Weinig ophef over
perfecte koningin
Wel incidenten, maar geen schandalen
Interview
Achtergrond
Haar hoed
is haar kroon
ZATERDAG
30 APRIL
2005
Perfectie. Geen schandalen, geen
ophef. Dat is de leidraad van
koningin Beatrix. De afgelopen
25 jaar is zij er in geslaagd die
vast te houden. Haar
regeringstijd is vrijwel vlekkeloos
verlopen. Daarom ook dat de
paar incidenten die er zijn
geweest sterk zijn uitvergroot, bij
gebrek aan beter.
door Hans Jacobs
Koningin Beatrix. Foto: Benelux Press
dacht krijgen omdat het paleisgeheim
doorgaans zo goed wordt bewaard. Ook
ministers moeten hun mond houden
over hun gesprekken met de koningin.
Hans van Mierlo heeft het daar moeilijk
mee wanneer hij besluit een ambassade
te openen in Amman. Omdat Beatrix het
graag wil, zegt de minister argeloos. Maar
dat is niet van belang. De koningin mag
het wel wensen, het is uiteindelijk de mi
nister die beslist. Van Mierlo bekent in de
Tweede Kamer schuld. Hij had de verwij
zing achterwege moeten laten.
Van Mierlo is ook betrokken bij een ande
re zaak waarbij de invloed van de konin
gin ter discussie komt te staan. Vlak voor
een staatsbezoek aan Zuid-Afrika in 1996
wordt de daar werkende ambassadeur
jonkheer Roëll overgeplaatst naar Brussel.
Heel ongebruikelijk, maar op eigen ver
zoek aldus Den Haag. De officieuze versie
luidt echter dat Beatrix de man niet wil
ontmoeten omdat hij jaren eerder zijn
vrouw heeft verlaten. Van Mierlo wil niet
toegeven, maar wordt gepasseerd door
zijn secretaris-generaal. „Complete on
zin", verklaart Beatrix over de haar toege
schreven rol tegen journalisten.
Praten met de pers is overigens geen fa
voriete bezigheid. Feiten en citaten deu
gen niet, woorden worden verkeerd uit
gelegd, kortom „de leugen regeert." Dit
nu heeft Beatrix wél gezegd, in 1999, nota
bene op een bijeenkomst met journalis
ten. Ze moet hebben geweten dat haar
uitspraak naar buiten zou komen, niette
genstaande de gouden regel dat de vor
stin niet rechtstreeks mag worden geci
teerd.
Ministers zijn niet altijd even blij met de
overmatige punctualiteit en gedrevenheid
van de koningin. Ze ondervinden last van
haar bazigheid, ergeren zich meer aan
haar eigenzinnigheid, constateert Harry
van Wijnen in 2000. Ze verzinnen ook uit
vluchten om aan de ijzeren greep van
Beatrix te ontkomen. Zo ontstaat de rel
over het gebruik van het Wilhelmus. De
spelregels zijn duidelijk: alleen voor leden
van het koninklijk huis wordt het volks
lied gespeeld. Ministers moeten het doen
met een ander deuntje.
Satire
„Het Wilhelmus is van mij", zou Beatrix
hebben gezegd, beweren bewindslieden
anoniem. „Niet waar", zegt het paleis,
maar de regels worden wel versoepeld.
Soms zijn ministers overijverig. „Het
moet uit zijn met de beschadigende satire
over het koningshuis", roepen premier
Jan Peter Balkenende en justitieminister
Piet Hein Donner eind 2003. Opnieuw
breekt een storm los. Beatrix verklaart
korte tijd later doodleuk geen last te heb
ben van satire. Maar als staatssecretaris
Aad Nuis (cultuur) in 1996 besluit geen
subsidie te geven voor het satirische to
neelstuk 'Emily of het geheim van Huis
ten Bosch", wordt daarin de hand gezien
van de koningin.
De koninklijke antennes zijn ook wel eens
verkeerd afgesteld. Beatrix krijgt in 2000
een lawine aan kritiek over zich heen als
ze besluit op skivakantie te gaan in Oos
tenrijk, waar net een extreem-rechtse re
gering is aangetreden. Premier Wim Kok,
die ze vooraf raadpleegt, vindt het goed,
maar Beatrix moest beter weten. Begin
deze maand praten premier Balkenende
en koningin over de begrafenis van paus
Johannes Paulus II. De Oranjes gaan als
enige Europese koninklijke familie niet.
Het blijkt een miscalculatie. In de dagen
daama worden familieleden schielijk
naar allerlei rouwmissen gestuurd om de
schade te beperken.
Harry van Wijnen schrijft in 2000 dat de
koningin haar familie strak in het gareel
heeft en dat Beatrix twintig schadevrije
jaren achter de rug heeft. De drukinkt is
nog niet droog of de ene na de andere af
faire breekt los. Willem-Alexander komt
thuis met de dochter van een Argentijnse
oud-minister uit de tijd van de bloedige
junta; Friso heeft een vriendin die in het
verleden vriendschappelijke banden on
derhield met een hasjkoning en daarover
zuinig is met informatie.
Regie
En nichtje Margarita pikt het niet langer
dat haar als blaaskaak aangemerkte echt
genoot wordt genegeerd. Samen doen ze
uit wraak een boekje open over het pa
leisleven. Drankmisbruik, horkerig ge
drag, machtsgebruik en kleinzieligheid
voeren daarin de boventoon. De koningin
is even de regie kwijt. Haar zorgvuldig op
gebouwde imago en de bijbehorende
perfectie, liggen te grabbel. Beatrix staat
steeds als eerste op de barricaden om het
privé-leven van haar familie te verdedi
gen en buiten zicht te houden, maar nu
zorgt juist dat privé-domein voor ophef.
Premier Wim Kok kiest de weg van stille
diplomatie en houdt de omstreden
schoonvader weg bij het huwelijk van
Willem-Alexander en Maxima. Zijn opvol
ger Jan Peter Balkenende zoekt de oplos
sing in een volle aanval op Mabel en Friso
en wat gerommel in de marge in de rich
ting van de wild om zich heen slaande
Margarita en Edwin de Roy van Zuyde-
wijn. Het Kabinet van de Koningin wordt
voortaan scherper in de gaten gehouden
en de premier neemt meer verantwoor
delijkheid.
De grote klapper komt dan nog. Vanuit
de grafkelder in Delft doet prins Bemhard
in december 2004 postuum zijn uiterste
best zijn familie te beschadigen. Hij meldt
geldgebrek van Beatrix, vertelt over bui
tenechtelijke kinderen, bekent omkoperij
en toont absolute minachting voor echt
genote Juliana. Koningin Beatrix heeft
'pappie' 25 jaar lang in toom gehouden,
maar zijn laatste oprispingen kan ze niet
voorkomen.
Koppen in de roddelbladen over koningin Beatrix. Foto: Hans van Weel
Beatrix wil haar werk goed doen.
Ze weet dat ze fouten kan maken,
maar de buitenwereld moet daar
niets van merken. Uitglijders blijven door
het geheim van paleis Noordeinde ook
onopgemerkt, zo lang iedereen zich ten
minste houdt aan de regel dat over ge
sprekken met de koningin niets naar bui
ten komt. Alleen op die manier kan ze
vrijuit praten, zich volop informeren en
toch boven de partijen blijven staan. Ko
men haar mening of wensen wel naar
buiten, dan is er een probleem.
De Amerikaanse politicus Jesse Jackson
bijvoorbeeld kent de gevoeligheden rond
het Nederlandse staatshoofd niet. Na een
audiëntie bij de koningin vertelt hij in
september 1983 uitvoerig over het ge
sprek: 'Beatrix zit in haar maag met de
kruisraketten die de NAVO in Europa wil
plaatsen. Ze is voor uitstel, er moet eerst
verder worden gepraat met de Sovjet
unie.' Leuk om te weten, maar premier
Ruud Lubbers die op dat moment te ma
ken heeft met grote weerstand tegen zijn
plannen om de nucleaire wapens in Ne
derland op te stellen, verslikt zich in zijn
ontbijt.
Tegenstanders zijn er al genoeg. Zelfs
prinses Irene heeft zich achter de hon
derdduizenden demonstranten opge
steld. Zo'n mening van de koningin kan
hij missen als kiespijn. De Rijksvoorlich
tingsdienst wordt ingeschakeld. De domi
nee wordt gevraagd zijn woorden in te
trekken. En als de koningin al zoiets zou
hebben gezegd, zegt Den Haag, dan heeft
ze het vast niet zo bedoeld of heeft Jack
son het verkeerd begrepen.
Hart op de tong
Onbegrip is er ook in 1988 wanneer de
koningin in de Troonrede vertelt dat Ne
derland „in de afgelopen jaren schoner is
geworden", met name wat betreft 'lucht
en water.' Niemand die het gelooft, be
halve Lubbers dan. Beatrix grijpt haar
kersttoespraak aan voor een correctie.
„Onze wereld lijdt onder vervuiling en
vergiftiging van lucht, bodem en water.
Langzaam sterft de aarde." Er is kortom
nog veel te doen.
De koningin heeft het hart op de tong.
Dat zorgt niet alleen na het bezoek van
Jesse Jackson voor rimpels in de Hofvij
ver. Plaatselijke bestuurders in Harder
wijk kijken in 1993 op hun neus wanneer
de koningin bij een werkbezoek stelt dat
ze niet zo snel in Den Haag moeten aan
kloppen voor hulp. Probeer 'zelf iets con
creets' om tot een oplossing te komen,
raadt Beatrix aan. Een dag later is het
groot nieuws.
Af en toe komen leden van de Tweede
Kamer op de thee. Dan wordt er over se
rieuze zaken bijgepraat en gediscussi
eerd. Maar het is niet de bedoeling dat de
parlementsleden er na afloop over vertel
len. In 1999 gebeurt dat toch: de koningin
vindt dat de politie snel pepperspray
moet krijgen, snapt niets van het cellen-
overschot, ziet niets in de gekozen burge
meester en vertelt dat haar zoons liever in
Brussel en Londen stappen omdat Am
sterdam onveilig is. Den Haag staat op
z'n kop. De loslippige kamerleden krijgen
een schrobbering. Maar Joost Eerdmans
(LPF) vertelt op de laatste prinsjesdag
vrolijk dat Beatrix de Troonrede maar
„een saai verhaal" vindt en dat ze graag
wil weten hoe ze het heeft gedaan. Op
nieuw ontstaat ophef. Eerdmans biedt
zijn excuses aan.
Het zijn maar incidenten, die veel aan-
Sleutelen
aan het imago
van Beatrix
Veel werk
van koningin
blijft verborgen
