Naturalis richt het oog op de toekomst
KUNST CULTUUR
'Terts' is één brok onrust
Nieuw boek van P.C. Hooftprijswinnaar Bastet
Verbazing over verdwenen kun
VSB Poëzieprijs
2005 voor
Arjen Duinker
Litteris»'
Sacrun
sfeervol raf;
stuurloc |d
Bob den Uyl
Prijs voor Postma
Amsterdam - De Bob den Uyl
Prijs 2005 is gisteren toegekend
aan Renée Postma voor haar
boek 'Midden-Europa achter de
schermen. Van Habsburg naar
Brussel'. De prijs voor het beste
literaire en/of journalistieke
reisboek bestaat uit een bedrag
van 5000 euro en een plastiek.
Het boek van Reneé Postma
over de dynamiek van het
'nieuwe' Midden-Europa na
een halve eeuw communisme,
kreeg van de jury de voorkeur
boven 'El Negro en ik' van Gou
den Uil-winnaar 2005 Frank
Westerman. Postma won bo
vendien van Geert Mak (geno
mineerd met 'In Europa'), Jan
Donkers ('De tweede Ameri
kaanse eeuw') en Dylan van Eij-
keren ('De enige gast. Een ont
dekkingsreis door Duitsland').
Las Vegas
bij Veenfabriek
leiden - De Veenfabriek speelt
van dinsdag 26 tot en met vrij
dag 29 april de voorstelling
'Jackpot Motel' in het Schelte-
macomplex. Het is de eerste
productie van het per 1 januari
begonnen ensemble waarin de
beeldende kunst een centraal
element vormt. Voor dit project
hebben de kunstenaars zich la
ten inspireren door Las Vegas,
waar ze vier weken in een goed
koop hotel verbleven. De voor
stellingen beginnen om 20.30
uur. De video-installatie is van
16.00 tot 19.00 uur ook zonder
de performance te zien.
amsterdam/gpd - Arjen Duin
ker heeft met zijn bundel 'De
zon en de wereld' de VSB Poë
zieprijs 2005 gewonnen. De
prijs bestaat uit een bedrag van
25.000 euro en is de belangrijk
ste voor poëzie in het Neder
landse taalgebied. De winnaar
werd gisteravond door jury
voorzitter Thomas Vaessens be
kendgemaakt in De Rode Hoed
in Amsterdam.
In de toelichting roemt de jury
Duinker omdat hij in zijn bun
del een inhoudelijke zoektocht
naar authenticiteit koppelt aan
een vorm die in de Nederlandse
poëzie nog niet eerder is ver
toond. Dat is 'taalmuziek waar
in subtiel met klanken en bete
kenisverschuivingen wordt ge
speeld'.
Bij de bekendmaking van de
nominaties had de jury Duin
kers bundel eerder als 'onver
gelijkbaar' beschreven. Volgens
deze verantwoording begint dat
al met het gegeven dat slechts
één van de twee lange gedich
ten waaruit de bundel bestaat -
'De wereld' - daadwerkelijk
werd afgedrukt. Het andere ge
dicht ('De zon') is bijgevoegd
op cd en wordt voorgelezen
door Duinker zelf en door de
auteur Kees 't Hart. Zij nemen
elk één van de twee stemmen
waaruit het gedicht bestaat
voor hun rekening.
Naast Duinker waren ook H.H.
ter Balkt (met 'Anti-canto's en
De Astatica'), Alfred Schaffer
('Geen Hand voor ogen'), Bart
Meuleman ('Hulp') en
Nachoem M. Wijnberg ('Eerst
dit dan dat') genomineerd.
theater recensie
Maarten Baanders
Voorstelling: 'Terts' door Dansgroep
Leine Roebana i.s.m. Maarten Altena
Ensemble. Gezien: 22/4 Leidse
Schouwburg.
Stilte heeft alles met geluid te
maken, en stilstand met bewe
ging. Tegenstellingen geven el
kaar een maximale lading. Van
deze gedachte is 'Terts' van Lei
ne Roebana doortrokken. Het
is stil aan het begin en niemand
beweegt. Een blokfluitiste
brengt donkere klanken voort.
Een danseres loopt naar voren
en maakt ijle armbewegingen.
Een andere danseres komt ach
teruitlopend op. De wijde, trage
dans van de danseressen geeft
de indruk dat ze door de wind
gedreven worden. Het heeft iets
zuivers, zoals hun bewegingen
zich uit de stilstand losmaken.
De andere dansers komen op.
Geleidelijk wordt de dans feller
en sneller. Motieven keren tel
kens terug in het negen koppen
tellende gezelschap. Het voor-
en achteruitlopen, gevolgd door
draaiingen, energieke arm- en
handgebaren, krachtige been
heffingen en een actief gebruik
van de rug, zie je telkens terug.
Ook de tien musici van het
Maarten Altena Ensemble heb
ben een rol in de ruimtelijke in
vulling van het podium. Vaak
verlaten enkelen van hen de
groep om ergens op het podi
um te spelen, soms in een bij
zondere houding. Zo vormen ze
een voortdurend wisselende
constellatie, zoals ook de schit
terende, kristalachtige stellage
van tl-buizen door kantelingen
telkens een andere figuur toont.
Er is dus veel te zien, de uit
gangspunten zijn interessant,
en toch raak je snel uitgekeken.
Met de versnelling van de be
wegingen komt er een onrust in
de groep die niet meer ver
dwijnt en het dansstuk hoogst
vermoeiend maakt. De
gingen zijn wervelend
den in afwisselende sai
ling uitgevoerd, en tocl
ze afstandelijk over. Co
beheerst dezelfde onru 1
neel. Je zou verwachtei
momenten van stilstan1
te een interessant conti"
al die wervelingen en d r
gen vormen. Maar heti
niet. Als de bewegingei t
broken worden, blijft d 1
ning op peil.
Een ander zwak punt v
'Terts' is de ruimtelijke11
de musici. Ze verplaats P
mengen zich onder de
maar het blijft vaag wal1
eigenlijk doen en in hu
chaamstaal steken ze s1
tegen de voortreffelijke
Hoe abstract de choree
ook is, bij dit soort bev
blijf je als toeschouwer1
te hebben aan een doel1
een wisselwerking die
en musici een meerwaï1
geeft.
den haag/gpd - Tweede Kamerleden reageren
verbaasd op het bericht dat het rijk een groot
aantal aan overheidsinstellingen uitgeleende
kunstobjecten kwijt is. Staatssecretaris Van der
Laan (cultuur) heeft de overheidsinstellingen tot
half april de tijd gegeven om uit te zoeken waar
de kunstwerken zich bevinden en komt in mei
met een plan van aanpak.
Volgens ingewijden bij de dienst Instituut Collec
tie Nederland (ICN), die ruim 100.000 kunstvoor
werpen van het Rijk beheert, zijn zeker honder
den en mogelijk duizenden kunstwerken zoek
die het Rijk heeft uitgeleend aan ministeries, am
bassades, kanselarijen en rijksdiensten.
Jan Rijpstra van de WD wil dat van de
nen kunstwerken een lijst wordt gemaa1
door opsporing voortaan beter plaats
den.
Nicolien Vroonhoven (CDA) gaat er va
'netjes wordt geregistreerd' waar de ku
ten naar toe zijn gegaan. „Als dat niet
is, schort er het een en ander aan de ad
tie. Dan moet de Kamer flink aan de
gaan trekken om die administratie bet<
ken. De staatssecretaris moet zich daar J
antwoorden."
HOC 941 m
t
theater recensif
Dick van Teylingei
Voorstelling: Litteris Sacrur
Nachtasiel van Maxim Gorki. I
van Egmond Gezien 22/4 E
Meelfabriek. Vanavond (uitve Bh
morgenmiddag herhal
rti
Zó, het was koud bij Litl 0
crum gisteren. We hebb ja
natuurlijk graag over vo [o
heilige letteren, en het 11C
het stuk en de personaj ie
terbij dan een verwarm Ef
terstoel gedaan zou heb
het programma stond h jj
asiel (ook bekend als Of
dem), het portret dat M;
Gorki in 1902 schetste
ven, zwendelaars, mooi
en andere outcasts. Pla;
handeling was de Meeli
(dat daar nog maar veel
mag gebeuren). Buiten
een bijna volle maan in [g
kraakheldere nacht, bin j
het nog iets kouder. Da; v
stenen speelvloer leed 1
schuim van het tsaristis
Rusland onder ongetwi jj,
veel lagere temperature ,t
Koninklijke Toneelvere D
Litteris Sacrum, sinds 1 r
heeft zich met veel entl j
me gestort op de verlop
siongasten. Met het dec
je een aardige tweeden
handstroepwinkel begii 4
Onder een paardendek
een vrouw hoestend te H
wat haar man niet verlc 1;
enig medelijden, in een
lende stalen bak vraagt
man zich af wie hem gi
elkaar mepte, de toneel n
probeert zich te herinni|e
de alcohol vervaagd hei
barones is net zo'n haa p
eigenares en haar man. jj
ken, schaken, kaarten, 1
geld, hebben schimmij |j
deltjes. Ze doden de tiji p
het zo uitkomt elkaar 0 A
zelf. Even verschijnt er
ze oude man die blijk g
enig medelijden met dc
lijke soort. Hij schetst e
zicht op een beter lever
voor de dood. Sommigi
ners putten daar enige
uit, maar als hij verder 1
gaat het leven illusieloo
Er zijn dan drie doden j
Aleksej Maksimovitsj Pi
kende die wereld. Hij w
vroeg wees, leidde een D
vend bestaan, noemde j-
Gorki (de bittere), vonc
draai als schrijver, had
sympathie voor de mai
en schopte het zelfs tot
minister van kunsten. 1
geprezen om zijn comps
met mensen aan de onie
van de samenleving, m
kwam gisteren niet ove 1;
begin van de voorstellii p
vendig maar wat lang, r
man maakt indruk, ma
zijn vertrek verzandt d< x
Regisseur Joep van Egn j
heeft vooral het laatste 0
weinig richting gegevei 1(
muziekstuk waarvan je
losse noten hoort.
Welke film zou iedereen
gezien moeten hebben?
Wat is het mooiste boek
ooit geschreven? Welke
muziek weet telkens weer
te ontroeren? Wat is het
mooiste kunstwerk aller tij
den? Kortom: waarmee is
Fred Hansen, kunstschilder
en galeriehouder te Leiden,
in de zevende hemel?
leiden/oegstgeest - Bij de Leidse vesti
ging van boekhandel De Kier wordt
woensdag 27 april het nieuwe boek van
Frédéric Bastet ten doop gehouden. De
schrijver uit Oegstgeest overhandigt het
eerste exemplaar van 'De grote wande
ling' aan prof.dr. Willem Otterspeer,
hoogleraar aan de faculteit der letteren
van de Universiteit Leiden.
De 78-jarige Bastet staat momenteel vol
op in de belangstelling, want hij ont
vangt op 20 mei de P.C. Hooftprijs. 'De
grote wandeling', een stevige pil met een
autobiografisch karakter, verschijnt bij
uitgeverij Conserve, nadat zijn vaste uit
geverij Querido een aantal van zijn wer
ken in de ramsj had gedaan. Zijn nieuwe
uitgever Kees de Bakker noemt Bastets
jongste werk „een heel rijk boek". De in
Haarlem geboren schrijver beschrijft
een lange rij interessante mensen die hij
in zijn leven heeft ontmoet. Onder hen
bevinden zich koningin Juliana, konin
gin Beatrix, de Griekse minister Melina
Mercouri, schilder Pyke Koch en de
schrijvers Gerard Reve en Boudewijn
Büch.
Kees de Bakker: „Hoewel je dat bij zo'n
boek misschien niet verwacht, is het ook
een buitengewoon humoristisch boek.
Hij beschrijft bijvoorbeeld dat koningin
Beatrix in haar Leidse studententijd al
tijd haar autootje bij hem voor de deur
parkeerde, met een bewaker op de ach
terbank. Het gaat echter ook over zijn
broer die in de Tweede Wereldoorlog is
omgekomen, dat is de meer droevige
kant."
Bastet was van 1966 tot 1976 als hoogle
raar klassieke archeologie verbonden
aan de Leidse universiteit en daarna ac
tief als conservator van de klassieke af
deling van het Rijksmuseum van Oud
heden.
Frédéric Bastet werd vooral bekend met
zijn vijfdelige reeks 'Wandelingen dooi
de antieke wereld' en zijn in 1987 ver
schenen biografie van Louis Couperus.
Frédéric Bastet.
Archieffoto: Hielco Kuipers
dere dimensies heeft. Dat geldt
bijvoorbeeld voor het Requiem
van Verdi. Het hart wordt daar
door meer geraakt dan het
hoofd en dat geeft een extra
surplus. Doordat mijn hart
spreekt, kan ik me op deze mu
ziek volkomen los laten gaan.
Ik heb eens 24 uur achtereen
op het Requiem van Verdi ge
schilderd. De voorstelling werd
gedirigeerd door de muziek. Ik
kwam in een bepaalde trance.
Ik werd de godheid zelf."
Beste boek?
Beste cd?
„Muziek is voor mij alleen
maar interessant als het meer-
Een door
Fred Hansen
geschilderd
vrouwelijk
naakt. „De
mens is een
fantastisch
kunstwerk."
Foto:
Hielco
Kuipers
De drie doelstellingen van 'nieuwe' directeur Ronald van Hengstum
door Ad van Kaam
zowel duivelse als goddelijke.
Mijn eigen kunstwerken ont
staan door me over te geven
aan een ander bewustzijn. Ik
word dan niet meer beperkt
door tijd, ruimte of cultuur.
Het kunstwerk is wat daaruit
voortkomt."
tekst: Theo de With
foto: Hielco Kuipers
„Daar kan ik niet een eendui
dig antwoord op geven. Het
boek des levens kruipt er altijd
tussen. Een boek dat nooit af is,
waaraan altijd geschreven blijft
worden. Ik lees veel. Het liefst
boeken over het hiervoor- en
hiernamaals. Ook lees ik graag
boeken die door mediums zijn
gedicteerd. Ja, je kunt wel stel
len dat ik een voorkeur voor
werken over spiritualiteit heb.
Er is niet één boek dat eruit
springt. Voor veel mensen is
dat ongetwijfeld de bijbel. Ik
heb wel veel gelezen over de
bijbel, maar de bijbel zelf nooit
in z'n geheel. Eén boek kan
nooit de wording van de schep
ping beschrijven."
Beste kunstwerk?
„De mens. Zelden of nooit heb
ik zoiets verschrikkelijks en te
gelijkertijd zoiets moois gezien.
Als dat geen fantastisch kunst
werk is, weet ik het niet meer.
De mens is de hoogste kunst
creatie in de schepping. Er zit
ten zoveel krachten in de mens,
leiden - Na carrière te hebben
gemaakt als ambtenaar op ver
schillende ministeries kreeg Ro
nald van Hengstum (51) zes jaar
geleden wat hij zelf noemt: 'de
mooiste baan van Nederland'.
Hij ging voor de staatssecretaris
van OC W plannen opstellen
voor behoud en conservering
van het cultureel erfgoed in Ne
derland. Daaronder vallen mu
sea, monumenten, de Pieters
kerk, kortom al wat uit histo
risch en cultureel oogpunt van
waarde is. Hij dacht derhalve dat
zijn kostje tot aan zijn pensioen
was gekocht. Totdat een nog
grotere uitdaging op zijn weg
kwam - directeur van museum
Naturalis.
Na ruim een jaar rondkijken in
de dode dierentuin aan de Dar-
winweg heeft hij zijn drie doel
stellingen geformuleerd. Het
oog daarbij nauwlettend gericht
op de toekomst.
De eerste doelstelling ligt voor
de hand. De 250.000 bezoekers
die Naturalis jaarlijks binnen de
poorten krijgt ook vast te hou
den. „We zijn door de lezers
van De Kampioen van de
ANWB uitgeroepen tot muse
um van het jaar 2004. Daar zijn
we vanzelfsprekend apetrots
op. Om de stroom bezoekers op
gang te houden, moeten we er
wél voor zorgen dat de vaste
opstelling mooi en modem
blijft. Niet op je lauweren rus
ten, maar steeds kritisch naar
de inrichting kijken. Is het nog
wel van deze tijd? Moet je niet
veranderen? Daarnaast is het
zaak om af en toe lawaai te ma
ken, zoals ik dat maar noem.
Uit te pakken met aantrekkelij
ke of spectaculaire exposities.
Om nieuwe bezoekers te trek
ken, om mensen die geweest
zijn te verleiden nogmaals te
komen. Ik ben niet tegen het
brengen van populaire onder
werpen. Je mag en moet als
museum soms scoren. Wat niet
wegneemt dat je met de eigen
collectie ook prachtige tentoon
stellingen kunt maken. Dat blij
ven we in de toekomst zeker
doen. Het voordeel van Natura
lis is dat we zowel voor volwas
senen als voor kinderen veel
aantrekkelijks in huis hebben.
Maar, de mensen komen tegen
woordig niet vanzelf uit hun
stoel."
Zijn tweede stokpaardje is de
continuering van het educatie-
Ronald van Hengstum: niet op je lauweren rusten. Foto: Dick Hogewoning
programma voor jongeren.
„Het scholenprogramma met
de andere Leidse musea is een
succes. We krijgen jaarlijks zo'n
35.000 kinderen van basisscho
len over de vloer. Ik vind dat
dat schoolbezoek kan groeien
naar 50.000 tot 60.000 kinderen.
Kinderen vinden Naturalis een
leuk museum. Dat moet je uit
buiten, om het eens oneerbie
dig te zeggen. We zijn nu hard
op zoek naar een sponsor om
dat programma stralcs vorm te
kunnen geven. Musea in het al
gemeen, maar musea als Natu
ralis, Volkenkunde en Oudhe
den in het bijzonder, hebben
een belangrijke educatieve taak.
Het moet zo zijn van: 'we heb
ben plezierig rondgelopen en
nog wat geleerd ook!"
Wat Van Hengstum, als het dan
toch gaat over onderwijs en
educatie, als vanzelf brengt op
de belangrijkste uitdaging die
hij ziet voor de komende jaren:
werken aan de wetenschappe
lijke kant van het verhaal. „Het
instituut Naturalis, het' Natio
naal Natuurhistorisch Museum,
rust op twee poten. Een musea
le en een wetenschappelijke
poot. Als museum vallen we
onder het Ministerie van Cul
tuur. De subsidie komt daar
vandaan. Maar cultuur heeft
niet veel oog voor de weten
schappelijke kant. Ik vind dat
we ons wat dat betreft moeten
herpositioneren. Er wordt van
steeds meer kanten een beroep
gedaan op onze expertise. Door
het Ministerie van Landbouw,
door onderzoekinstellingen,
door klimatologen, door de te
levisie, noem maar op. Niet al
leen zijn we samen met het Na
tionaal Herbarium, het natio
naal archief op het gebied van
flora en fauna, maar bovendien
bestaat hier enorm veel kennis
van de natuur en de verande
ringen daarin. Toch zeer aan
sprekende en belangrijke on
derwerpen van deze tijd. Wij
zijn uitstekend in staat om lasti
ge thema's te vertalen."
„Ik wil de twee takken niet los
koppelen, maar probeer wel de
bekendheid te vergroten, bij de
verschillende ministeries, voor
de wetenschappelijke taken. En
hoe je die optimaal kunt benut
ten, bijvoorbeeld door nauwere
samenwerking met de universi
teit. Daarvoor moeten wél an
dere geldbronnen worden aan
geboord. Een aandachtsverleg-
gende kwestie dus. Ook op die
manier, als centrum van ken
nis, moet Naturalis de komende
vier jaar vaker in de schijnwer
per staan."
De directeur heeft nog een vier
de punt in zijn agenda geno
teerd. „Er moet zo snel moge
lijk een Vereniging van Vrien
den van Naturalis komen. Elk
zichzelf respecterend museum
in Nederland en in Leiden heeft
zo'n club. Het RMO, het RMV,
Boerhaave, De Lakenhal, de
Hortus. Die mensen zijn heel
belangrijk voor een museum.
Niet alleen om geld te fourne
ren, maar vooral om de uitstra
ling naar buiten toe. Ze organi
seren veel, ze komen steeds te
rug, ze dragen de doelstelling
uit. Nu we als Naturalis richting
de tien jaar gaan, wordt het tijd
om de Vrienden te bundelen."
Verschillende musea verkeren
momenteel in financiële pro
blemen. Naturalis staat welis
waar in de landelijke toptien
van bezoekersaantallen, maar
desondanks ontkomt ook het
Nationaal Natuurhistorisch
Museum niet aan bezuinigin
gen en zelfs gedwongen ontsla
gen. „Het heeft met ons verle
den te maken, met de start aan
de Darwinweg en met de te
kleine bruidsschat die we mee
kregen. We moeten nog zes ton
bezuinigen, maar dan hebben
we hopelijk afgerekend met de
oude problemen. En hebben
we ook reserves opgebouwd
om tegenslagen te kunnen op
vangen. Dan kunnen we kijken
naar een mooie en gezonde
toekomst."
Beste film?
„Eigenlijk om dezelfde redenen
is dat 'The Last Temptation of
Christ'. Deze film raakt mijn
hart. Ik kan 'm daarom elke
week zien. Aan het einde van
de film hangt Jezus aan het
kruis, maar hij heeft wel getwij
feld tussen een aards leven en
zijn goddelijke roeping. Het is
de strijd des levens. Ik had mis
schien ook een gevierd kunste
naar kunnen zijn, maar ik heb
voor het spirituele gekozen.
Dat heeft vpor mij meer waarde
dan beroemd zijn."
