KUNST CULTUUR
'Dorpspolitiek
ten voeten uit'
Landing van Marsmannetjes niet te onderscheiden van echt
Kinderen kiezen voor boek van Annie M.G. Schmidt
R7
Gelatenheid bij directeur CBK over sluiting
Luchtige show
van System
Of A Down
Requiem voor
Srebrenica
Hoe de Verenigde Staten in paniek raakten om een hoorspel
donderdag 23 JUni 2005
the Mode. Foto: EPA
teche Mode
r Nederland
- Depeche Mode
voor het eerst sinds 1993
ien concert in Nederland,
gelse groep staat op 26
2006 in Ahoy7 in Rotter-
De voorverkoop is reeds
men. Dave Gahan, Martin
ai Andrew Fletcher bren-
ter dit jaar hun elfde stu-
lum uit. De band scoorde
«rste hit al in 1981.
kkunst in
snheim
hum - Drie kunstenaars
ienheim zijn op zoek
•ollega's om samen het
k Event in park Rusthoff
tten. Het is de bedoe-
jat er rond de datum 3
pber een soort kunstroute
iet park in Sassenheim is
i met als thema 'een
tde boom'. Josee Roele-
udith Wouters en Olga
er hebben onder de naam
s 4 real Art dit initiatief ge
in en zijn voor geïnteres-
e kunstenaars bereikbaar
-46242187.
zaanstad/gpd - Voor het eerst
sinds de Nederlandse Kinder
jury achttien jaar geleden in
het leven werd geroepen, is
een boek van Annie M.G.
Schmidt als winnaar uit de
bus gekomen. Kinderen in de
leeftijd van 6 tot en met 9 jaar
kozen 'Pluk redt de dieren' als
het beste kinderboek van vo
rig jaar, zo werd gisteren in
Zaanstad bekend gemaakt.
Voor kinderen van 10 tot en
met 12 jaar bleek 'Hoe over
leef ik met/zonder jou?' van
Francine Oomen de favoriet.
'Pluk redt de dieren' ver
scheen vorig jaar voor het
eerst in boekvorm. De verha
len, met karakteristieke illu
straties van Fiep Westendorp,
werden eind jaren zestig door
Annie M.G. Schmidt geschre
ven voor het weekblad Mar
griet. Ze werden herontdekt
bij het samenstellen van de
overzichtstentoonstelling van
het werk van Westendorp.
Pluk van de Petteflet beleeft in
het boek avonturen met het
wilde jongetje Spijtebijt.
Het boek van Francine Oo
men is het zevende in een
reeks met het meisje Rosa in
de hoofdrol. In 'Hoe overleef
ik met/zonder jou?' besluit
Rosa's moeder te verhuizen
na het overlijden van haar
vriend. Rosa moet mee en dat
vindt dat vreselijk, want nu
moet ze afscheid nemen van
haar eigen vriend Neuz. Twee
andere titels uit de Hoe over
leef ik-reeks wonnen ook de
afgelopen twee jaar al de Prijs
van de Nederlandse Kinder
jury. Met 'Hoe overleef ik met-
zonder jou?' won Francine
Oomen ook de kinderboeken
prijs van de gemeente Zaan
stad, omdat het boek, geme
ten naar beide leeftijdscatego
rieën, de meesten stemmen
kreeg.
Circa 25.000 kinderen van 6
tot en met 12 jaar brachten in
de afgelopen vier maanden
via school, bibliotheek, boek
winkel of internet een stem uit
op hun favoriete boek uit
2004. De Nederlandse Kinder
jury is een initiatief van de
Stichting CPNB en de NPS en
wordt mede mogelijk gemaakt
door Zaanstad, Hoofdstad van
de Nederlandse Kinderjury.
tkot in
hsthal
idam - De Kunsthal in
jdam presenteert deze zo-
Ijftig foto's over het feno-
Ifrietkot. Fotografen bren-
len ode aan de kleurrijke
jctonische constructies
e vaak achteloos aan
bij gaan en die door allerlei
nationale regelgeving drei-
fe verdwijnen. In België
overigens al stemmen op
Een reddingsoperatie en
Et gepleit voor plaatsing op
jtionale monumentenlijst,
rietkot is een ontmoetings
foor de nachtelijke uren of
merse dagen. De expositie
jitectuur voor de snelle
duurt van 9 juli tot en met
ptember.
ïnkunstenaar
kien overleden
it - Kleinkunstenaar Her-
'aa lerkien (63) is gisteroch-
n zijn woonplaats Utrecht
v den aan een hartstil-
De zangercabaretier ge-
ooral in de jaren zeventig
|efl ijke bekendheid, onder
met zijn uitvoering van
boven op de Dom sta' en
lor hem geschreven
ltse 'volkslied' 'Utereg me
Berkien werkte in die
amen met de eveneens
ltse cabaretière Tineke
ten. De geboren Utrech-
lorde ook enkele hits.
Utereg me Stadje' waren
der meer de meezingers
is toch mijn caravan' en
cetet, zei tante Yet'.
door Theo de With
alphen aan den run - Peke Hofman
beëindigt zondag zijn loopbaan als di
recteur van het Centrum Beeldende
Kunst (CBK) in Alphen aan den Rijn. De
ergste woede is gezakt. Gelatenheid
overheerst nu. Het CBK sluit de deuren
als gevolg van bezuinigingen van de ge
meente. Hofman neemt met een over
zichtstentoonstelling en een slotmani
festatie afscheid.
Hoewel hij al enkele maanden weet
dat komend weekeinde het doek valt
voor het CBK kan hij zich nog altijd
boos maken over de kortzichtigheid
van het gemeentebestuur en met na
me van wethouder Hub van Wersch
(cultuur). In de ogen van Hofman is hij
de kwade genius. „Het is precies een
jaar geleden dat ik op de kamer van de
wethouder ontboden werd. Daar kreeg
ik de mededeling dat de subsidie volle
dig wordt stopgezet. Dat had ik niet
zien aankomen. Ik had wel op een be
zuiniging gerekend, maar niet op een
doodsteek. Er lag geen enkel inhoude
lijk argument aan ten grondslag. Het is
kortzichtig en dom, dorpspolitiek ten
voeten uit."
Vijf jaar geleden was Peke Hofman
met hooggespannen verwachtingen
aan deze klus begonnen. „Het leek me
een sterk idee om in een middelgrote
gemeente als Alphen een serieus
kunstcentrum neer te zetten." De
STAA-galerie (voor Alphense kunste
naars), de kunstuitleen en de nieuw op
te zetten stadsgalerie werden onder
één dak samengebracht. Voor dat doel
Slotmanifestle CBK
Met een slotmanifestatie die ko
mende zondag om 16.00 uur be
gint, neemt het CBK Alphen aan
den Rijn afscheid van het publiek.
Het is de laatste dag dat de ten
toonstelling 'The Last Waltz' kan
worden bekeken. Directeur Peke
Hofman en notaris Frans Struben
(voorzitter van het bestuur) hou
den een toespraak. Er is wereld
muziek van de band AC^HA en een
performance van Kees Wenneken-
donk. „Laten we ondanks alles
vrolijk afsluiten", zegt Hofman.
„En niet in een begrafenissfeer."
werd naast de Adventskerk het eerste
nieuwe gebouw van het stadshart
neergezet. „Naar mijn idee heeft het
ook gewerkt", zegt de directeur. „Er
was sprake van kruisbestuiving. Mijn
taak was om in de stadsgalerie exposi
ties te organiseren van hoog niveau en
met een regionale uitstraling. Abon
nees van de kunstuitleen en familiele
den van STAA-kunstenaars kwamen
ook geregeld kijken."
Met de slotexpositie 'The Last Waltz'
meegeteld heeft Hofman 33 tentoon
stellingen gerealiseerd. „Natuurlijk
waren ze niet allemaal even geweldig.
Er is ook wel kritiek geweest dat som
mige exposities te moeilijk waren.
Maar ons was een museale functie
toebedeeld. Dat heb ik proberen waar
te maken met een grote variëteit en
kwaliteit. Het was geen kwestie van 'u
vraagt, wij draaien'. Dat is me te ge
makkelijk. Aan de andere kant zijn de
grote zwart-witportretten van Koos
Breukel een voorbeeld van toeganke
lijk werk. Ook de expositie van Elaine
Vis vond ik een hoogtepunt." Zij
plaatste in de galerieruimte 24 poppen
van blauwe stof met een kartonnen
doos over hun hoofd.
Een deel van de poppen is voor 'The
Last Waltz' teruggekeerd. „Nee, ik be
doel er niets mee. Het zou me al te
goedkoop zijn om op deze manier het
gebrek aan visie bij het gemeentebe
stuur te verbeelden. De poppen riepen
destijds veel reacties op. Ik ben onte
vreden als ik niets hoor op een exposi
tie. Afkeuring, verbazing, vrolijkheid;
kunst moet iets met mensen doen."
Hofman heeft zich niet willoos naar de
slachtbank laten leiden. Hij zette een
actie op touw en verzamelde meer dan
duizend sympathiebetuigingen, onder
anderen van prominente Nederlan
ders als cabaretière Sanne Wallis de
Vries en oud-politica Hedy d'Ancona.
„Het heeft niet mogen baten, maar het
zorgde er wel voor dat het een pijn-
dossier werd voor wethouder Van
Wersch. Hij is twee keer door de raad
teruggestuurd om zijn huiswerk over
te doen. Uiteindelijk levert het niet
meer dan een bezuiniging van 50.000 a
60.000 euro per jaar op. Een aantal ta
ken gaat immers terug naar de ge
meente: kunst in de openbare ruimte,
de organisatie van de cultuurprijs en
kunsteducatie. Daar moeten zich dus
weer ambtenaren mee bezig gaan
houden en dat kost ook geld, maar dat
heeft Van Wersch altijd buiten de dis-
Peke Hofman: „We hebben vijfjaar in een bouwput gezeten en nu het stadshart wordt opgeleverd e
drommen bezoekers worden verwacht, moeten wij de deuren sluiten." Foto: Hielco Kuipers
cussie gehouden. Er is een totaal ge
brek aan visie. De cultuurnota is niet
klaar. De evaluatie van het CBK is
nooit afgerond. Het is een beslissing in
het luchtledige."
De consequentie is dat het CBK als in
stituut verdwijnt. De STAA-galerie en
de kunstuitleen blijven gevestigd in
het gebouw aan de Castellumstraat.
Het lijkt logisch om te veronderstellen
dat zij het middengedeelte, waar de
stadsgalerie was gevestigd, gaan be
nutten. Hofman: „Dat is nog maar de
vraag. Het bestuur van het CBK blijft
bestaan en blijft huurder. De gemeen
te heeft verzuimd de huur tijdig op te
zeggen en daardoor kan het bestuur
nog vijf jaar over de ruimte beschik
ken. Ik heb begrepen dat ze het eerst
leeg laten staan met een protesttekst
op de muur. Daarna zal wel overlegd
worden met STAA en kunstuitleen
over de mogelijkheden. Het is natuur
lijk niet de bedoeling dat straks door
vrijwilligers een surrogaat-CBK in
stand wordt gehouden."
Zelf weet Peke Hofman nog niet wat
hij na zondag gaat doen. Met een lach
op zijn lippen zegt hij: „Ik wil heel
graag directeur van een CBK worden.
Ik weet dat het CBK in Leiden ook ge
sloten is, maar in andere steden draai
en ze wel goed. In Alphen had het ook
goed kunnen draaien. We hebben vijf
jaar in een bouwput gezeten en net nu
het stadshart wordt opgeleverd en
drommen bezoekers worden ver
wacht, moeten wij de deuren sluiten.
Ik houd er een vieze smaak aan over."
muziek recensie
Jeroen Veenstra
Concert: System Of A Down. Gezien:
21/6. Ahoy", Amsterdam.
Door het ontmoedigingsbeleid
van Mojo zijn er steeds minder
crowdsurfers. Maar tijdens het
concert van System Of A Down
(S.OAD.) in Ahoy', dinsdag
avond, kwamen er weer een
paar voorbij. En dat terwijl
S.OAD. echt geen typische
hardrockband is. Wel heftig,
maar vooral eigenzinnig en ex
perimenteel.
Terwijl de tweede ring maar
matig gevuld is, kolkt het in de
arena voor het podium vanaf
de huidige hit 'B.Y.O.B.'. Wel
licht gedurfd, maar ook de rest
van het repertoire van de band,
van Armeense origine, uit Los
Angeles zit vol furieuze tempo
wisselingen.
Door de goede beheersing van
de instrumenten werken die
plotselinge intervallen echter
wel en wordt het geen chaos.
Ook de geluidskwaliteit werkt
mee. Dat is wel eens anders ge
weest, zoals tijdens hun concert
in de Heineken Music Hall in
2002.
De muziek biedt zanger Serj
Tankian alle gelegenheid zijn
flexibele stem te gebruiken. Hij
is geen charismatische of ener
gieke publieksmenner, maar
heeft wel een enorm stern-
bereik. Zo ingewikkeld als de
muziek soms lijkt, zo makkelijk
gaat hij mee met zijn melodieu
ze zanglijnen.
Gitarist Daron Malakian, het
andere muzikale brein, staat
hem af en toe vocaal bij. Bij
voorbeeld als hij op aparte wij
ze de eerste regels van 'Cigaro'
begint te zingen. De show blijft
op die manier luchtig. Tankian
laat namelijk ook kritische op
merkingen achterwege, terwijl
de band wel bekend staat als
politiek geëngageerd. Het enige
voorspelbare was dan ook de
speelduur: precies anderhalf
den haag - De val van de mos
lim-enclave Srebrenica, tien
jaar geleden, wordt op maan
dag 11 juli in Den Haag her
dacht met een concert in de Dr.
Anton Philipszaal. Op het pro
gramma staat onder meer de
requiem 'Lacrimae Mundi' (de
tranen van de wereld) van de
Roemeense componist Dan Lo-
redan (1967). Het muziekstuk,
dat speciaal is geschreven om
het drama in Bosnië te geden
ken, wordt uitgevoerd door
koorzangers en musici uit Ne
derland, Duitsland, België, En
geland en Bosnië-Herzegovina.
Tijdens het concert wordt op
een doek achter het koor een
compilatie van videobeelden en
fotomateriaal getoond.
Wy Knol
Iug - Op 29 juni gaat 'War Of The
p in première, een eigentijdse filmver-
li Steven Spielberg, losjes gebaseerd op
lan 'Oorlog der werelden' van H.G.
Tom Cruise speelt de hoofdrol van
zijn gezin probeert te redden, nadat
illende ruimtewezens op aarde zijn
Van Marsmannetjes is in Spielbergs
in sprake meer, omdat niemand
ilooft dat er leven op Mars is. Dat
1938 wel even anders.
-P
k verlieten meer dan twintig ge
il hun appartementengebouw met
inddoeken voor hun gezicht om
teen een gifgasaanval te beschermen,
jtte de New York Times een dag later,
mannen en vrouwen stormden een
frnreau in de New Yorkse wijk Har-
men met de angstige vraag waar ze
e zouden worden geëvacueerd. Een
[die telefonisch inlichtingen wilde bij
ïstation kreeg te horen, dat er even
d voor haar was: „Het einde van de
|is nabij en ik heb nog een hoop te
nebasis van New York werden
loven ingetrokken en in de Bronx
een politieman over de telefoon dat
rsey was gebombardeerd. Hoe de
ir dat wist? „Ik hoorde het op de ra-
Jen ben ik naar het dak van mijn huis
I en ik kon zien hoe de rook van de
jen naar New York dreef. Wat moet ik
|iek die op de avond van de 30ste ok-
1938 overal in de Verenigde Staten
I, tijdens de uitzending van het ra
ppel 'The War of the Worlds', mag
n legendarisch heten. En toch had
fcorgens gewoon in de kranten ge-
jVandaag: 8.00-9.00 - hoorspel H.G.
Acteur Tom Cruise en vriendin/actrice Katie Holmes tijdens de Engelse première van Steven
Spielbergs 'War Of The Worlds'. Foto: Reuters/Mike Finn-Kelcey
Wells' War of the Worlds.' En ook Colum
bia Broadcasting System had keurig aan
het begin van de uitzending nog eens laten
weten dat het een hoorspel betrof van Or
son Welles en het Mercury Theatre on the
Air.
Maar tienduizenden mensen hadden die
aankondiging gemist, zeer waarschijnlijk
omdat ze hun radio nog hadden afgestemd
op het concurrerende NBC. Toen daar een
muzikaal intermezzo werd ingelast, scha
kelden vele luisteraars over naar CBS. En
daar vielen ze midden in een concert van
'Ramón Raquello andjpis orchestra' vanuit
Hotel Park Plaza in het centrum van New
York. Dat werd plotseling door een nieuws
lezer onderbroken voor een speciaal bulle
tin over merkwaardige gasexplosies die op
de planeet Mars waren waargenomen en
waar professor Pierson van het Princeton-
observatorium nadere mededelingen over
zou doen.
Tegenover verslaggever Carl Phillips stelde
de astronoom dat het volgens hem om een
weliswaar spectaculair, maar verder on
schuldig fenomeen ging. Nog tijdens het
interview kreeg de professor de melding
van wat waarschijnlijk de inslag van een
grote meteoriet was. Hij zou het de volgen
de dag gaan onderzoeken. Even klonk er
wat pianomuziek, tot Ramón Raquello op
nieuw werd onderbroken: de 'meteoriet'
was ingeslagen bij een boerderij in de
buurt van Grovers Mill, New Jersey. Carl
Phillips en professor Pierson haastten zich
naar de plek des onheils, waar zich al snel
een gruwelijk beeld ontvouwde voor de
ogen van inmiddels honderden toege
stroomde ramptoeristen: de meteoriet
bleek een enorm metaalachtig toestel, dat
langzaam openging.
Carl Phillips: „Dames en heren, dit is het
engste wat ik ooit heb gezien.Een ogen
blikje! Iemand kruipt uit het gat. Iemand of.
iets. Ik kan twee lichtende schijven zien
die uit dat zwarte gat turen.zijn dat
ogen? Het kan een gezicht zijn. Het kan.
Uit de radio klonken angstkreten van om
standers. Phillips: „Mijn hemel, iets wringt
zich uit het duister te voorschijn wat op
een grijze slang lijkt. Daar komt er nog één,
en nog één en nog één! Voor mij lijken ze
op tentakels. Ik kan het lichaam van het
ding nu zien. Het is groot, zo groot als een
beer en het glimt als nat leer. Maar dat ge
zicht, het.Dames en heren, het is onbe
schrijfelijk. Ik kan er nauwelijks naar blij
ven kijken, zo verschrikkelijk is het. De
ogen zijn zwart en glinsteren als die van
een slang. De mond is in de vorm van een
V en speeksel druipt van zijn dunne lippen
die lijken te trillen en te beven."
In de afgelopen decennia zijn er talloze
verhandelingen en hele boeken verschenen
over de paniek die dit hoorspel onder de
Amerikanen kon zaaien, want het hing van
onwaarschijnlijkheden aan elkaar. Niet al
leen liet CBS nog drie keer tijdens de uit
zending weten dat het hier om fictie ging,
ook het Hotel Park Plaza was verzonnen,
evenals het orkest van Ramón Raquello dat
gewoonlijk als Bernard Herrmann en het
CBS-orkest door het leven ging. Verslagge
ver Phillips en professor Pierson legden de
afstand van zo'n zestien kilometer ^and
weggetjes tussen Princeton en Grovers Mill
naar ze vertelden af in tien minuten, wat
voor die tijd een wereldrecord mocht he
ten. De tijd die er in de uitzending voor
werd uitgetrokken was nóg aanmerkelijk
korter. Al even razendsnel waren tientallen
politiemensen en een enorme menigte
nieuwsgierigen op de been, even later ge
volgd door vier compagnieën landweer,
onder wie in no-time een bloedbad werd
aangericht.
Nog tijdens de uitzending verklaarden het
persbureau Associated Press en talloze po
litiebureaus tegenover iedereen die het wil
de horen dat het allemaal spel was. Maar
voor degenen die al de straat óp waren ge
rend, kwamen deze waarschuwingen te
laat. Een menigte New Yorkers, die richting
Broadway was gehold, kreeg uiteindelijk
pas van taxichauffeurs, die tot het slot had
den geluisterd, te horen dat er niets aan de
hand was. In Princeton hadden drie geolo-
giestudenten al besloten naar Grovers Mill
af te reizen om met eigen ogen de 'ingesla
gen meteoriet' gade te slaan. En enkele ge
wapende boeren in de omgeving van Gro
vers Mill hadden al een traditionele 'posse'
gevormd, om de Marsmannetjes te lijf te
gaan. De overlevering wil dat ze schoten
losten op een watertoren, die ze in het don
ker aanzagen voor een Marsvoertuig.
De destijds 16-jarige Lolly Dey hoorde tij
dens een oefening van het kerkkoor de on
heilspellende waarschuwing dat de Mars
mannetjes waren geland. Later zou ze ver
klaren: „Ik had op school over Hiüer ge
leerd en zijn plannen om de wereld te ver
overen. Het leek me niet onlogisch dat deze
Marsmannetjes handlangers van Hitier wa
ren."
In dat perspectief hebben de afgelopen de
cennia ook talloze psychologen de paniek
geplaatst. Eind jaren dertig werden mensen
voortdurend door gruwelijk nieuws over
vallen. In maart 1938 had Hitier Oostenrijk
ingelijfd, in september van dat jaar bezette
hij het Sudetenland in^jsjechoslowakije.
Japan was zich op grote schaal aan het be
wapenen en president Roosevelt had het
Congres gevraagd om meer geld voor de
bescherming van de beide kusten. Een jaar
tevoren was de Hindenburg op spectacu
laire wijze gecrasht en enkele weken voor
de uitzending had een orkaan hevig huis
gehouden in New England en New York
State met 700 doden als gevolg en zo'n
60.000 verwoeste woningen. En het was al
tijd weer de radio, die zulk nieuws spuide.
De nieuwe vorm van hoorspel van Orson
Welles was voor velen die de aankondiging
hadden gemist,-eenvoudigweg niet van
echt te onderscheiden.
Het was het idee van Orson Welles om de
veertig jaar oude roman 'Oorlog der werel
den' van de Britse schrijver H.G. Wells
(1866-1946) te gebruiken voor zijn hoor-
spelprogramma met het Mercury Theatre
on the Air. Hij bedacht ook de vorm: het
verhaal, dat oorspronkelijk was gesitueerd
in het Engelse Woking, moest zich in het
Amerika van zijn tijd afspele^met verslag
gever Carl Phillips die het programma 'live'
onderbrak met nieuwsbulletins en meer
dan realistische geluidseffecten. Zelf speel
de Orson Welles, hij was toen pas 23 jaar,
de rol van professor Pierson. Het script was
van de hand van de eveneens nog jonge
advocaat Howard Koch die zich pas recen
telijk voor 75 dollar per week aan het schrij
ven had gezet voor CBS. De hele week werd
er aan het manuscript gerommeld en CBS
eiste meer dan 20 veranderingen: al te ech
te plaatsnamen en personen moesten fic
tief worden; president Roosevelt moest er
uit geschreven.
Het hoorspel zou uiteindelijk zowel voor
Welles als voor Koch de opmaat betekenen
tot een grootse carrière. Voor Welles leidde
'The War of the Worlds' tot de rol in zijn
debuutfilm 'Citizen Kane', die vorig jaar tot
beste Amerikaanse film aller tijden werd
uitgeroepen. Howard Koch zou later 'Casa
blanca' schrijven, die nummer twee eindig
de o^diezelfde lijst.
