'De wereld is in 150 jaar niet veranderd'
KUNST CULTUUR
De mysterieuze diefstal uit het Van Gogh Museum
R7
Wakelkamp
na de pauze
evenwichtiger
Frans hof
veroordeelt
Kiki Lamers
donderdag 3 februari 2005
sir. Foto: ANP/Kippa
iir speelt
sinterklaas
am - De Belgische ac-
Decleir vertolkt de rol
Iheiligman in de fami-
let Paard van sinter-
ierin wordt het verhaal
an het Chinese meisje
it pas in Nederland
1 voor het eerst in aan-
>mt met het verschijn-
klaas. Wanneer ze
t je cadeautjes mag
leeft ze een wel heel
re wens. De film, die
r in première gaat,
speelse wijze het inte-
ibleemen aan.
f Undone'
Amnestyprijs
tM - De film 'Story Un-
'er een groep mensen
;ert Iran te ontvluch-
t gisteravond de Am-
emational-DOEN
wonnen op het film-
1 Rotterdam. De film
aanse regisseur Has-
ipanah werd door de
;r voorzitterschap van
aitendijk geprezen,
j zich onderscheidt
directe, humoristische
ele wijze waarop een
jordt verteld over
lie grenzen oversteken
ïaar vrijheid'.
tveiling
tsunami
tondom de Burcht
:erdag een kunstmani-
ehouden voor de
;rs van de tsunami in
bieden van Oost-Afti-
muziekgroepen
vanaf 14.00 uur op het
ïin levensliederen ten
Waalf Leidse dichters
1 en maken, tegen ver
een gedicht voor een
Hoogtepunt is een
ing, van 19.00 tot 20.15
Tuinzaal van De
ekende Leidse kunste
als Willem Overtoom,
in Scheijndel, Piet
Frans van Nieuwen-
istiaan van Tol, Gijs
Arjenne Fakkel en
reddels hebben werk
aar gesteld. Na de vei-
n mimegroep Azuur,
n Talking Loud op.
ve brochure
i LAKtheater
)e nieuwe brochure
issen van het LAKthe-
en gratis verkrijgbaar
die van het theater,
;aplaats 1. Op verzoek
ochure ook toege-
ïrden (tel. 071-
De inschrijvingen zijn
februari van 14.00 tot
tan 19.00 tot 20.00
'al Dunya
ioor
m - Het Rotterdamse
unya vindt dit jaar
,ts. Eind 2004 ging de
ïige stichting die het
ganiseerde failliet. De
liet weten Dunya te
louden voor de stad.
er Hulman van Cul-
t subsidie gereser-
let cultuurplan. Op 29
en bezoekers van het
it in het park bij de
terecht. Dunya is tra-
de aftrap voor het
nse festivalseizoen.
imuseum
prijs uit
en - Nederland heeft
;n kunstprijs bij. De
nstprijs bestaat uit
nd euro en een ten-
ng, inclusief een pu-
1 het Cobramuseum
veen. Tweejaarlijks zal
orden toegekend aan
derland woonachtige
ar die 'vernieuwend
iet experiment zoekt'.
I voor
ag
in den rijn - Muzi-
n de Streekmuziek-
■«Dhen en de verenigin-
t Religioni en Cres-
~rmen zaterdag 5 fe-
1 'Orkest voor een
1 ja tachtig mensen stu-
^et Scala College aan
meester Visserpark
en In in. Drie dirigenten
e musici samen tot
!l. Om 16.30 uur wordt
s een gratis toeganke-
RSVtt gegeven.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert Frank Wakelkamp (cello). Rien
Voskuilen (davecimbel) en Jan
Hollestelle (contrabas) Gehoord: 2/3, de
Waag, Leiden.
Frank Wakelkamp heeft preten
ties, en dat steekt hij niet onder
stoelen of banken. Hij huldigt
ongeveer geen enkele bewering,
vooral niet die van Anner Bijls-
ma; dat de tempi van gestileer
de dansen uit de Cellosuites
van Bach langzamer moeten
worden genomen, dat boogjes
en bogen altijd moeten worden
gehandhaafd in Anna Magda-
lena's notatie, dat matenlang
'tegen de keer' zou gestreken
moeten worden, en ga zo maar
door. Ook al schrijft Wakel
kamp dat een ieders mening
respect verdient, krijg je toch
sterk de indruk dat hij het uit
eindelijk het beste weet.
Dat resulteert in het eerste stuk
al meteen in Wakelkamps min
of meer vermeende overdreven
geëtaleerde vakmanschap-
/meesterschap, waardoor con
trabassist Jan Hollestelle en cla-
vecinist Rien Voskuilen er maar
wat bij lijken te hangen. Nu
vormen zij in Salvatori Lanzet-
ti's Sonate in G inderdaad
'slechts' het continuum, maar
dat betekent nog niet dat ze on
dergesneeuwd moeten worden.
Als een clavecinist als Arthur
Schoonderwoerd, een tijger in
het vak, achter het davecimbel
had gezeten had Wakelkamp
waarschijnlijk een dik probleem
gehad. Wat vooral in Salvatore
Lanzetti opvalt is zijn overmati
ge, heftige vitaliteit wat ener
zijds bepaald spanning oplevert
maar anderzijds onrust zaait,
vooral in het toch statige Largo.
In de Derde Cellosuite van
Bach mag Wakelkamp zich al
leen uitleven en dat doet hij
welhaast op leven en dood. Dat
geeft fraaie momenten (Prelude
en een werkelijk jolig dansende
Allemande) en minder aange
name (Menuet I en II, waarin
klankkleur en spanning be
hoorlijk verslappen).
Na de pauze is in Bachs Sonate
in g de druk behoorlijk van de
ketel. De veel lieflijker Viola da
gamba die Wakelkamp nu be
speelt begint ontspannen in
een prachtige soepele toon en
in fraaie balans met het dave
cimbel. dat alert tegenspel
biedt. Het adagio dat met Viola
da gamba inzet komt wat onze
ker op gang, maar wordt allengs
evenwichtiger. Fier geeft het
davecimbel in het allegro het
tempo aan en zet daarmee de
toon, waarop Wakelkamp veel
minder fel dan voor de pauze
reageert. In de Sonate in A van
de vrij onbekende Nederlandse
componist Jacob Klein (1688-
1748) maakt het trio tot slot
werkelijk de blitz. In een prach
tig, eensgezind adagio waarin
Wakelkamp zijn violoncel
gloedvol laat zingen als de
menselijke stem. Het allegro
swingt haast jazzy met heftige
accenten in een strak gevoerd
tempo, waarop het adagio heel
ingetogen en beschouwend
antwoord geeft.
Voskuilen toont zijn muzikaal
en technisch vakmanschap in
Bachs Prelude en Fuga in gis,
met afgewogen spel, legt be
wust de nadruk op overgangen,
modulaties, trekt nét even aan
noten binnen de maat, houdt
de complexe structuur in de fu
ga aan beide kanten helder.
Een beetje wakker geschud
worden uit de 'authentieke ba-
roktraditie' is absoluut verfris
send. Maar Wakelkamp zou een
beetje yoga moeten doen vóór
een optreden; altijd goed!
parijs - De Nederlandse beel
dend kunstenares Kiki Lamers
(40) is gisteren d<*w het ge
rechtshof in het Franse Riom
veroordeeld tot acht maanden
voorwaardelijke gevangenis
straf en het betalen van een
boete van vijfduizend euro. De
advocate van de schilderes, me
vrouw J. de Jongh-Dunand,
overweegt in cassatie te gaan.
Het hof verweet Kiki Lamers dat
ze foto's van naakte kinderen
had gemaakt. Dat die foto's
voor de schilderes studiemate
riaal waren op basis waarvan zij
haar schilderijen maakte, was
voor de rechters in Riom. een
plaatsje nabij Clermont-Fer
rand, niet van betekenis. Eerder
had de rechtbank in Cusset de
foto's nog pornografisch ge
noemd. maar die kwalificatie
ging zowel de officier van justi
tie als de rechtbank te ver.
door Kamille Leupen
Amsterdam - De raadsheren van het Am
sterdamse gerechtshof bezoeken vandaag
het Van Gogh Museum. Zij willen zelf de
plek zien waar eind 2002 twee doeken van
Vincent van Gogh werden gestolen. Vijf vra
gen over die mysterieuze diefstal.
Hoe zat het ook al weer?
In de vroege ochtend van 7 december 2002
stalen dieven twee schilderijen: 'Zeezicht
bij Scheveningen' (1882) en 'Het uitgaan
van de Hervormde Kerk te Nuenen' (1884)
- taxatiewaarde: 1,8 miljoen euro. De doe
ken zijn nog altijd spoorloos. De dieven
hadden, zoals op bewakingsbeelden te zien
is, een ladder tegen de gevel gezet en zijn
omhoog geklommen. Vervolgens zouden
zij met mokers een gat in een ruit hebben
geslagen, naar binnen zijn gekropen, twee
schilderijen van de muur hebben gerukt,
om daarna via hetzelfde raam weer naar
buiten te komen. Met een touw kwamen zij
terug op straat.
Van de diefstal zelf zijn overigens geen
beelden. De medewerker van de beveili
gingscentrale, die het incident wél op de
monitor zag gebeuren, vergat op het mo
ment suprème de opnameknop in te druk
ken. Octave D. en Henk B. - beiden 32 -
werden in juli 2004 veroordeeld tot respec
tievelijk vierenhalf en vier jaar cel. Zij ont
kennen echter iets met de zaak te maken te
hebben, en zijn in beroep gegaan.
Waaruit bestaat het beuijs tegen de twee?
Na de diefstal werden in en bij het muse
um een pet en een muts gevonden. Het
dna dat daarin werd aangetroffen (hoofd
haren) komt overeen met het dna van de
verdachten. Bovendien hadden de mokers
zwartgeverfde stelen, precies zoals een ha
mer die in de garagebox van D. werd ge
vonden.
Ook afgeluisterde telefoongesprekken over
tuigden de rechters; daarin waren de man
nen onder meer 'gestrest' omdat zij op geld
wachtten. Wat ook tegen hen werkte, is dat
de verdachten volgens de rechters geen
goede uitleg konden geven voor het vele
geld dat ze maanden na de diefstal uitga
ven. De twee kochten dure horloges, gin-
gen op meerdere verre vakanties en gaven
geld aan him vriendinnetjes. Maar volgens
D. en B. deden ze dat altijd al.
En volgens hun advocaten hebben deze
mannen het niet gedaan?
Bénédicte Ficq, raadsman van Octave,
heeft er altijd op gehamerd dat het gat in
de ruit - 25 bij 30 centimeter - veel te klein
was voor de mannen om doorheen te krui
pen. En daarbij: hoe kan het dat er vooral
buiten veel glasscherven lagen - terwijl de
ruit toch van buiten zou zijn ingeslagen?
Het Nederlands Forensisch Instituut (NFI)
deed weliswaar nieuw onderzoek naar het
gat - en concludeerde dat het wél groot ge
noeg was - maar daarmee was Ficq niet te
vreden. Het NFI had het gat namelijk nage
maakt van karton en niet van glas.
In de visie van Ficq moeten de schilderijen
van binnenuit zijn aangegeven aan de in
brekers buiten op het dak, waarop die zijn
ontkomen. Deze 'buiteninbrekers' zijn dus
nooit binnen geweest - het gat is alleen ge
bruikt om de schilderijen door aan te ge
ven. Wat betreft de dna-sporen: in de pet
waarin een haar van Octave werd gevon
den, zaten ook haren van anderen. Die pet
is dus door minimaal twee mensen gedra
gen, aldus Ficq. Bovendien, stelt zij, is het
nogal onwaarschijnlijk dat twee dieven tij
dens een inbraak hun hoofddeksel verlie
zen. Volgens de advocaten is het goed mo
gelijk dat die muts en pet daar als vals be
wijs zijn neergelegd door derden, om D. en
B. erbij te lappen.
Wat gaat het hof doen in het museum en
waarom?
De raadsheren willen meer inzicht in hoe
de dieven te werk zijn gegaan en gaan
daarom op de plek zelf kijken. Zij lopen
vanochtend met de advocaten, de advo
caat-generaal en de verdachten in het mu
seum rond.
De polsen van de verdachten worden ove
rigens vastgezet aan een riem om hun mid
del, zodat ze met de groep mee kunnen
zonder dat ze continue omringd hoeven te
worden door vele beveiligingsmedewer
kers. De rechters gaan onder meer het be
wuste raam en de beveiligingskamer bekij
ken en, als het aan Ficq ligt, gaan ze ook
het dak op. Verder worden in het museum
vragen gesteld aan een medewerker van
het NFI, aan drie beveiligingsmedewerkers
van het museum en aan technische recher
cheurs van de politie.
Hoe gaat het daarna verder?
Na de schouw vertrekt het gezelschap rich
ting het gerechtshof op de Prinsengracht,
waar de zitting wordt voortgezet. Daar wor
den de beveiligingsmedewerkers van het
museum en de rechercheurs verder ge
hoord. Ook worden enkele tapgesprekken
beluisterd en worden de beelden van de in
braak nogmaals bekeken. Bovendien zal
het hof dan waarschijnlijk een beslissing
nemen over het verzoek van Ficq om ook
een reconstructie uit te voeren - waarin de
hele diefstal wordt nagespeeld.
In de komende tijd wordt geprobeerd de
bewakingsbeelden 'op te blazen' in de
hoop dat de dieven dan beter zichtbaar
worden. Er volgen meer zittingsdagen,
maar die data zijn nog niet bekend.
Thom Hoffman met toneelversie 'Max Havelaar' in Leidse Schouwburg
door Martin Hendriksma
leiden - Voor het eerst is een to
neelbewerking gemaakt van
'Max Havelaar', de misschien
wel klassiekste roman onder de
Nederlandse klassiekers. Thom
Hoffman speelt de hoofdper
soon, assistent-resident van de
Javaanse provincie Lebak die de
misstanden van het Nederlandse
bestuur aan de kaak stelt. Hoff
man is daarmee najaren weer
terug op het toneel.
De toneelversie van 'Max Have
laar' beleeft zaterdag 12 februa
ri haar première in de Leidse
Schouwburg. Bij een kopje kof
fie („Toch wel van het goeie
merk, hè?") vertelt Thom Hoff
man na afloop van een repeti
tiedag over deze bijzondere rol.
'Max Havelaar' is behalve ver
antwoorde koffie in de eerste
plaats de klassieker onder de
klassiekers. De autobiografi
sche roman waarin Eduard
Douwes Dekker in 1859 al zijn
opgekropte woede en frustratie
over de misstanden onder het
Nederlands bewind in Indië
van zich afschreef. Als assis
tent-resident in Lebak, Java,
was zijn missiewerk op bureau
cratie en tegenwerking stuk ge
lopen. Na publicatie van het
boek hoopte hij alsnog zijn ge
lijk te halen. Het boek is een
aanklacht, maar geraffineerd,
geestig en spannend opge
bouwd. De taal heeft niets van
het gedragene van zoveel toen
malige collega-schrijvers. Dou
wes Dekker schreef de dialogen
in gewone spreektaal en liet in
zijn Indische beschrijvingen de
taal zinderen.
Om het prototype van de Hol
landse koopman te kakken te
zetten, introduceerde Douwes
Dekker het personage
Droogstoppel - makelaar in kof
fie - die verwacht een bedrijfs
matige handleiding over het
koffiewezen in handen te krij
gen. Helaas wordt hij door zijn
oude vriend Sjaalman met een
vlammend manuscript opgeza
deld. In de bewerking van Ger
Thijs groeit dat element uit tot
het hoofdconflict in het toneel
stuk. Een gevecht tussen een
idealist en een boekhouder.
Door zijn Indische achtergrond
(„Mijn vader is er geboren")
was Hoffman al vroeg van het
boek op de hoogte. Daadwerke
lijk lezen deed hij het pas tien
jaar geleden, toen hij een van
de hoofdrollen speelde in de
NCRV-serie 'In naam der ko
ningin', die zich in het Atjeh
van het eind van de negentien
de eeuw afspeelde. „Toen heb
ik daar in het oerwoud 'Max
Havelaar' zitten lezen. En ik viel
van mijn stoel. De helderheid,
de directheid, de onnavolgbare
intelligentie - daar kan W.F.
Hermans nog een puntje aan
zuigen. Zijn redeneertrant, daar
was Pim Fortuyn een kleuter
bij. Wat mij betreft is wel duide
lijk wie de grootste Nederlander
aller tijden had moeten wor
den."
„We namen de serie op in de
Filipijnen", gaat hij verder.
„Maar qua corruptie doet het
daar niks onder voor Indonesië.
Thom Hoffman: Je krijgt eelt op je ziel. Er zullen vast mensen zijn die mijn Max Havelaar niks vinden." Foto: Lex van Rossen
Wat ik om me heen zag gebeu
ren, dat is waar de Max Have
laar over gaat. Namelijk: het be
schrijven van een hiërarchie
waar geen beweging in is te
krijgen Zo'n 98 procent van de
mensen heeft niets; twee pro
cent heeft alles. We hoorden
verhalen van de mooiste doch
ters van arme families die wer
den opgeëist door de plaatselij
ke politiecommissaris. Kortom,
de wereld is in 150 jaar niet ver
anderd. Helemaal aan het eind
van de economische keten trekt
een koffieboertje uit Peru of een
rijstverbouwer op een Indone
sisch eiland nog steeds aan het
kortste eind. Ik vind dat wij
daar in het Westen nog steeds
vrij onaangedaan en ongeïnte
resseerd overheen walsen."
Tegelijkertijd, haast hij zich te
zeggen, zie je aan de acties voor
Azië dat veel Nederlanders het
hart op de goede plek hebben.
„En er zijn toch ook bar weinig
rellen uitgebroken na de moord
op Van Gogh. Dus die Max Ha-
velaar zit kennelijk óók in veel
Nederlanders. Hij hoopt onge
geneerd op een betere toe
komst, is niet cynisch. Daar
hebben mensen behoefte aan."
Hoffinan hoefde dan ook niet
lang na te denken toen hij de
vraag kreeg de hoofdrol te spe
len in de eerste toneelbewer
king van 'Max Havelaar'. „In
principe doe ik dat niet zo vaak,
toneel. Twee jaar tevoren moet
je je al vastleggen. Dan weet je
dus ook dat je over twee jaar en
vier dagen in de bus naar Mid
delburg zit. Dat je om één uur 's
middags moet vertrekken. Mijn
leventje tot nu toe zat niet zo in
elkaar. Maar zo'n stuk, zo'n rol
- ik zei direct ja."
Hoffinan kende Ger Thijs van
een eerdere samenwerking aan
de tv-serie 'Russen'. „Ik wist dat
hij goede toneelbewerkingen
kon maken, had zijn versie van
Couperus' 'Kleine zielen' ge
zien. Kijk, als je het boek 'Max
Havelaar' op het podium
brengt, heb je zes uur nodig.
Tachtig decorwisselingen. On
eindig veel geld. Thijs toont het
hele verhaal door de bril van
Droogstoppel. Heel ingenieus,
heel licht, maar wel met de ech
te accenten van Max Havelaar.
En met zeven hele goede colle
ga-acteurs."
En dus mag Thom Hoffinan
wéér een ikoon uit de Neder
landse literatuur op het toneel
gaan ontheiligen. „Ik heb twee,
drie keer eerder iets dergelijks
gehad. Frits van Egters in 'De
Avonden' bijvoorbeeld. Alleen
de screentest haalde de kranten
al. Het was een bepaalde druk
waar ik toen tegen opzag. Nu
steeds minder. Je krijgt eelt op
je ziel. Er zullen vast mensen
zijn die mijn Max Havelaar niks
vinden. Kenners die zeggen: 'In
die scène schreeuwde hij niet,
maar sprak hij heel zachtjes.'
Het zal wel. We gaan een voor
stelling maken die voor een
hoop mensen toegankelijk is.
Niet dé 'Max Havelaar', maar
de fictie van Ger Thijs. Dat haalt
voor mij de druk ook een beetje
weg."
Hoe krijg hij Max te pakken?
„Nou ja, lezen vooral. De Indi
sche situatie kennen, daar ben
ik toch al een jaar of twintig
mee bezig. In mijn reizen. In
mijn fototentoonstellingen voor
het Rijksmuseum voor Volken
kunde in Leiden. En ik heb na
tuurlijk een zekere verwant
schap met het thema: ik hou
van Havelaars bevlogenheid. En
de taal is mooi, zó mooi. Het
gaat vanzelf, eigenlijk. Dit stuk
tilt je vanzelf wel op.
'Max Havelaar', 10,11,12 (pre
mière) en 13 februari, Leidse
Schouwburg. Verder te zien in
o.a. Rotterdamse Schouwburg
(8 en 9 maart), Stadstheater
Zoetermeer (12 maart), Ko
ninklijke Schouwburg Den
Haag (20 en 21 april), Stads
schouwburg Amsterdam (25
en 26 april) en Parktheater Al
phen aan den Rijn (6 mei).
Het gestolen schilderij 'Het uitgaan van de Hervormde Kerk te Nue
nen'. Foto: ANP
