'Met idealisme kan
het erg misgaan'
9
Het overlevingsinstinct van mediatycoon Derk Sauer
Derk Sauer (52) bouwde in
Rusland vanuit het niets een
media-imperium op. „De
revolutionair met een pen", werd
na journalist en uitgever ook
multimiljonair. Nu schudt hij de
Nederlandse boekenwereld op:
zijn nieuwe uitgeverij neemt
zowat alle schrijvers van L.J. Veen
over. Zijn idealen verloochent
Sauer, maar hij is wel realistischer
geworden. „Ik heb geleerd dat
achter revolutionaire leiders als
Mao en Lenin aanlopen de wereld
ook niet heeft verbeterd."
door Remco Reiding
Mijn vader ging op z'n 62ste ver-
vroegd met pensioen en een paar
maanden later was hij dood. Die
man heeft altijd keihard gewerkt.
Daar heb ik veel van geleerd. Ik
ben geen type voor later, ik ben een type
voor nu. Die hele naoorlogse generatie heeft
natuurlijk hard gewerkt, die heeft Nederland
groot gemaakt.
Mijn vader was er een mooi toonbeeld van.
Hij was directeur van een groot pensioen
fonds. Een keurige man, onkreukbaar, bui
tengewoon plichtsbewust.
Wij vonden dat maar niks, dus kwamen we
in opstand. Op mijn veertiende, vijftiende -
op het hoogtepunt van de Vietnamoorlog -
ben ik politiek actief geworden. Je had de
monstraties bij de Amerikaanse ambassade
op het Museumplein. Daar ging ik enthousi
ast naartoe. Mijn vader vond dat niet gewel
dig, mijn moeder had er geen probleem
mee. Die vond het zelfs wel leuk.
Ik ben samen met een vriendje begonnen
met de Actiegroep voor de Wereldvrede. Met
z'n tweeën! We maakten een krantje, om te
melden dat de wereld beter moest en de
oorlog moest stoppen. Dat sloeg natuurlijk
nergens op, maar het was goed bedoeld.
Toen ik zestien was, ben ik lid geworden van
de MLCN, het Marxistisch-Leninistisch Cen
trum Nederland, een soort afsplitsing van de
Communistische Partij. We probeerden de
revolutie in Nederland tot stand te brengen.
De studenten moesten de fabriek in. Dat
was, achteraf, een beetje lachwekkend, maar
het ging er allemaal heel fanatiek aan toe.
Een paar jaar later stond Noord-Ierland in
brand door die burgeroorlog tussen katho
lieken en protestanten. Ik was negentien en
dacht: daar moet ik zijn, daar gebeurt wat.
Toen heb ik gewoon mijn tas gepakt en het
vliegtuig naar Belfast genomen.
Ik had wat t-shirts en boeken bij me en een
paar adressen van leden van de burgerrech
tenbeweging, en dat was het. Hallo, ik ben
Derk, kan ik jullie helpen? Later heb ik de
VPRO gebeld, want ik zat er toch. Zo ben ik
langzaamaan de journalistiek in gerold.
Intussen woonde ik in het huis van de lokale
commandant van de IRA, waardoor ik met
een enorm veel inside informatie had. Die
mensen hadden geen telefoon, ze hadden
helemaal niets, ze waren straatarm. Dus ik
belde mijn stukjes door vanuit een telefoon
cel, terwijl de kogels soms om me heen vlo
gen. Dat had ook wel iets romantisch. Die
mensen zaten midden in een oorlog, dus ik
ook.
Op die leeftijd zie je zoiets vooral als één
groot avontuur, maar het was voor mij óók
de eerste confrontatie met het feit dat het
erg mis kan gaan met idealisme. De IRA be
gon als een burgerrechtenbeweging die
streed voor de emancipatie van de katholie
ke minderheid, die echt onderdrukt werd.
De IRA verwerd echter spoedig tot een soort
bende en begon inbraken en bankovervallen
te plegen. Officieel voor het goede doel,
maar het goede doel en de privé-belangen
gingen snel door elkaar lopen. Ik zag dat ze
ook elkaar de hoofden gingen inslaan.
Doordat ik in die wereld van revolutionaire
organisaties zat, ben ik bijna overal geweest
waar maai- een guerrilla was: Angola, Mo
zambique, Zimbabwe, Beiroet, Nicaragua,
Chili, Cambodja. Ik was eerst revolutionair
met een pen en daarna journalist die over
revoluties schreef. Die (Jalal) Talibani die nu
president van Irak is, heb ik nog in een hut
diep in de bergen, waar hij toen een guerrilla
voerde, geïnterviewd. Saddam Hussein
bombardeerde daar al die Koerden.
Ook die Mugabe (president van Zimbabwe,
red.) heb ik geïnterviewd, toen hij nog be-
wierrookt werd, ook door mij overigens. Ik
ben hem in ieder geval met sympathie tege
moet getreden. Die man maakte op mij een
oprechte indruk. Ik dacht dat hij Zimbabwe
beter ging maken. Moet je nou zien! Ver
moedelijk is hij één van de meest rücksichts-
lose, corrupte dictators die er op de wereld
rondlopen. Over hem heb ik dertig jaar gele
den een vriendelijk stuk geschreven...!
De verheerlijking van geweld, revoluties en
guerrilla's is een tijdje in de mode geweest.
Ik was meer meeloper dan dat ik zelf de vin
ger aan de trekker had, maar ik heb er min of
meer ook aan meegedaan door middel van
mijn reportages. Als je geweld vaker van
dichtbij ziet, ervaar je de keerzijde ervan.
Tuurlijk heb ik vreselijke dingen gezien. Als
je in Beiroet bent en er gaat een bom vlak bij
je in de buurt af en er vliegen allemaal kin
deren door de lucht, natuurlijk heeft dat
emotionele gevolgen. In Belfast heb ik een
keer in een bar gezeten die ontplofte.
Daar ben ik zonder kleerscheuren uitgeko
men, maar twee kinderen zijn erbij omgeko
men. Maar goed, dat hoort een beetje bij het
vak en als je zelf geen kinderen hebt, neem
je dat allemaal niet zo hoog op. Ik ben er pas
mee gestopt, toen ik zelf kinderen kreeg.
Dan word je voorzichtiger.
Bij veel mensen leidt ouder worden ertoe dat
ze rechts worden, maar dat heb ik absoluut
niet. Ik heb wel geleerd dat door achter zo
genaamde revolutionaire leiders als Mao en
Lenin aan te lopen, de wereld ook niet beter
wordt. Het zijn enorme boeven gebleken.
Als jongen van 16 verdiep je je daar niet in,
dan laat je je meer door romantiek leiden
dan door feiten. De idealen zijn er nog wel,
maar je moet vaststellen dat het socialisme
of communisme als systeem gewoon niet
werkt. Om dat te zien hoefje maar een paar
weken in Rusland te zijn.
Ik ben niet dag en nacht met acties bezig,
maar heb mijn mening niet veranderd. Ik
vind nog steeds dat de wereld buitengewoon
onrechtvaardig in elkaar zit en dat daar wat
aan moet veranderen. Zolang Amerika één
miljard per dag uitgeeft aan bewapening en
in de tussentijd een belangrijk deel van de
wereld honger lijdt, is er iets erg mis in deze
wereld. Daar moet je je tegen blijven verzet
ten.
Ik ben nog steeds lid van de Socialistische
Partij. Oké, dat is makkelijk, maar het is ten
minste een daad. Heel veel mensen zijn géén
lid. Hier in Rusland ben ik actief in de mi
lieubeweging.
Tot 1989 was ik nog nooit in Rusland ge
weest. Na acht jaar hoofdredacteurschap bij
Nieuwe Revu was ik aan iets anders toe en
stomtoevallig kwamen er een paar Russen
van de Vereniging van Journalisten op be
zoek bij uitgever VNU. Ze hadden niet zo
zeer een idee, maar zeiden: kom eens naar
Rusland.
Veel mensen hebben ons voor gek verklaard
toen we gingen, maar ik ben journalist. Hier
werd geschiedenis geschreven. Het einde
van het Sovjetregime was veruit de belang
rijkste ontwikkeling van een samenleving in
mijn leven. Als je daar met je neus bovenop
kunt staan, wat wil je dan nog meer?
Kijk, in Rusland was het geen oorlog en luxe
interesseerde ons niets. We zaten in een flat
je driehoog achter. Als je 's nachts je ijskast
opendeed, dan kropen er duizenden sprink-
ZATERDAG
23 APRIL
2005
ER
BIJ
Biografie
Geboren: 31 oktober 1952 in Amsterdam
Getrouwd met journaliste Ellen Verbeek, drie zoons
1966: Richt als scholier Actiegroep voor de wereldvrede op
1968: Lid van het Marxistisch-Leninistisch Centrum Nederland
1970: Vertrekt naar Belfast (Noord-Ierland) om de IRA te
helpen en werkt en passant als correspondent voor o.a.
VPRO-radio
1972: Hoofdredacteur van het blad van de soldatenvakbond
WDM
1975: Reist als oorlogscorrespondent halve wereld af voor o.a.
VPRO, Groene Amsterdammer en Nieuwe Revu
1982: Hoofdredacteur Nieuwe Revu
1989: Vertrekt namens uitgever VNU naar Moskou om
tijdschrift te lanceren
1992: Richt Independent Media (IM) op en start met The
Moscow Times
1994: Cosmopolitan komt op de markt, het grootste
commerciële succes van IM
1999: De Russischtalige zakenkrant Vedomosti ziet het
levenslicht; zijn droom komt uit
2001Het Finse Sanoma neemt de tijdschriftengroep van VNU
over, Sauer grijpt mis
2003: Gaat in zee met oligarch Potanin. Samenwerking
mislukt, omdat het Kremlin de fusie met Profmedia niet
ziet zitten. Koopt IM terug
2005: Verkoopt Independent Media voor 142 miljoen euro aan
Sanoma. Blijft nog zeker driejaar aan als directeur.
Richt uitgeverij Nieuw Amsterdam op die veel schrijvers
van LJ. Veen overneemt.
hanen uit. Nee, cockroaches, tarakany, hoe
zegje dat ook al weer in het Nederlands? Ja,
kakkerlakken!
Zeker in het begin hebben we het verschrik
kelijk moeilijk gehad. Het was hier toen veel
chaotischer, je werd voortdurend onder
druk gezet. Ik heb veel kritiek op Poetin,
maar dat de rust is teruggekeerd, is onge
twijfeld zijn verdienste.
Zes, zeven jaar geleden was je je leven niet
zeker. Je leefde altijd met de angst dat er
morgen weer een idioot voor de deur kan
staan die je probeert af te persen. Geen maf
fia, het waren altijd overheidsmensen.
Dat we binnenkort toch ons bedrijf verhui
zen, heeft niets met mij te maken. De huis
bazen hebben ruzie met elkaar. Het is een
klassiek Sovjetverhaal. Dit was een metaalin
stituut en de directie bestond uit twee man
die samen dit gebouw hebben geprivati
seerd. De één runde het, de ander was stille
partner.
Die ene, zo gaat het verhaal, heeft gepro
beerd de ander eruit te werken. Toen heeft
de familie van de ander hier een knokploeg
naartoe gestuurd. Dat is op een schietpartij
uitgelopen en sindsdien is de ene week de
één en de andere week de ander aan de
macht. Het is echt een soap die al maanden
doorgaat. Je weet niet aan wie je de huur
moet betalen, allemaal gedoe. Ik zie de hu
mor er wel van in, totdat ze gaan schieten
natuurlijk.
Toch blijft dit een geweldig land. Het is fas
cinerend om te zien hoe Moskou verandert.
Ons bedrijf heeft een enorme impact op het
land. Van Cosmopolitan verkopen we elke
maand een miljoen exemplaren. Dat blad is
als Margriet in Nederland in de jaren vijftig.
Het is ook leuk om hier te werken. Moskou is
een heel relaxte plek in vergelijking met wel
ke stad ter wereld ook. In Rome, New York of
Amsterdam moet je veel meer oppassen.
Aan de buitenkant is Rusland hard. Als je
mensen in Moskou ziet, denk je op het eer
ste gezicht: wat een chagrijnige, vervelende
mensen! Ze glimlachen niet, ze helpen je
niet op straat, ze lopen je zo ondersteboven,
ze zijn onbeschoft. De eerste confrontatie
met Rusland valt bijna altijd ongunstig uit.
Dat is ook logisch. In de Sovjettijd probeerde
je je eigen kringetje van familie en vrienden
zoveel mogelijk af te schermen. Dat was een
overlevingsinstinct. Je creëerde een hechte
gemeenschap die zich zover mogelijk afhield
van de boze buitenwereld. Als je door laag
één breekt, als je Russische vrienden krijgt,
dan merk je dat Russen veel warmer, gast
vrijer, vriendelijker zijn dan Nederlanders.
Natuurlijk, in een beeld dat over een land
bestaat, zit altijd wel een stukje waarheid.
Kijk maar naar buiten. Het is verdomme
midden april en het sneeuwt. Dat grauwe,
het is verschrikkelijk vandaag. Dit is echt
zo'n dag dat je, als je 's ochtends wakker
wordt, denkt: wat doe ik hier?
Zelf ben ik volkomen anders dan de cliché-
Rus, want ik drink weinig en ben vegetariër.
In het begin zeiden ze dat je om goed zaken
te kunnen doen naar de banja moest, je
moest zuipen en achter de wijven aan
moest. Ik heb juist ervaren dat Russen je erg
respecteren als je het op jouw manier doet
en tegen die Russen kun je toch niet opdrin
ken. Dat zit niet in onze genen, dat wordt
niets.
Ook het eten van vlees probeer ik te vermij
den. Maar als ik bij iemand kom die speciaal
voor mij een heel diner heeft klaargemaakt,
eet ik ook wat stukjes vlees, om
dat ik vind dat je die mensen niet
moet beledigen. Je moet in niets
al te fanatiek zijn. Dót heb ik in
middels wel geleerd."
Derk Sauer: Je moet in niets al te fanatiek zijn. Dat heb ik inmiddels wel geleerd.
Foto's: GPD/Oleg Nikishin/Pressphotos
