S)e Coid6e0oi4^<wt West-Europa's beveiliging Spionnage-proces te Serajewo Gezagsoverdracht op 27 December vastgesteld Ned. ministers te Djokja In de uranium- mijnen van Joachimstal Schumacher en Adenauer leggen het bij Catalina van da BPM verongelukt Pakenham biedt excuses aan Verdedigingsplan van West- Europa aanvaard Ministers kwamen tot accoord Leidenaars en „Leidenaars" 'Jirectear: C. M. VAN HAMERSVELD. Hoofdredacteur: TH. WILMER. KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN WAARIN OPGENOMEN „DE BURCHT" VRIJDAG 2 DECEMBER 1949 41se JAARGANG Bur. Papengracbt 32, Telef. 20015, Adm. en Advert. 20826, Abono 20035 - Abonnementsprijs 10.32 p. w., f 1.40 p. mnd., f4.15 p kwart. Franco p. p. f 4.90 - Advertj 15 ct. p. m.m. Telefoontjes 11.50 Het ambacht F\E waardering voor het ambacht bij het Nederlandse volk moet groeien. In het ambacht, dat voorheen on der ons volk in ?ulk een hoog aan zien stond, ligt zo veel goeds en moois. Het schenkt de beoefenaar bevrediging in het bewustzijn, dat hij waarlijk iets praesteert. Het ver spreidt de schoonheid onder het volk als het volk in de waarde ring van het schone wordt opge voed en gevormd. „Ook de school moet de waarde ring voor het ambachtelijk schone stimuleren, de schoonheid van een siersmeedwerkje of een fraai stuk aardewerk", aldus de „Nieuwe Eeuw", die dan vervolgt: „Misschien zal dan ooit de over heid er toe komen ook de laatste der mohikanen van het edelambacht een kans te geven bij het voltooien, het opsieren, het warmer maken, het een hart geven aan haar officiële gebouwen. Misschien dat dan ooit eens de afschuwelijke massa's Kitsch die momenteel overal in kerken, ge bouwen en particuliere woningen de boventoon voeren, van het toneel zullen worden weggevaagd om plaats te maken voor iets van edeler struc tuur. Werd voorlopig maar eens een half percent van de in Nederland bestede bouwkosten uitgegeven aan dit „nutteloze nut" der kunstvaar dige handwerkers! Konden feestvie rende Christenen, die een jubilaris eren willen, er maar eens toe beslui ten hun geschenk voortaan door een vakman te laten maken! Niet alleen hoe schoon, maar ook hoe degelijk werk zij zouden krijgen, is wel ge bleken op de voortreffelijke expositie van ,,Het Edelambacht" die in het Bossche Provinciaal Museum gehou den is geworden. Stoelen, klokken, wandborden, tabakspotten, lampen en kerksieraden waren daar een lust voor hart en zinnen". Tot zover het citaat uit de „Nieu we Eeuw". De echte ambachtsman moet tech nisch ontwikkeld zijn, maar in har monie met die ontwikkeling moet staan zijn geestelijke ontwikkeling. Een echte ambachtsman willen we ons zo graag voorstellen als iemand, die zijn vermogens heeft weten te beheersen geen „krachtpatser"! en met begrip van zijn omgeving en van zijn plaats in die omgeving in de wereld staat. En nu constateerde gisteren nog in de Tweede Kamer een afgevaar digde van de P. v. d. A., dat in de ambachtsscholen de geestelijke vor ming en de ontwikkeling niet vol doende wordt behartigd! Dat is te betreuren. En ons streven moet er zo effectief mogelijk op gericht zijn, om daarin verbetering te bren gen. TEGEN TIEN RUSSEN. Voor het districtsgerechtshof van Serajewo (Zuid-Slavië) is gister morgen een spionnage-proces begon nen tegentien Russen. Dit is het eer ste proces, dat i nceeanenen ste proces, dat in een communistisch land tegen communistische burgers van de Sovjet-Unie wordt gevoerd. Oorspronkeijlk zouden 12 leden van een gotere groep, die in Juli is gear resteerd terechtstaan. Een der be klaagden heeft echter zelfmoord ge pleegd en een tweede is te ziek om voorgeelid te worden. Onder de beklaagden bevinden zich een orthodox priester, twee vroegere Tsaristische officieren en een vrouw. De zitting van gisteren, die anderhalf uur duurde, was bijna geheel gewijd aan de voorlezing van de lange aan klacht. De president van het hof, die zetelt onder een groot portret van Tito, voorzien van de rode ster en de hamer met sikkel, heeft daarna ge zegd, dat de beklaagden zwaar ge straft zullen worden. Het proces wordt gevoerd op slechts enkele honderden meters afstand van de brug, waar in 1914 aartshertog Ferdinand werd neerge schoten de aanleiding van de eerste wereldoorlog. Afgewacht moet worden of het volgens hetzelfde schema zal worden afgewerkt als de recente politieke processen achter het IJzeren Gordijn met bekentenissen door de beklaagden in aanwezig heid van het hof, of dat zij zich on schuldig zullen verklaren. TSJANG KAI SJEK KEERT WEER TERUG. Uit nationalistische bron wordt vernomen, dat het bestuur van de Kwomintang Zaterdag en Zondag jl. te Tsjoengking is bijeengekomen en een resolutie heeft goedgekeurd, waarbij generaal Ejiang Kai Sjek verzocht wordt opnieuw het bewind in handen te nemen en waarin de waarnemende president Li Tsjoeng- jen, die momenteeel te Hon gong ver blijft, aangemaand wordt zich dade> I k naar het nationalistische gebied te begeven of officieel ontslag in te dienen. Ï"\E REPUBLIKEINSE REGERING heeft gisteren bekend gemaakt, dat de officiële datum voor de overdracht van de souvereiniteit over In donesië op 27 December a.s. is bepaald, zo meldt Ass. Press. Het besluit werd. gisteren genomen in een vergadering te Djokjakarta, waaraan werd deelgenomen door de ministers Stikker en Van Schaik, Soekarno en de republikeinse minister van Defensie sultan Hamengkoe van Djokja. De memorie van antwoord over' het wetsontwerp souvereiniteits- overdracht Indonesië werd gister middag bij de Tweede Kamer inge diend. De voorzitter deelde mede, dat hij het wetsontwerp aan de orde zal stellen Dinsdag 6 December om één uur. Na afloop van de vergadering werd een communiqué uitgegeven, waarin geconstateerd wordt, dat de atmosfeer van vertrouwen en samen werking, welke tijdens de Ronde- Tafeleonf eren tie heeft bestaan, thans ook in Indonesië aanwezig is. Het bezoek van beide ministers, aldus het communiqué, vormde hiertoe een verdere bijdrage. EXPLOITATIE ONDER LEIDING VAN SOVJETS Een bijzondere Tsjechoslo waakse correspondent schrijft aan het KNP: Alleen al in de omgeving van Joa- chimsthal in Tsjechoslowakije zijn 11 kampen gevestigd voor dwangarbeid. Het centrale kamp bevindt zich te Rykmanov. Het totaal aantal gevan genen dat in deze kampen gevan gen wordt gehouden, bedraagt 14.000 Zij komen uit alle gevangenissen van Tsjechoslowakije. Behalve een rij van vooraanstaande persoonlijk heden, zoals de Tsjechische generaal Prikryl, die bij de helden behoorde die Kiev bevrijdden, en dr Kafka, de bekende hoogleraar in de gynaecolo gie, bevinden zich in het kamp van Rykmanov talrijke zakenlieden, stu denten en arbeiders. De technische leiding van de mijn- werkzaamheden is in handen van Russisch personeel. De Sovjets be heersen ook de commissies, die de ge vangenen naar hun lichamelijke ge schiktheden over de verschillende kampen verdelen. De bewaking in de kampen wordt door cipiers verricht. De buitenfcewaking is toevertrouwd aan de SNB (de veiligheidsdienst van de regering). De kampen zijn ge bouwd naar model van de vroegere Duitse concentratiekampen in blok vorm en door een dubbele afraste ring omgeven. Iedere beweging in het kamp wordt van grote torens uit be waakt en zonodig wordt daarbij ge bruik gemaakt van machinegeweren. Een man, genaamd Niederle, die de bijnaam „Pinda" geërfd heeft van de wrede nazi-opzichter in het ghetto van Theresiënstadt, overtreft alle andere bewakers in wreedheid. Des morgens om vijf uur begint de arbeid. Eerst morgenappel en dan marcherend naar de mijnen. Thans wordt op een diepte gewerkt van 600 meter. Bijzonder gevreesd is het avondappel. De gevangenen, moeten dan zes tot acht uur in de houding blijven staan zonder dat zij iets te eten of te drinken krijgen, terwijl zij blootgesteld zijn aan de wreedheden van de bewakers. De kampen die hoger gelegen zijn, hebben geen water. Daar krijgen de gevangenen per dag één glas water, dat voldoende moet zijn als was- en drinkwater. De gevangenen zijn daarom genoodzaakt gebruik te ma ken van het water in de mijnen, dat geen jodium bevat en dat de oor zaak is dat velen van hen een ziekte in het strottenhoofd krijgen. Een hele rij van nieuwe kampen is in aanbouw. Zo ontstaat een gordel van kampen die van Slakov (Aus- terlitz) tot Marienbad reikt. In Juli 1948 werden nieuwe schachten aangeboord, eerst in de omgeving van Pribram, waar ook de oude schachten waren, later in de gemeente Bohutice. Daar zijn nu eveneens vijf nieuwe schachten. De maandelijkse opbrengst bedraagt on geveer 40 tot 50 wagonladingen ura niumerts, dat via Ostrau naar de Sovjet-Unie wordt gezonden. In de mijnen werken Duitsers en politieke gevangenen. Daar het werk in de schachten zeer gevaarlijk is voor de gezondheid, worden de Tsjechoslo- waakse politieke vluchtelingen er ongeveer twee maanden tewerk ge steld. De Duitsers echter voor on bepaalde tijd. Na twee maanden on geveer krijgen de arbeiders een va le gelaatskleur en beginnen zij last te krijgen van kramp en trillingen in het gezicht en aan de handen. On danks dat worden zij dan de kolen mijnen ingestuurd. Speciale aandacht moet gevestigd worden op het feit, dat overal in de mijnen Sovjet technici arbeiden. Men verklaart, dat het uraniumerts van Pribram van be! ere kwaliteit is dan dat van Joachimsthal. De Westduitse federale kanselier, Adenauwer, en de leider der socia listische oppositie, Kurt Schumacher, hebben gisterenavond een bespre king gevoerd en een gezamenlijke verklaring getekend, waarin zij elk hun offensieve en beledigende woor den in het stormachtige debat van de vorige week terug nemen. Hierdoor wordt een einde gemaakt aan een conflict, waardoor de nor male parlementaire werkzaamhe den verlamd dreigden te worden. Deze verklaring zal heden aan de voorzitter van de Bondsdag. Erich Koehler, worden gezonden, die dan de uitsluiting voor 20 dagen uit de Bondsdag van Schumacher te niet zal doen. Een Catalinavliegtuig, toebeho rend aan de B.P.M., is hedenoch tend in de Muntokbaai (Banka) bij het landen verongelukt. Hoewel nog geen nauwkeurige berichten werden ontvangen, moet verwacht worden, dat enige slachtoffers onder de inzit tenden te betreuren zijn. Verklaring in Hogerhuis ,Ik hoop dat het Huis een eenvou dige maar oprechte betuiging van spijt zal willen aanvaarden", zei Lord Pakenham gisteren in het Brit se Hogerhuis. Hij maakte er zijn excuses voor de manier waarop hij zijn conclusies over het onderzoek naar de vliegramp bij Prestwick had bekend gemaakt. Lord Pakenham had, zoals wij in dertijd meldden, in een verklaring welke tegelijk met het officiële rap port werd gepubilceerd, gezegd dat de gronddiensten van het vliegveld te Prestwick geen verantwoordelijk heid droegen voor de ramp met het vliegtuig van de K.L.M., waarbij veertig mensen om het leven zijn ge komen. Toen hij zijn verontschuldigingen aanbood zei Lord Pakenham, dat hij nu inziet, dat beter was geweest, als hij zijn van het rapport afwijkende mening had uitgesproken en tegelij kertijd het parlement had ingelicht over de redenen voor zijn afwij kend oordeel. Pakenhams plaatsvervanger, Ar thur Henderson, de staatssecretaris van burgerluchtvaart, die zich bij het oordeel van zijn chef had aan gesloten, heeft eveneens zijn veront schuldigingen aangeboden. Hiermee is het incident gesloten. WAT 'N EEND! Van een vlucht wilde eenden is één exemplaar in botsing gekomen met een KLM-vliegtuig. De eend raakte een vleugel van het toestel, dat een deuk ontving ter grootte van een voetbal. Toen dit geschiedde, bevond het toestel zich op een afstand van 120 kilometer van de vertrekplaats New York. De gezagvoerder van het toestel besloot, temeer daar hij pas een kort traject had afgelegd, veilig heidshalve naar New York terug te vliegen. Het KLM-toestel had tien passa giers aan boord. Het was uit Amster dam vertrokken en via New York op weg naar Curasao. TEWATERLATING VAN DE „RIJEKA" Bij de N.V. Scheeps werf en Machinefabriek „de Merwe- de" te Hardinxveld werd gisteren het eerste van een serie van drie schepen, die voor rekening van de Jugoslavenska Linijska Plovidba te Rijeka worden gebouwd, met goed gevolg tewater gelaten. j^EGEN MINISTERS van Defensie en vertegenwoordigers uit twee andere landen van het Atlantisch pact hebben gisteren in Parijs vijf uur lang in het diepste geheim vergaderd. Na afloop werd in een communiqué bekend gemaakt, dat volkomen overeenstemming was be reikt over de volgende punten: 1. De strategische richtlijnen voor een volledige verdediging van het Noordatlantische gebied; 2. een program ma voor productie en verdeling van wapens en uitrusting onder de sa menwerkende landen; 3. de coördinatie der plannen van de vyf regio nale groepen in het Atlantisch pact; 4. de militaire verdedigingsplannen welke in het kader van de Atlantische verdragsorganisatie zullen wor den opgesteld. De Amerikaanse minister van De fensie vertrok onmiddellijk na het einde van de bijeenkomst naar het vliegveld Orly en vloog in gezel schap van generaal Oir/ar Bradley naar Washington, om president Truman het plan voor te leggen. Het zeer vage communiqué geeft geen enkele opheldering omtrent de bijzonderheden van het plan, dat een militair geheim blijft van de eerste orde. In het gebouw van de Franse admiraliteit, waar de minis ters en de beide vertegenwoordigers van Luxemburg en IJsland bijeen kwamen, werden geen journalisten toegelaten. De enige die een mededeling deed, was de Canadese minister van De fensie. Hij verklaarde: „Deze bij eenkomst betekent de voltooiing van de tweede fase en iets meer dan het begin van de derde, nl. de over weging van de strategische behoef ten in het bestaan van de Noord atlantische overeenkomsten. Wij zullen gestadig vorderen van deze fase naar de voleinding". Het plan wordt genoemd: „De weg naar internationale vrede en veiligheid". Over drie maanden zul-> len de ministers van Defensie der twaalf landen opnieuw voor de i derde maal bijeenkomen op een nader te bepalen plaats. Het comité van ministers zal periodieke bijeen komsten houden om de vorderingen in ogenschouw te nemen in de prac- tische ontwikkeling van het ge meenschappelijke defensie-plan, dat in Parijs is aangenomen. SPOEDIG EINDE VAN MIJN WERKERSSTAKING. De Amerikaanse mijnwerkerslei der John Lewis heeft gisteren order gegeven tot hervatting van de ar beid in de mijnen per Maandag a.s. De staking is Donderdagmorgen be gonnen. Lewis heeft de achtduizend betrok ken arbeiders in de anthraciet- en bruinkoolmijnen order gegeven met ingang van Maandag aanstaande drie dagen per week te werken, tot dat met de maatschappijen afzonder lijk contracten getekend zijn. Dit betekent, dat Lewis afziet van zijn campagne voor nationale contracten en thans streeft naar afzonderlijke contracten met de mijneigenaren. Men beschouwt dit als een compro mis om de arbeiders tot Kerstmis aan het werk te houden met het oog op de ontevredenheid, welke in ver schillende staten onder de mijnwer kers tot uiting zou komen over de weinige inkomsten van dit jaar ter oorzake van de reeds eerder gehou den stakingen. Natuurlijk weet ieder, dat niet alle inwoners van Leiden Leidenaars van afkomst of zelfs maar Leidenaars van geboorte zijn, maar minder be kend is het uiteraard, uit welke wind streken de niet in Leiden geborenen naar hier gekomen zijn. Volgens de nieuwste gegevens is niet minder dan 67 pet van onze ingezetenen in onze eigen stad ge boren. dit is in verhouding tot el ders een zeer hoog percentage en het stempelt Leiden daarmede tot een typische stad, waarvan gezegd kan worden, dat Leiden echt een stad van de Leidenaars zelf is. Voor de mannen afzonderlijk is het percen tage 70, voor de vrouwen 65. Klaar blijkelijk trekken dus meer Leidse vrouwen dan mannen naar elders. Dit is zeer opmerkelijk! In het alge meen is er een zogenaamde „trek" van het platteland naar de steden en aan deze „trek" doen veel meer vrou wen dan mannen mee. De oorzaken daarvan zijn tweeledig: deels zijn ze van economische aard, deels van psychologische. In de steden vinden velen een be langrijk ruimere werkgelegenheid dan op het platteland, of wat ook wel het geval is zij menen althans dat de werkgelegenheid in de steden veel groter is en trekken daarom an het platteland, waar zij geboren zijn naar de steden. Nu is het wel zeker, dat de werkgelegenheid voor de vrouwen groter is dan op het olatteland. Men vindt immers in de steden ateliers, fabrieken, grote win kelzaken, ziekenhuizen en tal van betrekkingen voor huispersoneel en dit is een aannemelijke verklaring voor de trek van tal van vrouwen van het platteland naar de steden. Minder aannemelijk zijn de psycholo gische redenen, die hierop neerkomen dat de vrouwen, vooral de jongere vrouwen in de steden meer bewe gingsvrijheid hebben dan on het platteland: dat zij minder op de vin gers worden gekeken. Wij volstaan met deze reden van een trek van het platteland naar de steden te constateren zonder haar toe te juichen of zelfs te billijken. Vplkomen in overeenstemming hiermede zien wij. dat uit de provin cies Noord- en Zuid-Holland, dat wil dus vooral ook zeggen: uit de naaste omgeving een veel groter aantal vrouwen dan mannen naar Leiden is gekomen. In onze stad wonen nl. 6428 mannen maar 7721 vrouwen, die niet in Leiden maar wel in Zuid- Holland zijn geboren en 1701 mannen en 2181 vrouwen, die in Noord-Hol land zijn geboren. Dit is, om zo te zeggen, normaal maar dat. wij op een bevolking met 2250 méér vrouwen dan mannen toch 500 minder geboren Leidse vrouwen dan geboren Leidse mannen hebben, is zo al niet ab normaal toch in ieder geval zéér en zéér opmerkelijk! Niet bevreemdend is het, dat uit alle provincies, met uitzondering van Limburg, méér vrouwen dan mannen naar Leiden gekomen zijn. Wij huis vesten in onze stad namelijk geboren uit Groningen: 239 mannen en 342 vrouwen, uit Friesland 362 mannen en 423 vrouwen, uit Drenthe 163 mannen en 201 vrouwen, uit Over- ijsel 445 mannen en 523 vrouwen, uit Gelderland 656 mannen en 763 vrouwen, uit Utrecht 544 mannen en 643 vrouw, uit Zeeland 308 mannen en 345 vrouwen, uit Noord-Brabant 501 mannen en 671 vrouwen. Daar entegen uit Limburg 173 mannen en 166 vrouwen. Men zal beamen, dat tegenover deze vrijwel algemeen grotere trek van vrouwen naar Leiden de grote re trek van geboren Leidse vrouwen naar elders opmerkelijk is. Intussen vertoont onze plaatselijke bevolking ook nog enige cosmopoli- tische aspecten, want van 'n zes-en- twintig honderd Leidse ingezetenen heeft de geboortewieg ergens buiten de Nederlandse grenspalen gestaan. Hierbij domineert in sterke mate het vrouwelijk element, met name bij de Duitsers en de Oostenrijkers. Dit zijn uiteraard voornamelijk vrouwen, die tussen de eerste en de tweede wereld oorlog als huispersoneel naar Holland gekomen zijn. Een deel van hen, in hoofdzaak zij, die sedertdien met een Hollander gehuwd zijn, hebben in middels de Nederlandse nationaliteit Wat de aantallen betreft, Duits-ge borenen wonen in onze stad 172 mannen en 503 vrouwen, geboren in Oostenrijk 4 mannen en 44 vrouwen. Uit andere landen afkomstig zijn: uit België 50 mannen en 66 vrouwen, uit Engeland 17 mannen en 35 vrou wen uit Frankrijk 10 mannen en 27 vrouwen, uit Italië 21 mannen en slechts 10 vrouwen, uit Polen 32 mannen en 13 vrouwen en uit andere landen, respect, andere* werelddelen 86 mannen eri 150 vrouwen. En tenslotte: wij hebben in ons midden nog zes mannen en zes vrou wen, waarvan de geboorteplaats en het geboorteland eenvoudig onbe kend zijn, hetzij dan dat de betrok kenen het niet weten, dan wel dat zij het om de een of andere reden niet willen weten! Een. &a4Ae?éje... „Wat zijn er toch veel dingen, waaraan ik geen behoefte heb". Soci vtes.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1949 | | pagina 1