Rusland bezit de atoombom! Moskou heeft de atoombom Gedevalueerde saamhorigheid Onthulling van president Truman Militaire besprekingen Wisjinsky, de vredelievende Minister Stikker over het Nederlands standpunt ZATERDAG 24 SEPTEMBER 1949 40ste JAARGANG No- 11805 Directeur: O. M. VAN HAMERSVELD. Hoofdredacteur: TH. WILMER. KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN WAARIN OPGENOMEN -DE BURCHT" Bur. Papengracht 32, Telei. 20015, Adm. en Advert. 20826, Abonn. 20935 - Abonnementsprijs i 0.32 p. w., 11.40 p. mnd., f 4.15 p kwart. Franco p. p. 14.90 - Advert.; 15 ct. p. m.m. Telefoontjes i 1.50 r\E DEINING, welke over de wereld is ontstaan door de weliswaar verwachte maar toch nog overrom pelende devaluatie van het Britse pond, is nog niet geluwd. Als een rij loden soldaatjes zijn de valuta's van 'n vijf-en-twintigtal landen achter elkaar geduikeld, zo dra de eerste werd omgestoten. Het was een kettingreactie, als men dit meer moderne beeld liever wil ge bruiken; de éne ontlading riep de andere op en slechts de sterkste va luta's bleven intact. En nu zijn ze al lemaal radio-actief om nog even bij het beeld van die moderne ket tingreactie te blijven evenals na een atoombomexplosie; d.w.z. die va luta's zijn allemaal geladen van ener gie voor de export, maar zij bergen ook onverwachte gevaren in zich en iedereen is nog een beetje huiverig om ze aan te pakken. Aanvankelijk waren wij geneigd om aan te nemen, dat al die deva luaties van te voren waren uitge kiend. De eerste navolgers van En geland waren er n.l. uiterst spoedig bij, zodat men de indruk kreeg, dat zij gereed gestaan hadden om mee te springen. Later bleek, o.a. uit het geen minister Lieftinck zeide, dat de devalutatie van het pond sterling ook de Nederlandse regering had verrast en dat speciaal het drastische per centage van 30 pet. ieder expert had verwonderd. In dit verband maakt „De Tijd" de opmerking, dat zulk een gang van zaken te betreuren is. Waarom is in zulk een belangrijke materie geen overleg gepleegd. Het is moeilijk zich aan de impres sie te ontrekken, schrijft het blad, dat de Britse regering bij het nemen van deze maatregel alleen aan haar eigen belangen heeft gedacht en ei op uit is geweest Engelands positie te redden, ongeacht welke gevolgen deze handelwijze zou hebben voor de rest van Europa. Met het gevolg, dat de devaluatie-maatregelen in Europa niet berusten op een welom lijnd plan, waarin een nieuwe alge mene basis wordt gelegd voor hec Europese betalingsverkeer,, maar enigszins het karakter dragen ven ten sauve-qui-peut, waardoor de toekomstige Europese economische samenwerking ook al niét bijzonder gunstig beinvloed zal worden. Deze economische samenwerking, waar van de economische commissie van de Raad van Europa te Straatsburg met zoveel klem de bittere noodza kelijkheid heeft aangetoond, heeft haar ontstentenis pijnlijk gedemon streerd. Evenals in Staatsburg wordt zij gedemonstreerd door de duidelijk afzijdige houding van de Britse po litiek. Een afzijdigheid, die trou wens ook gebleken is uit het feit, dat Groot-Brittannië hoewel zijn dollarprobleem deel uitmaakt van een vraagstuk dat heel Europa raakt het nodig heeft gevonden om al leen met de V. S. te onderhandelen. De Amer. regering schijnt hierop te zijn ingegaan, zoals door de politieke besprekingen tussen Bevin en Ache- son wordt bewezen, om politieke re denen. M.a.w. omdat de Amerikaan se regering economische overwegin gen minder zwaar laat wegen dan een Brits-Amerjkaans bondgenoot schap in de koude oorlog. ZO BLIJKT alweer, dat de saam horigheidgedachte bij alle landen nog niet zo sterk wortel geschoten heeft als men zou mogen verwach ten na alles wat men de laatste ja ren heeft meegemaakt. En dat geldt speciaal Engeland, dat èn door de abrupte wijze, waarmee het gehan deld heeft, èn door de volgens algemeen gevoelen onnodige diep te van zijn devaluatie, een verwar ring heeft geschapen, waardoor som mige landen, die eerst niet wilden de valueren, daartoe toch gedwongen werden (België bijv.j, en andere landen tot grotere devaluatie ge bracht werden dan hun eigenlijk lief was. In Frankrijk is het woord „on vriendelijke daad" reeds uitgespro ken en ook in andere landen heerst verontwaardiging. Voor België is het geval al zeer ontnuchterend. De Bel gische financiële deskundigen waren naar de Ver. Staten gegaan met de gedachte, dat zij een „ordelijke" her waardering van de Europese valuta's zouden kunnen voorstellen, doch tot hun verwondering stieten zij op wat het „Journal of Commerce" noemde „ijzig stilzwijgen van de zijde der Britse en Amerikaanse collega's. België ontving de eerste medede ling over een komende devaluatie van het pond sterling eerst nadat Cripps uit Washington naar Londen vertrokken was. Amerika had met België de af spraak gemaakt, dat het niet zou devalueren, ook niet als de andere landen dat wel zouden doen. Maar na deze ervaringen heeft België zich genoodzaakt gezien, zich niet aan d« afspraak te houden. In financiële kringen heeft men dan ook een hard hoofd in de tol standkoming van een Continentale Europese Monetaire Uniet, zoals deze is voorgesteld. Dit devaluatie-geval lijkt ons niet bepaald een goede noot voor de ver steviging van de internationale sa menwerking. Devaluatie was nodig, was zelfs onafwendbaar, maar wil de wereld er beter door worden, dan dient men uiteindelijk te komen tot een coördinatie van de wereldhandel en misschien zelfs wel van de wereld- Er heeft een atoom-explosie plaats gehad IK BEN VAN MENING, dat het Amerikaanse volk het recht heeft op de hoogte te worden gebracht van alle ontwikkelingen op het ge bied van de atoomenergie, daarbij ten volle rekening houdend met de nationale veiligheid. Ik deel u dan ook het volgende mede: Wij hebben het bewijs, dat in de laatste weken een atoomexplosie in de Sowjet-Unie heeft plaats gehad". Met deze verklaring heeft gisteren de president der Verenigde Staten, Harry Truman, het Amerikaanse volk en de wereld verrast. „Sinds de atoom-energie voor de eerste maal door de mens was" vrijgemaakt, is de mogelijke ontwikkeling van deze nieuwe kracht door andere landen verwacht. Wij hebben met deze mogelijkheid steeds rekening gehouden," zo ging Truman verder. Iri Londen werd de bekendmaking uitgegeven door het bureau van eer ste minister Clement Attlee op Dow ning Street 10. Louis Johnson, de Amerikaanse minister van Defensie, die na afloop van de kabinetszitting te Washington omstuwd werd door journalisten, die hem met vragen bestormden, wilde alleen mededelen, dat het kabihet ,.er alles van weet". Op vragen naar meer nieuws omtrent de juiste plaats en tijd van de ontploffing wilde hjj geen antwoord geven. Internationale controle noodzakelijk Ongeveer vier jaar geleden heb ik er op gewezen, dat men het er in wetenschappelijke kringen vrijwel over eens was, dat de essentiële theo retische kennis, waarop de ontdek king is gebaseerd, reeds in brede kringen was doorgedrongen. Ook was men vrijwel algemeen van oordeel, dat het onderzoekingswerk in het buitenland na verloop van tijd op ge lijke hoogte zou komen met onze hui dige theoretische kennis en in de drie-mogendheden verklaring van de president der V.S. en de minister presidenten van het Verenigd Ko ninkrijk en Canada, daterende van 15 November 1945, werd nadrukke lijk verklaard, dat geen enkel land in feite een monopolie kon bezitten op atoomwapenen. Deze laatste ontwikkeling toont, indien dit nog nodig was, opnieuw duidelijk de noodzakelijkheid van waarlijk doeltreffende afdwingbare internationale controle op, atoom energie aan, welke door de regering en de grote meerderheid van de le den der Verenigde Naties wordt ge steund". Met deze woorden besloot Truman zijn verklaring. Onmiddellijk na Truman's bood schap, waarvan hij vooraf medede ling had gedaan in een kabinetszit ting te Washington, werden te Londen en Ottawa dergelijke verklaringen uit gegeven. Deze onthullingen vallen samen men de lopende atoombespre kingen te Washington tussen de Ver enigde Staten, Canada en Engeland. DE RONDE TAFELCONFERENTIE De besprekingen op militair ge bied hebben in de afgelopen weken hoofdzakelijk plaats gehad tussen de Indonesische secties der militaire commissie onderling en handelden over de opbouw van het militaire apparaat, dat na de souvereiniteits- overdracht zal optreden, aldus ver neemt de speciale correspondent van het A.N.P. Deze besprekingen zijn, naar wij -van Indonesische zijde ver nemen, thans bijna geheel beëin digd. Eerst dezer dagen zijn be sprekingen tussen Indonesiërs en Nederlanders weer begonnen met als qnderwerp het successievelijk terugtrekken der Nederlandse troe pen en de steun welke in materieel en personeel opzicht van Nederland kan worden verwacht. De Indonesische zegsman ver klaarde voorts, dat de delegaties ter R.T.C. voortdurend contact houden met de „Central Joint Board" in Indonesië in verband met de gelei delijke verplaatsing en concentratie der Nederlandse troepen, teneinde een situatie te scheppen, die is aan gepast aan de eisen der souvereini- teitsoverdracht. Op het moment im mers der overdracht zullen de Ne derlandse troepen geconcentreerd zijn op enkele grote steden. Een woordvoerder van het mi nisterie van Overzeese gebiedsdelen deelde mede, dat in de cijfers van het aantal gesneuvelden en gewon den sedert het van kracht worden van de order tot staken van de vij andelijkheden een sterke daling valt te constateren. In de maand van 10 Juni tot 10 Juli bedroeg het aantal gesneuvel den 107, gewonden 297, en vermis ten 7. In de maand van 11 Juli tot 11 Augustus waren de cijfers resp. 93, 249 en 12 en in de maand van 11 Aug. tot 11 Sept. 20. 59 en 2. Vergeleken ir/et de maand onmid dellijk voorafgaand aan de order tot staken van het vuren zijn dus in de eerste maand na order de cij fers tot een vijfde teruggelopen. productie, opdat de wereldeconomie niet wederom vastlope in eer. chaos. Waarvoor groot gevaar be staat als iedereen slechts rekening houdt met zijn. eigen onmiddellijk voordeel en dat tracht te verwezen lijken ten koste van anderen. Deze valuta-devaluatie schijnt te vens een devaluatie van de saam horigheid te hebben blootgelegd. OPWINDING. De persvertegenwoordigers werden eerst in het bureau van Charles Ross, de perssecretaris van Truman ge loodst. De deuren werden gesloten en niemand mocht de kamer verlaten, vóór ieder de verklaring van de pre sident in handen had. Toen het zo ver was gingen de deuren open en de stormloop naar de telefooncellen kon beginnen. Enkele minuten later werden de programma's van alle Amerikaanse zenders onderbroken om het nieuws bekend te maken. Uit Truman's verklaring blijkt dui delijk, dat leidende Amerikaanse autoriteiten van oordeel zijn, dat de Russen weten hoe zij een atoombom moeten vervaardigen. Het nieuws deed in Washington in de departe menten en het Congres snel de ron de. Opwinding en geslotenheid ken merkte de stemming op het hoofd kwartier van de militaire strijd krachten. ARRESTATIE VAN GEESTELIJKEN IN TSJECHO-SLOWAKIJE. Volgens inlichtingen van kerkelijke ziide zouden in de afgelopen weken nog een twintigtal geestelijken gear resteerd zijn, o.m. dr. Augustin Poz- dech, deken van Bratislava. VROUW DEED CANADEES VLIEGTUIG VERONGELUKKEN. De Canadese politie heeft bekend gemaakt over bewijzen te beschik ken, dat. een vrouw ontplofbare stoffen aan boord van het Canadese passagiersvliegtuig had gebracht, dat 9 September tengevolge van een ont ploffing in de bagage-afdeling bij Quebec verongelukte, waarbij 23 mensen om het leven kwamen, en wel met de bedoeling een zich in het vliegtuig bevindende vrouw om het leven te brengen. Eerder had de politie bekend ge maakt, dat zij de mogelijkheid van sabotage onderzocht en een vrouw in arrest hield, die zich na het in nemen van een te grote dosis slaap tabletten in levensgevaarlijke toe stand in het ziekenhuis te Quebec bevindt. Verder is de politie op zoek naar een man, die de vriend van de ze vrouw en de echtgenoot van de in het vliegtuig omgekomene wordt genoemd. Een driehoeksverhouding en een levensverzekering van 10.000 dollar bevindt zich volgens de poli tie op de achtergrond van deze kwestie. TERUGTREKKING VAN ONZE TROEPEN UIT SOLO GEëlST. In een resolutie, ondertekend door alle politieke partijen te Solo wordt geëist, dat voor het einde van Sep tember de Nederlandse troepen uit het gebied van Solo moeten zijn te ruggetrokken en een formele over dracht van bevoegdheden en ver antwoordelijkheden in de residentie Soerakarta moet hebben plaats ge had, aldus meldt het Chinese blad Sedan. BEDREIGINGEN EN INTIMIDATIE OP ZUID-BORNEO. In de stakingen op Zuid-Borneo zijn nog geen veranderingen geko men. De bewoners van de plaatsen Buntok, Rantau en Kandangan zijn nog steeds niet teruggekeerd. Te Kandangan zijn pamfletten verspreid afkomstig van een strijd groep, die zich lasjkar rakjat murba (volksstrijdkrachten) noemt. Daarin wordt gezegd, dat deze groep de strijd niet wenst te staken en wor den bedreigingen geuit tegen Neder landse militairen. Door onbekenden werd o.a. aan het personeel van verkeer en waterstaat onder bedrei ging gelast, het werk neer te leggen. Dat bevel werd door velen opge volgd. Tokohouders kregen de aan zegging hun winkels te sluiten. Een hunner, die weigerde daaraan ge volg te geven, werd door vier leden van de Republikeinse marine ont voerd. Te Bandjermasin is de toe stand evenmin gewijzigd. Rajk ter dood veroordeeld Laszlo Rajk, voormalig Hongaars minister van Buitelandse Zaken, is heden wegens verraad ter dood ver oordeeld. Luitenant-generaal George Palffy, voormalig stafchef en minis ter van Defensie, zal voor een mili tair gerechtshof opnieuw worden berecht. ZWITSERSE FRANC WORDT NIET GEDEVALUEERD. De Zwitserse federale raad van ministers heeft gisteren voor de tweede maal een verklaring afge legd, dat de Zwitserse franc niet zal worden gedevalueerd. In een officieel communiqué wordt gezegd, dat nadat deze aangelegen heid opnieuw is bestudeerd „de Raad nog steeds geen aanleiding zag voor Zwitserland de pariteit van de franc ten opzichte van goud te wijzigen." De Zwitserse president zal volgende week in het parlement een verkla ring afleggen over devaluatie. Naar vernomen wordt zal de Brit se regering aan het debat over de de valuatie, dat van Dinsdag tot Don derdag zal duren, de vertrouwens kwestie verbinden. Dit besluit kan de conservatieve oppositie in een ongemakkelijke positie brengen, vooral wanneer de motie van ver trouwen, die nog moet worden ge formuleerd, categorische goedkeu ring van de devaluatie vraagt. Onder bepaalde omstandigheden zouden de conservatieven zich ge dwongen kunnen zien een motie van wantrouwen tegen de regering in te dienen. De motie zal dan vermoede lijk tegen de algemene economische politiek van de regering zijn gericht en niet tegen de devaluatie als zo danig. Van betrouwbare zijde werd ver nomen, dat de West-Duitse regering voorstelt de Mark te de valueren tot 22,5 .dollarcents in plaats van tot 23,8 dollarcents, zoals aanvankelijk overwogen. Dit besluit werd geno men na aandrang van de zijde van exportbelangen. Vredespact-voorstel gepaard met verwijten WISJINSKI, de Sowjet-minister van Buitenlandse Zaken, heeft giste ren op de Algemeene Vergadering der Verenigde Naties te Flushing Meadows een grote rede gehouden, waarin hij de Verenigde Staten be- schuldigde van plannen te smeden vo or een nieuwe oorlog, in samenwer king met een groep andere landen. Wisjinski, die het woord voerde na zijn Franse ambtgenoot Schuman, stelde voor, dat de vijf grote mogend heden de handen ineen zullen slaan ter handhaving van de internationale vrede en veiligheid. Hij legde de vergadering een voor stel voor, bestaande uit drie punten: 1. Veroordeling van de „voorbe reidingen voor een oorlog", die on der leiding van de Verenigde Staten en Engeland getroffen worden. 2. Verbod van atoomwapens en andere middelen tot massale vernie tiging, welke onverenigbaar zijn met de geest van de V.N. 3. Beroep op de Verenigde Sta ten, Engeland, China, Frankrijk en de Sowjet-Unie, die eensgezind de oorlogsdreiging moeten afwenden en samen moeten werken ter verster king van de vrede. Vervolgens herhaalde Wjsjinski zijn bekende beschuldigingen tegen kampen verdeeld had en ondermij nend werkte, en tegen het Atlantisch Pact, dat bedoeld was de bewape ningswedloop in het Westen in ver sneld tempo te doen plaats hebben. Hij vervolgde zijn rede met de Ver enigde Staten en Engeland te betich ten van het mislukken der interna tionale controle op atoomwapens, van het verhogen der militaire uit gaven en van ongebreidelde oorlogs propaganda. De ministers van Buitelandse Za ken van de Verenigde Staten, Enge land en Frankrijk, die Wisjinski aan dachtig hadden aangehoord, namen deel aan de bijval, die Wisjinski na het Marshall-plan, dat Europa in 2 zijn rede betuigd werd. NED. VERLIEZEN IN INDONESIË De regering maakt bekend, dat tot haar leedwezen de volgende verliezen in Indonesië zijn gerap porteerd: KONINKLIJKE LANDMACHT Gesneuveld 28 Mei na vermis sing: sold. De Kiewit uit Wed de (Gr.). Gesneuveld 6 Augustus, na vermissing: sold. J. H. Koster, uit Utrecht. Gesneuveld 11 September: sold. D. Bos uit Katwijk aan Zee. Gesneuveld 18 September: Korp. H. v. d. Hoef uit Heerlen. KON. NED. IND. LEGER. In de periode van 4 t/m 10 September geen verliezen. PHILIPS SYNCHRO-CYCLOTRON VOOR ZUIDERGASFABRIEK TE AMSTERDAM. In de Zuidergas fabriek te Amsterdam is het Philips synohro-cyclotron geplaatst, dat ont worpen en gebouwd is door prof. dr. C. J. Bakker (links) en prof. dr. ir. F. A. Heyn. Tussen de twee spoe len van de magneet ziet men een doosvormige ruimte, waarbinnen de waterstofkernen worden versneld. Diverse meters en kijkglaasjes geven de natuurkundigen gelegenheid de werking daar binnen te controleren. NIEUWE FRANKEERZEGELS. In de loop van de maand October zullen frankeerzegels van 25 cent (bruin-rood) en 30 cent (paars) van het nieuwe type aan de postinrichtin- gen verkrijgbaar worden gesteld. Tevens zal dan worden begonnen met de verstrekking der frankeerze gels van 5 en 10. onder de tot nu toe geldende beperkende bepalingen. Op de vergadering der Assemblée |*\E NEDERLANDSE minister van Buitenlandse Zaken, mr. D. U. Stik- ker, voorzitter van de Nederland se delegatie bij de Algemene Verga dering der V.N., heeft in de Algeme ne Vergadering bij het algemeen de bat een rede gehouden, waarin hij in bijzonderheden trad ten aanzien van drie punten: Indonesië, technische hulpverlening aan minder ont wikkelde gebieden en de Heilige Plaatsen in Palestina. Met betrekking tot de Ronde Ta felconferentie zei minister Stikker, dat de totnogtoe gemaakte vorderin gen de hoop wettigen, dat de bespre kingen tot 'n oplossing zullen leiden. „De Nederlandse regering acht het niet raadzaam op dit ogenblik dieper op deze zaak in te gaan. Mijn rege ring is dankbaar, dat de partijen op deze conferentie zijn samengeko men en zal al het mogelijk doen om een harmonieuze, blijvende samen werking tussen beide souvereine sta ten, het Nederlandse Koninkrijk en de Verenigde Staten van Indonesië, vrijwillig verenigd in een Neder lands-Indonesische Unie tot stand te brengen. Ten aanzien van de technische hulpverlening zei minister Stikker: De Nederlandse regering wenst een zo groot mogelijke bijdrage te leve ren, o.m. voor minder ontwikkelde gebieden de gelegenheid open te stellen voor opleiding van deskundi gen in Nederland en door het mobi liseren van Nederlandse deskundi gen, die dienst zouden kunnen nemen in missies van de V.N. of andere re geringen op haar verzoek van advies zouden kunnen dienen. Met betrekking tot de Heilige Plaatsen in Palestina zei de minister dat de voldoening van de Neder landse regering over de beëindiging van de strijd in Palestina „enigszins kleiner was geworden door haar be zorgdheid ten aanzien van de bevei liging van die plaatsen in het Heili ge Land, welke symbolen zijn van de hoogste geestelijke waarden." Hij zei, dat de bescherming van die plaatsen niet allen kan worden over gelaten aan de betrokken regeringen, maar moest zijn „een aangelegen heid voor permanent internationaal toezicht. Mijn delegatie hoopt daar om, dat in deze zitting toereikende maatregelen voor bescherming en beveiliging zullen worden genomen. Indien er niet een dergelijke rege ling tot stand zou worden gebracht, zou men internationalisatie van de stad Jerusalem en omgeving ernstig oeten overwegen". Loonpolitiek nog in studie Het is de minister van Sociale Zaken, aldus zegt hij in de toe lichting tot zijn begroting niet mogelijk in dit stadium reeds na dere mededelingen te doen om trent de plannen, welke er bij de regering bestaan betreffende het te voeren loonbeleid. De regering overweegt gelijk tijdige vermindering van de sub sidies, verhoging van de huren en wijziging van de inkomsten- en loonbelasting. De vraag, welke invloed dit complex van maatregelen zal hebben op het peil van de kosten van levensonderhoud en welke voorzieningen moeten worden getroffen ten opzichte van het loonpeil, zal eerst worden be slist na overleg tussen de inter departementale commissie voor lonen en prijzen en vertegen woordigers van de Stichting van de Arbeid. £en (coAAe.ttj,£ „Blijdschap kan alleen de vrucht zijn van offervaardigheid voor an deren." Alfons Ariëns. VOLLEDIGE LUST DER NIEUWE WISSELKOERSEN De volledige lijst*der officiële noteringen van de Nederlandse Bank, voortspruitend uit de devaluatie is nu als volgt (daarachter de koersen geldig tot dusver) Valuta's Brussel Kopenhagen Lissabon Londen Montreal (t.t.) Montreal (schriftelijk) New York (t.t.) New York (schriftelijk) Oslo Parijs Praag Stockholm Zuerich Bankpapier: U.S.A. dollar Zwitserse franc (t.t. en schriftelijk) 54.86 13.15 10.63 —10.6 .46 46% 3.44%— 3, 3.44 3, 3.79%— 3. 3.78%— 3. 53.05 —53. 1.084 1. 7.58 7. 73.25 —73. 87.60 —88. 87.10 —88.50 6.045 6.06 (55.13 —55.43 (10.56 —10.66 (10.68 —10.70 2.64%2.66 2.64 2.66 2.64%2.65 2.64 2.65%) (53.30 —53.60 0.973 0.977 5.29 5.32 (73.58 —73.99 (61.50 —61.75 2.62%— 2.67%) (61.— —62.25

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1949 | | pagina 1