S)e CoidóeSou^cmt Publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie, Al!e buitenlanders uit Tsjecho-Slowakije Duitsers mogen weer schepen bouwen Duizenden doden in Madras Mislukte landing op de Karei Doorman Amerika in 2 jaar ingehaald? Directeur: O. RL VAN BAMEBSVELD. Hoofdredacteur: TH. WILMER. KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN WAARIN OPGENOMEN „DE BURCHT" DONDERDAG 17 NOVEMBER 1949 41ste JAARGANG No. 11! De terreur in Tsjecho-Slowakije Bur. Papengracht 32, Tele!. 20015, Adm. en Advert. 20826, Abonn 20935 - Aboonementsprijs 10.32 p. w.f 11.40 p. mod., 14.15 p kwart. Franco p. p. I 4.90 - Advert 15 ct. p. m.m. Telefoontjes f 1.50 Waardering van de arbeid IN een der bladen trof ons volgend bericht: De dertig Ned. boerenzoons, die een half jaar onder auspi ciën van de E.C.A. in de Ver. Staten hebben gewerkt, ver klaarden gisteren op een pers conferentie te Washington, dat ze vooral onder de indruk wa ren gekomen van het feit, dat in Amerika iedereen wordt beoor deeld naar de wijze waarop hij zijn werk doet, en niet naar het beroep, dat hij uitoefent. Het is ongetwijfeld wel wat ge ïdealiseerd, wat hier wordt geconsta teerd, maar tóch in de Ver. Staten is het standsbegrip lang niet zo eng als bij ons. Men is er reëeler, practi- scher, nuchterder. Aan een timmerman, die zijn werk goed doet, heeft de maatschappij meer, dan aan een ingenieur, die be neden de maat is, en de eerste is dus sociaal bezien belangrijker dan de tweede. De maatschappij heeft even zeer goede timmerlieden nodig als goede ingenieurs: en het werk van de eersten moet dus, sociaal bezien, niet minder noodzakelijk worden geacht, dan dat van de tweeden. Deze waardering van de arbeid onder sociaal opzicht moet overal gemeen goed zijn. Overal moet de ar beider worden gewaardeerd naar de wijze, waarop hij zijn werk doet; naar het succes van zijn streven, om zijn arbeid voor de maatschappij noodzakelijk of nuttig te doen zijn. Zeker, dit houdt niet in nivellering van de geldelijke waardering in loon. Eenvoudig hierom niet, omdat voor de ene arbeid meer wordt vereist, dan voor de ander. Maar wèl houdt dit in. dat de waardering van alle goede arbeid, welke dan ook, óók in de geldeliike beloning moet tot uit drukking komen. En vóór alles houdt dit in, dat iedere mens, door de praestatie van goede arbeid, moet worden geëerd in zijn menselijke waardigheid en waar de, méér dan zij, die niet hun geeste lijke en psysieke krachten benutten ten dienste van de gemeenschap. De ware kunst HOE bereikt de Kerk de buiten kerkelijken?" In de „Nieu we Rott. Crt." schrijft een inzender onder deze titel naar aanleiding van het werk onder onkerkelijken van Protestantse zijde. En hij besluit dit artikel: „Uit alles blijkt wel, hoe ern stig en breed gepoogd wordt om buitenkerkelijken er van te over tuigen, dat de kgrk niet vijandig of ook maar afzijdig behoeft te staan tegenover cultuur en kunst Wij moeten, in het bijzonder nu wat de muziek betreft, denken aan wat F. Rittelmeyer heeft beweerd in zijn prachtige levens geschiedenis, als hij onder meer dit neerschreef: Reeds meermalen had muziek op hem de indruk gemaakt, alsof dan door een sluier een hogere wereld voor ons waarneembaar werd. Hij had b.v. eens een jong meisje horen zingen in Brahms Requiem. Met ongeschoolde stem zong zij de woorden van Chris tus: „Ik zal u wederzien, en uw hart zal zich verblijden en niemand zal deze blijdschap van u wegnemen". Het was zó rein en innig, zó treffend bezield dat de tonen en melodieën als gol ven van een wezenlijke Zee van goddelijke openbaring het hart overstroomden." Kunst en cultuur, op zich be schouwd, is niet: de godsdienst. Maar: de mens kan God dienen in en door de kunst, in en door de cul tuur. „Ware kunst voert tot God" het is een woord van de priester-dichter Broere. De Katholieke Kerk heeft in de loop harer geschiedenis voortdurend de kunst beschermd. En in haar li turgie, haar eredienst heeft de kunst hoogte-punten bereikt, als nergens anders. De cultuur heeft in de Kerk door alle eeuwen heen haar machtige be schermster gevonden. Ware kunst voert tot God met Gods genade. Dat kan de muziek, dat kunnen alle kunsten, dat kan alle schoon heid. „Hoe schoon moet ginder zijn Wat wij hier schoonheid nommen En dat maar eenen glimp Van de Opperschoonheid heeft" Guido Gezelle Koffie 1 Juni vrij Naar de „Tijd" verneemt, ligt het in de bedoeling van de regering de distributie van koffie, het laatste ar tikel dat met de brandstof op de bon bleef, nog ongeveer acht maanden te continueren. De jongste toewijzin gen aan de Horeca-bedrijven lopen tot Juni a.s. het merg van komende maatschappij? Het gaat erom de tegenste.ling werkgever-werknemer weg te nemen QP HET partij-congres van de K.V.P. heeft prof. Romme de hoop uit gesproken, dat de Publiekrechtelijke Bedrijfsorganisatie (P.B.O.) straks het merg van de maatschappij wordt. En hij betreurde het, dat de P.B.O. thans nog geen realiteit is, omdat ze werkgever en werknerper in verantwoordelijkheid zou kunnen samensmeden. Op het ogenblik is ze in derdaad nog niet meer dan een door de Tweede Kamer goedgekeurd wetsontwerp, een geraamte, waartussen de grondgedachten van het wets ontwerp tot een gebouw kunnen worden opgetrokken. Hiertoe is een grote bereidheid nodig, en omdat het hier niet een ontwerp betreft voor een bepaalde categorie van de bevolking, maar voor de wezenlijke struc tuur van onze maatschappelijke samenleving, moet de bereidheid ko men vanuit alle hoeken van die samenleving. WAT ZIJN BEDRIJFSCHAPPEN EN PRODUCTSCHAPPEN? Zoals de wet er nu ligt, biedt ze de volgende mogelijkheden. Op de eerste plaats kunnen er bedrijfschap pen worden ingesteld. Een bedrijf schap is een groepering van bedrij ven van dezelfde aard. AJle textielbe drijven vormen bijvoorbeeld het be drijfschap textiel, alle metaalbedrij ven het bedrijfschap metaalindustrie Daarnaast kunnen worden ingesteld productschappen. Een productschap is een groepering van bedrijven, die belang hebben bij eenzelfde product Bij het product textiel hebben bij voorbeeld niet alleen manufacturiers belang, maar ook bekleders van meu beien. In het productschap is de groe pering dus veel breder daaraan ko men ook de „aanverwanten" tepas. De besturen van de bedrijfschappen en productschappen worden gefor meerd uit werkgevers en werkne mers Voor de bedrijfschappen schrijft de wet voor, dat het bestuur paritair, dus voör de helft uit werkgevers en voor de helft uit werknemers, moet worden samengesteld. Een uitzonde ring wordt gemaakt voor bedrijf schappen, die zeer weinig werkne mers tellen. Voor de productschap pen is geen wettelijke bepaling om trent de in aantal gelijke verhouding werkgever-werkn em er. De leden van de besturen worden aangewezen door de erkende orga nisaties. VERORDENDE BEVOEGDHEID. Het belangrijke nu is dat aan de bedrijfschappen en aan de product schappen verordende bevoegdheid qal worden verleend. Zij kunnen der halve voorschriften maken, waaraan de bedrijfsgenoten zich hebben te houden. Deze voorschriften betreffen de sociale en de economische sector. Het gevolg van deze hele opzet is, dat werkgever enwerknemer gelij kelijk beslissende invloed hebben op de sociale en economische terrein'en, die hen raken. De overheid legt de bevoegdheid om verordenend op te treden in handen van werkgever en werknemer tezamen legt daardoor grotere verantwoordelijkheid bij het individu. Hierdoor kan het conflict Overheid-bedrijfsleven (een conflict althans voor hen, dei zich niet aan socialisatie willen overgeven) aan merkelijk minder worden gemaakt en wordt ook de tegenstelling werkge ver-werknemer weggenomen, omdat de arbeider zich nu als mens en per soonlijkheid kan laten gelden, zonder zich slaafs neer te leggen bij de wil van de werkgever. Zoals gezegd, om dit alles realiteit te maken, is de bereidheid van alle kanten onontbeerlijk. Hoever het met deze bereidheid staat kunnen we het meest objectief beoordelen door de geschiedenis, ook de zeer recente rond de totstandkoming van het wets ontwerp, na te gaan. DE GESCHIEDENIS VAN DE TOTSTANDKOMING DER WET. De grondgedachten liggen voor de katholieken in meerdere encyclieken en na de vorige wereldoorlog was het A.alberse, die aan de sociale her vorming zijn naam onafscheidelijk heeft verbonden. De protestanten hadden figuren als Talma Kuyper en Groen van Prinsterer Deze laatste getuigde meerdere malen openlijk van zijn weemoed naar de herleving van het gilde-wezen. Zij waren voor bereiders; kwamen nog niet toe aan een bepaalde vormgeving in de thans omschreven richting Verschuur met zijn Bedrijfsraden-wet was de eer ste, die een schuchtere poging on dernam. Maar de economische neer gang in de crisisjaren werkte rem mend. Er kwam een doodgewone, glasharde strijd om het bestaan en de seciale verzorging raakte daarbij meer in een positie van verdedigen wat was bereikt dan dat er aan voor uitgang gewerkt kon worden. Er werd intussen doorgevochten over de theorie. De socialisten brachten hun socialisatierapport in de volks vertegenwoordiging, de katholieken verdedigden in een manifest de theo retische mogelijkheid van een pu bliekrechtelijke bedrijfsorganisatie en de liberalen verdedigden met hand en tand de totaliteit van hpt eigendomsrecht van de eigenaar. Na de tweede wereldoorlog was er bereidheid in brede kring om tot ver nieuwing te geraken. Oók in de mo dernere liberale partij die V.V.D ging heten, óók bij de Antirevolutie nairer, en Christelijk Historischen We kennen het streven van prof. Romme, om daarom een kabinet op brede basis te krijgen: opdat de ver nieuwing gedragen zou worden dooi alle, althans zoveel mogelijk politieke groeperingen. In de sfeer van be reidheid, kwam het ontwerp-Vos vlak voor de verkiezingen in 1946. Het Centrum voor Staatkundige Vorming kreeg als eerste taak dit ontwerp onder de loupe te nemen en er een eigen opzet naast te maken. Natuur lijk zaten er nogal socialistische ideeën in het ontwerp van de socia listische minister Vos. De katholiek Huysmans volgde inmiddels Vos op in het kabinet Beel en stelde het ont werp-Vos in handen van de commis sie v. d. Ven, met het ontwerp, dat was opgesteld door het Centrum voor Staatkundige Vorming De opdracht luidde: zoek een synthese De com missie kwam aldus met een andere proeve, en daaruit heeft minister v. Brink zijn ontwerp gedistilleerd, waarmee hij, óók weer vlak voor de verkiezingen (van 1948) in de Kamer kwam. Vijf maanden deed de Kamer erover, alvorens zij er verslag over uitbracht, de regering had zes maag den nodig, om op dit verslag haar memorie van antwoord te schrijven. HET GRONDWETTELIJK BEZWAAR. Inmiddels was van liberaal getin te zijde de bereidheid iets getaand. De tegenstellingen werden na de hoogconjunctuur van de eerste na oorlogse jaren weer scherper. We kre gen een kabinet waarin behalve mi nisters uit de twee grote partijen ook uit de C.H U. en de V.V.D. een geestverwant zitting had genomen. Ofschoon het geen parlementair ka binet in de strikte zin was gewor den, toch leek de opzet te zullen sla gen: als dit breed-georiënteerde ka binet het ontwerp deed uitgaan, zou den toch de geparenteerde partijen der ministers er hun goedkeuring wel aan hechten. Zo verwachtte men. Het liep anders af. Alleen de K.V.P. en de P. v. d. A. stemden voor, er was éné christelijk historische afgevaar digde, die ook meeging, de hele rest was tegen. Waarom? De tegenstem mers maakten grondwettelijke be zwaren. Zij wilden n.l. de bedrijf schappen bij wet ingesteld zien en niet bij algemene maatregel van be stuur, zoals het ontwerp voorstelde. Daarop heeft voornamelijk prof. Romme geen haar willen toegeven. Er is een achtergrond, die de katholie ken op dit punt zo standvastig deed staan: Het gunstige getij voor de doorvoering van de P.B.O. is aan het verlopen. Elke wet, die een be- drijfsschap instelt, zou in de Kamer met meer tegenzin (van de liberale en protestantse zijde^ worden ont vangen. Instelling bij algemene maat regel voorkomt lijdenswegen en nu kan er tenminste snel gehandeld worden. De instelling van een bedrijfschap Landbouw staat ons hls eerste te wachten. DEFENSIE-BESPREKINGEN TE LONDEN In het kader van de mi litaire hulp aan Europa houden enige hoge Amerikaanse officieren op het ogenblik besprekingen te Londen met militaire deskundigen der lan den, die het Atlantisch Pact hebben getekend. Tijdens de besprekingen aan de tafel met het gezicht naar de came ra van links naar rechts: De heer D. M. de Smit (met sigaret) Nederland, generaal D. L. G. Doorman, Neder land, de heer M. Rose, Engeland, ad miraal A. D. Nicholl, Engeland, W. John Kenney.h oofd der ECA-missie voor het gemenebest, majoor G. F. M. Chandler (tolk), Richard B. Freund, Ver. Staten, en de ambas sadeur der V.S. Douglas. Met de rug naar de camera v.l.n.r. George Mala- by, secretaris der Westerse Unie, Ge rard André, Frankrijk en generaal Paul Stehlin, Frankrijk. Alleen communisten mogen blijven HPE PRAAG is bekendgemaakt, dat alle in Tsjechoslowakije verblijven- de buitenlanders, niet verbonden aan een diplomatieke vertegenwoor diging, het land op korte termijn moeten verlaten. Hiertoe behoren ook „meelopers" van links-politieke richting, „die niet kunnen aantonen, dat zij sympathiseren met het communistisch regiem". Een nieuw bureau is opgericht, het interventie-bureau, dat voortaan de wettelijk vereiste ver- blijfvergunningen voor langer dan twee maanden aan buitennanders zal uitreiken en toezicht zal uitoefenen op alle buitenlanders. Het was niet de bedoeling toeristen die voor een verblijf van korter dan twee maan den naar Tsjechoslowakije zouden willen gaan, te treffen. Onder de uitgewezenen bevinden zich elf Amerikaanse Mormonen-mis sionarissen, die „een bedreiging vor men voor de vrede en de veiligheid van de staat". Zes van hen zijn reeds vertrokken en de vijf anderen wach ten een beslissing op het verzoek schrift, dat zij hebben ingediend, af. In de bekendmaking werd met na druk gezegd, dat van de uitwijzings maatregelen uitgezonderd zijn bui tenlandse communisten en „deser teurs uit het Amerikaanse leger". Een woordvoerder van de Ameri kaanse ambassade zei, dat de aanwe zigheid van deserteurs uit het Ame rikaanse leger voor hem geheel nieuw was. Hij wees er op, dat de Tsjechi sche bladen, die dergelijke berich ten buiten de juiste proporties ple gen op te blazen, nog niet over deze deserteurs hebben gerept. DEPARTEMENT WORDT UITGEKAMD. Naar vernomen wordt, zouden en kele beambten van het Tsjechoslo- waakse ministerie van buitenlandse zaken gearresteerd zijn nadat in een Londens blad het bericht was ver schenen, dat alles Tsjechoslo waakse diplomatieke posten in het buiten land per diplomatieke post een op roep aan hun staven hadden ontvan gen om ontslag te nemen. Volgens het bericht was de oproep getekend door het „Oppercomité van Tsjecho- Slowaakse ondergrondse organisa ties". Van welingelichte zijde wordt ver klaard, dat de publicatie van het be richt de veiligheidsdienst er toe bracht het Czernin-paleis, de zetel van het ministerie van buitenlandse zaken, „uit te kammen". Er zouden arrestaties zijn verricht onder het personeel belast met de diplomatieke postdienst. Geschil over de ontmanteling |™\E Amerikaans-Brits-Franse commissie van deskundigen voor'de Duit- se scheepsbouw heeft besloten, naar Reuter verneemt, om West- Duitsland toe te staan, onmiddellijk te beginnen met het bouwen van koopvaardijschepen voor de grote vaart. Tot dusverre golden voor de Duitse werven allerlei beperkende bepalingen zowel voor de aantallen te bouwen schepen als voor de snelheid en de tonnage. EEN PRESTIGE-KWESTIE. Gisteren is te Bonn duidelijk ge worden dat er verschil van mening bestaat over de beperking van de ontmanteling waarover dr. Adenauer Dinsdag in zijn rede voor de Bonds dag heeft gesproken. Adenauer sprak over beperking der ontman teling voor alle fabrieken behalve de directe oorlogsindustrie: hij noemde zes voorbeelden. De Engel se generaal Bishop verklaarde van avond echter dat in alle fabrieken de ontmanteling gewoon zal door gaan behalve in de zes gevallen die Adenauer als voorbeeld gegeven had. De teleurstelling over de Pa- rijse conferentie in Duitsland dreigt dus nog groter te worden. Verschil lende hoge Engelse autoriteiten wa ren vanavond van mening dat gene raal Bishop zich vergiste en dat Adenauer gelijk had. Morgen komen de Hoge Commissarissen bijeen. Als zij de verklaring van Bishop onder steunen betekent dit een zware klap voor het prestige van de Westduitse regering. De afvalligheid van de Tsjecho- slowaakse missie voor herstelbeta lingen te Berlijn zou aan de uitwer king van genoemde oproep zijn toe te schrijven. HONGERSNOOD VOOR MILLIOENEN. De regering van India heeft giste ren bekendgemaakt, dat tijdens een cycloon, die eind October de provin cie Madras teisterde, duizenden men sen verdronken zijn. Premier Nehroe richtte tot de bevolking een oproep, waarin hij zeide, dat de ramp van zo grote omvang was, de geheel India moest helpen. LUITENANT TER ZEE-VLIEGER 3e KLASSE M. J. VAN WYCK IN ZEE GESTORT EN VERDRONKEN. Aan de ingang van de Moray Firth, ongeveer 45 mijl ten Noord- Westen van Inverness (Schotland), is Dinsdagochtend orrr ongeveer 9.30 uur de Firefly „K 35" na een mis lukte deklanding op H.M.'s vlieg kampschip „Karei Doorman", in zee gestort. De enige inzittende luite nant ter zee vlieger der 3e klasse M. J. van Wijck slaagde er niet in, uit het toestel, dat onmiddellijk in de diepte verdween, te ontkomen. De, 24-jarige marinevlieger Mar cus Jacob van Wijck was ongehuwd en afkomstig uit Terneuzen. Hij is geboren 13 Maart 1925 en trad in Maart 1945 als matroos-oorlogs vrij williger toe tot de marine lucht vaartdienst. Op 1 October 1946 werd hij leerling onderofficier vlieger en enkele maanden later aspirant offi cier vlieger. Zijn benoeming tot adelborst vlieger der le klasse volg de op 1 December 1947 en 1 jaar later werd hij bevorderd tot luite nant ter zee vlieger 3e klasse. Nader vernemen wij, dat dit on geval hoogstwaarschijnlijk te wijten is aan een vliegfout van de bestuur der. Deze heeft terstond na de ver keerde landing op eigen initiatief gas bijgegeven om over het vangnet heen te komen. De snelheid van het toestel was echter te gering, zodat dit naar stuurboord afgleed en in zee stortte. De Fire-fly „K 35" be hoorde tot het squadron no. 2, waar mee H.M.'s Karei Doorman thans vliegoefeningen houdt bij de Schot se kust. ONDER AUSPICIëN van de Engel se Automobiel Club werd een wed strijd gehouden voor oude auto's over een parcours van Londen naar Brigh ton. Een Panhard-Levassor uit 1901, die door zijn antiek model de lachlust van menigeen opwekte, rijdt langs de Big Ben de wereldberoemde klokke- toren van het parlementsgebouw. Rusland en de atoombon \70LGENS HET AMERIKAANSCHE blad „Newsweek" hebben ver- v schillende vooraanstaande atoomgeleerden der V. S., o.w. dr. Albert Einstein, een geheime bespreking gehad in de universiteit van Prince ton om de consequenties van de atoomexplosie in de Sovjet-Unie te be spreken. Men zou het er over eens zijn geworden, dat de Sovjet-Unie reeds in 1947 een uraniumzuil moet hebben gehad en spoedig daarna met de vervaardiging van bommen was begonnen. HONDERD MAAL STERKER DAN DIE VAN HIROSJIMA De Russische atoombom, waarover Truman heeft gesproken, is, volgens „Newsweek", waarschijnlijk niet de eerste die de Russen hebben gepro duceerd. De geleerden menen dat Rusland, evenals Amerika, nu in theorie bommen kan maken die hon derd maal vernietigender zijn dan de bom die Hirosjima trof. De ge leerden zijn, volgens „Newsweek", echter tot de conclusie gekomen, dat binnenkort de kwestie niet zal zijn wie de meeste atoombommen heeft, maar wie er het eerst een werpt. De kracht van de bom is nu zo groot, dat het eerste slachtoffer misschien alle middelen ontnomen worden die hij nodig heeft om zich op te richten en terug te slaan. „Newsweek" meent dat Lilienthal, voorziter van de Amerikaanse atoomcommissie, in het begin van het volgend jaar zal aftreden en dat volgens hem meer ruchtbaarheid moet worden gegeven aan de situatie en de gevolgen wel ke deze kan hebben voor de mens heid. Lilienthal schrijft een boek waarin hij zijn mening naar voren brengt. Berichten uit andere bron zeggen, dat de atoomgeleerden tot de con clusie zijn gekomen, dat Rusland binnen twee jaar evenveel atoom wapens zal bezitten als de V. S. Zij zouden deze gevolgtrekking hebben doorgegeven aan de militaire leiders van de landen, die tot het Atlantisch Pact behoren De onenigheid in de Amerikaanse strijdkrachten over de samenwerking tussen leger, vloot en luchtmacht zou teruggebracht kun nen worden tot een controverse over de strategie, welke ten opzichte van Europa moet worden gevolgd als Rusland inderdaad evenveel atoom bommen krijgt als de Verenigde Sta ten. Het leger en in het bijzonder generaal Bradley zou volgens deze berichten van mening zijn, dat sterke eenheden van alle onderdelen der Amerikaanse strijdmacht in Europa moeten blijven om Amerika voor atoombommen te behoeden en om een steunpunt te hebben voor acties van het leger tegen de Sovjet- Unie. Een invasie in een door Rus land bezet Europa zou vrijwel on mogelijk zijn als Rusland voldoende atoombommen bezit. In sommige kringen verwacht men, dat de mili taire hulp aan de Europese landen van het Atlantisch Pact binnenkort nog vergroot zal worden. Een. koAAett^e „Wie immers zyn broeder niet be mint, die hij ziet, hoe kan hij God. dien hij niet ziet, liefhebben." Joannes IV-20

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1949 | | pagina 1