S)e &2idóe(Soti4attt
Dr. van Mook
neemt ontslag
Suggesties van de Comm. v.
Goede Diensten
Opstand op Sumatra gevreesd
Blijf achter de
schutting
Palestina weer voor de
Veiligheidsraad
Rapport over de moord op graaf
Bernadotte geëist
Hóe is de stand,
Marianne?
Directeur: C. M. VAN HAMERSVELD.
Hoofdredacteur: TH. WILMER.
KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
WAARIN OPGENOMEN „DE BURCHT"
VRIJDAG 15 OCTOBER 1948
40ste JAARGANG No. 11517
„IEDER AAN ZIJN
EIGEN KANT VAN DE
SCHUTTING"
Bur. Papengracht 32, Telef. 20015, Adm. en Advert. 20826, Abonn 20935 - Abonnementsprijs 10.32 p. w„ 11.40 p. mnd., 14.15 p. kwart. Franco p. p. 14.90 - Advert.: 15 ct. p. m.m. Teleioontjes 11.50
Wat al enige tijd werd verwacht
gaat nu gebeuren: dr. v. Mook heeft
tegen 1 November zijn ontslag ge
vraagd en zal dan te Batavia door
een ander als landvoogd moeten
worden opgevolgd.
Het boterde al lang niet tussen de
regering in Den Haag en dr. Van
Mook.
Daarom niet, omdat dr. Van Mook
naast zijn ongetwijfeld grote talen
ten, die iedereen waarderen moet,
de eigenschap schijnt te bezitten, dat
hij anderen, met wie hij moet samen
werken, voor voldongen feiten zet
óók de regering.
Waren nu die feiten, welke hij
stelt, in overeenstemming met de po
litiek der regering, dan zou over be
doelde eigenschap van de heer Van
Mook kunnen worden heengestapt.
Maar er schijnt tussen de regering en
dr. Van Mook een steeds breder
wordende klove te bestaan wat be
treft de aard en omvang, welke ge
geven moeten worden aan de Unie
tussen Nederland en Indonesië.
De Maasbode wijst er op, dat dr.
Van Mook door zijn langdurig ver
blijf in Indonesië een rijke ervaring
bezit, maar dat hij daardoor ook te
veel van Nederland is vervreemd.
Het blad schrijft o.m.:
„Men kan niet ontkennen, dat een
lang verblijf in Indonesië naast dé
zeer grote voordelen, die het met
zich medebrengt op het stuk van de
deskundigheid en van het juist-aan-
voelen der verhoudingen in deze lan
den ook een groot gevaar in zich
bergt. Het gevaar n.l., dat de band
met het eigen volk in het vaderland
wegkwijnt en dat men geheel los
raakt van die bodem waaruit men
niet alleen zelf levenskracht verkre
gen heeft, maar die ook een der fun
damenten is, waarop de Indonesische
maatschappij, hoe zelfstandig zij
zich in haar interne ontwikkeling in
de toekomst ook moge ontplooien
toch steeds zou moeten steunen. Het
is bekend, dat veel Nederlanders, die
langere tijd in Indonesië verbleven
hebben, of nog meer, indien zij daar
geboren en getogen zijn, tezamen met
grote groepen van Indo's de toekom
stige verhouding van Nederland en
Indonesië alleen wensen te beschou
wen als een weinig aandacht verdie
nend aanhangsel.
Voor hen is het enig belangrijke de
inwendige status van Indonesië, en
de verhouding, waarin dit zal komen
te staan tot Nederland interesseert
hen voorlopig nog maar zeer matig.
Natuurlijk zal er ook volgens deze
lieden in een of andere vorm een
band moeten blijven bestaan tussen
beide landen, maar zij verlangen
deze band alleen omdat het heil van
Indonesië hun ter harte gaat, niet
voor het heil van Nederland. Dit
laatste laat hen min of meer koud.
Daarom is er een onwil bij hen om
de toekomstige verhouding tussen
ons land en het eilandenrijk anders
te zien dan als een losvasté relatie
met zekere, vooral economische pre
ferenties.
Men ziet, dat op deze wijze eigen
lijk de gedachte van een werkelijke
unie, van een unie die meer bete
kent dan 'n naast-elkaar en een ten-
vöordele-van-elkaar geheel ver
dwijnt."
De „Maasbode" is er van over
tuigd, dat dr. Van Mook behoort tot
de hier geschetste personen.
De N. Rott. Crt. zegt van mening te
zijn, dat een persoonswisseling in het
paleis te Batavia verfrissend kan
werken:
„Zij slechts volledigheidshalve op
gemerkt, dat ook van de zijde van
dr. Van Mook na zijn terugkeer naar
Batavia niet is bijgedragen tot ver
betering van de atmosfeer. Daar
kwam dan nog bij, dat Batavia in
reeds geprikkelde stemming extra ge
voelig reageerde op het accoord van
Den Haag met de federalen inzake de
interim-structuur, hetwelk zich op
verscheidene punten meer confor
meerde aan de wensen van de Ban-
doengers dan aan die van de pre-fre-
derale regering."
Trouw (Prot. Chr.) over Van
Mooks heengaan schrijvend^ merkt
„Zijn opvattingen over het' contact
met de republiek, die vooral in de
eerste helft van zijn landvoogdij het
esentiële van de Nederlandse Indië-
politiek hebben uitgemaakt, achten
wij noodlottig voor Indië en voor
het Rijk.
Daarnaast heeft Van Mook de
idee der federatie in Indië tot ont
wikkeling gebracht. Dat is zijn ver
dienste.
Het werk, dat hij daarin heeft ver
richt wordt echter zwaar bedreigd
door zijn op de republiek gerichte
politiek.
In tweeërlei opzicht. In de eerste
eerste plaats, doordat de republiek
nog altijd bestaat en, door dat be
staan zelf, de verwerkelijking van de
federale gedachte in de weg staan.
de tweede plaats doordat Van
Mook in de federale organisatie het
revolutionnaire republikeinse ideaal
een legalen vorm trachtte te ge
ven.
Het totaalbeeld van zijn politiek
geeft de indruk van een bagatelli
sering van de band NederlandIn
dië, van Nederlands gezagsplicht in
Indië".
HOE BATAVIA EROVER DENKT.
In een hoofdartikel over het heen
gaan van dr. van Mook schrijft het
Dagblad o.m.: Wij wensen het heen
gaan van dr. van Mook niet te dra
matiseren, al blijven wij geloven, dat
dit ogenblik in het verloop der ge
beurtenissen in dit land wel het minst
gunstige is om de paarden in het
midden van de stroom te verwisse
len. Het is zeker, dat de komende
man veel meer moeite zal hebben om
de vele en gecompliceerde problemen,
waartegenover hij zich geplaatst ziet,
te analyseren dan de heengaande man,
die een kenner van land en volk bij
uitnemendheid is. Dr. van Maok had
een kring van trouwe en toegewijde
medewerkers om zich heen verza
meld. Het is alleszins begrijpelijk, dat
hun verbazing over dit heengaan
groot is. Het betekent voor hen een
gevoelige slag en zij vragen zich af
of zij nu nog wel in functie kunnen
blijven. Wij kunnen zulke gevoelens
van loyaliteit volstrekt eerbiedigen,
doch voor ons is het landsbelang toch
altijd primair en hiervoor moeten
persoonlijke gevoelens wijken". Het
„Dagblad" schaft verder o.m.: Wij
kunnen het desnoods billijken, indien
uitsluitend de enkelen, wier werk
zaamheden van zodanige aard waren,
dat zij als het ware het persoonlijk
stempel van de landvoogd droegen,
hun solidariteit met hun chef zouden
uistrekken, dat zij deze in zijn ont
slag willen volgen.
Voor de anderen, die niet zo nauw
verbonden zijn geweest aan het
vastleggen van de beginselen van het
regeringsbeleid, mag dit zeker niet
gelden. Overigens zou het heengaan
van enigen hunner bepaaldelijk niet
beschouwd kunnen worden als een
ramp voor deze gewesten. Hoe be
grijpelijk we overigens hun gevoe
lens van aanhankelijkheid achten,
het is thans zeker niet de tijd om uit
gevoelsoverwegingen verantwoorde
lijke posten te verlaten. En wij zijn
er dan ook zeker van, dat dr. Van
Mook de eerste zal zijn om te trach
ten zijn naaste medewerkers van de
juistheid van dit standpunt te over
tuigen, aldus het „Dagblad".
De Nieuwsgier schrijft in een
hoofdartikel onder de titel „Blun
der": „Partijpolitiek en de daaruit
ontstane aanspraken bij de kabinets
formatie hebben zwaarder gewogen
dan het belang van Indonesië, dus
het belang van de Nederlands-Inao-
nesische Unie, dat geen aftreden van
dr. van Mook wettigde alvorens zijn
voornaamste taak de eenwording
van Indonesië ten uitvoer zou
zijn gebracht. Jarenlang heeft dr.
van Mook daaraan gewerkt en thans
nu het eindstadium van zijn strijd
bereikt schijnt te zijn, op een der
kritiekste ogenblikken, wordt de ka
pitein gedwongen van zijn schip te
gaan. Als Nederland ooit een blun
der heeft begaan met betrekking tot
Indonesië, dan geloven wij, dat dit
thans het geval is geweest", aldus
de „Nieuwsgier".
HOOFDREDACTEUR VAN
„HET SCHILD".
In de jongste bestuursvergadering
van de Sint Willibrord Vereniging
werd in plaats van Prof. J. P. Ver
haar z.g. tot hoofdredacteur van „Het
Schild" benoemd de zeereerw. Hoog-
gel. heer Prof. Dr. J. Groot van het
Bhilosophicum te Warmond.
Ter bespreking van de uitwerking
van het Marshall plan op Engeland
en haar koloniën is de administrateur
van het hulpplan, Paul Hoffman, uit
Parijs naai Londen gekomen, waar
hij door minister Bevin werd ontvan
gen. Mr. Hoffman (rechts) voor het
ministerie van Buitenlandse Zaken
samen met Mr. Harriman.
T\E COMMISSIE VAN GOEDE DIENSTEN heeft besloten aan beide
partij suggesties te doen om maatregelen te treffen, die een goede
handhaving van het Bestand zouden bevorderen. De suggesties zullen
schriftelijk aan beide partijen ter kennis worden gebracht, aldus deelde
een woordvoèrder van de Commissie van Goede Diensten mede.
Staat van beleg op
Sumatra
In de residentie Tapanoeli, in het
Republikeinse gebied op Sumatra is
door de Republikeinse legerleiding
de staat van beleg afgekondigd. Men
verwacht namelijk elk ogenblik een
aanval van opstandelingen, aldus
meldt het communiqué van de dienst
legercontacten. Het binnenlands be
stuur van Tapanoeli heeft gezegd,
dat het door de gebeurtenissen, die
zich in de tweede helft van Septem
ber en begin October in Tapanoeli
hebben voorgedaan en de gevechten
tussen de vroegere Banteng Negera
en het Republikeinse leger, niet meer
in staat is om zijn bestuurstaak uit
te oefenen.
DE OLIE-BRAND IN TJEPOE.
Op het ogenblik staan er in Tjepoe
op zijn minst twee oliebronnen in
brand. Uit de passerende vliegtuigen
heeft men door de rook niet kunnen
zien of er nog meer bronnen bran
den.
Een woordvoerder van de Masjoe-
mi heeft gezegd, dat o.a. te Madioen
twee en twintig, in Tjepoe twaalf
en te Ponorogo eveneens twee en
twintig bekende figuren uit de partij
door de opstandelingen zijn ver
moord.
OVERVAL OP RODE KRUIS-JEEP.
Naar Aneta verneemt, is op 12 Oc
tober des ochtends 9.30 uur ten Zui
den van Soekaboemi een jeep met
aanhangwagen van het Rode Kruis
beschoten met mitrailleurvuur. De
jeep was op weg naar de polikliniek
te Bodong Kalang, toen uit het be-
DE CONGO GEPROJECTEERD OP EUROPA
Op 18 October zal het 40 jaar ge
leden zijn, dat de Congo onder be
heer van België kwam.
Ter gelegenheid van de officiële
herdenkingsplechtigheden, op Zon
dag, 17 October a.s., in Brussel, zal
's morgens een bloemenhulde wor
den gebracht bij het monument van
Koning Leopold de Tweede, terwijl
daarna een standbeeld zal worden
onthuld van Generaal Storms, een
der pionniers, die vooral bekendheid
verwierf in zijn strijd tegen de Ara
bische slavenhandelaars. Dat de
Congo van groot belang is spreekt
vanzelf, als men bedenkt, dat er
uranium-mijnen liggen bij Jabotstad.
Het kaartje geeft een indruk van
de grootte van het gebied.
boste zij terrein automatisch- en ge
weervuur werd afgegeven. Vijf der
inzittenden, een verpleegster, 2 mi
litairen en 2 leden van het corps al
gemene politie werden gewond. Een
mantri-verpleger werd dodelijk ge
troffèn. Nadat een der gewonde po
litiemannen in een huis in de omge
ving was verstopt, wisten de overige
inzittenden met de jeep door het zij
terrein de desa Ramawati te berei
ken. Daar opende de bende nogmaals
het vuur op de jeep, die aan de voor-
en achterzijde was voorzien van de
kentekenen van het Rode Kruis. Het
gelukte de bende, de jeep in brand
te schieten. Bij een tegen de bende
ingezette actie werd zij op de vlucht
gedreven, met achterlating van een
dode en een aantal wapenen.
BEVIN OVER RUSSISCHE
EXPANSIE.
De Britse minister Bevin heeft gis
teren in een rede voor de vereniging
van fabrikanten te Londen de kwes
tie besproken, of de rest van de we
reld met de Sowjet-Unie te zamen
kan leven.
In verband daarmede legde hij den
Sowjets drie vragen voor, namelijk:
ir welke gebieden zij eigenlijk wen
sen te leven; hoever hun ambities
gaan en tot waar zij willen gaan.
Hij wees er op dat de Sowjets ex-
pansionisten zijn en het laatste der
imperialistische lassen, imperialis-
tischer dan ooit een Tsaar was. „Van
Engeland kan dit niet meer gezegd
worden en wij wensen over niemand
te domineren", zo voegde de minister
er toe. „Indien wij geen overeenstem
ming met onze buren kunnen krij
gen", aldus Bevin, „laat het dan ten
minste aan hun kant van de schutting
blijven. Maar indien zij trachten ons
leven te verwoesten, dan moeten zij
niet kwaad worden als wij tegen de
ze interventie opkomen en ons ver
dedigen".
Gistermiddag werd in de vergadering van de Veiligheidsraad over Pa
lestina onder voorzitterschap van de Amerikaan Warren Austin, een reso
lutie ingediend door Engeland en Chi na. Deze ontwerp-resolutie, aangebo
den door de Engelsen gedelegeerde Sir Alexander Cadogan, houdt een
eis in aan de regering van Israël, om zo spoedig mogelijk rapport uit te
brengen over 3e vorderingen in zake het onderzoek naar de moord op
graaf Barnadotte en in zake de maat regelen, die genomen zijn in verband
met de onachtzaamheid van de zijde der autoriteiten, die de moord moge
lijk maakte.
BUNCHE KLAAGT OVER GEBREK
AAN MEDEWERKING.
Bunche. de opvolger van graaf Ber
nadotte zeide, dat 't zijn onontkoom
bare conclusie was, dat van Joodse
zijde onvoldoende veiligheidsmaatre
gelen waren genomen om graaf Ber
nadotte ia beschermen. In het rap
port had Bunche de moord „meedo
genloos" genoemd en „zorgvuldig
voorbereid". Hij stelde de Raad in
kennis van de moeilijkheden der
waarnemers en het levensgevaar
waarin zij soms verkeerden.
Bunche drong er bij de Raad op
aan, dat deze de „stellige verwach
ting" zou uitspreken, dat zowel aan
„de daad als aan de gedachte van het
toezichthoudende apparaat de groot
ste steun verleend worde". Hij vrees
de dat een voortduren van de huidige
spanning spoedig zou leiden tot alge
heel ontbreken van een redelijk mi
nimum aan medewerking.
Van de regering van Israël had hij
geen officieel rapport ontvangen over
de voortgang van het onderzoek naar
de moord op Bernadotte. Slechts Mos
je Sjertok, de Israëlische minister van
Buitenlandse Zaken, had hem enige
mededelingen gedaan over arresta
ties en maatregelen tegen terroristi
sche groepen. Te voren kwam een
rapport ter tafel van John J. MacDo-
nald, Amerikaans consul te Jeruzalem
en voorzitter van de consulaire wa
penstilstands-commissie. Hij beschul
digde de Joden van een weloverwo
gen campagne onder leiding van dr.
Bernard Joseph, Joods militair gou
verneur te Jeruzalem, om de bemid
delaar en zijn commissie in discrediet
te brengen.
Vervolgens werd de Brits-Chinese
resolutie ingediend, die terloops nog
herinnerde aan de verplichtingen van
beide partijen, genoemd in de resolu
ties van deze zomer, die Bernadotte
krachtiger steun verstrekten bij zijn
missie.
Cadogan voegde bij de resolutie de
ze woorden: „De autoriteit, het pres
tige en de persoonlijke veiligheid van
de verteegenwoordigers der Verenig
de Naties zijn in gevaar. Er is niet
langer sprake van een afzonderlijke
incidenten, maar van een bedreiging
van de wapenstilstand. Er bestaan
groepen, die trachten de invloed van
de Verenigde Naties in haar gebieden
van Palestina uit te sluiten. Palestijn
se terroristen hebben verklaringen
vrijgegevèn, die niet anders uitgelegd
kunnen worden dan als aansporingen
tot moord. De Raad dient zijn autori
teit en tevens die van zijn vertegen-
woordigersfaldaar te handhaven, al
dus Sir Alexander Cadogan.
De vertegenwoordiger van Israël,
Aubrey S. Eban, verweerde zich door
te verklaren, dat zijn regering slechts
vijf maanden oud was, geboren onder
een hemel van vuur en te midden
van een administratieve chaos: de
nalatenschap van haar voorganger
Hij kon mededelen, dat de dagen van
georganiseerd terrorisme voorby wa
ren en dat meer dan 200 leden van de
verdachte organisatie opgesloten za
ten, onder wie zich hun leider be
vond. Ten slotte beklaagde hij zich
over de onbillijkheid, dat de waar
nemers zich ophoopten op het grond
gebied van Israël en geen acht sloe
gen op de omringende Arabische lan
den.
Ten slotte verdaagde Austin de
zitting zonder dat een besluit geno-
DE SUBSIDIEVERLAGING.
Maandag ministerraad over lonen en
prijzen.
In welingelichte kringen, aldus de
„Volkskrant", wordt verwacht, dat
aanstaande Maandag in de eerstvol
gende ministerraad zal worden be
raadslaagd over de maatregelen, wel
ke dienen te worden getroffen ten
aanzien van de noodzakelijk geble
ken verlaging der subsidies op be
paalde levensmiddelen, de daardoor
ontstane prijsverschillen tussen wit
tebrood en grauw brood, boter en
margarine, cokes en anthraciet, var
kensvlees en rundervlees, de prijs
vorming van suiker en leder, en ten
slotte over enige aanpassing van het
loonniveau.
Indien over deze zaken beslissin
gen vallen, moet het waarschijnlijk
worden geacht, dat de minister-presi
dent de bevolking daarvan door mid
del van de radio op de hoogte zal
brengen. Intussen kan stellig niet
worden verondersteld, dat de rege
ring haar loon- en prijspolitiek op
geeft of aanmerkelijk zal wijzigen;
zij zal er zorgvuldig voor blijven wa
ken, dat zij niet wordt getrokken bin
nen de gevaarlijke cirkelgang, waarin
lonen en prijzen elkander met alle
slechte gevolgen van dien zullen op
drijven.
men was over de Brits-Chinese reso
lutie en zonder dat' een datum was
vastgesteld voor een volgende bijeen
komst over Palestina.
VAN DE STAKINGEN IN
FRANKRIJK.
Door een 24-uursstaking der haven
arbeiders lag Woensdag in de Franse
havens Marseille, Le Havre, Bor
deaux. Calais en Duinkerken het
werk stil. De staking was afgeraden
door het socialistische vakverbond.
De communistische poging om een
algemene spoorwegstaking te ontke
tenen, kan nu als mislukt worden
beschouwd.
Belangrijk is een Woensdag bereik
te overeenkomst, krachtens welke
gisteren 40.000 arbeiders bij de ijzer
en staalindustrie in Lotharingen het
werk zullen hervatten. Tien procent
loonsverhoging, leningen, speciale
toewijzingen steenkool en aardappe
len.
In haar strijd tegen de levensmid
delen-speculatie heeft de regering
thans 50 personen gearresteerd. De
boeren zijn bedreigd met vordering
als zij weigeren hun vee te verkopen.
De acht dager, oude staking van
taxi-chauffeurs te Parijs voor een
grotere benzine- en bandentoewij-
is na het tekenen van een overeen
komst geëindigd.
In het Postelijke deel van het
spoorwegsysteem, dat het meest door
de plaatselijke stakingen was aange
tast. is het werk ook weer begonnen
en alle treinen liepen weer. Er waren
geen nieuwe ontwikkelingen in de
staking van de 145.000 mijnwerkers,
die haar elfden dag ingaat en Frank
rijk reeds 1.595.000 ton steenkool
heeft gekost.
Vrijspraken inzake
overtreding processie
verbod
Het Gerechtshof te 's-Hertogen-
bosch heeft vandaag uitspraak ge
daan in de zaken tegen deken J.
Buijsrogge te Steenbergen en pas
toor J. Schepens te Acht, die terecht
hebben gestaan, beschuldigd van
overtreding van het processieverbod.
Tegen deken Buijsrogge had de
officier van Justitie bij de Bredase
rechtbank vrijspraak geëist. De
rechtbank verklaarde echter, dat
verd. had gehandeld in strijd met
de wet. De officier van Justitie ging
van dit vonnis in hoger beroep. De
procureur-generaal bij het Bossche
gerechtshof eiste veertien dagen ge
leden vernietiging van het vonnis
en vrijspraak. De uitspraak van het
gerechtshof luidde thans conform
de eis.
Pastoor Schepens was door de
rechtbank te 's-Hertogenbosch, con
form de eis, vrijgesproken. Ook in
dit geval ging de officier van justi
tie in hoger beroep. Dit vrijsprekend
vonnis werd door het gerechtshof
overeenkomstig de eis van de proc.
generaal, bevestigd.
LUCTOR ET EMERGO.
Het devies van Zeeland krijgt door
de eeuwen heen telkens nieuwe be
tekenis: steeds weer moeten de ver
dedigingswerken van deze provincie
paraat worden gehouden tegen mo
gelijke aanvallen van de erfvijand,
de zee.'De zware zeedijk bij Westka-
pelle wordt vóór het inzetten van de
herfststormen gecontroleerd en her
steld
Een koAAettje...
De beste soort van moed is de moed
om te doen wat goed en rechtvaar
dig is.