REGIO
Ondernemen in Spanje: weet wat je doet
Verzet in Grandhan
vrijdag 6 mei 2005
VRAAG
Rob van Nes: „Hoe meer ik in verschillende landen zaken heb gedaan, hoe meer ik merk dat Nederland de afwijking is. De hele wereld schrikt van onze directheid en opdringerigheid." Foto: Mark Lamers
Noordwijkerhouter Rob van Nes over zakendoen in de snelst groeiende economie van de EU
Een ondernemer die in Madrid of Bar
celona een pand wil bouwen, moet
dat gewoon doen. Nog vóór de bouw
vergunning binnen is; die vergunning
is van later zorg. In een groot deel van
Spanje gaat dat zo, maar niet overal.
„Neem San Sebastian in Baskenland.
Daar ging een Nederlandse onderne
mer meteen aan de slag met de bouw
van een winkel. Toen bleek dat er op
het gemeentehuis net een nieuwe
ambtenaar was aangesteld, die de za
ken wilde regelen zoals het hoorde.
Uiteindelijk kwam het wel goed, maar
de bouw heeft wel twee maanden
stilgelegen."
Aan het woord is marketingconsul-
tant Rob van Nes uit Noordwijker-
hout, expert op het gebied van za
kendoen in Spanje. Hij is initiatief
nemer van het Symposium Onder
nemen in Spanje, dat 10 mei in Ho
tel Restaurant De Witte Raaf in
Noordwijk wordt gehouden. „Spanje
biedt volop kansen aan onderne
mers, maar dan alleen aan onderne
mers die goed voorbereid zijn. Let
op, ondernemen in Spanje is geen
activiteit die je er zo maar bij doet."
Vandaar het symposium in De Witte
Raaf, waar deelnemers - zowel star
tende bedrijven als grote internatio
nale ondernemingen - aan kunnen
schuiven bij vier workshops van een
half uur. De onderwerpen die daar
aan bod komen, zijn onder andere
de culturele verschillen, procederen
in Spanje, arbeidsrecht, betalings
verkeer, marktentreestrategieën, de
rol van de ambassade en het prak
tijkverhaal van Johan Koning, de al
gemeen directeur van beddenfabri
kant Auping, dat drie jaar geleden de
sprong over de Pyreneeën waagde.
Bij de workshops ligt de nadruk op
de praktische facetten van het on
dernemen.
Spanje is in, zegt Van Nes. Het land
heeft zich in relatief korte tijd kun
nen ontworstelen aan de achter
stand die het had sinds de Franco
periode. Spanje doet volop mee met
de economische grootmachten in
Europa. Sterker nog, het heeft zich
grotendeels kunnen onttrekken aan
de economische crisis waar de rest
van de Europese Unie al jaren mee
te maken heeft. De Spaanse markt
kent tegenwoordig de grootste eco
nomische groei binnen de Unie.
„Spaanse particulieren zijn geen
spaarders of beleggers, ze geven hun
geld liever uit. En dat blijven ze ook
doen, wanneer het economisch tij
tegen zit. Anders dan in Nederland,
waar het vertrouwen in de toekomst
en in de ontwikkeling van de beurs
in grote mate bepalend is voor het
uitgavenpatroon van met name de
duurzame goederen. Hapert de eco
nomie, dan worden er meteen min
der huizen, auto's, wasmachines en
computers gekocht. Dat versterkt de
invloed van een minder goed lopen
de economie. Gaat het slecht, dan
gaat het echt slecht. In Spanje blijft
men zijn geld gewoon uitgeven.
Er is goed geld te verdienen in Span
je. Dat hebben talloze ondernemers
in Noord- en West-Europa al ont
dekt en veel ondernemers zijn het
aan het ontdekken. Maar, zo bena
drukt Van Nes, enkele van hen heb
ben tot hun schade en schande on
dervonden dat een goede voorberei
ding onontbeerlijk is. „Spanje valt
niet onder één noemer te vatten. De
verschillen tussen de diverse regio's
zijn enorm, het doet er echt toe of je
zaken wil doen in het noorden of in
het zuiden, in Madrid of in Barcelo
na."
Wie eerst de taal gaat leren en zich
dan in Spanje wil vestigen, is te laat.
„Je moet er nu zijn. Het leren van de
taal en het je eigen maken van de
cultuur en de plaatselijke gewoontes
duurt jaren. Om de weg te weten
kun je de hulp inroepen van Neder
landse consultancybureaus. Die zijn
hard nodig, want wie de weg niet
kent kan verdwalen in regels, wet
ten, gewoontes en.bureaucratie."
Van Nes kent de taal en de cultuur.
Hij maakte jaren geleden kennis met
het land, toen hij voor een interna
tionale drankenfirma marketing di
rector was. „Ik had onder meer de
Spaanse merken als Tio Pepe onder
mijn hoede. Door mijn reizen naar
Spanje raakte ik meer en meer geïn
teresseerd in het land. Ik leerde de
taal en gaf mijn ogen en oren de
kost. Nadat ik voor mezelf was be
gonnen, werd Spanje een van de
landen waar ik het meest zaken mee
deed en dat is nog steeds zo."
Spanje is dan wel met stip gestegen
op de economische hitparade, het
land heeft zich niet geheel kunnen
losmaken van de aloude vooroorde
len. „De manana-cultuur en de siës
tatraditie. Al zijn ze niet meer zo
prominent aanwezig, nog steeds is te
zien waarom die vooroordelen ooit
zijn ontstaan. Vroeger was een siësta
noodzaak, vooral in het Zuiden waar
het tuisen de middag gewoon te
heet is om te werken. Daar staat te
genover dat hun werkdag eerder be
gint en later eindigt. Dat geldt net zo
in de grote stad, waar de siëstatijd
wordt benut om uitgebreid te lun
chen, vaak zelfs met een glas wijn of
bier erbij."
Door die gewoonte om uitgebreid te
lunchen hebben Spanjaarden de re
putatie dat ze niet hard werken. Het
tegendeel is waar, zegt Van Nes. „Al
leen, je zal nooit merken aan een
Spanjaard dat hij het druk heeft.
Maak bijvoorbeeld ook niet de fout
om haast te maken met de zakenbe
sprekingen. Een ondernemer die tij
dens besprekingen met Spanjaarden
broodjes kaas bestelt om geen tijd te
verliezen, zou wel eens zijn opdracht
kwijt kunnen raken."
Zakendoen in Spanje kost gewoon
meer tijd. „Daar geldt, eerst vrien
den worden en dan geld verdienen.
Het is niet tactisch om te direct te
zijn. Het is sowieso een slechte Ne
derlandse gewoonte om onze nor
men en waai den op te leggen aan
het buitenland. Je mag best alles
zeggen in Spanje, en je mag ook alles
vragen aan een Spanjaard, maar
dring je eigen mening niet op aan de
ander. Overigens, hoe meer ik in ver
schillende landen zaken heb gedaan,
hoe meer ik merk dat Nederland op
dit vlak de afwijking is. De hele we
reld schrikt van onze directheid en
opdringerigheid.
Er zijn meer zaken waar Nederland
se ondernemers rekening mee moe
ten houden wanneer ze vaste voet
aan Spaanse grond willen krijgen.
Zaken waarvan Rob van Nes ver
wacht dat ze tijdens het symposium
aan bod zullen komen. „Naast tallo
ze andere voorbeelden is er het be
lang van de keuze van je hoofdvesti
gingsplaats. Weet dat je wat uit te
leggen hebt aan een Madrileen als je
voor Barcelona kiest, en andersom.
Maar over het algemeen geldt dat je
met tact een hoop kunt vertellen in
Spanje. Het is een prachtig land met
fijne, hardwerkende mensen, die
van het leven kunnen genieten. Als
ondernemers mij vragen of ze zich
op Spanje moeten richten, stel ik de
wedervraag of ze het zich kunnen
veroorloven om dat niet te doen. Het
is een uitdagende markt met 40 mil
joen koopkrachtige bewoners. Maar
ken je markt. Weet wat je doet, voor
dat je het doet."
Kunstenaar Maarten Wetsema staat volgende week op eenf
kunstbeurs, de KunstRAI in Amsterdam, om honden van be:
'Twintig minuten
In onder andere Pa- kond lijkt me Vlij l
rijs en Tokio. Hij wil J J
'echte kunst' maken en portretteert daarom niet meer dan
den per uur. Dat is knap, vindt HENK BOUWMAN, die onder
tografeert voor het Leidsch Dagblad.
Fotografeer je zelf vaak dieren?
„Behoorlijk vaak. Maar dan gaat het vaak om dieren in hi
tuurlijke omgeving. Zoals meerkoeten of reigers in de reg
nog nooit een hond gefotografeerd. Wel katten. Mijn eige
vanda
aanwi
geven
fotogr
Hoe z<
gaans
zitten. Hoe ze moeten kijken. Dieren hebben hun eigen g
Die kun je niet vragen of ze even anders willen gaan ligge
moet wachten en wachten op de juiste houding. Je moet
geduld hebben. Dat deze fotograaf drie honden per uur v
betekent dat hij maar twintig minuten heeft per hond. Dï
vrij kort. Maar hij heeft natuurlijk wel ervaring wat dat be
Wat fotografeer je zelf het liefst?
„Toch wel mensen. Niet om de aanwijzingen die je ze kuii
hoor. Maar mensen blijven me fascineren. De gelaatsuitd
gen, de emoties die ze tonen. Hoe fanatiek ze met iets be;
nen zijn, de drive die ze wat dat betreft soms hebben. Dal
ren vast te leggen vind ik mooi."
Ga je nog naar de KunstRAI?
„Ik ga zeker kijken. Ik vind het knap als iemand van het p
ren van een hond kunst weet te maken. Dat is echt wat aij
een hond registreren met je camera."
tekst: Herman Joustra
foto: Henk
U IT DE ARCHIEVEN
ANNO 1955, Vrijdag 6 Mei
LEIDEN - In een feestelijk met vlaggen getooide stad heeft 0
gisteren het feest der Bevrijding gevierd. Voor de tiende maa
genstelling tot voorgaande jaren - toen ook al door het ontbrc
een vastomlijnd programma geen vrij-af werd gegeven - kon
sprake zijn van een algemene en ook enthousiaste viering. W
voor tien jaar de Buurt- en Speeltuinverenigingen, die spont;
feest in elkander zetten', ook gisteren waren het diezelfde ve
gen, die jong en oud in wijkverband een vrolijke dag bezorgd
Daarnaast had het Bevrijdingscomité voor enkele gemeenscl
hoogtepunten gezorgd: twee puzzletochten, waaraan niet mi
ruim 3500 jongens en meisjes deelnamen, een feestelijke in
Leidse jeugd- en sportverenigingen, waarbij zich tal van orga
met een algemeen karakter aansloten, een voetbalmatch tus
tallen van de Belgische en Nederlandse Luchtmacht-de Ne
ders kregen met 2-4 klop van de Belgen - en de opvoering va
vrijdingsspel 'De vrijheid is een Assepoes.' Hulde voor alle ac
V
ANNO 1980, dinsdag 6 mei
LEIDEN - Als parachutespringer heb je een landingsplaats n
voor het uitkiezen. Dat ondervond deze man die gisteren met
collega's de festiviteiten in Leiden Zuid-West zou inluiden. I
koers gedreven door de stevige wind kwam hij precies terech
boom langs de Churchilllaan. De springer wist zichzelf uit zij
positie te bevrijden. Foto: archief Leidsch Dagblad
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien
plaatsing 2,50 (afdruk van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken
8406 t.n.v. HDC Media b.v., Postbus 2, 1800 AA Alkmaar, onder vi
Leidsch Dagblad, ANNO d.d.(datum van plaatsing) of door contante I
de balie van het Leidsch Dagblad, Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krij
binnen drie weken thuisgestuurd.
TUSSEN PEN EN PAN
COLOFON
Leidsch Dagblad
Mijn leven is niet saai. Vijf kinderen (Fré, Marc, Sam,
Fleur, Olivier) in de leeftijd van 13 tot 24 jaar en mijn
man (Theo) zorgen voor veel leven in de brouwerij. Vier
dagen in de week ga ik naar de redactie van deze krant.
Of ik trek op zoek naar nieuws en achtergrondverhalen
de regio in. Een ingewikkeld bestaan? In 'Tussen pen en
pan' bericht ik er wekelijks over.
We hebben de afgelopen
dagen het leven aan ons
zien voorbijtrekken. Let-
terlijkjn België, op een
boerenhoeve in Grand
han, om precies te zijn.
Peter, onze goede vriend
die kanker heeft, toont
moed. Op donderdag
avond, twaalf uur voor
vertrek, laat hij weten dat
het hem lukt om deze va
kantie nog mee te ma
ken. Er stijgt een gejoel
op bij zes gezinnen en
dertien pubers. Stilletjes
hebben we er allemaal
op gerekend. Nu al zon
der Peter kan gewoon
niet. Vorig jaar had hij
ook al kanker in deze tra
ditionele meivakantie,
maar toen hadden we
nog de hoop dat zijn
vorm overwinbaar zou
zijn. We stonden er an
ders met elkaar voor. Op
dit moment weten we
beter. Het gezwel ver
zwelgt hem. Desondanks
laat hij weten niet van
plan te zijn zich juist de
ze week al te laten kisten.
Hij wil met eigen ogen
zien en voelen hoe we la
chen, zingen en huilen.
Hij heeft de regie van zijn
leven in handen en of we
daar maar even stil bij
willen staan. Natuurlijk
zijn we daar allemaal op
ingesteld, maar ook weer
niet. De dood zit hem op
de hielen en ons leven
gaat door. Twee onverge
lijkbare grootheden.
„Het is onmogelijk dat
het hier al is. Er zijn nog
te veel huizen. Dat zou
vies tegenvallen", roept
een tweetal spottend op
de achterbank. Sam en
zijn vriend Roeland we
ten na al die jaren haar
fijn wat voor een onder
komen hun ouders uit
zoeken. Het huis moet
groot zijn en de plek de
solaat. Na nog enig spit-
werk op de kaart, blijken
we weer niet bedrogen te
zijn door het verhuurbe
drijf. Onder de poort van
de hoeve staat het leven
stil. De koeien loeien, het
varken lust afval en de
meegenomen honden
kijken onmiddellijk
waaks uit hun ogen. Lan
ge tafels binnen en bui
ten. Een schommel, een
erf en heel veel kamers.
Grote pannen, het for
nuis deugt en in de keu
ken valt te werken. Een
ontspannen zithoek. De
kamerindeling voor de
pubers in de aparte vleu
gel pakt grandioos uit.
„Er zijn mindere jaren
geweest", constateren ze
met humor. Als 23 perso
nen binnen zijn, kan het
feest beginnen. De dood
en het leven als natuur
lijk proces.
Peter zit op zijn speciale
stoel met deken en kus
sens in de schaduwzijde
van de zon. Hij soest met
Chopin op zijn hoofd.
Evan heeft een jaap in de
hand en roept om een
papier om het bloed te
stelpen. Wouter krijgt
een lichte snor. „Wan
neer komt het moment
van scheren?", vraagt
zijn moeder aan het
clubje dat zich heeft ver
zameld in het gras. Qui-
rijn schommelt hoog. Bij
de haak slaat de metaal
moeheid toe. Het loopt
wonderwel goed af. Peter
slaapt met een beetje
buikpijn. Dan met alle
kinderen naar het water.
Nog nooit zo'n rustige
Ourthe meegemaakt. Met
een buitentemperatuur
van ongeveer 30 graden
kanoënd op de stroom
versnellingen geeft veel
genoegen. Alleen de na
tuur maakt kabaal. Moe
en roodverbrand terug.
Theo snurkt op de deken
tegen de Tweede van
Mahler in. Er valt een
glas van tafel, een zuivere
actie van Thomas.
De barbecue gloeit in
eens. Vele handen ma
ken licht werk. Koen
maakt satésaus en rijgt
vleesjes op de stokjes. De
lekkerste die we ooit heb
ben gehad. Peter eet er
wel vijf. Zijn zoon laat de
hand liefdevol op zijn
magere schouders vallen.
„Je doet het goed van
daag." Heftige discussie
over de Europese grond
wet. Jurist Peter leidt ons,
ongeleide projectielen als
we zijn. De teckel en de
patrijshond sluiten onder
zijn ogen vrede. We sla
pen en ontbijten met een
dampend ei. Peter is van
nacht onrustig geweest.
Jos gaat na overleg met
Berend met wat extra
medicijnen naar boven.
Theo laat ons wandelen.
Veel te lang. Beloning:
Belgische frites met ro
mige mayonaise. Ze
staan in onze maag.
„Is dit een spion? Wat
heb je dat slim gedaan?
Je hebt mij de maar
schalk laten opgeven."
Stratego is een geliefd
spel bij de thuisblijvers.
Peter zit ook weer buiten.
Hij leest het laatste werk
van Arthur Japin. De A3-
jongens, genoemd naar
hun hockeyteam, bakken
samen een cake. Ze im
proviseren smeuïg met
chocolade en stellen de
tijd in op hun mobiel die
verder geen bereik heeft.
De avondzon is krachtig.
Salades en pasta worden
naar buiten gebracht. De
wijn vloeit rijkelijk. De
gedekte tafels zien er
prachtig uit. Het leven zit
hier intens gelukkig te
wezen. We wachten tot
de donkere wolken zich
subtiel samentrekken.
Peter moet de eerste
lichtflits zien en de eerste
druppels voelen, pas dan
lopen we hard naar bin
nen met borden en scha
len. In ons allen schuilt
een Italiaans regisseur.
Olivier, Evan en Wouter
spelen gitaar. De rest
zingt. Het slotakkoord
van onze laatste avond
samen.
„We komen uit met de
pleerollen." Zowaar een
blije mededeling de vol
gende morgen. Buiten is
het druilerig. We besef
fen dat we het enorm
hebben getroffen met het
weer. We nemen als
vrienden intens afscheid
van hem. Een goede ge
waarwording, want hij is
er nog. Gisteravond, op
nieuw een donderdag
avond zomaar 168 uur
later, is alles weer ge
woon. Voor even.
Saskia Stoelinga
s.c.m.stoelinga@hdc.nl.
Directie: T. Klein en H. de Wit
E-mail: directie@hdcmedia.nl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor,
Adriaan Brandenburg
E-mail: redactie.ld@hdc.nl
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82, Leiden, tel. 071-5 356 356
Postadres: Postbus 54,2300 AB Leiden,
De openingstijden van de receptie zijn:
Maandag tot en met donderdag
van 08.30 -16.30 uur
Vrijdag van 08.30 -12.30 uur
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 356 325
Familieberichten: overlijden, geboorte, jubilea
en andere familieberichten, desgewenst met
foto en/of afbeelding, via www.hdcmedia nl of
per e-mail: familieberichten@nhd.hdc.nl.
indien geen e-mail: fax 072-5196696, tel. 072-
5196699.
ADVERTENTIEVERKOOP
Advertenties m.b.t.:
Auto's: 072-6813661
Onroerend goed: 023-515° 543
Personeel: 075-6813677
Overige detailhandel: 071-5 356 300
Reclamebureaus kunnen contact opnemen
met: 075-6813636
LEZERSSERVICE
0800 -1711 (gratis)
Mobiel: 072 - 5196800
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €20,20 (alleen aut ine.)
p/kw €56,70 p/j €216,90
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post
worden verzonden geldt een toe!
aan portokosten per verschijndag
Voor zaterdagabonnementen gel
zaterdag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 0800-1711 (gra
Mobiel: 072 - 5196800.
ma t/m vr: 07.30-17.00 uur; za: 0
(als op zaterdag voor 12.00
wordt de krant dezelfde dag nabi
tussen 12.00 en 13.00 uur belt, 0
krant op maandag
OPZEGGEN
Opzeggen van abonnementen: u
schriftelijk, uiterlijk één maand vi
de abonnementsperiode, t.a.v. afi
lezersservice, postbus 2,1800 AA
Voor leveringsvoorwaarden abor
www.leidschdagblad.nl of KvK-ni
37014187.
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databanki
aanzien van (de inhoud van) deze
worden uitdrukkelijk voorbehoud
rechten berusten bij HDC Uitgeve
c q. de betreffende auteur.
HDC Media BV, 2004
De publicatierechten van werken
beeldende kunstenaars aangeslo
CISAC-organisatie zijn geregeld n
Beeldrecht te Amstelveen.
HDC Media BV is belast met de vi
gegevens van abonnees van dit
gegevens kunnen tevens worden
gerichte informatie over voordef
en te geven, zowel door onszelf J
derden. Heeft u hier bezwaar teg
u dat laten weten aan HDC Medii
Lezersservice, postbus 2,1800 AA' 1
