SeCeidóeSou^ont
K.L.M. vliegtuig neergestort
in Engeland
Vijf en dertig slachtoffers
onder passagiers en
bemanning
Parmentier en Veenendaal onder
de doden
Steden verstoken van
electriciteit
gas
en
DONDERDAG 21 OCTOBER 1948
40ste JAARGANG No. 11522
Directeur: C. M. VAN HAMERSVELD.
Hoofdredacteur: TH. WTLMER.
KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
WAARIN OPGENOMEN „DE BURCHT"
Bur. Papengracht 32, Tele!. 20015, Adm. en Advert. 20826, Abonn 20935 - Abonnementsprijs f 0.32 p, w., 11.40 p. mnd., f4.15 p. kwart. Franco p. p. f 4.90 - Advert.: 15 ct. p. m.m. Telefoontjes f 1.50
BIJ PRESTWICK IN ENGELAND IS HET K. L.M.-TOESTEL „NIJMEGEN" VAN DE LIJN
AMSTERDAM—NEW YORK VANNACHT TEGEN 1 UUR NEERGESTORT.
ER ZIJN VIJF-EN-DERTIG DODEN EN VIJF OVERLEVENDEN. HET VLIEGTUIG BRAND
DE TOTAAL UIT. ONDER DE DODEN BEVINDT ZICH DE GEZAGVOERDER, K. D. PAR-
MENTIER. VAN DE DERTIG PASSAGIERS BRACHTEN SLECHTS TWEE ER HET LEVEN
VAN AF. DRIE LEDEN DER BEMANNING WERDEN GERED.
VEERTIEN JAAR NA DE MELBOURNE-RACE
Hoe de ramp
gebeurde
Het ongeval heeft zich, voorzover
men tot nu toe heeft vastgesteld, als
volgt toegedragen. Bij de voorberei
dingen tot de landing op de luchtha
ven, welke landing bij slechte weers
omstandigheden moest geschieden, is
het toestel met een hoogspanning&lei-
ding in aanraking gekomen. De ge
zagvoerder Parmentier meldde daar
na, dat aan ^boord brand was uitge
broken. Vervolgens is het toestel on
geveer 8 mijl van Prestwick neerge
stort. Van de uit tien leden bestaan
de bemanning hebben de werktuig
kundige J. Beukenkamp, de steward
H. J. van Overbeek en de ste'wardes-
se E. Fey de ramp overleefd. Van de
dertig passagiers zijn twee personen
gered nl. Mathilda Rohrs, wier toe
stand zeer ernstig is en de heer W.
G. Philippo uit Sassenheïm. Onder
de passagiers bevonden zich elf Ne
derlanders.
DE BEMANNING VAN HET
TOESTEL.
Van de uit tien koppen bestaande
bemanning van de verongelukte „Nij
megen" kwamen onmiddellijk 7 om
het leven. Volgens de laatste berich
ten werden de boordwerktuigkundi
ge J. J. Beukenkamp uit Amstelveen
er. de steward P. J. Overbeek uit Am
sterdam zwaar gewond. De stewar-
desse, mej. Elsie A. M. Fey uit Am
sterdam, kwam er nog het beste af.
Haar verwondingen schijnen minder
ernstig te zijn.
Gedood werden de volgende 7 le
den van de bemanning:
K. D. Parmentier, Badhoevedorp,
piloot.
C. J. O'Brien, Ierland, tweede piloot.
H. W. W. Parks, Engeland, derde
piloot.
H. P. P. Hurts, Amsterdam, tele
grafist.
W. Bleuze, Rotterdam, tweede te
legrafist.
B. Timmer, Veenhuizen, boord
werktuigkundige.
J. C. Mink, Den Haag, steward.
DE VERONGELUKTE PASSAGIERS
Slechts twee der 30 passagiers
brachten er het leven af. De ene is
de heer W. H. Philippo uit Sassen
heïm, de andere mevr. Mathilde Ka
tharine Rohrs, een Amerikaanse, die
per KLM terugkee-de naar haar va
derland. Voor zover thans bekend
zijn beiden vrij ernstig gewond.
Bij de overige 28 gedode passagiers
bevonden zich de volgende 10 Neder
landers: Marie Katherina Fuld
Warschauer uit Naarden, Edgar Fuld
uit Naarden, Milly Mary Fuld uit
Naarden, Karei Abraham de Leeuw
uit Amsterdam, Arie Philippo uit Sas-
senheim. Eliazar Pinto, Amsterdam
Roseth Engilina Pinto, Amsterdam,
Gysbertus Sas (diplomatieke pas),
Washington. Hermanus Franciscus
To1, 's-Gravenhage, Hendrik Veenen
daal, directeur KLM, Wassenaar.
Eén van de verongelukte passagiers
is mevrouw Pinto uit Amsterdam, be
ter bekend als Rozet Hertzberger, die
bekendheid heeft verworven als ra
diospreekster, zowel in ons land, als
daarbuiten. Zij reisde vergezeld van
haar echtgenoot, die eveneens tot de
slachtoffers behoort, naar New York.
K. D. PARMENTIER OMGEKOMEN
Koene Dirk Parmentier is niet
meer. De K.L.M.-luchtmillionnair,
aie wereldbekend werd door de
vlucht met de „Uiver" van 20 tot 24
October 1934 naar Melbourne, is op
zijn post gevallen. Op de dag af veer
tien jaar later.
Koene Dirk Parmentier werd 26
September 1904 te Amsterdam gebo
ren. Hij kreeg, zoals de meeste K.L.
M.-piloten uit de jaren van vóór de
oorlog, zijn vliegeropleiding bij de
militaire-luchtvaartafdeling te Soes-
terberg. 29 November 1926 meldde
hij zich bij de toenmalige kapitein
W. Versteegh, die destijds leider der
militaire vliegschool was. De ser
geant-majoor P. J. van der Griendt
werd Parmentier's instructeur. Op 7
April 1927 werd Parmentier gebre
vetteerd. Spoedig daarna werd hij bij
de K.L.M. gedetacheerd. Op 1 Mei
1929 kreeg Parmentier een vaste
aanstelling bij de Nederlandse Lucht
vaartmaatschappij. In October- 1933
zond de heer Plesman hem naar
Amerika om alle hulpmiddelen ter be
veiliging van het nachtvliegen te be
studeren.
In de zomer van het daaropvol
gende jaar werden Parmentier en de
toenmalige vertegenwoordiger in
Amerika en hoofdwerktuigkundige
der K.L.M., Hendrik Veenendaal
aangewezen om de Douglas DC-2 van
de Douglas-fabrieken te Santa Mo
nica in Californië over te nemen en
het toestel over te vliegen naar New-
York. Op 16 Augustus 1943 koos deze
Douglas DC-2, voorzien van de re-
gisratieletters PH—AJU voor het
eerst het luchtruim. Zes dagen later
begoh deze machine, die later de
naam „Uiver" kreeg, de vlucht naar
New York. Daar werd het toestel
aan boord van de „Statendam" ge
bracht, die op 4 September naar Rot
terdam vertrok.
Op Zaterdag 20 October 1934 was
de „Uiver" met haar bemanning K.
D. Parmentier, gezagvoerder, J. J.
Moll, eerste officier, C. van Brug,
radio-telegrafist en B. Prins, werk
tuigkundige, klaar om te starten in
de MacPherson Robertson-race. In de
daarop volgende dagen was er niets,
dat in Nederland meer de aandacht
trok dan de prestaties van de nor
male verkeersmachine de „Uiver" en
haar bemanning. Ondanks een nood
landing op de renbaan van Albury
ongeveer 250 kilometer van het doel:
Melbourne, kwam de „Uuiver" als
tweede binnen, na de speciale race
machine van Scott en Campbell
Black.
Velen zullen zich die spannende
dagen herinneren en zich o.a. het
door de radio uitgezonden telefoon
gesprek tussen minister H. Colijn en
de heer A. Plesman enerzijds en de
bemanning van de „Uiver" ander
zijds te binnen brengen.
Woensdag 21 November 1934 des
middags om zeven minuten over
twee landde de „Uiver", na een ze
getocht door Nederlands-Indië op het
vliegveld Schiphol. Duizenden waren
daar getuige van. Later op de mid
dag werd de bemanning in een open
auto naar Amsterdam gereden, waar
de bevolking van de hoofdstad haar
een enthousiaste ontvangst bereidde.
Parmentier vloog op alle lijnen der
K.L.M. Hij bracht na de bevrijding
de eerste K.L.M. Lockhead „Constel
lation" en de eerste K.L.M. Douglas
DC-6 van Amerika naar Nederland.
De heer Parmentier was hoofd van
het vliegbedrijf der K.L.M.
VAN MONTEUR TOT DIRECTEUR.
De heer Hendrik Veenendaal werd
op 26 Juli 1899 te Maarn bij Utrecht
geboren. Van de lagere school af deed
hij te Utrecht gedurende 5 jaar in
een garage dienst als hulp-monteur,
in welke functie hij beurtelings op de
vliegvelden Schiphol en Waalhaver,
werkzaam was. In 1930 werd hem de
opdracht gegeven, om in de Ver
enigde Staten de nieuwe „Wasp"-
motor te bestuderen en sindsdien
maakte hij geregeld reizen naar de
nieuwe wereld, belast met het over
nemen van vliegtuigen en motoren
van Amerikaanse fabrieken voor de
K.L.M. De heer Veenendaal, die in
middels in 1931 tot hoofdwerkmees
ter was bevorderd, maakte deze rei
zen meermalen in gezelschap van de
heer P. Guillonard, hoofd technisch
bedrijf der K.L.M. In 1939 zouden
de heren Guillonard en Veenendaal
beiden in de Verenigde Staten een
proefvlucht van een Sikorsky-toe-
stel meemaken. Er was echter slechts
één plaats open en alleen de heer
Guillonard kon meevliegen. Het
vliegtuig verongelukte en de tech
nische bedrijven der K.L.M. verlo
ren in de heer Guillonard een kun
dig, vooruitstrevend en sympathiek
leider.
Medio 1939 werd de heer Veenen-
nendaal als zijn opvolger benoemd.
Na de bezetting en bevrijding van
Nederland werd de heer Veenendaal.
die ook reeds in de vorige oorlog de
wapenrok gedragen had, n.l. toen als
gewoon dienstplichtige van het corps
mitrailleurs, opnieuw in 's lands
dienst geroepen. Hij werd op 11 Juni
1945 reserve-kapitein voor algemene
diensten bij het militair gezag. Kort
daarop hervatte hij zijn functie als
hoofd technisch bedrijf der K.L.M.
Op 7 Februari 1946 vierde hij zijn
25-jarig dienstjubileum. In April 1946
werd de heer Veenendaal benoemd
tot directeur. Na de oorlog heeft hij,
naar men ons van de zijde der K.L.M.
mededeelt, op voorbeeldige en ener
gieke wijze het K.L.M.-technisch be
drijf uit de grond gestampt en dus
danig georganiseerd, dat de snelle
uitbreiding onder zeer moeilijk om
standigheden kon worden opgevan
gen.
GENERAAL MAJOOR J. SAS.
Generaal-majoor Gijsbertus Jaco
bus Sas, die aan boord van de „Nij
megen" verongelukte, werd 1 Aug.
1892 te Leeuwarden geboren. Majoor
Sas is het geweest, die als militair
attaché te Berlijn voor de gewaren,
die Nederland bedreigde, waar
schuwde, zoals na de bevrijding door
hem is onhuld.
Hij had deze gegevens van gene
raal Oster met wie hij particulier
zeer bevriend was geraakt en die
meende op deze wijze Europa voor
een ramp te kunnen redden. Ook Gi-
sevius heeft in zijn bekende boek
hierover geschreven. Majoor Sas
heeft eveneens gepoogd Noorwegen
te waarschuwen voor de inval, die in
dit land beraamd werd.
Hier te lande heeft men de inlich
tingen van majoor Sas gewantrouwd,
menende dat hij een werktuig was in
een handig Nazi-spel.
Achteraf is gebleken, dat de infor
maties van majoor Sas volkomen
juist waren. Bij het uitbreken van de
oorlog week hij naar Engeland uit,
waar hij in Juni 1940 bevorderd
werd tot luitenant-kolonel. Van 1940
1942 was hij commandant van de
Nederlandse troepen in Canada. In
1943 tot kolonel bevorderd diende hij
in Engeland en Amerika de regering
op verschillende wijzen. Na de be
vrijding werd hij in 1946 aangesteld
tot militair attaché te Brussel. Se
dert Augustus 1947 was hij als- zoda
nig te Washington werkzaam. In Oc
tober 1946 werd hij bevorderd tot
generaal-majoor.
DE VIJF OVERLEVENDEN ZATEN
IN DE STAART.
De politiemannen en leden van de
hulpverlenigingsdienst zagen, nadat
zij gedurende vele uren in het nach
telijk donker en de mist hadden ge
tracht hulp te bieden, bij het aan-
Van 25'October tot 1 Nov. wordt, zoals gemeld, met
goedkeuring en aanbeveling van het Nederlands Epis
copaat in geheel Katholiek Nederland een inzameling
gehouden voor de noodlijdenden in Duitsland en Oos
tenrijk.
In zijn jongste brief aan het Duitse Episcopaat schreef
de Paus: „Wij kennen de nood van Duitsland in ge
heel zijn onstellende grootte. Wij kennen de verwoes
tende gevolgen van de nood op zedelijk gebied...".
breken van de dag de verschrikke
lijke ravage.
Verbrande wrakstukken lagen wijd
en zijd verspreid, de gehele romp
met uitzondering van de staart is ver
brand. De mannen, die het reddings
werk op zich hadden genomen, trof
fen in de staart van de .Nijmegen"
de vijf personen, die hoewel gewond,
het leven er hadden afgebracht. Zij
hadden brandwonden opgelopen. De
toestand van mevrouw Rohrs uit de
Verenigde Staten werd hedenmorgen
zeer ernstig genoemd.
VERSLAGENHEID OP SCHIPHOL.
Op Schiphol veroorzaakte het be
richt van de ramp vanochtend uiter
aard een zeer gedrukte stemming.
Tal van K.L.M.-officials spoedden
zich naar het vliegveld, teneinde te
assisteren bij de werkzaamheden,
die een dergelijk ongeluk met zich
meebrengt. Onmiddellijk nadat de
eerste meldingen over de 35 veronge
lukte inzittenden waren ontvangen
op het kantoor van de stationsdienst
en de adressen waren nageslagen,
werden maatregelen getroffen om de
nabestaanden zo snel mogelijk op de
hoogte te stellen van het rampzalige
nieuws.
In groepjes stonden leden van het
personeel bijeen en luisterden zwij
gend naar de berichten, die zich snel
over de luchthaven verspreidden. De
dood van een der beste en bekendste
piloten van de K.L.M., Parmentier,
drukte zijn stempel op Schiphol.
De mijnw^rkersstaking in Frankrijk
I~\E FRANSE REGERING heeft besloten „de noodzakelijke stappen te
■^ondernemen met betrekking tot de „rampzalige gevolgen" van de
mijnwerkersstaking in de Noordelijke mijngebieden, aldus heeft Fran
cois Mitterand, minister van voorlichting, na een bijeenkomst van de
ministerraad bekend gemaakt. Hij wees er op, dat steden in het Noorden
verstoken zijn van water, electriciteit en gas. De minister gaf geen nadere
bijzonderheden over de regeringsplannen. De bond van socialistische par
lementsleden en gemeenteraadsleden van het departemnt Pas de Calais,
in Noord-Frankrijk, heeft een beroep op de regering gedaan, maatregelen
te nemen tegen „de gekken en misdadigers, die de belangen van de
Sowjet-Unie boven het leven van de Franse kinderen stellen." De bond
verklaarde, dat de communistische leiders niet hebben geaarzeld de
watertoevoer en de electriciteitsvoorzieningen af te doen snijden.
Veiligheidstroepen vochten tegen
een menigte van meer dan duizend
stakers te St. Etienne. Aan beide zij
den werden velen gewond. De politie
arresteerde 23 mannen en vijf vrou
wen.
Botsingen met stakers
Verschillende personen werden
licht gewond, toen republikeinse
veiligheidswachten stakende mijn
werkers verwijderden, die een deel
van de electrische centrale te Deca-
zeville,in het departemnt Aveyron
(Zuid-Frankrijk), hadden bezet, die
energie levert aan alle mijnen en fa
brieken in de omgeving.
Na een conferentie te Montceau les
Mines, Centraal-Oost-Frankrijk, tus
sen prefectorale autoriteiten en lei
ders van de mijnwerkersbond, zei
een communistisch vakverenigingslid
dat de prefectuur had besloten de
troepen bij de mijnen terug te trek
ken.
De stakers hadden daarom toege
staan, dat vrijwilligers voor onder
houdsdiensten de mijnen betraden.
Stakingen vertraagden het trein
verkeer door de gehele Franse Ri
viera.
Politie bewaakte alle stations. Geen
treinen verlieten het St. Charles-sta
tion te Marseille, waar onder com
munistische leiding staande spoor
wegarbeiders verklaarden dat zij 24 u.
lang staakten om kracht bij te zetten
aan hun eis tot een minimum-loon
van 15.000 francs per maand. De
spoorwegstaking was volkomen te
Aries Miramar en Nice. Autbussen
deden goede zaken tegen hogere prij
zen dan gewoonlijk.
REEDS NEGEN MIJNEN
ONDERGELOPEN.
De minister van industrie, Robert
Lacoste, heeft op een persconferen
tie medegedeeld, dat 9 mijnen reeds
zijn overstromd in het Noordelijke
steenkolenbekken. Lacoste zei, dat
het de eerste keer was bij een Franse
mijnwerkersstaking, dat de veilig-
heidsploegen waren teruggetrokken
en dat men „zelfs tegen de Duitse
onderdrukkers zulke maatregelen
nooit had overwogen". De Franse
spoorwegen hebben volgens de offi
ciële cijfers nog voldoende steenkool
in voorraad voor 36 en een halve
NOG GEEN BESLISSING OVER DE
LOONTOESLAGEN.
Naar wij vernemen heeft de rege
ring nog geen beslissing genomen
ever de kwestie der loontoeslagen in
verband met de vermindering der
subsidies op eerste levensbehoeften.
Het overleg met de stichting van de
arbeid betreffende deze aangelegen
heid wordt voortgezet.
Over „kapitalisme"
IN het jongste nummer van De Li
nie schrijven drie Nederlanders
van verschillend inzicht over het
kapitalisme onder de kop: „Geld en
Geweten". Het zijn Jef Last, een be
kend socialist, ingenieur Keus, een
vooraanstaand industrieel en prof.
Veraart, een pionier op het gebied
der publiekrechtelijke bedrijfsorga
nisatie.
Ons heeft vooral getroffen wat de
eerste schrijver meent te moeten
zeggen. Na omschreven te hebben de
begrippen „bezit", „kapitaal", .kapi
talist" vervolgt hij:
„In wezen richt de socialisti
sche strijd zich voornamelijk te
gen de kapitalistische geest: de
geest ener niets ontziende en met
de gemeenschap geen rekening
houdende productie ter wille der
winst. Dat deze geest niet alleen
bij kapitalisten voorkomt is wel
duidelijk. Arbeiders, die het be
drijf enkel beschouwen als een
koe, waaruit men een zo hoog
mogelijk loon melkt, zonder van
hun werk te houden, zonder naar
het product van hun werk te
vragen, of naar de prijs, die an
dere arbeiders er voor moeten
betalen, zijn in hun hart kapita
listen.
Het oorspronkelijke doel van
het socialisme was geen „staats
bedrijf" en geen door een plan
bureau bestuurde productie, het
was de „associatie van vrije en
gelijke producenten". Voor de
kapitalist moet weer de méns in
de plaats komen, die werkt, niet
voor winst of loon, maar om
door zijn werk zelf waarachtig
mens te worden, een werk, waar
over hij zelf zeggenschap heeft
en dat in gemeenschap, ter wille
der gemeenschap verricht wordt.
Wij hebben enkele woorden in het
citaat vet gedrukt.
Als we niet hadden medegedeeld,
dat de schrijver ervan een „marxist"
is, zouden, dunkt ons, de lezers dat
niet geraden of bevroed hebben.
Wat wij hier lezen over „de kapi
talistische geest", over de erkenning
en practische waardering van de
menselijke waardigheid in de arbei
der, zou geput kunnen zijn uit pau
selijke encyclieken als „Rerum No
varum" en „Quadragesimo Anno"!
In wat de socialistische schrijver
zegt over de „associatie", welke het
ideaal moet zijn, kan echter een prin
cipieel verschil liggen tussen zijn er.
ons streven.
Zeker, ook wij zijn voorstanders
van „associatie", d.w.z. „gezelschaps
vorming" in de economie.
Daarover lezen we in „Quadrage
simo Anno" o.m.:
„Evenals degenen, die in el-
kaars nabijheid wonen, natuur
lijkerwijze een gemeente vor
men, zo ook worden zij, die een
zelfde vak of beroep uitoefenen,
van economische of andere aard,
door de natuur er toe geleid, om
zekere organisaties of lichamen
te scheppen".
En verder zegt de Paus, schrijvend
over de „bedrijfsschappen", dat daar
in „de medewerking van elk beroep
aan het algemeen welzijn der bevol
king zo krachtig mogelijk bevorderd
moet worden".
Dat de marxist, bepleitend „een
associatie van vrije en gelijke pro
ducenten", daarbij niet het privaat
bezit van productiemiddelen wil res
pecteren, als noodzakelijke voor
waarde voor een gezond maatschap-
gelijk leven, is.echter geen denk
beeldig gevaar!
De redacteur van „De Linie", dr.«
P. de Bruin S.J., die in een naschrift
bij de drie bedoelde artikelen de
schrijvers tot elkaar tracht te bren
gen, merkt bij het artikel van Jef
Last op:
„Zelfs Last moet er iets voor
voelen om voorlopig met een
minder radicale vrije associatie
van producenten te beginnen".
Ja als dat zó zou zijn, dan zou
den we in economisch opzicht niet
meeer hopeloos van elkaar verschil
len!
De Belgische
koningskwestie
REFERENDUM IN SENAAT
VERWORPEN.
Bij de stemming in de Belgische
Senaat over het wetsontwerp, waarin
wordt voorgesteld, dat alle Belgen
zullen worden geraadpleegd over een
terugkeer van koning Leopold, staak
ten gisteren de stemmen. Dat bete
kent, dat het ontwerp is verworpen.
De socialisten, de liberalen en de
communisten stemden tegen, alleen
de katholieken waren er voor. Het
wetsontwerp zal nu niet in de Ka
mer van afgevaardigden komen.
Een &<me&^e...
„Ook mag de mens niet geheel en
al naar eigen verkiezing beschikken
over zijn vrije inkomsten, d-w.z. over
die inkomsten, die hü nodig heeft
voor een passend levensonderhoud
volgens zijn stand: de H. Schrift en
de Kerkvaders verklaren juist tel
kens en telkens in de ondubbelzin-
nigste bewoordingen, dat de rijken de
allerstrengste verplichtingen hebben,
om aalmoezen te geven, de liefdadig
heid te beoefenen en wel te doen in
grote stijl".
„Quadragesimo Anno".
