er dus op,
dat het gehele reactieproces zeer
waarschijnlijk met een verhoogde af
scheiding van adrenaline begint.
Maar daarmede is het nog niet afge
lopen!
De daarop volgende belangrijkste
hormonale reacties gaan uit van de
hypophysis, een kliertje dat aan de
onderzijde van de hersenen is gele
gen. Deze hypophysis, die uit een
voorkwab en een achterkwab be
staat, speelt een buitengewoon be
langrijke rol in de lichaamshuishou
ding, vooral wat de groei betreft en
zij scheidt diverse hormonen af, die
weer op andere klieren werken, b.v.
op de schors van de bijnier.
De aanpassingsreactie van ons or
ganisme nu bestaat hierin, dat er een
verminderde productie van het
groeihormoon, maar vooral een ver
hoogde werkzaamheid van de bij
nierschors optreedt.
En hier wil ik nu even wijzen op
één van de belangrijke ontdekkin
gen, die gedurende de laatste jaren
wederom op therapeutisch gebied
zijn gedaan. De stofwisselingshor
monen van de bijnierschors staan op
het ogenblik in het brandpunt van
de medische belangstelling. Deze
schors produceert twee groepen van
stofwisselingshormonen. Met de
eerste groep is iets te bereiken bij
de ziekte van Addison. Dat wisten
wij reeds. Maar er bestaat een ziek
te, de chronische rheumatoïde arthri
tis, een rheumatisch proces, dat op
een verstijving van al de gewrich
ten uitloopt en waartegen tot op he
den weinig te doen viel. Bij deze
ziekte nu zijn uitstekende resultaten
verkregen, zowel door toediening
van de tweede groep van bijnier-
schorshormomen als door toediening
van het hypophysishormoon dat op
de bijnierschors werkt.
Dit is athans één van de vruchten,
die het onderzoek naar de aanpas
sing van ons lichaam aan de inwer
king van „stress'' (welk onderzoek
nog maar in zijn beginphase is!)
