Het onzichtbare gevaar
I
Vervuiling door verkeer leidt tot duizenden doden per jaar
ZATERDAG
9 APRIL
2005
Vervuilde lucht. Met volle
teugen ademen wij het in. Bijna
nergens in Nederland voldoet de
lucht aan milieu-eisen. Alleen al
door het inademen van fijn stof,
de grootste boosdoener,
overlijden drieduizend
Nederlanders per jaar.
El Salvador,
een kwart eeuw
na de moord op
Oscar Romero
n de zomer de ramen dicht houden
en pas luchten als het regent. Zeker
I niet roken. Dat helpt een beetje om
de lucht binnenshuis niet al te vies te la
ten worden. Fijn stof hou je er echter niet
mee tegen, zegt Ronald Albers, hoofd me
tingen en deskundige luchtkwaliteit bij
het Rijksinstituut voor Volksgezondheid
en Milieu (RIVM).
Om maar te zwijgen van de smerigheid,
die wordt ingeademd tijdens een omme
tje. De bewoners van de Haagse Veerka
des kunnen erover meepraten. Die stra
ten werden de afgelopen week uitgeroe
pen tot 'meest vervuilde van het land',
vanwege al het verkeer. Een veeg over het
kozijn levert direct een zwarte vinger op,
daar valt niet tegenop te soppen.
De Hagenaars zijn natuurlijk niet de eni
gen, die slechte lucht naar binnen zuigen.
Fijn stof kun je zien als een soort deken
die over Nederland schuift, zegt Alders.
De pieken in de concentratie van fijn stof
liggen boven steden, drukke straten en
snelwegen. Het wonen aan de A13 bij
Overschie staat volgens onderzoek van de
GGD Rotterdam gelijk aan het 'meeroken'
van zeventien sigaretten per dag.
Vrijwel de gehele bevolking wordt dit jaar
blootgesteld aan te veel fijn stof, meldt
het ministerie van milieu. Terwijl Neder
land al vanaf januari had moeten voldoen
aan Europese milieuregels die de mensen
beschermen tegen slechte lucht. Driedui
zend Nederlanders sterven jaarlijks door
het inademen van fijn stof.
door Dick Hofland en Lianne Sleufjes
Op de A13 noordelijk van Rotterdam is een 8o-kilometerzone ingesteld vanwege de luchtvervuiling.
Foto's: GPD/Harmen de Jong
volkt met veel verkeer, daaraan doen?"
Huisarts Knuttel, die haar praktijk heeft
aan de Haagse Veerkade, weet het wel als
het gaat om haar directe omgeving. Min
der verkeer door routes af te sluiten. Haar
patiënten kampen met astma en bronchi
tis door de luchtverontreiniging. „Elk jaar
sterven er vier keer zo veel mensen in de
stad door het inademen van giftige lucht
als door verkeersongelukken."
Verhuizen vinden de bewoners geen op
tie. De meesten zijn er geboren en geto
gen. Zij willen gewoon leven in een scho
ne straat waar ze met goed fatsoen buiten
kunnen zitten. Die zal er niet van de ene
op de andere dag zijn.
Van Geel zit niet helemaal stil, al wrijven
milieuclubs hem dat aan. Vanaf 1 juni
zijn roetfilters voor dieselauto's fiscaal
aantrekkelijk: het scheelt 600 euro op de
aanschafbelasting. Hij gaat schonere
vrachtwagens belonen en denkt aan een
sloopbonus voor oude auto's. Van Geel
broedt nog op een extra pakket aan maat
regelen.
Hogere accijns
PvdA-Tweede-Kamerlid Diederik
Samsom, milieuwoordvoerder voor zijn
fractie, wil hem wel helpen. Evenals Mi
lieudefensie wil hij een hogere accijns op
diesel. „Maak het kopen van een diesel
auto duurder. Met die extra opbrengsten
kun je leuke dingen doen; het openbaar
vervoer verbeteren. Ik garandeer niet dat
je dit jaar nog de normen haalt maar je
maakt een begin."
Hoogleraar milieukunde Wim Hafkamp
van de Rotterdamse Erasmusuniversiteit
vindt het kabinet klagerig over de EU-re-
gels. „Toegegeven, er ligt geen pasklare
simpele oplossing, maar als je eenmaal
aan het klaverjassen bent, moet je door
spelen. Anders had je uit de EU moeten
stappen."
De lucht kan volgens hem veel schoner
worden zonder dat Nederland econo
misch achterblijft bij de rest van Europa
zet. .Andere lidstaten moeten er toch ook
aan voldoen. Als je nu start, krijg je een
voorsprong." Met roetfilters en een
sloopbonus begint de milieuwinst al.Al
is nu nog niet voldoende helder hoeveel
je daarmee precies realiseert."
Hafkamp, lid van de Raad voor Verkeer
en Waterstaat en tot vorig jaar lid van de
VROM-raad, kan zo wat andere maatre
gelen bedenken. „Bouw voertuigen van
de overheid om. Niet meer op diesel laten
rijden. In Tilburg rijden nu bussen op
aardgas. We weten al twintig jaar dat
dat schoner is. We houden echter vast
aan een verkeerd goedkoopheidsbe
sef."
In de grond- weg- en waterbouw wordt
veel met dieselapparaten gewerkt. Als
overheid kun je strenge milieu-eisen
stellen bij de aanbesteding. Verder
moet je de uitstoot van vrachtwagens
beter controleren omdat ze meestal
niet goed worden onderhouden.
Zelf staat de milieu-hoogleraar tijdens
het gesprek in een stevige ochtendfile.
Niet erg milieuvriendelijk. „Veel ver
vuiling komt door woon werkverkeer.
Er is te weinig goed openbaar vervoer.
Op de verbinding Amsterdam-Leiden-
Rotterdam heb ik de keus: twee uur
met het openbaar vervoer of een uur
met de auto na de spits. Nu sta ik eens
in de file maar dat gebeurt me niet
vaak." Zijn keus is snel gemaakt, zeker
als de fiets bij het station wordt gejat.
„Met wat ingrepen voor het openbaar
vervoer kun je spectaculaire milieuw
inst halen. Het alternatief voor Neder
land is stil blijven zitten, zegt hij. „Uit
stel vragen. Nederland was vroeger
gidsland. Laat het op zijn minst een
volgland blijven. Het zou toch lach
wekkend zijn als Nederland gaat horen
bij de achterblijvers. Economisch is het
slecht. Je wordt er niet beter van als je
vasthoudt aan oude technieken."
Fijn stof
Fijn stof is een verzamelbegrip voor zeer kleine
deeltjes, die in de lucht zweven en die met het blo
te oog niet zichtbaar zijn. Deze deeltjes, die de be
naming PM 10 hebben gekregen, ontstaan voor
ruim een derde door verkeer en vervoer maar ook
door slijtage van de banden. Verder komt fijn stof
uit de industrie, landbouw, scheepvaart, energie
opwekking, sigaretten en houtskool op de barbe
cue. Er zijn ook natuurlijke bronnen: Saharazand,
stuifmeel, opwaaiend stof en zeezout. Deze zijn
echter aanzienlijk minder schadelijk voor de ge
zondheid dan de overige. Voor fijn stof gelden twee
normen die officieel niet mogen worden overschre
den. Er geldt een jaargemiddelde van 40 micro
gram per kubieke meter en een daggemiddelde van
50 microgram per kubieke meter. Van die laatste
norm mag 35 dagen per jaar worden afgeweken,
maar het gebeurt veel vaker. Fijn stof dringt diep
door in de luchtwegen en draagt bij tot hart- en
vaatziekten, acute en chronische bronchitis en ast
ma. Mensen die al kampen met luchtwegaandoe
ningen leven korter door het inademen van fijn
stof. In Nederland veroorzaakt fijn stof volgens
schattingen twee- tot drieduizend doden per jaar.
Volgens het RIVM zal dit aantal de komende de
cennia nog fors oplopen.
Schoolplaten
van Isings
opnieuw in de
belangstelling
Snelheidslimiet
De overheid doet veel te weinig om dit
aantal terug te dringen, mort Milieude
fensie. Op bepaalde wegen geldt welis
waar een snelheidslimiet van 80 kilome
ter per uur om de uitstoot van vervuilen
de stoffen te beperken en ja, er komt geld
voor roetfilters in dieselauto's. Dat is ech
ter niet genoeg om de normen te halen.
Stop met de aanleg van meer en bredere
wegen want hoe meer asfalt, hoe meer
autoverkeer, meent de milieuvereniging.
Geef een schone weggebruiker belasting
voordeel en verhoog tegelijkertijd de ac
cijns op diesel. Deze brandstof vervuilt
veel meer dan aardgas of benzine. Ver
plicht een roetfilter voor alle personenau
to's en vrachtwagens die op diesel rijden.
De eerst verantwoordelijke in Nederland
voor het milieu en dus voor schone lucht,
is staatssecretaris Pieter van Geel. De
CDA'er wordt een beetje nijdig van de
verwijten dat hij te weinig doet.
De Brusselse milieuregels zijn er niet voor
niets, ze dienen inwoners te beschermen.
Broodnodig, buiten kijf, meent Van Geel.
Alleen vindt hij de normen in sommige
opzichten bizar. „Midden op een auto
weg of weiland waar geen mensen wo
nen, moet de luchtkwaliteit net zo goed
zijn als op een plek waar veel mensen wo
nen. Waarom?"
Van Geel wil optrekken met andere lid
staten van de EU die kampen met
luchtverontreiniging, zoals Grieken
land of Frankrijk. Samen pleiten
voor een soepelere uiüeg van de
normen. „Ik ga geen loopje nemen
met de gezondheid van mensen.
Wel stel ik in Brussel onzinnige
dingen aan de orde. Zo'n 85
procent van onze luchtvervui
ling komt uit de buurlanden of
uit de natuur. Wat kan Neder
land, al is het zelf dichtbe-
