Liefde voor Nederland in
België vloeken in de kerk
Schrijver Geert van Istendael vindt dat twee landen bij elkaar horen
Made in Belgium
toont waarin een klein
land groot kan zijn
Foto's: AP/GPD/J.P.Leloir/Ron Pichel/United Photos De Boer/Hans van Weel
België bestaat 175 jaar. Dat wordt gevierd, maar niet door iedereen.
De Brusselse schrijver Geert van Istendael bijvoorbeeld is van
oordeel dat Nederland en België nooit hadden moeten scheiden.
Dan had het Nederlands nu niet zo Hollands geklonken en was
België niet zo'n ruimtelijke wanorde. Hoog tijd voor een
vergelijkend warenonderzoek.
land groot in kan zijn.
Het begint met een reconstructie van De
Stomme van Portici, de opera die de aan
zet gaf tot de opstand. Het eindigt - twee
kilometer, verdeeld over vijf verdiepingen
en vierduizend artefacten verder - met een
frituur. De tentoonstelling heeft een re
cordbedrag van twaalf miljoen euro ge
kost en vormt het klapstuk van 175 jaar
Hij haat 1830. In dat jaar ontdeed
België zich van Nederland. Fout,
helemaal fout, vindt de Brussel
se schrijver Geert van Istendael. Samen
met Luxemburg waren we anno 2005 het
rijkste land van Europa geweest. Met een
beetje Belgische hulp had het Noorden er
architectonisch minder ééntonig uitge
zien en was in het Zuiden misschien min
der erop los gebouwd.
Als België bij Nederland was gebleven,
was de Nederlandse taal niet zo Hollands
geweest en de Nederlandse keuken min
der belabberd. Hoewel. Van Istendael is
verzot op Hollandse kaas en kapucijners.
„En op haring, poffertjes en Haagse hop
jes", zegt hij.
Maar die bitterbal. Van Istendael is gaan
proeven van Zwolle tot in Sneek en komt
tot de conclusie dat de prijs kwaliteit-ver
houding afwezig is 'bij gebrek aan kwali
teit'. „Bitterballen", luidt zijn harde oor
deel, „dienen, uiteraard samen met Hei-
neken, geklasseerd te worden in de cate
gorie van nationale vergiften."
Dan liever frituren op z'n Belgisch: smou-
tebollen, bouletten en caracollen (slakken)
Als België en Nederland bij elkaar waren
gebleven waren de bierglazen in het
Noorden niet zo klein en zaten de Belgen
misschien vaker op de fiets. Dan hadden
de Nederlanders misschien meer tact en
deden Belgen vaker hun mond open.
Zo kan hij tientallen voordelen bedenken
wiaarom België en Nederland bij elkaar
hadden moeten blijven. Ik vind niet één
nadeel, schrijft Van Istendael in zijn boek
Mijn Nederland, dat deze week bij uitge
verij Atlas is verschenen. Uitgerekend in
het jaar dat België zijn 175-jarig bestaan
viert, vervat de (Brusselse) schrijver zijn
liefde voor Nederland in een boek.
Dat is toeval, zegt Van Is
tendael, maar daarom
niet minder ge
durfd.
Nederlanders
r mogen dan erg
op de Vlamingen
gesteld zijn; in
België je liefde
betuigen voor
Nederland is
vloeken in de
kerk. Het is -
om het in
goed Neder
lands te zeg
gen - not done*.
Van Istendael heeft
het aan den lijve on
dervonden. Toen hij
als kind samen met zijn
ouders, na zes jaar
Utrecht, terugkeerde naar
België, was het gezin
verkaaskopt. „Zei ik drie
woorden, dan antwoordde al
tijd wel iemand: smerige Hol-
door Pascale Thewissen
lander. At ik tijdens het speel
kwartier een boterham
met pindakaas, riepen
de Belgische jongens:
Bah, hij eet stront."
Hij wijst op de foto':
van de muur van
zijn kantoor in
Brussel. „Kijk,
deze foto is ge
nomen in 1948,
toen we naar
Utrecht verhuisden. Hier
waren we nog met drie
kinderen." Toen het gezin in
1953 terugkeerde naar België, had
Van Istendael er een broertje bij.
„Jarenlang heb ik heimwee gehad naar
Nederland", zegt de Belgische schrijver.
Pas later kwam het besef dat hij Belgi-
scher was dan hij zelf dacht. Toen hij in
1969 voor een studie-opdracht terugkeer
de naar het Noorden, naar Amsterdam, en
mannen zag lopen met kralenkettingen
op blote voeten en de weeë geur van hasj
rook, dacht hij nog: wat zijn we in België
achteropgeraakt.
„Dat was een restant Holland diep in mij.
Een onwrikbaar onderdeel van de Neder
landse identiteit is dit waandenkbeeld: wij
zijn andere volkeren altijd een heel eind
vooruit." Nog zo'n typisch Hollands
kwaaltje: „Luidkeels je mening geven, ook
als niemand die wil horen, ook als je hele
maal geen mening hebt."
Wat hem ook zo stoort is dat als iets mag,
niet langer een taboe is, het ook vooral
moet in Nederland: porno, hasj, „en dat
alles onder het mom van individualisme.
Terwijl het in feite niets anders is dan
achter de meute aanhobbelen."
Nederland is ook Lennaert Nijgh, Ot en
Sien, André Hazes, Johan Hendrik van
Dale en Godfried Bomans; en Boudewijn
de Groot, die Nederlands spreekt zoals de
taal gesproken moet worden. Van Is
tendael probeert hem al bijna veertig jaar
te imiteren. Nederland, dat is Beerenburg
van weduwe Joustra. Ja, vooral die. Hij is
eraan verslaafd.
Jacques Brei
België. Dat is Leffe, Kriek, Chimay en Du
vel. Jacques Brei, K3, Johan Verminnen en
Francis Goya. Ook dat was een Belg,
wordt duidelijk op de tentoonstelling Ma
de in Belgium, die deze week werd ge
opend in de Dexia-toren in Brussel. De
expo is een overzicht, een soort van etala
ge, van alles wat België de wereld te bie
den heeft.
België is Manneken Pis, Eddy Merckx, Jus
tine Henin en Kim Clijsters.
België is Hugo Claus, Georges Simenon,
Horta en Magritte, Rubens en Bruegel.
Suske en Wiske, Lucky Luke en Kuifje.
Made in Belgium toont waar een klein
Critici vinden dat de expositie niet het he
dendaagse België weerspiegelt. Dat de ex
po snel vervalt in een soort van propagan
da. Mare Dutroux en de Bende van Nijvel
zijn ook Made in Belgium maar op
de tentoonstelling niet terug te
vinden. Voor Congo is een mi
nuscuul hoekje ingeruimd.
Wie wil weten hoe de Belgi
sche kolonisator huishield
in Centraal-Afrika moet
naar het Afrikamuseum
in Tervuren, waar ter
gelegenheid van de
175e verjaardag van
België wordt terugge
blikt op het gruwelijke
verleden. Ook de taal
strijd, die afgelopen week
end opnieuw oplaaide in de
Brusselse randgemeenten, is ner
gens terug te vinden.
Nee, lang niet iedereen viert 175 jaar Bel
gië. Rabiate Vlamingen en francophonen
doen niet mee. Zij hopen dat het land uit
een spat en zijn tweehonderdste verjaar
dag niet meer haalt, en de Belgisch-Lim
burgers doen ook niet mee. Die provincie
kwam, net als de provincie Belgisch-
Luxemburg en de Brabantse enclave Baar-
le-Hertog, pas negen jaar na de onafhan
kelijkheid van 1830 definitief bij België.
Made in Belgium heeft het over opgewek
ter zaken en wie aan het eind van de wan
deling honger heeft gekregen, kan kiezen
tussen gehaktballen op Luikse wijze of
zwarte pens met aardappelen.
Wanorde
Typisch Belgische zaken als ruimtelijke
wanorde komen niet aan bod. Die ruimte
lijke wanorde die zo schril contrasteert
met bijvoorbeeld de architectonische een
heidsworst Almere. Wat is mooi? Amster
dam, vindt hij. Net zo mooi als Parijs, Ro
me en Praag. Lelijk is de nieuwe architec
tuur die Nederland heeft ingeblikt, erger,
vacuüm gezogen, erger, diepgevroren. Een
doos van Tupperware is mooier dan een
nieuw gebouw in Nederland. Dan komt
toch even zijn Belgisch chauvinisme bo
vendrijven. Mooi, stelt hij, is het Bonne-
fantenmuseum in Maastricht. „Maar
Maastricht ligt half in België, en de archi
tect is Aldo Rossi uit Milaan."
Het is één van de weinige keren dat in zijn
boek een zuidelijke stad aan bod komt.
Nederland, dat is toch vooral Holland. „Ik
geef toe dat ik vooral boven de grote rivie
ren ben gebleven. Omdat dat gedeelte van
Nederland voor mij veel exotischer is. In
Brabant praten ze bijna Vlaams. Pas bo
ven de rivieren werd ik me er echt van be
wust dat ik een buitenlander, een Belg,
ben.
Van Gogh
Ook de moord op cineast Theo van Gogh
komt aan bod. Van Istendael kende hem,
werd ooit door hem geïnterviewd. Eén
keer, want een ezel stoot zich geen twee
keer aan dezelfde steen. Hij kon Van
Gogh niet luchten. „De dikke man lag
nog op de koude stoep, hijzelf was nau
welijks koud of de roep Eigen Volk eerst
werd gehoord in de straten van Den
Haag", schrijft hij.
Volgens hem is Nederland „met een
knoertharde klap tegen de grenzen van
zijn verdraagzaamheid aangebotst. Het is
oorlog, zei een minister. Dat hoor je ook
roepen bij de rechtervleugel van ons
Vlaams Belang, voorheen Vlaams Blok.
Nee, het is allang niet meer zo dat rechts
extremisme alleen in Vlaanderen voet aan
de grond heeft gekregen en Nederlandse
politici verbaal de sterkste zijn. Integen
deel. De Hasseltse socialist Steve Stevaert
wint het, zo bleek tijdens een discussie in
Het Lager
huis, makke
lijk van Mar
cel van Dam.
Vlaanderen
heeft zijn
minderwaar
digheids
complex van
zich afgeschud en Nederland is niet lan
ger (zelfverklaard) gidsland.
België en Nederland zijn, in de woorden
van Van Istendael, „ergerlijke en vertede
rende realiteiten. Samen zou het een veel
evenwichter land zijn geweest dan België
en Nederland elk afzonderlijk. Het slecht
ste in elk van ons zou het onderspit heb
ben gedolven." Dan beseft hij, „ik kan de
klok niet terugdraaien."
De expositie Made in Belgium is nog tot
september te bezichtigen in het Dexia Art
Center, aan de Schilknaapstraat 50 in
Brussel, vlakbij de Sint Hubertusgalerijen,
en is elke dag geopend van 10.00 tot 19.00
uur. Op woensdag tot 22.00 uur.
De Brusselse schrijver Geert van Istendael
presenteert op de expo Made In Belgium
zijn boek: 'Mijn Nederland'.
Foto: GPD/Eric Herchaft
