S)e &2id&e(Eowfca/rit
De situatie
in Boedapest
ER ONTPLOFTE
EEN BOM
Zo zijn de manieren in
Boedapest
ZATERDAG 1 OCTOBER 1949
41ste JAARGANG N<
Directeur: C. M. VAN HAMERS VELD.
Hoofdredacteur: TEL WIL MER.
KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
WAARIN OPGENOMEN „DE BURCHT"
Bur. Papengracht 32, Telet 20015, Adm. en Advert. 20826, Abonn. 20935 - Abonnementsprijs i 0.32 p. w., f 1.40 p. mnd., 14.15 p kwart. Franco p. p. i 4.90 - Advert.: 15 ct. p. m.m. Teleloonljes 11.50
AAN HET BEGIN van deze week
stond de verklaring van presi
dent Truman, dat er in Sovjet-Rus
land een atoom-explosie had plaats
gevonden en dat daaruit dus bleek,
dat Rusland thans beschikte over het
atoombom-geheim.
Nu was het wel algemeen bekend,
dat het geheim van de atoombom
niet bestond in de samenstelling van
de bom; dat geheim is een publiek
geheim, dat in ieder land bekend is.
De moeilijkheid was alleen de fabri
catie van de bom.. Men zal zich her
inneren, dat de Duitsers het geheim
van de atoombom ook kenden, maar
er niet in geslaafd zijn zo'n bom
tijdig klaar te krijgen. De fabricatie
van zo'n ding schijnt buitengewoon
lastig en bovendien zeer kostbaar te(
zijn. Sinds de belichten omtrent de'
sp'onnage inzake het atoomgeheim
heeft men toegegeven, cat de samen
stelling van de bom theoretisch aan
Rusland bekend moest si.in, maar dat
ct r.og minstens jaren ?ou duren
voordat Mc skou beschikken kon over
voldoende installaties [e? vervaardi
ging van ae bom. Vroeger dan men
verwachtte, komt nu jrurrans me
dedeling: Moskou is er mee klaar.
Hoe men dat te weten is gekomen,
hebben wij niet precies vernomen.
Misschien door spionnage, of door
gevoelige meet-instrumenten, of door
beide methoden In elk geval is er
geen reden om te twijfelen aan de
waarheid van Trumans onthulling.
Er zijn berichten gelanceerd, die het
zó voorstelden .alsof die bewuste
atoomontploffing niet bedoeld zou
zou geweest als proef, maar in wer
kelijkheid een verschrikkelijk onge
luk is geweest. De hele installatie
in de Russische atoomstad zou in de
lucht gevlogen zijn en alle ato'om-
onderzoekers zouden gedood zijn
Deze ontploffing heeft men geregis
treerd.
Een aardig verhaaltje, maar zon
der de minste grond van waarheid
of waarschijnlijkheid.
Neen, er valt niet aan te ontko
men: Moskou heeft ook atoombom
men misschien niet in die mate zo
als Amerika, dat reeds een be
hoorlijk voorraadje moet hebben,
maar het heeft ze en zal ze straks
aan de lopende band fabriceren
Daarmee is het Amerikaanse nono-
nolie verdwenen; Amerika beschikt
niet meer alleen over dit allcrge-
gevsarhjkste modorne wanen, maar
zijn felste en hardnekkigste tegen-
si ander kan hem met gelijke mant
betalen.
Een prettig vooruitzicht is dot niet
cn de enige (schrale) tmost die ons
.cg overblijft, is de overweging, dat
Arnerik voorlopig Rusland nog
voorub is en dat er nrsscmen nog
een weg gevonden kan worden om
he t gebruik van atoomwanens te ver
bieden- eer. verbod, waaraan de vol
ken zich dan wel zullen houden, om
dat men aan weerszijden niet durft
te beginnen.
Ja, ja, maar als er nu toch eens
éen begint.
HEEFT zich afgew azgd, welk
motief de Amerikaanse piesidént
td zijn onthulling heelt gedreven
Het moet hem reeds eerder bekend
^ïjn geweest en hij (mei zijn rege
ring)) heeft tot nu toe zorgvuldig
gezwegen. Het kan een goede strate
gie zijn om net te doen alsof men
niets afweet van de sterkte van zijn
tegenstanders. Maar Truman had
blijkbaar reden om niet langer te
zwijgen. Hij wilde de Amberikanen,
die weer tekenen gaven dat zij gin
gen indutten, wakker schudden. De
laatste tijd werd er door het Con
gres een neiging aan de dag gelegd
om te beknibbelen op allerlei defen-
zwijgen. Hijij wilde de Amerikanen,
regering; een stemming, welke Tru
man waarschijnlijk zó gevaarlijk
vond, dat hij de publieke opinie
meende te moeten alarmeren met een
sensationele onthulling. Het eerste
gevolg is reeds geweest, dat Trumans
programma voor wapenhulp aan het
buitenland (o.a. aan de leden van
het Noord-Atlatisch Pact) er met
vlag en wimpel door gekomen is, of
schoon er voordien een grote neiging
bestond om de gelden voor dit plan
tot op de helft terug te brengen.
Maar er zijn nog andere plannen.
Men overweegt bijv. een nauwere
samenwerking tussen Amerika. Ca
nada en Engeland op het gebied van
de atoom-energie. Voorts zijn aller
lei maatregelen in overweging om
het Noord-Atlantisch defensie-sys
teem te verstevigen. En zo is er
meer, dat geld zal kosten en waar
voor men dus de bereidwilligheid
van de volksvertegenwoordiging no
dig heeft. Deze bereidwilligheid is
voorlopig wel weer gewekt, dank zij
de Russische atoombom.
Maar men vergisse zich niet door
te menen, dat de hele onthulling
eigenlijk niets meer is dan een stunt
om het Congres wat meer handel
baar te maken. Want wanneer Rus
land inderdaad over atoombommen
beschikt, al of niet gecombineerd met
V-wapens, dan is het duideliik, dat
Amerika voor zijn eigen veiligheid
moet zorgen voor een zo groot en zo
stevig mogelijk stootblok tussen hem
en Rusland en daarom dus meer
aandacht zal moeten schenken aan
de verdediging van West-Eurooa.
Het vooruitzicht als stootblok te
neten dienen is weliswaar niet er<r
~°nlokkelijk, maar 't is in elk geval be
r een sterk stootblok te zijn dan een
ak stootblok.
Brits legatie-employé werd ontvoerd
r\E HONGAARSE GEZANT te Londen, de heer Alec Bolgar, werd giste
ren op het Foreign Office ontboden, waar hem werd medegedeeld dat
een der ambtenaren van zijn gezantschap Engeland Onmiddellijk moest
verlaten als tegenmaatregel vóór de behandeling van een ambtenaar van
de Britse legatie te Boedapest. Na een kort, gespannen onderhoud met
Christopher Mayhew, de onder-minister van buitenlandse zaken, verdween
hij weer om aan een der leden van zijn staf, Mihaly Gerencser, opdracht
te geven om zijn koffers te pakken.
WAT HARRISON OVERKWAM.
Op de avond van 1 Juli werd de
heer W. Harrison, electriciën aan de
Britse legatie te Boedapest, op straat
overrompeld en gewelddadig in een
auto van de Hongaarse regering ge
duwd. Hij werd naar een onbekend
huis gereden waar hij vier uur lang
werd ondervraagd.
Men vertelde hem dat tenzij hij
een lijst van „Hongaarse verraders"
produceerde, het er slecht zou gaan
uitzien voor een vriendin van hem
een Hongaarse telefoniste aan de
Britse legatie die was gearresteerd
omdat zij geprobeerd had uit het
land te vluchten. Harrison zei dat hij
haar naam niet kon opgeven, dat hij
geen namen wist en dat hij zou wei
geren om inlichtingen te geven, zelfs
indien hij daartoe in staat 'zou zijn.
Later werd het licht in de kamer uit
gedraaid, de deur werd geopend en
de telefoniste werd binnen gebracht.
Zij stond op het punt om flauw te
vallen en werd door een man op de
been gehouden. Na korte tijd werd zij
weer weggeleid.
Men vertelde toen aan Harrison dat
alleen hij het in zijn macht had om
haar haar vrijheid terug te geven en
men gaf hem tot 10 Juli de tijd om
de gevraagde inlichtingen te ver
schaffen.
Daarna werd hij in dezelfde auto
naar een ander stadsdeel van Boeda
pest gereden en uit de auto gezet.
Enige dagen later, toen Harrison
in zijn eigen auto reed, kwam er een
andere auto langs hem rijden en
dwong hem om te s+oppen. De be
stuurder zei tegen hem: „Tot de tien
de wees voorzichtig".
„Na dit incident", aldus het Foreign
Office, „besloot men, dat Harrison
Hongarije moest verlaten om wille
van zijn' veiligheid. Hij ging weg op
0 Juli en is nu werkzaam aan de
Britse ambassade in Den Haag."
Engeland had terstond de Hongaar
se regering om opheldering en excuus
gevraagd, maar deze had daaraan
geen gehoor gegeven. In plaats daar
van werd aan de Britse gezant te
De internationalisering
van Jeruzalem
„De regering van Israël probeert
openlijk de rivaliteit tussen het An
gelsaksische en het Russische blok
uit te buiten om daardoor de inter
nationalisering van Jeruzalem, die
door de christenheid van de gehele
wereld gewenst wordt, te verhin
deren." Aldus schrijft het invloed
rijke dagblad van de Katholieke Ac
tie in Italië, „II Quotidiano". „Tot
dusverre," zo gaat het blad verder,
„heeft de staat Israël alle pogingen
van de bemiddelingscommissie van
de Verenigde Naties schipbreuk
doen lijden. De Joodse regering
dient echter te bedenken," aldus „II
Quotidiano", „dat de internationali
sering van Jeruzalem ook een ga
rantie betekent voor de staat Israël.
Ook is het nog niet zeker, welke
beslissing de Verenigde Naties zul
len nemen. De Katholieke wereld,"
zo besluit het blad, „verwacht een
beslissing, die voldoet aan het
rechtsgevoel en aan de rechtsver
houdingen. Zij volgt oplettend het
wérk van de Verenigde Naties en
zal niet met een schijnoplossing te
vreden zijn."
Boedapest, Geoffrey Wallingerj ver
zocht, om zijn verzoek om ophelde
ring in te trekken, daar anders, „fei
ten en bewijsstukken, die nietrbevor-
derlijk zouden zijn voor het handha
ven van goede betrekkingen" gepro
duceerd zouden worden.
Toen hij weigerde, werd hem ver
teld dat Harrison zijn diensten aan
Hongarije had aangeboden en werd
erop gezinspeeld, dat deze inlichting
Engelands houding misschien zou
veranderen.
De bewering", zegt hë;t Foreign
Office, „bevat geen grein van waar
heid".
Een zegsman van het Foreign Of
fice verklaarde later, dat het meisje
waarmee Harrison bevriend was, na
het incident is verdwenen en klaar
blijkelijk in de gevangenis- zit.
Uit de West-Duitse
Bondsdag
De Westduitse Bondsdag heeft gis
teren de sociaal-democratische motie
aangenomen, waarin de regering
wordt uitgenodigd om stopzetting van
de ontmantelingswerkzaamheden en
herbeschouwing van het ontmante
lingsprobleem te verzoeken.
Aan het einde van het ontmante
lingsdebat deed kanselier Adenauer
een beroep op de geallieerden om het
probleem moedig aan te vatten en de
ontmanteling tijdig te beëindigen, om
te voorkomen, dat zij een „voedings
bodem voor een nieuw nationalisme"
zou worden.
Voorts besloot de Bondsdag om de
uiteindelijke beslissing over de fede
rale hoofdstad drie weken uit te
stellen. Een missie zou in die tijd
rapport uitbrengen over de voorde
len van Frankfort en Bonn
De Bondsdag aanvaardde nog met
overweldigende meerderheid een so
cialistisch voorste] om Berlijn als de
twaalfde staat te behandelen. Vol
gens deze motie zou Berlijn eventueel
v/eer de hoofdstad worden van
Duitsland.
WEER TSJECHO-SLOWAAKSE
PRIESTERS GEARRESTEERD
Volgens Rooms-Katholieke kerke
lijke kringen te Praag zijn in het
district Pilsen veertien priesters en
te Lovy Vary (Karlsbad) twaalf
priesters gearresteerd.
Zij waren er, naar gemeld wordt
van beschuldigd het zenden van pro
testbrieven tegen de nieuwe wet op
de kerken te hebben georganiseerd.
CHINA BIJ DE VER. NATIES
De politieke commissie der V.N.
heeft gisteren na een debat van 2
uur met 31 tegen 3 stemmen bij der
tien onthoudingen besloten de Chi
nese klacht, dat de Sowjet-Unie zich
gemengd had in de Chinese burger
oorlog, als punt vijf op de agenda
te zetten, d.w.z. na het Sowjet-Rus-
sische voorstel voor een vredesover
eenkomst tussen de vijf grote mo
gendheden.
China had voorgesteld, dat zijn
klacht- voor het Sowjet-Russische
voorstel zou worden behandeld. Dit
Chinees voorstel werd verworpen
bij staking van stemmen, namelijk 22
tegen 22 bij negen onthqudingen.
NEEF VAN DE ENGELSE KONING
IN HET HUWELIJK GETREDEN
MET DE PIANISTE MARION
STEIN. Te Londen werd gister
middag het huwelijk voltrokken
tussen de graaf van Harewood, neef
van de Engelse koning en Marion
Stem, dochter van een uit Wenen
uitgeweken muziekuitgever. Boven:
het bruidspaar na de huwelijksvol
trekking. Onder: V.l.n.r. Koningin
Mary, Prinses Mary, moeder van de
bruidegom, het bruidspaar, Koning
George van Engeland, de Hon. Ge
rald Lascelles, broer van de bruide
gom en best man en koningin Eli
zabeth.
CENTRALE OPSLAGPLAATS
VOOR TROPISCH HOUT IN AAN
BOUW Aan de Hémweg te Am
sterdam verrijst een- centrale opslag
plaats voor tropisch hout voor West-
Europa.
De montage van een loods, die een
oppervlakte heeft van 100x150 meter
en een hoogte van 23 meter. Op de
achtergrond links de opslagplaats
voor triplex.
Hoe een baby
gered werd
Dank zij radio-amaieurs
Dat radio-zendamateurs ook wel
eens de voldoening hebben de mens
heid met hun liefhebberij een dienst
te bewijzen moge blijken uit het vol
gende bericht.
Een week of wat geleden zat in
Helmond de eigenaar van de ama
teurzender PAOROB wat te experi
menteren toen hij hoorde: „Hier
ONYKD, hier ONYKD, hallo PAODL,
hallo PAODL.
De opgeroepen zender antwoordde
echter niet en de zender uit Helmond
werd daarom ingeschakeld: de man
uit Helmond vroeg of hij misschien
hulp zou kunnen bieden.
Een wat gehaaste stem zei: ..Hallo
hier ONYKD in Lookeren België,
hallo PAOROB in Helmond, ik heb
een dringende boodschap voor
PAODL in Utrecht, wilt ge me hel
pen? Een familie hier in de buurt
heeft een drie dagen oud kind, dat
een scheurend buikvlies heeft. De
plaatselijke dokter staat machteloos.
Volgens hem moet er in Utrecht een
'•ofessor zijn, die misschien opera-
f kan ingrijpen. Zijn naam en
'res zijn echter onbekend. Wilt ge
\ODL vragen om direct te infor-
u-en? Over."
Hen kind in levensgevaar. PAOROB
'takelt zijn toestel direct over en
gint met spanning de code om te
epen van de Utrechtse collega. Hi?
•eft succes, wapt PAODL antwoord'
nnen enkele minuten De Utrechte
iar begint telefonisch te informe
en, want intussen heeft Helmond vr
een der specialisten van het plaatse
Ü'ke ziekenhuis het juiste adres reed
.gekregen.
Nog geen twintig minuten na de
eerste oproep van de Belgische ama
teur geeft PAODL het verlossende
antwoord: Breng de baby vandaag
nog over naar Utrecht. Prof. dr. Nu-
boer van de Universiteitskliniek zal
in samenwerking met dr. Klinken-
bergh van het St. Antoniuszieken-
huis de operatie verrichten.
Nog diezelfde avond is het kind
naar Utrecht vervoerd. Dezer dagen
bereikte de radiozendamateurs het
verblijdende bericht, dat de opera
tie uitstekend geslaagd was en dat
het patiëntje, vrijwel geheel hersteld,
naar zijn gelukkige ouders in Looke
ren is teruggekeerd.
VERLIES NEDERL. STRIJD
KRACHTEN IN INDONESIë.
De regering maakt bekend, dat tot
haar leedwezen het volgendë ver
lies in Indonesië is gerapporteerd:
Koninklijk Ned. Ind. leger: over
leden 14 Sept., tengevolge van zijn
bekomen verwonding op 9 Septem
ber 1949, sold. Ie kl. Asan, afkom
stig uit Indonesië.
Koninklijke landmacht: In de pe
riode van 24 t/m 30 September 1949
geen verliezen.
ITALIë ZAL NIET DEVALUEREN
Volgens Radio Rome heeft de Ita
liaanse minister voor de schatkist
Giuseppe Pella, in de Kamer van' Af
gevaardigden medegedeeld, dat Ita
lië niet zal devalueren.
De lire wordt vrijgelaten om haar
eigen koers op de internationale
geldmarkt te vinden.
STAKING DER AMERIKAANSE
METAALARBEIDERS BEGONNEN.
Vrijdag te middernacht is de aan
gekondigde staking der Amerikaan
se metaalarbeiders begonnen, waarbij
meer dan een half millioen werkers
zijn betrokken.
De Amerikaanse staalarbeiders
hadden aanvankelijk loonsverhoging
geëist "en het aanvaarden door de
staalverwerkende bedrijven van een
schema voor ziekte- en pensioens-
verzekering. Op advies van de door
president Truman ingestelde verzoe
ningscommissie lieten de staalarbei
ders de eis tot loonsverhoging vallen,
doch zij handhaafden hun eis, dat de
directies der staalbedrijven de volle
dige kosten van het instellen van
ziekte- en pensioenverzekeringen
voor haar rekening zouden nemen. De
directies weigerden deze, door de
verzoeningscommissie gesteunde, eis
in te willigen.
MAANDAG, 3 OCTOBER, LE1DENS
ONTZET. VERSCHIJNT DE LEIDSE
COURANT NIET.
DE DIRECTIE.
Polen en Hongarije
breken met
Belgrado
Vriendschapsverdrag
opgezegd
Radio-Praag heeft gisteravond
meegedeeld, dat Polen zijn verdrag
van vriendschap en wederzijdse bij
stand met Joego-Slavië heeft opge
zegd.
Ook Hongarije heeft gisteren het
twee jaar oude verdrag van vriend
schap en wederzijdse bijstand met
Joego-Slavië opgezegd.
In de Poolse nota wordt verklaard,
dat het proces tegen Rajk de onder
danigheid van Joego-Slavië aan de
imperialistische kringen bewees en
dit land in verband had gebracht
met contra-revolutionnaire com
plotten, die gericht waren tegen de
souvereiniteit der volksdemocra-
tiëen in Oost-Europa.
In de nota wordt verder gezegd,
dat het ministerie van buitenlandse
Zaken in het bezit was van het be
wijs, dat Joego-Slavië's vertegen
woordigers in Polen verwikkeld wa
ren in spionnage en andere activi
teit, welke gericht was op onder
mijning van de defensie en het eco
nomisch potentieel van Polen.
De nota van Hongarije bevatte
dezelfde beschuldigingen.
SALVATORE GIULIANO WIL
ERUIT.
Salvatore Giuliano, de Siciliaanse
bendeleider, heeft in een brief aan
een Siciliaans blad om een paspoort
verzocht, teneinde Italië te kunnen
verlaten. Inmiddels wordt door een
speciale legereenheid gifgas in grot
ten van de Montelepre-heuvels ge
pompt, waar Giuliano zijn hoofd
kwartier heeft.
In de brief eist Giuliano tevens, dat
zijn naam gezuiverd wordt, „daar
mijn strijd slechts de onafhankelijk
heid van Sicilië beoogt".
Ugo Luca, de bevelhebber van de
tegen Giuliano opererende strijd
krachten, zeide naar aanlpjding van
bovenvermelde brief: „De gezinnen
van de 100 omgekomen politieman
nen roepen deze moordenaar „leuge
naar"! toe. Deze politiemannen zul
len gewroken worden."
Men past ook dynamiet toe bij het
onbruikbaar maken van grotten, die
Giuliano eventueel als schuilplaats
zou kunnen dienen. Alle uitgangswe-
I gen worden afgezet.
j PRAAGSE N.K.V.D. VERZORGT
.ZELFMOORD-EXECUTIES".
De Russische veiligheidspolitie te
Praag, die haar hoofdkwartier heeft
in de Generaal Pélé-straat in Praag
XIX, heeft 12 leden van de Tsjechi
sche politie voor speciale taken op
geleid Deze speciale opleiding was
noodzakelijk omdat executies wor
den uitgevoerd in de vorm van
„zelfmoorden", zoals „sprongen uit
het raam", zelfmoord door de kogel,
vergif, georganiseerde verkeers-on-
gevallen enz. De bureaux van een
andere afdeling, die zeër nauw sa
menwerkt met dit executie-peleton,
bevinden zich in hetzelfde hoofd
kwartier. Deze afdeling is belast
met het onderzoek van „zelfmoord",
welke niet op onderzoek berekend
zijn, alsook voor echte zelfmoorden.
Voorschrift is, dat iedere zelfmoord
in Tsjechoslowakije eerst gerappor
teerd wordt aan het bureau in de
Pélé-straat, dat naargelang de om
standigheden een officiepl rapport of
instructies, welke publicatie van de
zelfmoord verbieden, doet uitgaan,
eventueel de publicatievorm voor
schrijft of in een geval van normale
zelfmoord normaal onderzoek toe
staat.
TEST-INSTALLATIE OP SCHIP
HOL Compressors, welke de air-'
conditioning in de vliegtuigen van
de KLM veezorgen, werden tot dus
ver in het buitenland, waar men over
de daar toe benodigde apparatuur
beschikte geriviseerd. Sedert enige
tijd is dit nu ook mogelijk bij de
KLM op Schiphol, waar men de be
schikking heeft over deze apparatuur
£ea koJiAzttj,e.
Grote gedachten hebben geen gro
te woorden nodig; edele gedachten
geen opvallende gebaren.
