S)e Coid6e0oi4^<wt
West-Europa's
beveiliging
Spionnage-proces
te Serajewo
Gezagsoverdracht op
27 December vastgesteld
Ned. ministers te Djokja
In de uranium-
mijnen van
Joachimstal
Schumacher en
Adenauer
leggen het bij
Catalina van da
BPM verongelukt
Pakenham biedt
excuses aan
Verdedigingsplan van West-
Europa aanvaard
Ministers kwamen tot accoord
Leidenaars
en „Leidenaars"
'Jirectear: C. M. VAN HAMERSVELD.
Hoofdredacteur: TH. WILMER.
KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
WAARIN OPGENOMEN „DE BURCHT"
VRIJDAG 2 DECEMBER 1949
41se JAARGANG
Bur. Papengracbt 32, Telef. 20015, Adm. en Advert. 20826, Abono 20035 - Abonnementsprijs 10.32 p. w., f 1.40 p. mnd., f4.15 p kwart. Franco p. p. f 4.90 - Advertj 15 ct. p. m.m. Telefoontjes 11.50
Het ambacht
F\E waardering voor het ambacht
bij het Nederlandse volk moet
groeien.
In het ambacht, dat voorheen on
der ons volk in ?ulk een hoog aan
zien stond, ligt zo veel goeds en
moois. Het schenkt de beoefenaar
bevrediging in het bewustzijn, dat
hij waarlijk iets praesteert. Het ver
spreidt de schoonheid onder het
volk als het volk in de waarde
ring van het schone wordt opge
voed en gevormd.
„Ook de school moet de waarde
ring voor het ambachtelijk schone
stimuleren, de schoonheid van een
siersmeedwerkje of een fraai stuk
aardewerk", aldus de „Nieuwe
Eeuw", die dan vervolgt:
„Misschien zal dan ooit de over
heid er toe komen ook de laatste
der mohikanen van het edelambacht
een kans te geven bij het voltooien,
het opsieren, het warmer maken, het
een hart geven aan haar officiële
gebouwen. Misschien dat dan ooit
eens de afschuwelijke massa's Kitsch
die momenteel overal in kerken, ge
bouwen en particuliere woningen
de boventoon voeren, van het toneel
zullen worden weggevaagd om plaats
te maken voor iets van edeler struc
tuur. Werd voorlopig maar eens een
half percent van de in Nederland
bestede bouwkosten uitgegeven aan
dit „nutteloze nut" der kunstvaar
dige handwerkers! Konden feestvie
rende Christenen, die een jubilaris
eren willen, er maar eens toe beslui
ten hun geschenk voortaan door een
vakman te laten maken! Niet alleen
hoe schoon, maar ook hoe degelijk
werk zij zouden krijgen, is wel ge
bleken op de voortreffelijke expositie
van ,,Het Edelambacht" die in het
Bossche Provinciaal Museum gehou
den is geworden. Stoelen, klokken,
wandborden, tabakspotten, lampen
en kerksieraden waren daar een lust
voor hart en zinnen".
Tot zover het citaat uit de „Nieu
we Eeuw".
De echte ambachtsman moet tech
nisch ontwikkeld zijn, maar in har
monie met die ontwikkeling moet
staan zijn geestelijke ontwikkeling.
Een echte ambachtsman willen we
ons zo graag voorstellen als iemand,
die zijn vermogens heeft weten te
beheersen geen „krachtpatser"!
en met begrip van zijn omgeving en
van zijn plaats in die omgeving in
de wereld staat.
En nu constateerde gisteren nog
in de Tweede Kamer een afgevaar
digde van de P. v. d. A., dat in de
ambachtsscholen de geestelijke vor
ming en de ontwikkeling niet vol
doende wordt behartigd! Dat is
te betreuren. En ons streven moet
er zo effectief mogelijk op gericht
zijn, om daarin verbetering te bren
gen.
TEGEN TIEN RUSSEN.
Voor het districtsgerechtshof van
Serajewo (Zuid-Slavië) is gister
morgen een spionnage-proces begon
nen tegentien Russen. Dit is het eer
ste proces, dat i nceeanenen
ste proces, dat in een communistisch
land tegen communistische burgers
van de Sovjet-Unie wordt gevoerd.
Oorspronkeijlk zouden 12 leden van
een gotere groep, die in Juli is gear
resteerd terechtstaan. Een der be
klaagden heeft echter zelfmoord ge
pleegd en een tweede is te ziek om
voorgeelid te worden.
Onder de beklaagden bevinden zich
een orthodox priester, twee vroegere
Tsaristische officieren en een vrouw.
De zitting van gisteren, die anderhalf
uur duurde, was bijna geheel gewijd
aan de voorlezing van de lange aan
klacht. De president van het hof, die
zetelt onder een groot portret van
Tito, voorzien van de rode ster en de
hamer met sikkel, heeft daarna ge
zegd, dat de beklaagden zwaar ge
straft zullen worden.
Het proces wordt gevoerd op
slechts enkele honderden meters
afstand van de brug, waar in 1914
aartshertog Ferdinand werd neerge
schoten de aanleiding van de
eerste wereldoorlog. Afgewacht moet
worden of het volgens hetzelfde
schema zal worden afgewerkt als de
recente politieke processen achter het
IJzeren Gordijn met bekentenissen
door de beklaagden in aanwezig
heid van het hof, of dat zij zich on
schuldig zullen verklaren.
TSJANG KAI SJEK KEERT WEER
TERUG.
Uit nationalistische bron wordt
vernomen, dat het bestuur van de
Kwomintang Zaterdag en Zondag jl.
te Tsjoengking is bijeengekomen en
een resolutie heeft goedgekeurd,
waarbij generaal Ejiang Kai Sjek
verzocht wordt opnieuw het bewind
in handen te nemen en waarin de
waarnemende president Li Tsjoeng-
jen, die momenteeel te Hon gong ver
blijft, aangemaand wordt zich dade>
I k naar het nationalistische gebied
te begeven of officieel ontslag in te
dienen.
Ï"\E REPUBLIKEINSE REGERING heeft gisteren bekend gemaakt, dat
de officiële datum voor de overdracht van de souvereiniteit over In
donesië op 27 December a.s. is bepaald, zo meldt Ass. Press. Het besluit
werd. gisteren genomen in een vergadering te Djokjakarta, waaraan
werd deelgenomen door de ministers Stikker en Van Schaik, Soekarno
en de republikeinse minister van Defensie sultan Hamengkoe van
Djokja.
De memorie van antwoord over'
het wetsontwerp souvereiniteits-
overdracht Indonesië werd gister
middag bij de Tweede Kamer inge
diend. De voorzitter deelde mede,
dat hij het wetsontwerp aan de orde
zal stellen Dinsdag 6 December om
één uur.
Na afloop van de vergadering
werd een communiqué uitgegeven,
waarin geconstateerd wordt, dat de
atmosfeer van vertrouwen en samen
werking, welke tijdens de Ronde-
Tafeleonf eren tie heeft bestaan, thans
ook in Indonesië aanwezig is. Het
bezoek van beide ministers, aldus
het communiqué, vormde hiertoe een
verdere bijdrage.
EXPLOITATIE ONDER LEIDING
VAN SOVJETS
Een bijzondere Tsjechoslo waakse
correspondent schrijft aan het KNP:
Alleen al in de omgeving van Joa-
chimsthal in Tsjechoslowakije zijn 11
kampen gevestigd voor dwangarbeid.
Het centrale kamp bevindt zich te
Rykmanov. Het totaal aantal gevan
genen dat in deze kampen gevan
gen wordt gehouden, bedraagt 14.000
Zij komen uit alle gevangenissen
van Tsjechoslowakije. Behalve een
rij van vooraanstaande persoonlijk
heden, zoals de Tsjechische generaal
Prikryl, die bij de helden behoorde
die Kiev bevrijdden, en dr Kafka, de
bekende hoogleraar in de gynaecolo
gie, bevinden zich in het kamp van
Rykmanov talrijke zakenlieden, stu
denten en arbeiders.
De technische leiding van de mijn-
werkzaamheden is in handen van
Russisch personeel. De Sovjets be
heersen ook de commissies, die de ge
vangenen naar hun lichamelijke ge
schiktheden over de verschillende
kampen verdelen. De bewaking in de
kampen wordt door cipiers verricht.
De buitenfcewaking is toevertrouwd
aan de SNB (de veiligheidsdienst van
de regering). De kampen zijn ge
bouwd naar model van de vroegere
Duitse concentratiekampen in blok
vorm en door een dubbele afraste
ring omgeven. Iedere beweging in het
kamp wordt van grote torens uit be
waakt en zonodig wordt daarbij ge
bruik gemaakt van machinegeweren.
Een man, genaamd Niederle, die de
bijnaam „Pinda" geërfd heeft van de
wrede nazi-opzichter in het ghetto
van Theresiënstadt, overtreft alle
andere bewakers in wreedheid.
Des morgens om vijf uur begint de
arbeid. Eerst morgenappel en dan
marcherend naar de mijnen. Thans
wordt op een diepte gewerkt van 600
meter. Bijzonder gevreesd is het
avondappel. De gevangenen, moeten
dan zes tot acht uur in de houding
blijven staan zonder dat zij iets te
eten of te drinken krijgen, terwijl zij
blootgesteld zijn aan de wreedheden
van de bewakers.
De kampen die hoger gelegen zijn,
hebben geen water. Daar krijgen de
gevangenen per dag één glas water,
dat voldoende moet zijn als was-
en drinkwater. De gevangenen zijn
daarom genoodzaakt gebruik te ma
ken van het water in de mijnen, dat
geen jodium bevat en dat de oor
zaak is dat velen van hen een ziekte
in het strottenhoofd krijgen.
Een hele rij van nieuwe kampen is
in aanbouw. Zo ontstaat een gordel
van kampen die van Slakov (Aus-
terlitz) tot Marienbad reikt.
In Juli 1948 werden nieuwe
schachten aangeboord, eerst in de
omgeving van Pribram, waar ook de
oude schachten waren, later in de
gemeente Bohutice. Daar zijn nu
eveneens vijf nieuwe schachten. De
maandelijkse opbrengst bedraagt on
geveer 40 tot 50 wagonladingen ura
niumerts, dat via Ostrau naar de
Sovjet-Unie wordt gezonden. In de
mijnen werken Duitsers en politieke
gevangenen. Daar het werk in de
schachten zeer gevaarlijk is voor de
gezondheid, worden de Tsjechoslo-
waakse politieke vluchtelingen er
ongeveer twee maanden tewerk ge
steld. De Duitsers echter voor on
bepaalde tijd. Na twee maanden on
geveer krijgen de arbeiders een va
le gelaatskleur en beginnen zij last
te krijgen van kramp en trillingen
in het gezicht en aan de handen. On
danks dat worden zij dan de kolen
mijnen ingestuurd.
Speciale aandacht moet gevestigd
worden op het feit, dat overal in de
mijnen Sovjet technici arbeiden.
Men verklaart, dat het uraniumerts
van Pribram van be! ere kwaliteit is
dan dat van Joachimsthal.
De Westduitse federale kanselier,
Adenauwer, en de leider der socia
listische oppositie, Kurt Schumacher,
hebben gisterenavond een bespre
king gevoerd en een gezamenlijke
verklaring getekend, waarin zij elk
hun offensieve en beledigende woor
den in het stormachtige debat van
de vorige week terug nemen.
Hierdoor wordt een einde gemaakt
aan een conflict, waardoor de nor
male parlementaire werkzaamhe
den verlamd dreigden te worden.
Deze verklaring zal heden aan de
voorzitter van de Bondsdag. Erich
Koehler, worden gezonden, die dan
de uitsluiting voor 20 dagen uit de
Bondsdag van Schumacher te niet
zal doen.
Een Catalinavliegtuig, toebeho
rend aan de B.P.M., is hedenoch
tend in de Muntokbaai (Banka) bij
het landen verongelukt. Hoewel nog
geen nauwkeurige berichten werden
ontvangen, moet verwacht worden,
dat enige slachtoffers onder de inzit
tenden te betreuren zijn.
Verklaring in Hogerhuis
,Ik hoop dat het Huis een eenvou
dige maar oprechte betuiging van
spijt zal willen aanvaarden", zei
Lord Pakenham gisteren in het Brit
se Hogerhuis. Hij maakte er zijn
excuses voor de manier waarop hij
zijn conclusies over het onderzoek
naar de vliegramp bij Prestwick had
bekend gemaakt.
Lord Pakenham had, zoals wij in
dertijd meldden, in een verklaring
welke tegelijk met het officiële rap
port werd gepubilceerd, gezegd dat
de gronddiensten van het vliegveld
te Prestwick geen verantwoordelijk
heid droegen voor de ramp met het
vliegtuig van de K.L.M., waarbij
veertig mensen om het leven zijn ge
komen.
Toen hij zijn verontschuldigingen
aanbood zei Lord Pakenham, dat hij
nu inziet, dat beter was geweest, als
hij zijn van het rapport afwijkende
mening had uitgesproken en tegelij
kertijd het parlement had ingelicht
over de redenen voor zijn afwij
kend oordeel.
Pakenhams plaatsvervanger, Ar
thur Henderson, de staatssecretaris
van burgerluchtvaart, die zich bij
het oordeel van zijn chef had aan
gesloten, heeft eveneens zijn veront
schuldigingen aangeboden.
Hiermee is het incident gesloten.
WAT 'N EEND!
Van een vlucht wilde eenden is één
exemplaar in botsing gekomen met
een KLM-vliegtuig. De eend raakte
een vleugel van het toestel, dat een
deuk ontving ter grootte van een
voetbal. Toen dit geschiedde, bevond
het toestel zich op een afstand van
120 kilometer van de vertrekplaats
New York. De gezagvoerder van het
toestel besloot, temeer daar hij pas
een kort traject had afgelegd, veilig
heidshalve naar New York terug te
vliegen.
Het KLM-toestel had tien passa
giers aan boord. Het was uit Amster
dam vertrokken en via New York op
weg naar Curasao.
TEWATERLATING VAN DE
„RIJEKA" Bij de N.V. Scheeps
werf en Machinefabriek „de Merwe-
de" te Hardinxveld werd gisteren
het eerste van een serie van drie
schepen, die voor rekening van de
Jugoslavenska Linijska Plovidba te
Rijeka worden gebouwd, met goed
gevolg tewater gelaten.
j^EGEN MINISTERS van Defensie en vertegenwoordigers uit twee
andere landen van het Atlantisch pact hebben gisteren in Parijs
vijf uur lang in het diepste geheim vergaderd. Na afloop werd in een
communiqué bekend gemaakt, dat volkomen overeenstemming was be
reikt over de volgende punten: 1. De strategische richtlijnen voor een
volledige verdediging van het Noordatlantische gebied; 2. een program
ma voor productie en verdeling van wapens en uitrusting onder de sa
menwerkende landen; 3. de coördinatie der plannen van de vyf regio
nale groepen in het Atlantisch pact; 4. de militaire verdedigingsplannen
welke in het kader van de Atlantische verdragsorganisatie zullen wor
den opgesteld.
De Amerikaanse minister van De
fensie vertrok onmiddellijk na het
einde van de bijeenkomst naar het
vliegveld Orly en vloog in gezel
schap van generaal Oir/ar Bradley
naar Washington, om president
Truman het plan voor te leggen.
Het zeer vage communiqué geeft
geen enkele opheldering omtrent de
bijzonderheden van het plan, dat
een militair geheim blijft van de
eerste orde. In het gebouw van de
Franse admiraliteit, waar de minis
ters en de beide vertegenwoordigers
van Luxemburg en IJsland bijeen
kwamen, werden geen journalisten
toegelaten.
De enige die een mededeling deed,
was de Canadese minister van De
fensie. Hij verklaarde: „Deze bij
eenkomst betekent de voltooiing van
de tweede fase en iets meer dan
het begin van de derde, nl. de over
weging van de strategische behoef
ten in het bestaan van de Noord
atlantische overeenkomsten. Wij
zullen gestadig vorderen van deze
fase naar de voleinding".
Het plan wordt genoemd: „De
weg naar internationale vrede en
veiligheid". Over drie maanden zul->
len de ministers van Defensie der
twaalf landen opnieuw voor de i
derde maal bijeenkomen op een
nader te bepalen plaats. Het comité
van ministers zal periodieke bijeen
komsten houden om de vorderingen
in ogenschouw te nemen in de prac-
tische ontwikkeling van het ge
meenschappelijke defensie-plan, dat
in Parijs is aangenomen.
SPOEDIG EINDE VAN MIJN
WERKERSSTAKING.
De Amerikaanse mijnwerkerslei
der John Lewis heeft gisteren order
gegeven tot hervatting van de ar
beid in de mijnen per Maandag a.s.
De staking is Donderdagmorgen be
gonnen.
Lewis heeft de achtduizend betrok
ken arbeiders in de anthraciet- en
bruinkoolmijnen order gegeven met
ingang van Maandag aanstaande
drie dagen per week te werken, tot
dat met de maatschappijen afzonder
lijk contracten getekend zijn. Dit
betekent, dat Lewis afziet van zijn
campagne voor nationale contracten
en thans streeft naar afzonderlijke
contracten met de mijneigenaren.
Men beschouwt dit als een compro
mis om de arbeiders tot Kerstmis
aan het werk te houden met het oog
op de ontevredenheid, welke in ver
schillende staten onder de mijnwer
kers tot uiting zou komen over de
weinige inkomsten van dit jaar ter
oorzake van de reeds eerder gehou
den stakingen.
Natuurlijk weet ieder, dat niet alle
inwoners van Leiden Leidenaars van
afkomst of zelfs maar Leidenaars
van geboorte zijn, maar minder be
kend is het uiteraard, uit welke wind
streken de niet in Leiden geborenen
naar hier gekomen zijn.
Volgens de nieuwste gegevens is
niet minder dan 67 pet van onze
ingezetenen in onze eigen stad ge
boren. dit is in verhouding tot el
ders een zeer hoog percentage en het
stempelt Leiden daarmede tot een
typische stad, waarvan gezegd kan
worden, dat Leiden echt een stad
van de Leidenaars zelf is. Voor de
mannen afzonderlijk is het percen
tage 70, voor de vrouwen 65. Klaar
blijkelijk trekken dus meer Leidse
vrouwen dan mannen naar elders.
Dit is zeer opmerkelijk! In het alge
meen is er een zogenaamde „trek"
van het platteland naar de steden en
aan deze „trek" doen veel meer vrou
wen dan mannen mee. De oorzaken
daarvan zijn tweeledig: deels zijn ze
van economische aard, deels van
psychologische.
In de steden vinden velen een be
langrijk ruimere werkgelegenheid
dan op het platteland, of wat ook
wel het geval is zij menen althans
dat de werkgelegenheid in de steden
veel groter is en trekken daarom
an het platteland, waar zij geboren
zijn naar de steden. Nu is het wel
zeker, dat de werkgelegenheid voor
de vrouwen groter is dan op het
olatteland. Men vindt immers in de
steden ateliers, fabrieken, grote win
kelzaken, ziekenhuizen en tal van
betrekkingen voor huispersoneel en
dit is een aannemelijke verklaring
voor de trek van tal van vrouwen
van het platteland naar de steden.
Minder aannemelijk zijn de psycholo
gische redenen, die hierop neerkomen
dat de vrouwen, vooral de jongere
vrouwen in de steden meer bewe
gingsvrijheid hebben dan on het
platteland: dat zij minder op de vin
gers worden gekeken.
Wij volstaan met deze reden van
een trek van het platteland naar de
steden te constateren zonder haar
toe te juichen of zelfs te billijken.
Vplkomen in overeenstemming
hiermede zien wij. dat uit de provin
cies Noord- en Zuid-Holland, dat wil
dus vooral ook zeggen: uit de naaste
omgeving een veel groter aantal
vrouwen dan mannen naar Leiden is
gekomen. In onze stad wonen nl.
6428 mannen maar 7721 vrouwen, die
niet in Leiden maar wel in Zuid-
Holland zijn geboren en 1701 mannen
en 2181 vrouwen, die in Noord-Hol
land zijn geboren. Dit is, om zo te
zeggen, normaal maar dat. wij op een
bevolking met 2250 méér vrouwen
dan mannen toch 500 minder geboren
Leidse vrouwen dan geboren Leidse
mannen hebben, is zo al niet ab
normaal toch in ieder geval zéér
en zéér opmerkelijk!
Niet bevreemdend is het, dat uit
alle provincies, met uitzondering van
Limburg, méér vrouwen dan mannen
naar Leiden gekomen zijn. Wij huis
vesten in onze stad namelijk geboren
uit Groningen: 239 mannen en 342
vrouwen, uit Friesland 362 mannen
en 423 vrouwen, uit Drenthe 163
mannen en 201 vrouwen, uit Over-
ijsel 445 mannen en 523 vrouwen,
uit Gelderland 656 mannen en 763
vrouwen, uit Utrecht 544 mannen en
643 vrouw, uit Zeeland 308 mannen
en 345 vrouwen, uit Noord-Brabant
501 mannen en 671 vrouwen. Daar
entegen uit Limburg 173 mannen en
166 vrouwen.
Men zal beamen, dat tegenover
deze vrijwel algemeen grotere trek
van vrouwen naar Leiden de grote
re trek van geboren Leidse vrouwen
naar elders opmerkelijk is.
Intussen vertoont onze plaatselijke
bevolking ook nog enige cosmopoli-
tische aspecten, want van 'n zes-en-
twintig honderd Leidse ingezetenen
heeft de geboortewieg ergens buiten
de Nederlandse grenspalen gestaan.
Hierbij domineert in sterke mate het
vrouwelijk element, met name bij de
Duitsers en de Oostenrijkers. Dit zijn
uiteraard voornamelijk vrouwen, die
tussen de eerste en de tweede wereld
oorlog als huispersoneel naar Holland
gekomen zijn. Een deel van hen, in
hoofdzaak zij, die sedertdien met een
Hollander gehuwd zijn, hebben in
middels de Nederlandse nationaliteit
Wat de aantallen betreft, Duits-ge
borenen wonen in onze stad 172
mannen en 503 vrouwen, geboren in
Oostenrijk 4 mannen en 44 vrouwen.
Uit andere landen afkomstig zijn:
uit België 50 mannen en 66 vrouwen,
uit Engeland 17 mannen en 35 vrou
wen uit Frankrijk 10 mannen en 27
vrouwen, uit Italië 21 mannen en
slechts 10 vrouwen, uit Polen 32
mannen en 13 vrouwen en uit andere
landen, respect, andere* werelddelen
86 mannen eri 150 vrouwen.
En tenslotte: wij hebben in ons
midden nog zes mannen en zes vrou
wen, waarvan de geboorteplaats en
het geboorteland eenvoudig onbe
kend zijn, hetzij dan dat de betrok
kenen het niet weten, dan wel dat
zij het om de een of andere reden
niet willen weten!
Een. &a4Ae?éje...
„Wat zijn er toch veel dingen,
waaraan ik geen behoefte heb".
Soci vtes.