DE EERSTE
SCHREDEN
Ponden en'dollars moeten
omwisselbaar zijn
Het proces tegen Rajk te
Boedapest
ZATERDAG 17 SEPTEMBER 1949
40ste JAARGANG No. 11799
KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
WAARIN OPGENOMEN „DE BURCHT"
Bur. Papengracht 32, Telef. 20015, Adm. en Advert. 20826, Abonn. 20935 - Abonnementsprijs 10.32 p. w., 11.40 p. mnd., 14.15 p kwart. Franco p. p. 1 4.90 - Advert.; 15 ct. p. m.m. Teleloonties 11.50
Directeur: C. M. VAN HAMERSVELD.
Hoofdredacteur: TH. WILMER.
WIJ BELEVEN thans de geboorte
van de derde Duitse republiek.
De eerste, welke in 1848 werd opge
richt, had geen lang leven; de tweede
de z.g. Weimar-republiek wist
het leven te rekken van 1919 tot 1933,
toen Hitier de democratie om hals
bracht. De derde, die men de repu
bliek van Bonn zou kunnen noemen,
is thans bezig de eerste wankele
schreden te zetten op het democrati
sche pad.
De wereld kijkt met belangstel
ling toe, nog niet goed wetend wat
zij er van moet denken. Zal het nieu
we Duitsland er in slagen, om dat
pad der democratie te blijven bewan
delen, of zal het wederom verdwalen
op zijwegen?
De eerste stappen zeggen nog niet
veel; er is wat goeds van te vertel
len, maar er is ook iets in, dat niet
zo gunstig lijkt.
De president van de nieuwe repu
bliek is prof. Heuss geworden, een
hoogleraar en een liberaal. Hij is een
onbesproken figuur, met voldoende
doorzicht en politieke ervaring om
een redelijk figuur te maken onder
de staatsoofden van Europa. Het is
allen maar de vraag, of zijn gezag
gedragen wordt door de instemming
van het volk; hij is nl. maar met een
net voldoende meerderheid gekozen.
De socialisten hadden Schumacher
tot candidaat gesteld, die voldoende
stemmen op zich verenigd kreeg om
pijnlijk duidelijk te demonstreren,
dat er nog weinig eensgezindheid
noch parlementair overleg te vinden
is in het nieuwe Duitsland. Men zal
zich wellicht herinneren, hoe de
Rijksdagen van de oude Weimar-re
publiek zich ook kenmerkten door
grote onenigheid; en dat heeft het
crediet van de democratie geen goed
gedaan. De zittingen van de Rijks
dag waren dikwijls een publieke
vermakelijkheid en gaven Hitier
meer dan voldoende stof voor scher
pe critiek. En wanneer men deze
eerste symptomen nu weer ziet, dan
vraagt men zich onwillekeurig afof
het dezelfde kant moet opgaan?
Dezelfde onenigheid heeft zich ook
gedemonstreerd bij de keuze van de
nieuwe kanselier, welke post te ver
gelijken is met 't minister-president
schap. Ook dr. Adenauer heeft op het
nippertje de meeste stemmen ge
haald.
Voor de oorlog was dr. Adenauer
bekend als de Oberbürgermeister
van Keulen, één van de eerste bur
gemeesters, die door Hitier aan de
dijk werd gezet.
|"%E LICHTZIJDE van het eerste op-
U treden der Duitse republiek is
dus, dat men er in geslaagd is, repre-
sentabele mannen op de hoogste pos
ten te brengen; de schaduwzijde,
dat hun gezag op zo'n smalle basis
berust.
Daarbij moeten wij evenwel een
paar dingen niet uit het oog verliezen.
Vooreerst, dat alle begin moeilijk is;
men moet geen voorbarige conclu
sies trekken naar aanleiding van de
eerste kennismaking. Vervolgens, dat
de leidende mannen nu voorlopig de
kans krijgen om te tonen wat zij
waard zijn. Speciaal voor dr.
Adenauer is dat van belang. Het
presidentschap is niet veel meer dan
een ornament, maar het kanselier
schap betekent de actieve leiding van
de politiek. Nu is het een geluk, dat
de positie van deze kanselier nogal
stevig is, steviger bijv. dan van de
Franse premiers. Hij kan n.l.
slechts worden afgezet als een meer
derheid van de Bondsdag het eens
is over een opvolger en niet door
een motie van aikeuring. Deze be
paling werd in de Grondwet opgeno
men om een herhaling van de toe
standen te voorkoken, die zich in de
dagen van de republiek.van Weimar
veelvuldig voordeden, wanneer afge
vaardigden van uiterst rechts en
uiterst links tezamen een meerder
heid vormden en een normaal be
stuur onmogelijk maakten.
Adenauer behoeft zich voorshands
dus niet ongerust te maken, dat hij
onverhoeds uitglijdt en gewipt
wordt. Overigens zal Adenauer het
niet zo heel gemakkelijk hebben,
want zijn regering zal hij moeten
vormen zonder de medewerking van
de sociaal-democraten, die op
Adenauers partij na (de Christel. De
mocraten, waarin de Katholieken
zijn georganiseerd) de grootste frac
tie vormen. Een coalitie tussen deze
twee grote partijen is niet mogelijk
gebleken, vooral omdat beider in
zichten inzake het te volgen econo
misch beleid te zeer uiteenlopen. De
socialisten zijn voorstanders van een
gebonden economie, de C. Democra
ten niet.
De eerste schreden van de repu
bliek van Bonn mogen dus nog wat
wankelend zijn en de wereld moge
met een zeker scepticisme toekijken
laten wij de derde republiek even
laten betijen. Misschien komt er dit
maal wat van terecht, tot geluk van
het land zelf en van geheel Europa.
Want de welvaart van Europa kan
ten slotte niet hersteld worden zon
der een herboren Duitsland.
Interview met prof. Lieftinck
IN EEN INTERVIEW te Washington heeft minister Lieftinck als zijn
mening te kennen gegeven, dat verlichting van de Britse oorlogs
schuld een van de eerste stappen d iende te zijn naar convertabiliteit
van de valuta's, zo bericht Aneta. Het kernprobleem van de huidige
toestand der wereldeconomie, aldus de minister, is de behoefte aan vrije
omwisselbaarheid van sterling en dollar.
VERZETSMONUMENT VOOR GE
VALLEN SPOORPERSONEEL
Ter nagedachtenis van de gevalle
nen onder het spoorwegpersoneel
zal Z.K.H. Prins Bernhard heden
voor het derde hoofdgebouw der Ne
derlandse Spoorwegen aan de Ca-
tharijnesingel te Utrecfnt een mo
nument onthullen.
Het gedenkteken, dat door de
beeldhouwer W. J. Valk uit Eelder-
wolde (Groningen) werd vervaar
digd, beeldt de gemeenschappelijke
verzetsstrijd als een op hetzelfde
doel gericht streven van verschil
lende mensengroepen uit. Het wordt
gesymboliseerd door vier figuren,
welke achtervolgens het verzet, de
inkeer in beeld brengen. Het verzet
wordt gesymboliseerd door een man
nenfiguur, dié gereed staat he+
kwaacf met wortel en tak uit te
roeien. Rechts van deze figuur staat
een vrouw, die de moederzorg uit
beeldt. Zij geeft uitdrukking aan de
stille strijd, die de vrouwen moe
dig hebben gestreden. De eendracht
wordt gesymboliseerd dooi een jon
geling die twee einden van touw aan
elkaar knoopt. Het laatste beeld; is
weer een vrouwenfiguur en dit beeld
legt de nadruk op de gedachte, dat
al het ondervonden leed niet mag
worden vergeten. Het moet de mens.
inspireren tot hogere strevingen.
Hij bekent precies wat Moskou wil
•VOALS reeds gemeld, verloopt het gisteren te Boedapest aangevangen
proces-Rajk geheel volgens de plannen. Laszlo Rajk, de 40-jarige Hon
gaarse oud-minister van buitenlandse zaken en eens één der machtigste
communistische leiders in Hongarije heeft volmondig bekend, dat hij sinds
zijn 22ste jaar een politiespion in de communistische partij geweest was.
De chef-monteur van de Stork-
fabrieken, Ter Ellen, uit Hengeloi,
die ernstig werd gewond bij de ont
ploffing, welke Donderdag in een
strokartonfabriek te Nieuweschans
plaats vond, is overleden.
Rajk, die zich apathisch toonde,
bekende het hem ten laste gelegde
tot in de kleinste details. Hij ging te
rug tot een dag in 1931, toen hij als
jong communist door de politieke
politie van de Hongaarse dictator
Horthy werd gearresteerd. Hij zou
toegestemd hebben in een voorstel,
dat hij zou worden vrijgelaten, in
dien hij voortaan voor de politie in
de communistische partij wilde spion
neren.
Aan het eind van de oorlog kwam
Rajk naar zijn zeggen in dienst van
kolonel Kovacs een vroegere Ame
rikaanse militaire attaché te Boeda
pest, die werd uitgewezen wegens be
weerde hulp aan anti-cómmunistische
vluchtelingen uit Hongarije met
wie hij gecomplotteerd zou hebben
om een rechtse regering te Boedapest
aan het bewind te brengen. Rajk
verklaarde tegenover het Hof, dat hij
kolonel Kovacs gedetailleerde inlich
tingen gaf over alle anti-Sowjet-Rus-
Indien dan
IN het voorlopig verslag der Twee-
de Kamer betreffende het wets
ontwerp inzake belastingherziening
(zie elders in dit nummer) uiten
„zeer vele leden"' hun ontevreden
heid over het feit, dat de belasting
druk te hoog blijft.
Deze zeer vele leden hebben ge
lijk. Men maakt zich volstrekt niet
schuldig aan een zekere demogagie,
als men dit feit constateert en er
omonwonden en onvoorwaardelijk,
zijn ontevredenheid over uit.
Deze „zeer vele leden" verklaren
verder, dat, indien de belastingont
vangsten, gezien de huidige uitga
ven, niet kunnen worden verlaagd,
dan de uitgaven verder verlaagd
moeten worden. De huidige belas
tingdruk, zo zeggen zij, kan en mag
niet gehandhaafd!
Van de mening dier „zeer vele le
den" kan noch duidelijker noch
krachtiger den volke worden kennis
gegeven.
Ni' wachten we met intense be
langstelling af wat de beraadslagin
gen in de Tweede Kamer tot resul
taat zullen hebben.
Als tweede zeer belangrijke stap
in dezelfde richting noemde prof.
Lieftinck een gezamenlijke actie van
de Ver. Staten en Engeland om de
productiviteit en de koopkracht van
de Oost-Aziatische landen te vergro
ten. Dit zou de Europese landen in
staat stellen op grote schaal naar
Oost-Azië te exporteren. Op hun
beurt zouden de Oost-Aziatische lan
den meer dan voorheen naar de dol-
largebieden kunnen exporteren. Op
deze wijze zou de onmisbare drie-
hoekshandel tussen West-Europa.
Oost-Azië en het Westelijk halfrond
kunnen worden hersteld.
Prof. Lieftinck illustreerde dit we
reldprobleem door te wijzen op de
toestand in de Beneluxlanden. Hij
'^erinnerde er aan, dat Nederland
x:jd een nadelig saldo met België
_.i Luxemburg had. Voor de laatste
oorlog gaf dit nimmer aanleiding to
bezorgdheid omdat Nederland mt*
andere landen voordelige saldi had.
die het tekort konden dekken. Thans
kon het overschot in sterling, als ge
volg van de Nederlandse handel mei
andere landen dan België en Lu
xemburg, niet worden gebruikt om
laatstgenoemde landen te betalen
omdat zij zelf al genoeg ponden heb
ben. Dit bewees volgens de ministe'
dat de gehele kwestie kan wordeT?
teruggebracht tot de omwisselbaar
heid van ponden in dollars.
Als men het eens zou kunnen wor
den over de wijze om de omwissel
baarheid tot stand te brengen en
dan ♦heen zou eventueel moeters
worcien overwogen of het als laat
ste stap nodig zou zijn het pond te
devalueren. Het zou dan nog moge
lijk zijn, dat devaluatie niet nodij
was.
sische groepen in Hongarije.
Tenslotte zou hij spion voor Tito
geworden zijn.
Eerst had hij gedacht, zo zeide hij,
dat slechts enkele van de huidige
Joego-Slavische Uiders als agenten
van de Amerikanen werkten, doch
een bespreking, die hij had metrJco-
lonel-generaal Rankovic, de Joego-
Slavische minister van binnenlandse
zaken, bracht hem tot de overtuiging,
dat de voornaamste Joego-Slaviscehc
leiders, onder wie Tito zelf, voor de
Amerikanen werkten.
Het Joego-Slavische plan zou zijn
geweest de Oost-Europese landen van
de Sowjet-Unie te scheiden en tot
één federatie te maken, die met Ame
rikaanse steun van Belgrado uit gere
geerd zou worden. De Verenigde Sta
ten zouden, als de tijd voor een
staatsgreep rijp was, de Sowjet-Unie
afleiden, zodat deze niet zou kunnen
interveniëren, aldus Rajk.
De door Rajk genoemde Amerikaan-
Kovacs, die thans te New York ver
toeft, heeft a'daar, verklaard, dat hij
Rajk nooit r-J- dat deze
bovendien nog geen minister
toen Kovac.. ./as.
R.T.C. reisde
naar Namen
WEEK-END RETRAITE.
De leden van de centrale commis
sie van de R.T.C. (van wie werd
aangekondigd, dat zij het week-end
in het buitenland zouden doorbren-«
gen, om rustig te kunnen praten),
zijn gistermiddag per auto naar
Namen (België) vertrokken, waar
de besprekingen zullen plaats vin
den in het Chateau de Namur. Het
gezelschap telt in totaal negentien
personen. Naar verluidt zijn specia
le schikkingen getroffen met de
Belgische regering, zodat de grens
kan worden overschreden zonder de
gebruikelijke formaliteiten, aange
zien de Republikeinen slechts Repu
blikeinse paspoorten bezitten. Het
gezelschap is gisteravond te Namen
aangekomen.
De directeur van het hotel, waar
'het gezelschap zal logeren, deelde
mede dat hij ongeveer twintig man
verwachtte. In het hotel zijn geen
speciale maatregelen genomen voor
de ontvangst van de gasten uit Den
Haag.
De Nederlandse minister van
Overzeese Gebiedsdelen, mr. J. H.
van Maarseveen, de Republikeinse
premier Mohammed Hatta en sul
tan Ham id zullen aan het hoofd der
drie delegaties staan.
Vóór-Unie op
1 October?
PERSPECTIEF VOOR BENELUX.
Naar de diplomatieke correspon
dent van A.N.P.-Aneta uit betrouw
bare bron verneemt, bestaat er gro
te kans, dat de Benelux Vóór-Unie
thans op zeer korte termijn tot
stand zal komen.
Als de onderhandelingen, die nu
gaande zijn, met succes worden be
kroond, zou het zelfs mogelijk zijn,
dat de Vóór-Unie nog op 1 October
a.s. van kracht zal worden.
Verlieslijst gedaald
met 80r,/°
Sfnds de cease fire''
De order „Staakt 'het vuren", wel
ke op 11 Augustus voor Java en op
15 Augustus voor Sumatra is inge
gaan, heeft de verliezen van de Ne
derlandse troepen in Indonesië aan
zienlijk doen dalen. Hoewel uiteraard
de beide overzichten van de nale-
ing van het Bestand, welke minis
ter Van Maarseveen inmiddels de
Tweede Kamer heeft toegezonden,
„ter strikt vertrouwelijke kennisne
ming" voor de Kamerleden blijven
aldus meldt de „Volkskrant"
wordt van officiële zijde medege
deeld, dat sinds 11 Augustus de Ne
derlandse verliezen met 80 percent
zijn afgenomen. Niettemin zijn na 10
Augustus in totaal nog 31 leden van
de Koninklijke Landmacht en het
K.N.I.L. gevallen. Drie militairen
zijn aan hun eerder opgelopen ver
wondingen bezweken.
NED. VERLIEZEN IN INDONESIë.
De regering maakt bekend, dat
tot haar leedwezen de volgende ver
liezen in Indonesië zijn gerappor
teerd:
Koninklijke landmacht: gesneu
veld 6 September soldaat W. Th.
Wolters uit Duiven (Gld.).
Koninklijk Ned. Ind. Leger: ge
sneuveld 2 September 1949 soldaat
Moehamad Enoeng uit Indonesië.
Minister Stikker bij
Acheson
Minister Stikker heeft gisteren in
Washington een uur lang met zijn
Amerikaanse collega Acheson gecon
fereerd. Ambassadeur Van Klef fens
was ook aanwezig. Naar mr. Stikker
later meedeelde is gesproken over
het Atlantisch Pact en de Indonesi
sche kwestie. De berichten; dat dé
Ronde-Tafelconferentie in een impas
se is geraakt, verwees de minister
naar het rijk der sensatie.
Vóór zyn bezoek aan Acheson gaf
mr. Stikker uiting aan de ingenomen
heid van de Nederlandse regering
met het besluit van de Verenigde Sta
ten om het tien-punten-program tot
alle Marshalllanden uit te breiden.
Dit betekent volgens de Nederland
se minister waarschijnlijk, dat Ame-
rikt meer tin en rubber uit Indone
sië en meer bauxiet uit West-Indië zal
gaan invoeren.
Cripps optimistisch
Over oplossing van het
dollarvraagstuk
Alvorens uit New York per vlieg
tuig naar Engeland terug tc keren
heeft sir Stafford Cripps Vrijdag ver
klaard: „Ik ben vol optimisme". Hij
voegde eraan toe: „Ik ben er van
overtuigd, dat wij werkelijk werk
hebben verricht, dat zal bijdragen tot
de oplossing van het dollarvraag
stuk."
Sir Stafford gaf geen commentaar
op het vraagstuk van de devaluatie
van het pond sterling.
In zijn verklaring zeide sir Staf
ford nog: „Wij geloven een nieuwe
weg te zijn ingeslagen, die ons veel
kans geeft, dat wij de moeilijkheden
zullen oplossen. Maar, zoals dit met
alle moeilijkheden het geval is, met
de oplossing der moeilijkheden zal
wel enige tijd gemoeid gaan. Maar
wij zijn zeer optimistisch, dat het re
sultaat goed zal zijn."
GRIEKSE OPSTANDELINGEN
WILLEN VREDE
De Griekse opstandelingen hebben
de V-N. doen weten, aldus is te Lake
Success medegedeeld, dat zij gaarne
tot een „eervolle democratische over
eenkomst" willen komen ..ter be
ëindiging van de broederstrijd in
Griekenland".
r
-
-
"?.A
W ps
g
JfPj i I H jiI
t' I fi
INTERGEALLIEERDE VRIEND-
SCHAPSTREIN TE UTRECHT.
De intergeallieerde vriendschaps-
trein, welke door de Belgische
spoorwegdirectie ter beschikki!>g is
gesteld van de „Association Inter-
alliée des Résistantsdu Rail" wordt
vandaag in tegenwoordigheid van
de minister van Verkeer en Water
staat, mr. D. G. W. Spitzen, en een
aantal andere autoriteiten, op het
station Maliebaan te Utrecht over
gedragen. In deze trein, welke uit
vier rijtuigen bestaat, is een ten
toonstelling ingericht, welke het
verzet in beeld brengt.
Hij had z'n
bekomst
Joseph Reimann, de zoon van de
West-Duitse communistische leider
Max Reimann, is na zijn vlucht uit
de Sow jet-Russische zóne, waar hij
in dienst was bij de politie, te Ahlen
in Noordrijn-Westfalen aangekomen.
Hij verklaarde daar aan een corres
pondent van Reuter, dat hij „genoeg
had van de Sowjet-Unie" en dat alle
Duitsers, diein Sowjet-Russische
krijgsgevangenschap waren geweest
v,an hetzelfde gevoelen waren. Hi
was absoluut niet van plan in de
politiek te gaan. Ook daarvan had hij
zijn bekomst, aldus zeide hij. De po
litie in de Sowjet-zóne was volgens
hem een pseuda-militaire organisatie
„waarvn het doel geheel duidelijk
is". Het belangrijkste gedeelte van
de opleiding aan de politieschool te
Torgau, welke hij had meegemaak
was politieke vorming „dat wil zeg
gen, de vorming der mannen tot goe
de communisten". De dienst bij de
politie was verder geheel op militai
re leest geschoeid.
De vlucht van zoonlief, die zulke
onaangename ervaringen opdeed, is
niet bepaald een reclame voor pa!
KOREAANSE GEVANGENEN
BREKEN UIT.
Negentig Koreaanse communisten
en andere gevangenen zijn gedood bij
een poging om uit de gevangenis van
Mokpo, een haven in het Zuidwesten
van Korea, te ontsnappen. Ook vijf
leden van het gevangenispersoneel
verloren het leven, aldus deelde de
minister van binnenlandsp zaken van
Zuid-Korea mee. Zestig van de 408
gevangenen, die uitbraken, werden
weer gearresteerd, maar naar 258
wordt nog gezocht.
De 1.500 personen, die in de ge
vangenis van Mokpo zijn opgesloten,
zijn voornamelijk guerillastrijders,
die werden gevangen genomen tij
dens de communistische opstand in
Maart j.L op het eiland Tsjejoe voor
de Zuid-Koreaanse kust.
OOK ZIJ KOZEN DE VRIJHEID.
Vijf jonge Polen hebben de piloot
van een Dakota van de Poolse lucht
vaartmaatschappij „L.O.T." gedwon
gen inplaafs van naar Kattowitz naar
Zweden te vliegen. Het toestel land
de Vrijdagmorgen op Soederman-
lands, 'n vliegveld bij Stockholm. De
piloot was bedreigd met twee ouder
wetse revolvers, de overige leden van
de bemanning en zeven andere pas
sagiers waren in bedwang gehouden
met speelgoedpistooltjes.
De vijf Polen verklaarden aan de
Zweedse beambten, dat zij door de
Poolse geheime politie werden ge
zocht en naar Amerika wensten door
te reizen.
WEEK
OFFER
Het lot der 700.000 vluchtelingen is
ook thans nog zo tragisch, omdat zij
na het beëindigen der vijandelijkhe
den zo innig verlangen terug te ke
ren naar hun eigen land, hun eigen
dorp, hun eigen huis. Maar helaas
„het schijnt dat de bezettende Jood
se macht dat vraagstuk niet vanuit
deze hoek wil bezien" (Mgr. E. Ha-
kim, Bisschop in Galilea).
Van de andere kant bieden de Ara
bische landen, waar de ballingen zich
momenteel bevinden, geen mogeljjk-
neid om hen blijvend op te nemen in
de bevolking.
Daarom kan alleen door samen
werking van alle landen een oplos
sing gevonden worden. Maar intus
sen moeten de duizenden toch leven!!
En dan is er slechts één middel, n.l.
de christelijke naastenliefde, waartoe
de Paus ons zo herhaaldelijk en zo
plechtig heeft aangespoord.
Wanneer er morgen dan in alle
kerken een collecte wordt gehouden
voor die ongelukkige ballingen, dan
zal Katholiek Nederland tonen, dat
de naastenliefde, voor het eerst ge
predikt in de velden van Palestina,
ook hier nog bloeit.
Bovendien zal de opbrengst dezer
collecte ten goede komen aan die
honderdduizenden andere „ontheem
den" uit Centraal en Oost Europa.
Deze éne keer, dat voor al die el
lende iets van ons gevraagd wordt,
zal een groots en davenrend succes
opbrengen!!
U kunt Uw grotere en kleine gaven
ook storten op Giro: 530.500, adres:
Comité „Pro Palestina", Vic. van Al-
phenlaan, Boxtel.
Comité „Pro Palestina"
(„Apostolaat der Hereniging").
VOORZITTER KATHOLIEKE
GRAFICI ONTVANGT
PAUSELIJKE ONDERSCHEIDING.
In het Bondsgebouw van de Ne
derlandse Katholieke Grafische
Bond in Amsterdam heeft, aldus de
„Volkskrant", pater A. M. A. Brink-
hoff S.J., geestelijk adviseur van ge
noemde organisatie de pauselijke
onderscheiding Pro Ecclesia et Pon-
tifice uitgereikt aan de heer B.
Leyn. De gedecoreerde is landelijk
voorzitter van de Katholieke Gra
fische Bond. De afdeling Amsterdam
van de bond viert thans haar dia
manten jubileum.
£en kaAAeltje...
„Wie wind zaait zal storm oog
sten" uit een klein ruzietje kan
vijandschap groeien.
