„DE MENS EN ZIJN ARBEID"
6e QROte vaktentoonstellinq
in leiöen qeopenö
VAKTENT00NSTEU.ING
STADSGEHOORZAAL
Doelstelling van de
Expositie
Eerste indrukken getuigen van een groot succes
„óie 't arriBACttt wel venstaet óaeR van hrj leven moet,
en óie 't, niet wel alleen, maeR wel en qeeRne öoet,
Beleeft het QROotst qeluck öat yemanö kan BeqeeRen"
S,chepi meurde in de CfoBeid!
r
v.
DONDERDAG 25 AUGUSTUS 1949
DE LEID SE COURANT
TWEEDE BLAD PAGINA 1
Zo dichtte Huygens in een tijd, nu 3 00 jaar geleden, toen het ambacht nog in z'n zuiverste vorm beoefend werd.
En wat er op dit ondermaanse ook veranderd moge zijn, het ambacht is gebleven. Weliswaar in een andere
vorm, veelal geperfectioneerd en aa ngepast aan moderne uitvindingen en machinerieën, maar zolang het men
selijk brein nog ingeschakeld wordt in het arbeidsproces, zal het ambacht blijven bestaan en zullen er
mensen zijn, die het ambacht niet „w el alleen", maar zeker ook „wel en geerne" doen.
Desondanks is een duidelijk zich afkeren van het ambacht, van de han
denarbeid in het algemeen merkbaar. Oorzaken hiervoor op te sommen
moge overbodig zijn; de feiten zijn bekend. Er is een grote trek naar wat
men noemt administratieve arbeid; men schuwt de „overall' en prefe
reert de „witte boord". Ouders persen de jeugd van hun kinderen in een
nauw, onwillig keurslijf van middelbare studie, met vakken waar zij vol
komen ongeïnteresseerd tegenover staan, in plaats van hen de weg te
wijzen naar de werkelijke vreugde, die het goed beoefenen van een vak
in zich draagt. Inderdaad, .,het grootste geluck dat yemand kan begeeren".
Of is het voor een smid, die zojuist de laatste hand gelegd heeft aan een
smeedijzeren hek, geen grote voldoening het resultaat van zijn vakkennis
en handenarbeid te aanschouwen? Beseft men wat het voor een textiel
arbeider zegt, wanneer de eerste meters stof, in een nieuw dessin, uit de
machine rollen? En kan men zich de vreugde voorstellen van een ban
ketbakker, die met de crême-spuit nog in z'n hand met welgevallen zijn
feestelijke taart bekijkt, welke als een sprookje van getrokken suiker en
slagroom op een zilveren schaal geplaatst is? De arbeid in al z'n schake
ringen kent vele vreugden. Het is slechts de kunst zoals bij alles wat
goed 'en mooi is dit te ontdekken. Om hierbij de weg aan te geven, de
jeugd die nog* voor de vrije keuze staat te helpen en ouders de juiste
methode te wijzen, werd in de Stadsgehoorzaal de grote vaktentoonstel
ling „De Mens en zijn Arbeid" ingericht.
Daarbij is ook weer niet gestreefd
naar volledigheid, de tentoonstelling
wil slechts een idee geven van het
geen er in bepaalde vakken te doen
is. Daarom alles met mate, zodat het
geëxposeerde niet vermoeit, maar
voldoende is om een beeld te vor
men over een bepaald ambacht en
wat daarbij hoort.
GROOTS EN KNUS
Onherkenbaar veranderd.
De Stadsgehorzaal en beide aan
grenzende schoolgebouwen hebben
een ware methamorphose onder
gaan. Weken lang is er gewerkt. En
hard gewerkt!
Begonnen met 20 man, werd het
aantal al spoeclig tot 80 uitgebreid en
de laatste dagen liepen er zelfs 200
rond, die allemaal iets te timmeren,
schilderen, commanderen of te vra
gen hadden. Het resultaat van deze
noeste arbeid is thans zichtbaar.
Men kent de zalen niet meer terug.
De grote stadszaal, niet ten onrechte
vaak verfoeid om haar oerlelijke
aanblik, is veranderd in een stijlvol
le troonzaal, waarin met een mach
tig blank décor het podium de eer
ste aandacht van de bezoeker naar
zich toezuigt, om een grote maquette
van Leiden, zoals het thans is, aan
gevuld met de diverse uitbreidings
plannen, te bezichtigen. Onder deze
troon ligt het „beruchte" Leidse
Spoorwegplan, eveneens in een ma
quette, voor iedereen bevattelijk
uitgespreid.
Men heeft werkelijk moeite nog
een oud plekje van muur of plafond
terug te vinden; alles is weggewerkt
met vitragestof en expositie-stands.
In de andere zalen en beide scholen
is het evenzo. Ook hier is de meest
mogelijke aandacht besteed aan de
entourage, die werkelijk groots moest
zijn en die dat ook geworden is.
We hebben aanvankelijk de opmer
king gehoord „hoe kan van zo'n alle
gaartje van zalen en zaaltjes een be
hoorlijke tentoonstellingsruimte ge
schapen worden?" Maar nu alles
klaar is blijkt deze wirwar, waartus
sen men overigens heus niet verdwa
len zal, het juist voortreffelijk aardig
te doen. Veel beter b.v. dan in een
grote rechte zaal, zoals het R.A.I.-
gebouw in Amsterdam. Want hier in
Leiden is het ondanks de grote
uitgestrektheid knus en gezellig
gebleven. Men zucht niet bij het
vooruitzicht van nog zoveel honderd
meter te moeten lopen. Iedere wen
ding. iedere kronkelgang en ieder
hoekje is een nieuwe openbaring en
verrast loopt men verder, nieuws
gierig wat er nog zal volgen.
Duidelijk overzicht.
Mogen we dus over de entourage
zeer voldaan zijn, over de expositie
zelf zijn we het niet minder. Wel
iswaar is de tijd te kort geweest om
nu reeds een bezonken oordeel te vel
len, maar de algemene indruk is toch
zeker dat hier zonder te overdrij
ven een bonte verzameling van
stands bijeen is gebracht, die een
werkelijk goed overzicht geven van
wat het ambacht in z'n meest uitge
breide betekenis momenteel beslaat.
Men heeft bovendien niet vastge
houden aan een starre opstelling; ma
teriaal. werkwijze, opleiding en pro
duet zijn niet van elkaar gescheiden,
doch per vak bij elkaar gevoegd, zo
dat van ieder vak afzonderlijk een
goed overzicht verkregen wordt.
Kleding en verzorging.
Leiden is van oudsher een textiel
stad geweest. Het is wellicht daarom
dat aan de afdeling „Kleding en ver
zorging" de ereplaats is gegeven. Di
rect als men via de hal van de Stads
gehoorzaal de grote zaal betreedt, be
vindt men zich in het domein van de
textielindustrie en aanverwante vak
ken. Middenin deze stand zijn mate
rialen en producten van de maat-
kleermaker zichtbaar, evenals de
machines waarmede dit alles wordt
vervaardigd.
Langs de wand is schematisch en
zeer plastisch aangegeven het proces
„van schaap tot deken", met andere
woorden de weg die de wol te gaan
heeft, alvorens het gerede product
z'n weg naar de winkels vindt.
De dames zullen ongetwijfeld be
langstelling hebben voor de afdeling
Bontwerkerijen, die laat zien welke
veranderingen een huid moet onder
gaan, alvorens zij geschikt is om van
tijger op dame over te gaan!
Zeer interessant is voorts de stand
van het maatschoenwerk, waar zow'ei
het maken als het repareren van
schoenen wordt gedemonstreerd. Hoe
belangrijk een goede pasvorm is, be
hoeft eigenlijk slechts uiteengezet te
worden aan hen, die nog nooit ken
nis gemaakt hebben met knellende
schoenen! Een aparte plaats neemt
hierbij het orthopedisch schoenwerk
in.
Ook de opticiens vallen onder de
afdeling „verzorging". Het slijpen van
brilleglazen, een precies en vakkun
dig werkje, wordt hier gedemon
streerd.
Een prachtig röntgen-apparaat,
geheel in Leiden vervaardigd, op de
instrumenVmakers-afdeling.
Belgische Ambachtskunst.
Ondertussen is men hiermede de
grote benedenzaal doorgelbpen. Een
fraai trapje, tussen een parkje van
bloemen en planten, voert de bezoe
ker naar het podium, waarop de
reeds vermelde plaquettes liggen
uitgespreid. Voor vele stadgenoten,
die uit de artikelen in de pers niet
voldoende hebben begrepen, hoe de
stad zich hopelijk! in de eerst
komende jaren zal uitbreiden, is een
studie van dit plan beslist aan te ra
den.
Dan daalt men weer een trapje
af, om via het gangetje tussen re
ceptiekamer en damestoiletten naar
het binenplaatsje te gaan, waar men
de gymnastiekzaal van de U.L.O.
aan de Breestraat betreedt.
Hier is een zeer bijzondere expo
sitie ingericht. In Gent (België) met
welke stad Leiden sedert de bevrij
ding zulke voortreffelijke relaties
onderhoudt, heeft men kort geleden
eenzelfde tentoonstelling gehad. De
stand „Belgische Ambachtskunst"
hiervan is thans in Leiden te be
zichtigen en het moet ons direct van
het hart dat zowel de organisatoren
van Leiden als de Belgische gasten
er goed aan gedaan hebben dit te
doen. Want wat zij van over de
grenzen hebben meegebracht is wer
kelijk een kijkje waard. Opvallend
is het bijzonder fraaie smeedwerk.
We denken slechts aan het juweel
van een ijzeren trapleuning. Ver
der zijn er geëtste glaspanelen, ce-
ramische producten, waaronder en
kele prachtige vazen, meubels en
siervoorwerpen, alles in keurige vi
trines opgesteld.
Bouwvakken en opleidingen.
Via dit stukje België bereikt men
de Breestraatschool, het domein van
de Bouwvakken. De Leidse Am
bachtsschool is hier tegenwoordig
met leerlingen, die werken aan tim-
Een 150 P.K. zware electromot or in de Electriciteits-afdeling
merstukken, schilderwerk en meu
bels. Het is goed hierbij even stil te
staan en niet al te vlug door te lo
pen, als tenminste de stroom van
bezoekers niet al te erg dringt. De
ze afdeling is immers zo belangrijk,
omdat de opleiding tot het ambacht
de basis is, waarop onze toekomstige
ambachtslieden hun toekomstige re
putatie moeten bouwen.
Hier zal het hart van menige jon
gen opengaan. Op deze plaats wordt
hem immers de sleutel getoond
waarmede hij het rijke domein van
het echte ambacht kan betreden.
Mits natuurlijk hij de nodige ener
gie kan opbrengen om de cursussen
te volbrengen, want het gaat niet
vanzelf. Laten deze jonge knapen
hierbij echter bedenken wat op de
affiche staat: „Hij die een ambacht
heeft geleerd, krijgt steeds de kost
waar hij verkeert". Inderdaad een
goed vakman vindt overal een bo
terham. Zelfs in tijden wanneer de
vraag gering is en het aanbod groot,
geniet de geschoolde vakman steeds
de voorkeur. En dit alles is wel een
studie, die overigens veel genoegen
geeft, zeer zeker waard.
Niet alleen voor jongens is deze
afdeling interessant. Op de eerste
plaats zijn het ouders, die hier hun
kennis moeten komen opsteken. Zij
zijn het immers meestal die beslissen
over de toekomst vaij hun kinde
ren, over het al of niet voortzetten
van hun studies, wanneer zij de la
gere school verlaten hebben en over
de keuze van de school.
Gedemonstreerd wordt hier voorts
het metselen en stucadoorswerk.
Enkele kleine muurtjes, in verschil
lende soorten steen opgetrokken,
geven aan hoeveel variatie er moge
lijk is. Aardige wandtegeltjes com
pleteren het geheel.
Metaalbewerking.
Een stukje openlucht park, waar
op wij straks terugkomen, ligt op de
weg van de bezoeker, die de Bree
straatschool verlaat de hele ten
toonstelling is volgens het één rich
ting-systeem ingericht en de
Aalmarktschool wil betreden.
Ook op het gebied van metaalbe
werking neemt Leiden een zeer be
langrijke plaats in en het laat zich
dan ook begrijpen dat het tentoon
stellingscomité hieraan veel aan
dacht heeft besteed. Wederom treft
men hier de Leidse Ambachtsschool
aan, n.l. bij het machinebankwerken,
een afdeling die de keuze tot vele
richtingen openlaat, electriciens, fijn-
bankwerkers en autoherstellers.
Werkstukken, tekeningen en machi
nes zijn hier opgesteld, om een dui
delijk beeld te geven van de werk-
methodé, die door leerlingen wordt
aangegeven. Een gedeeltelijk gede
monteerde jeep zal ongetwijfeld tot
de verbeelding van de jeugd spre
ken.
Het fijnere werk van de metaal
afdeling is vertegenwoordigd door
de Leidse Instrumentmakersschool.
Instrumentmakers, glasblazers, glas
slijpers en opticiens vertonen hier
hun kunnen .terwijl de School voor
Koeltechniek een koelinstallatie de
monstreert.
Deze afdeling in de Aalmarkt-
school beslaat ook de eerste verdie
ping. Als men deze weer afgedaald
is voert het pad de bezoekers naar
buiten ,waar in de openlucht het
smeden, autogenisch en electrisch
lassen een plaatsje gevonden heb
ben. Ook de opleiding van deze vak
ken is hier aanwezig.
Tuinbouw.
En dan komen we eindelijk bij de
afdeling tuinbouw. Hoewel niet spe
cifiek Leids, mag deze afdeling toch
niet ontbreken, omdat Leiden gele
ien is in het centrum van een tuin
bouwgebied en met de groentevei
ling een belangrijke functie vervult.
Buiten, op het binnenplaatsje,
vindt men bloemen en planten in
heerlijke overvloed, als een dank
bare decorering van deze kale plek.
Midden tussen het groene gras en
de bruine turfmolm steken de rode
bloemen fris af en langs de ijzeren
brandtrap naar de eerste-étage van
de Stadsgehoorzaal vormen zij fleu
rige en geurige leuningen, waar
men nochtans niet op mag leunen!
In de receptiekamer hebben de
bloemisten en bloembinders een
plaatsje gevonden, temidden van
komkommers, druiven, pruimen en
wat moeder natuur ons no-g meer
aan kostelijke groenten en fruit in
dit overdadige jaargetijde schenkt.
Het doet misschien vreemd aan de
ze afdeling op een ambachtstentoon
stelling te zien. Maar behalve dat
net een fleurige aankleding is, be
hoort de tuinbouw zeker thuis op
een dergelijke expositie.
Ook de tuinbouw is een vak en
VAN 25 AUG. Ym 5 SEPT.I949
(Foto's „De Leidse Courant".)
1. Het wekken van meer belangstelling en begrip voor de uitoefe
ning van het ambacht.
2. Het vestigen van de aandacht op het vakonderwijs;
3. Het vestigen van dc aandacht op vakkundig vervaardigde, c.q. van
kunstzin getuigende, producten uit ambacht- en industriële
ondernemingen.
4. Het verlenen van steun aan de beoefenaren van een ambacht
bij hun streven tot verhoging van een gezond standsbewustzijn,
t. w. arbeidsliefde, arbeidseer vakbekwaamheid en arbeids-
fierheid.
5- Het aankweken van meer waardering voor hen die de samen
leving dienen door een ambacht.
6. Het vestigen van de aandacht op het belang van goede soeiale
verhoudingen in het arbeidsproces.
niet eens zo'n gemakkelijk vak! Er
is heel wat kennis en ervaring voor
nodig om een goed tuinder te wor
den.
Wat er echter met veel kennis en
toewijding bereikt kan worden, ligt
hier als een oase temidden van ijzer,
staal, hout en metselwerk te pron
ken. Temidden van de techniek
geeft de natuur hier acte de pré-
sence!
Woord en beeld-
Overigens kan men niet lang stil
blijvesn staan bij de lokkende drui
ventrossen; er is nog meer te zien.
Nog heel veel zelfs. Voor de volgen
de afdeling vragen wij chauvi
nisten als we zijn! bijzondere be
langstelling. Dat is namelijk Se af
deling „Woord en Beeld", waar het
het drukkersbedrijf, in z'n meest uit
eenlopende vormen, en dus ook het
courantenbedrijf, is ondergebracht.
Men ziet er de verschillende me
thoden van drukken, zoals steendruk,
diepdruk, rotogravure enz. Prachtige
staaltjes van drukwerk en boekbind-
kunst tonen de resultaten van goed
vakmanschap. Verschillende soorten
zet- en drukmachines verklappen iets
van het geheimzinnig proces, dat de
copie van een schrijver moet door
lopen, alvorens het de lezer bereikt.
U kunt er zien hoe een courant gezet
wordt, een folder gedrukt wordt en
hoe men een boek inbindt.
Ongetwijfeld zal de jeugd, die van
een prachtig ambacht houdt, waarin
goede smaak en fantasie een even
grote rol vervullen als de techniek,
op deze afdeling, in de gang achter
het podium en in de stemkamer, veel
kunnen genieten.
O.a. is zeer uitvoerig het procédé
aangegeven, volgens welke de beken
de affiche van „De Mens en zijn Ar
beid" tot stand gekomen is.
Voor velen is het een raadsel hoe
foto's in een courant of boek ge
plaatst worden. Men heeft wel eens
ooit gehoord van een „cliché", maar
dat is dan ook alles. Welnu, hier kan
men zien hoe een cliché vervaardigd
wordt, evenals ook een stand aanwe
zig is van de fotografie een magisch
en voor velen onbekend terrein.
Katwijkse Zeehaven.
Steeds volgens het één richtingver-
keer wordt de bezoeker vervolgens
naar de vestibule van de Stadsge
hoorzaal geleid, waar twee stands
van Kajwijk respectievelijk reclame
maken voor het Hollandse product by
uitstek: de maatjesharing en de aan
dacht vragen voor een brandende
kwestie in Katwijk: de Zeehaven.
Een vissersdorp zonder haven is een
man zonder hoofd. Vandaar dat Kat
wijk zich zo roert om een haven te
krijgen, waarvan een maquette is
opgesteld om een beeld te geven hoe
de Kat wij kers dit plan zouden wen
sen. Een grappig Katwijks binnen
huisje completeert deze alleraardig
ste afdeling. Zelfs de amoureuse
krabbels, die de lieve jeugd op de
muren pleegt te kladderen, zijn niet
vergeten!
Een stukje metselwerk op de metsel-afdeling
