Mummies - die liggen pas echt stil
REGIO
Ik ben heel
blij met Boer
Helpt een strakke preek?
mm
vrijdag 20 mei 2005
Oudheden houdt zijn collectie in de scan tegen het licht
VRAAG
Er gaan steeds minder mensen naar de bioscoop. De Leidse
pen verkochten, tot begin mei, 18 procent minder kaartjes
)tj 1 7 7 eerste vier maanden van het vo
Jongeren van nu zouden niets 1
ben met de magie van de biosc
pluche, de gordijnen, dat enorn
COBY BORDEWIJK, docent aan de vakgroep theater- en filrr
schappen van de Universiteit Leiden, denkt dat het pluche
stimulerende werking heeft op het bioscoopbezoek.
Ze zijn niet de eerste die het doen. In
Toronto ging al in 1975 een mummie
door de scan en tegenwoordig laten
alle grote archeologische musea hun
collectie mummies of delen daarvan
aan de hand van de modernste radio
logische methoden onderzoeken.
Maar het Rijksmuseum van Oudhe
den in Leiden is wél het eerste ter we
reld dat zijn volledige verzameling te
gen het licht hield. De 132 Egyptische
mummies gingen stuk voor stuk door
de Computer Tomografie-scan, een
project dat vier jaar in beslag nam.
Het leverde een schat aan weten
schappelijke gegevens, enkele totaal
nieuwe gezichtspunten én een fraaie
radiologische atlas op.
Wat er precies tussen de windsels
van een mummie zit, hoe iemand
3000 jaar geleden aan zijn eind is ge
komen en welke technieken de oude
Egyptenaren toepasten om hun do
den te preserveren, zijn vragen die
door de eeuwen heen de nieuwsgie
righeid van de onderzoekers prikkel
den. Voor het antwoord daarop
schroomden 'wetenschappers' in
het verleden niet om een gat in een
mummie te boren of die in zijn ge
heel open te snijden en bloot te leg
gen. En de mummie daarmee on
herstelbaar te beschadigen. „Geluk
kig zijn er tegenwoordig non-de
structieve middelen", zegt Maarten
Raven, egyptoloog van het Rijksmu
seum van Oudheden. Hij voerde sa
men met de radioloog Wybren Taco
nis van het Amsterdams Medisch
Centrum de regie over het gezamen
lijke scan-project.
„Buiten werktijd om zijn alle 31
mensenmummies, 73 dierenmum-
mies en 28 gemummificeerde li
chaamsdelen één voor één door ra-
diodiagnostische laboranten van het
AMC onderzocht", legt Raven uit.
„Zo'n CT-scan deelt een menselijk
lichaam - en in dit geval de mum
mie - op in allemaal plakjes. Je kunt
iemand zo centimeter voor centime
ter doorlichten. Van alle kanten.
Niets blijft verborgen. En het allerbe
langrijkste: alles blijft heel. Mum
mies zijn door hun ouderdom bui
tengewoon kwetsbaar. Een paar in
Mummie in een CT-scanner in het Academisch Medisch Centrum Amsterdam. Foto: RMO
PHILIPS
al PATSLIC
onze collectie zijn in dermate slechte
conditie dat ze het speciale vervoer
per luchtgeveerde auto's niet eens
zouden overleven."
Bij veel mummies kwamen tussen
de windsels amuletten, scarabeeën
en sieraden aan het licht. Bij twee
van hen vond Raven poppetjes in de
buikholte, vermoedelijk van aarde
werk. „Dat fenomeen is niet eerder
in de literatuur beschreven. Dus
nieuw. Bij vier mummies uit latere
perioden troffen we een ring van
windsels aan rond de navel. Als een
soort versiering. Ook dat verdient
nader onderzoek. Het zijn misschien
geen wereldschokkende ontdekkin
gen, maar uit wetenschappelijk oog
punt toch bijzonder aardige vond
sten."
Minstens zo belangrijk vindt Raven
het feit dat de hele collectie steeds
volgens dezelfde methodiek is on
derzocht en tegen het licht gehou
den. Hij kreeg daarbij de hulp van de
Leidse patholoog-anatoom George
Maat („de beste op zijn gebied") en
van paleontologen en biologen Dek
ker, Hoog
moed en
Smeenk van
Museum Na-
turalis. Die
zijn gespecia
liseerd in die
ren. „Zo kon
den we bij
voorbeeld
eindelijk eens
het geslacht
van al onze
mummies
vaststellen.
Dat was no
dig. Want als
de tekst op
een lijkkist
Röntgen van een baviaanmummie, 30ste dynastie Sakkara.
Foto: RMO
er een man m
ligt, wil dat in
de .praktijk
niet altijd zeg
gen dat dat
ook zo is, bleek bij nadere beschou
wing. Ander voorbeeld: in de mum
mie van een ibis zat de schedel van
een hond. In die van een krokodil
slechts een schub van het beest. Dan
ga je toch anders tegen zo'n mum
mie aankijken, nietwaar. Of is dit
hier nu een sperwer of is het een
valk? Botbreuken, aderverkalking,
beschadigingen aan de schedel -
echt alles is boven water gekomen.
Een enorme hoeveelheid gegevens."
In Egyptian Mummies legden Raven
en Taconis de weerslag van het ge
zamenlijke onderzoek neer. De
prachtig geïllustreerde radiologische
atlas geeft letterlijk alle 'ins en outs'
van de collectie mummies die tot de
Maarten Raven (links) en
Wybren Taconis bekijken
de scan van een mum
mie. Foto: RMO
interessantste van de wereld gere
kend mag worden. „Alles over onze
mummies is op dezelfde manier be
schreven. Dat ontbrak er aan bij het
museum. Dit hiaat is nu opgevuld",
zegt Raven niet zonder trots. Op de
vi aag of het AMC op zijn beurt ook
nog wijzer is geworden van het scan
nen moet hij lachen. „Ja", zegt hij.
„Ze weten nu dat er een groot ver
schil bestaat tussen het scannen van
een mummie en het scannen van
een mens. Mummies ademen niet.
Die liggen pas echt stil!"
Egyptian Mummies - Radiological
Atlas of the Collections of the Na
tional Museum of Antiquitis. Dr.
Maarten Raven en dr. Wybren Ta
conis. (Engels). Palma, 333 pagi
na's, 55 euro. Verkrijgbaar bij RMO
en de gespecialiseerde boekhandel.
Ad van Kaam
TUSSEN PIN EN PAN
Mijn leven is niet saai. Vijf kinderen (Fré, Marc, Sam,
Fleur, Olivier) in de leeftijd van 13 tot 24 jaar en mijn
man (Theo) zorgen voor veel leven in de brouwerij. Vier
dagen in de week ga ik naar de redactie van deze krant.
Of ik trek op zoek naar nieuws en achtergrondverhalen
de regio in. Een ingewikkeld bestaan? In 'Tussen pen en
pan' bericht ik er wekelijks over.
Waarom zijn kinderen
een leuk lang weekeinde
zo snel vergeten? Dins
dagavond heb ik al snel
het gevoel dat we geen
vredige Pinksteren heb
ben gehad. School hakt
erin. Nog geen zes weken
te gaan, kom jongens dat
moet toch op te brengen
zijn? Diepe verveelde
zuchten. Als ik voor de
planner in de keuken
naar een lijst van moge
lijke toetsen en proefwer
ken voor de komende
weken vraag, worden ze
boos. En als ik het woord
bedtijd laat vallen is dat
al helemaal belachelijk.
Ik voel woede opkomen,
maar beheers me nog.
Donderdagmorgen
wordt de negatieve spi
raal vroeg in de morgen
ingezet. Bij het douchen
ruzie, door het onhandig
aantrekken van een trai
ningsbroek voor een
sportdag knapt een rits.
Terwijl ik de afwasma
chine sta uit te pakken
probeert iedereen rond
om mij brood te smeren
in plaats van even mee te
helpen. Er wordt overal
op gemopperd. Op het
laatste moment moet
Sam nog een 'heel be
langrijk' bestand op de
computer vinden, Olivier
dreint dat hij niet weet
waar het sportveld ligt,
terwijl Fleur stoïcijns ver
der gaat met het bij el
kaar zoeken van haar
garderobe. Volgens mij
allemaal voorbereidingen
die de avond tevoren
hadden kunnen worden
afgehandeld. Dus ik
houd een strakke preek,
waarvan ik hoop dat ze
sidderend op de fiets zit
ten.
Zal wel niet; vast en zeker
zit ik in mijn eentje woe
dend te wezen. Zo heeft
iedere ouder wat. Vrien
den van ons krijgen za
terdagnacht op de schit
terende natuurcamping
in Poupehan de schrik
van hun leven. Zij be
merken dat bij de groep
die midden in de nacht
heel veel en vooral lang
durig lawaai maakt hun
eigen zoon zit. Bij zijn
wijze vader knapt er op
dat moment iets. Het is
voor hem een ontluiste
rende ontdekking dat
diepe rust niet meer
wordt gerespecteerd. Hij
die zijn zoon al 24 jaar
lang alle beginselen van
het kamperen heeft bij
gebracht. Wat wij ook -
tegen beter weten in -
roepen, dat zulke schen
dingen in de beste fami
lies voorkomen bijvoor
beeld, het maakt zijn
boosheid en teleurstel
ling in zijn opvoeding er
niet minder op.
Het thema van de vol
gende dag. Gelukkig is in
ons gezin alles een keer
tje vlekkeloos verlopen.
Hoewel vrijdagavond bij
het van zolder halen van
de kampeerspullen ook
het nodige misging, loopt
de reis op zaterdag naar
Zuid-België vlekkeloos.
Zelfs na een pinteke in de
warme dorpskroeg van
Bouillon, trekken we vre
dig de heuvels in om de
tent in de stromende re
gen en onder laaghan
gende bewolking op te
zetten. Niemand die
hardop durft te zeggen
dat dit niet leuk is. Als de
andere 16 reünisten arri
veren met een grote tent
om onder te zitten, is het
leed geleden en horen we
de regen alleen nog maar
gezellig tikken. Alles
klopt, zelfs de veldkeu
ken laat zich door al het
vocht niet afschrikken.
De nacht verloopt inder
daad wat onrustig, maar
als ik op zondagmorgen
het hoofd door het doek
steek, is de lucht strak
blauw. De zon steekt net
boven de heuvel. Een
gier is op verkenning.
Het brood is warm en
geurig. Het beleg is vers.
Wat een feest, Belgische
winkels doen niet aan
Pinksteren. De modder
droogt, net als de tenten,
langzaam op. Voor de
natte slaapzakken en
handdoeken spant Theo
touwen. De jongens en
meisjes gaan vissen en
kanoën, de ouders strek
ken hun getergde ruggen
en praten over al hun le
vens. Het is heerlijk,
vooral als we met alle be
nodigde humor constate
ren dat het ooit nog wel
eens zal lukken om sa
men een goede nachtrust
te hebben. We verenigen
ons bijna met het toe
komstbeeld: alleen en
oud in de tent in Poupe
han. 's Avonds smeren
we onze rood verbrande
hoofden in met de juiste
anti-rimpelcrème, die
zomaar uit een toiletzak
komt rollen. De jonge
mensen doen hun best
om aan onze wensen te
voldoen.
Midden in de nacht hoor
ik dat alle mannen snur
ken. De één zaagt, de an
der snorkelt. Toch ver
storen ze de nachtrust
niet. De uil oehhht. Het
is koud en helder. Ik pro
beer beroemde sterren te
ontdekken, niet mijn
sterkste kant. Ik teken in
de lucht het steelpanne
tje, mijn plas dampt in
dit natuurgeweld. Een
paar uur later brandt de
zon de tent langzaam
warm. Het riviertje langs
zij glinstert. De vissen
duiken omhoog. Heel
langzaam breken we het
kampement met koffie
en stokbrood af. Als de
auto's weer vol zijn, rij
den we weg. „Dit had
voor ons langer mogen
duren", zegt ons schatti
ge nog thuiswonende
drietal bij het verlaten
van de vallei. Harmoni
eus pakken we in Leider
dorp alles weer uit en
binnen een uur staat
zelfs alles op zolder. Zon
der een wanklank. Pas
dinsdagavond kom ik in
actie. Wanneer beklijft
opvoeding eigenlijk?
Saskia Stoelinga
Reageren?
s.c.m.stoelinga@hdc.nl
Leidsch Dagblad
Directie: T Klein en H. de Wit
E-mail: directie@hdcmedia.nl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor,
Adriaan Brandenburg
E-mail: redactie.ld@hdc.nl
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82, Leiden, tel. 071-5 356 356
Postadres: Postbus 54,2300 AB Leiden.
De openingstijden van de receptie zijn:
Maandag tot en met donderdag
van 08.30-16.30 uur
Vrijdag van 08.30 -12.30 uur
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 356 325
Familieberichten, overlijden, geboorte, jubilea
en andere familieberichten, desgewenst met
foto en/of afbeelding, via www.hdcmedia.nl of
per e-mail: familieberichten@nhd.hdc.nl.
Indien geen e-mail: fax 072-5196696, tel. 072-
5196699.
ADVERTENTIEVERKOOP
Advertenties m.b.t.:
Auto's: 072-6813661
Onroerend goed: 023-5150 543
Personeel: 075-6813677
Overige detailhandel: 071-5 356 300
Reclamebureaus kunnen contact opnemen
met: 075-6813636
LEZERSSERVICE
0800 -1711 (gratis)
Mobiel- 072 - 5196800
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €20,20 (alleen aut. ine.)
p/kw €56,70 p/j €216,90
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per p<
worden verzonden geldt een ton
aan portokosten per verschijnd»
Voor zaterdagabonnementen ge'
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorgmg: 0800-1711
Mobiel: 072 - 5196800.
ma t/m vn 07.30-17.00 u
(als op zaterdag voor 12,00 uur*
wordt de krant dezelfde dag na'
tussen 12.00 en 13.00 uur belt, r
krant op maandag.)
OPZEGGEN
Opzeggen van abonnementen:*
schriftelijk, uiterlijk één maand*
de abonnementsperiode, t.a.v. ai
lezersservice, postbus 2,1800 AA
Voor leveringsvoorwaarden abor
www.leidschjiagblad.nl of KvK-n:
37014187.
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databank®
aanzien van (de inhoud van) deztf
worden uitdrukkelijk voorbehou*
rechten berusten bij HDC UitgevJg
c.q. de betreffende auteur
HDC Media BV, 2004
De publicatierechten van werken
beeldende kunstenaars aangestó
CISAC-organisatie zijn geregelds
Beeldrecht te Amstelveen.
HDC Media BV is belast met de* H
gegevens van abonnees van diti C
gegevens kunnen tevens worden J
gerichte informatie over voordee p
en te geven, zowel door onszelf i
derden. Heeft u hier bezwaart"*
u dat laten weten aan HDC Me
Lezersservice, postbus 2,1800
Hebben de bioscopen hun langste tijd gehad?
„Ik denk wel dat de dvd, de mogelijkheid om films thuis l
een belangrijke rol speelt bij de terugloop van bezoekers]
hoor ook van mijt!
ten dat ze het ju3
leuk vinden omifl
non in Leiden tel
omdat dat nog dj{3
sfeer heeft.
In de afgelopen j
ren studenten mi
geïnteresseerd di
ater. De laatste ti
dat ze steeds me<
resseerd zijn in tl
ik naar de Leidse
burg ga verbaas i
over hoeveel jongeren ik zie, niet alleen bij cabaret, maai
opera of toneel. Dus of de warmte van het theater en de 1
van het pluche, niet meer trekt vraag ik mij zeer af. Ik der
theatrale bioscoop juist wel een stimulerende werking he
bezoekersaantal.
Kijkt 11 zelf ook niet liever naar een dvd'tje?
„Voor mijn werk, als ik een film moet analyseren, kijk ik\
mijn bureau naar een dvd. Maar ik ga dolgraag naar de bi
Niet in Leiden. Ik hoor vaak van anderen dat ze de situati
heel vervelend vinden. Dat films te pas en te onpas ondei
worden, of dat er rotzooi wordt getrapt.
Zelf ga ik graag naar Tuschinski. Op zondagochtend hebl
nostalgieprogramma. Dan zie je een heel gemengd gezelï
ook veel jonge mensen. Maar ik ga ook graag naar Filmfe
terdam, in het Pathé complex op het schouwburgplein. E
ook uitstekend bezocht. Ik denk dat de terugloop van be;
echt komt door de slechte vertoningssituatie in Leiden. E
in andere steden niet anders zijn."
ANNO 1980, dinsdag 20 mei
LEIDEN - Het nieuwbouwproject in De Boekhorst verloopt tcfrt
uitstekend, laat het Leidse gemeentebestuur weten. Het boi Ie
ligt volgens de aannemer uitzonderlijk hoog. De nieuwe wijk
straks uit ongeveer 280 woningen.
Foto: archief Leidsch Dagblad
Foto's 111 deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertie
plaatsing 2,50 (afdruk van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken op g
8406 t.n.v. HDC Media b.v., Postbus 2,1800 AA Alkmaar, onder verra
Leidsch Dagblad, ANNO d.d.(datum van plaatsing) of door contantel
de balie van het Leidsch Dagblad, Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijkk
binnen drie weken thuisgestuurd.
COLOFON
Volgetis Jan Boer (Trianon, Kijkhuis) zijn er ook te wein
van niveau.
„Dat klopt wel. Het aantal filmhuizen voor de vertoning!
tere film is ook afgenomen. Vroeger was er nog de LAKcii
had het LVC een filmzaal. Het siert Jan Boer dat hij het K
stand houdt en dat hij ook in Trianon nog een heleboel i
toont die de moeite waard zijn. Ik ben heel blij met Boer.
UST
DE ARCHIEVEN
tekst: Jan Rijsdam
ANNO 1955, Vrijdag 20 Mei
KAAG - Een windkracht, variërend van 7 tot 12 meter per se
een ietwat winterse temperatuur, maakten voor vele zeilersb
de kachel aanlokkelijker dan driemaal te starten op Hemelvj
Aanvankelijk werd dan ook het starttijdstip een half uur vera
loop van de dag klaarde het weer op, en werd ook de wind w;
matigd. De laatste race was als gevolg hiervan tamelijk bezei
Aangezien voor de puntentelling van het totaalklassement d(
slechtste resultaten afvallen, brengt het niet-starten in enke
Strijden geen nadeel. Wel wordt natuurlijk de spanning verse
naar Zaterdag en Zondag aanstaande. Bovendien is er Zatert
periment voor alle klassen een lange afstandswedstrijd.
