'De zaak is dat ik een talent heb'
KUNST CULTUUR
edere jongeman van goeden huize moet iets van de wereld
Bijna zevenduizend bezoekers voor 'Wensput'
R7
Duitse violiste Julia Fischer verricht wonderen
Museumvereniging werkt
aan database gestolen kunst
dinsdag 11 januari 2005
,t bjn de Petteflet (midden
le a») F°t°: Hie'co Kuipers
ns '0
^cijna voor
gaai
lok|AG - De film 'Pluk van de
1. Elf* heeft sinds de release
jmber ruim 400.000 be
te getrokken en wordt
0 p &e bekroond met de Pla-
LeiiF1- De film had al eerder
weken tijd de Gouden
i/an 100.000 bezoekers
d. 'Pluk van de Petteflet'
)Qeeerd op het beroemde
boek van Annie M.G.
Xfit. Tamara Bos bewerkte
Sk tot een scenario en de
^geregisseerd door Pieter
xn en Ben Sombogaart.
i«l over
Blaman
mti
ïaaiAG - De honderdste ge-
chadag van Anna Blaman
lsgr(960) wordt op 30 januari
ch H met een opvoering van
andn, De Musical'. In de
ïlling van theatergroep
ïonuw Jansen, als 'postuum
itsl$on' die dag te zien in
de jliotheektheater in Rot-
Jaci, wordt het leven van de
n stekende lesbische Rotter-
ïrelischrijfster met een knip-
ar het populaire musi-
didte ten tonele gevoerd,
ihuns boek 'Eenzaam Avon-
oml948), met veel autobio-
1. Dfce elementen, veroor-
Coneen langdurig schandaal.
ks een schijnproces dat
lar jiaar werd aangespannen,
aanj Blaman voor deze ro-
rilee literatuurprijs van de
e smte Amsterdam. Later
l zij voor haar gehele
de PC Hooftprijs.
^wrenheit 9/11'
•riet filmfans
;eles - Amerikaanse film-
bben bij de verkiezing
irnet van de Annual
's Choice Awards in Los
5 de filmdocumentaire
n iheit 9/11' van Michael
tot de favoriete film van
ikozen. Moore droeg de
cheiding op aan alle
aanse ouders van mili-
lie in Irak dienen.
onder vuur
tlr musical
I - Bazen van de Britse
k vD BBC staan onder be-
jke)i sinds zaterdagavond de
irekiden musical 'Jerry Sprin-
1 eti Opera' is uitgezonden,
tsviüuctie die in de Londen-
lijkj End nog steeds volle
anofekt, is volgens christe-
jke isfemie. Zij protesteer-
1. {elopen weekend voor
e oC-gebouw in Londen. In
nij ^ringer The Opera'
gei 168 keer het woord
|eroepen en verschijnt
lie meent 'een beetje ho-
in It te zijn, in een luier ten
sideAan het einde van de
naakt zelfs God zijn en-
midden van scheldende
Sb transseksuelen, on-
echtgenoten met
Je obsessies en leden van
J"|Clux Klan.
door Theo de With
leiden - Bijna zevenduizend
mensen hebben de afgelopen
weken de familievoorstelling
'Wensput' in de Leidse
Schouwburg bezocht. Arjan
Ederveen, Beppie Melissen en
een groot aantal amateurs uit
Leiden en omgeving speelden
zaterdag de laatste voorstelling.
„Er is op het slotfeest menig
traantje geplengd", verzekert
schouwburgdirecteur Bart van
Mossel. Voor komende kerst
heeft hij zijn oog laten vallen t)p
de Ashton Brothers.
Hij is dik tevreden over de wel
geteld 6800 bezoekers aan
'Wensput'. „Wij zijn bij de be
groting uitgegaan van 6000 be
langstellenden. Daarmee zou
den we uit de kosten zijn", al
dus Van Mossel. Arjan Eder
veen heeft 'Wensput' speciaal
voor de 300-jarige Leidse
Schouwburg op maat gemaakt.
Het is de eerste activiteit in het
kader van het jubileumjaar van
de schouwburg. De voorstelling
is negentien keer gespeeld.
Behalve door de beroepsac
teurs Arjan Ederveen en Beppie
Melissen werd louter meege
daan door amateurs van musi
calgezelschap Otis, de Leidse
Balletschool, showband Con
cordia, drumfanfare Sint Cecilia
en drumfanfare Tamarco. „Die
combinatie heeft uitstekend ge
werkt", vindt Bart van Mossel.
„De samenwerking met profes
sionals heeft de amateurs geïn
spireerd en gestimuleerd. Daar
naast heeft het nieuw publiek
opgeleverd. Zulke verenigingen
hebben hun eigen achterban en
daarbij waren mensen die ik
nooit eerder in het theater heb
gezien."
Ook voor zijn eigen organisatie
heeft deze productie volgens de
directeur gunstig uitgepakt. „Er
is een beroep gedaan op de cre
ativiteit van ons personeel. On
ze eigen technici hebben bij
voorbeeld het licht- en geluids
plan gemaakt. Dat is toch heel
anders dan het ontvangen van
een kant en klare productie. Ik
heb een enorme betrokkenheid
gezien bij deze voorstelling."
Het is volgens hem ondoenlijk
om elk jaar in eigen huis zo'n
grote productie op poten te zet
ten. Daarom heeft hij de Ashton
Brothers gevraagd om in de
kerstvakantie van 2005 een se
rie voorstellingen te spelen in
de Leidse Schouwburg. Het
gaat daarbij om hun reguliere
programma, aangevuld met een
special guest van wie Bart van
Mossel de naam nog niet prijs
wil geven. „Die jongens zijn zo
ontzettend goed. Let op mijn
woorden: binnen afzienbare
tijd staan ze op Broadway."
Het plan is om met Kerstmis
2006 weer een eigen voorstel
ling op de planken te brengen.
„Ik heb nog een groot aantal
namen van theatermakers op
mijn verlanglijstje staan. Die ga
ik de komende tijd benaderen."
door Hans Visser
Amsterdam - Ze moet een won
derkind zijn geweest. Maar als
volwassen vrouw van 21 verricht
ze nog steeds wonderen. In vrij
wel één keer zette ze onlangs de
partita's en sonates van Bach op
cd. En dat met een ongekende
artistieke rijkdom. Vorige week
debuteerde de Duitse Julia Fi
scher bij het Koninklijk Concert
gebouw Orkest met het viool
concert van Mendelssohn en in
mei speelt ze bij het Nederlands
Philharmonisch Orkest onder
Kreizberg de solopartij in het al
even populaire vioolconcert van
Bruch.
Het vioolconcert van Mendels
sohn noemt ze briljant geschre
ven maar niet verrassend, net
als dat van Bruch. „Bruch paste
goed in het programma van de
avond. Bovendien is Kreizberg
is een heerlijke dirigent om mee
te werken."
Dat bleek al eerder uit de
droomopname die ze samen
maakten bij het Russisch Natio
naal Orkest van vioolconcerten
van Khachaturian en Glazunov
en het eerste vioolconcert van
Prokofiev. „Dat van Khachatu
rian kent niemand, maar het is
fantastisch. Kreizberg en ik
noemen dat onze 'geheime
tip'."
In mei nemen beiden met het
Nederlands Kamerorkest de vi
oolconcerten van Mozart op en
later volgt bij het NedPho van
Brahms diens vioolconcert en
dubbelconcert. Allemaal in de
superaudio-techniek. „Ik ben
dol op technische nieuwtjes.
Bovendien klinken zulke opna
men veel ruimtelijken
Wie haar niet kent, kan zich af
vragen of ze al rijp genoeg is
voor de solo's van Bach die ze
net in Amsterdam heeft opge
nomen, zo'n beetje het hoogste
niveau in de vioolmuziek. „Ik
speel Bach al vanaf mijn achtste
en sinds 2000 heb ik deze stuk
ken zo vaak op de podia uitge
voerd dat ik amper kon wach
ten." Bovendien, zegt ze, wat is
rijp? „Stel dat ik nog tien, twin
tig jaar wacht, dan is mijn tech
niek misschien minder gewor
den. „Je moet deze muziek op
nemen als je denkt dat je er iets
mee hebt te zeggen. Dat ik bij
Bach helemaal op mezelf moet
vertrouwen, is bijna een voor
deel, je bent zelf verantwoorde-
Julia Fischer: „Stel dat ik nog tien, twintig jaar wacht, dan is mijn techniek misschien minder geworden."
Publiciteitsfoto: GPD
lijk. Zelfs voor het herstellen
van je eigen fouten. De zaak is
ook dat ik een talent heb en dat
ik me verplicht voel daar iets
goeds mee te doen."
Daarbij had ze het geluk dat ze
al vroeg met grote musici
mocht werken. „Ik was een jaar
of 16, 17, zat nog op school,
maar gaf al wel dertig concer
ten per jaar met onder meer het
Chicago Symphony Orchestra
en The Academy of Saint-Mar-
tin-in-the-Fields. In die tijd zei
Lorin Maazel dat ik bij hem in
2003 het vioolconcert van Sibe
lius zou spelen met de New
York Philharmonic in de Lin
coln Center. Daar zou je ner
veus van kunnen worden, maar
mij gaf dat perspectief, zeker
heid. Ik wist: dat moet ik en dat
kan ik. Toen het zover was,
werd mijn omgeving doodze
nuwachtig, maar ik was de rust
zelve. Vier maanden later stond
ik in Camegie Hall. Zelden
Beppie Melissen en Arjan Ederveen. Publiciteitsfoto: Jan Scheerder
voelde ik me ergens zo op mijn
gemak als op dat podium, ik
wilde niet meer weg."
Leeftijd speelde nooit een rol,
zegt Fischer. „Je bent musicus
of je bent het niet. Toen ik op
mijn dertiende met Maazel het
dubbelconcert van Bach speel
de, gingen we met elkaar in dis
cussie. Hij toonde daarbij wel
een groot gevoel voor humor. Ik
zei dat zijn tempo te hoog lag,
omdat je op die manier nooit
de kleuren en details van de vi
oolpartijen goed tot hun recht
kon laten komen. Uiteindelijk
heb ik gewonnen."
Ook het ex-wonderkind Yehudi
Menuhin zal haar goed hebben
aangevoeld toen ze les van hem
kreeg. „Nee dus. Hij had alle
respect voor wat de componist
heeft geschreven. En zijn ogen
glommen prachtig als hij speel
de. Maar begrip? Hij zei eens te
gen een kind dat haar spel aan
voelde als een klap in zijn ge
zicht. Toen ik het vioolconcert
van Beethoven met hem repe
teerde, riep hij steeds luider dat
ik zachter moest spelen. Ik
moest bijna huilen. Maar ik be
grijp achteraf toch wat hij toen
bedoelde: ik moest rustiger spe
len."
Ze weet dat ze zich als kunste
naar moet kunnen verplaatsen
in de gevoelswereld achter de
muziek. „Het gaat erom dat je
bijvoorbeeld de kleuren en de
sferen bij Mozart aanvoelt.
Maar helemaal lukken zal dat
nooit. Alleen al omdat Mozart
leefde in een andere tijd. Neem
alleen al het ontbreken van au
to's in de straten. Wat moet het
stil zijn geweest. En wat denk je
van koken zonder gas en huis
houden zonder stroom?"
„De mensen leefden toen lang
zamer en korter, maar mis
schien wel veel intenser, wie
weet maakten ze relatief veel
meer mee dan wij. Probeer
daarom niet te spelen zoals
Bach dat in de achttiende eeuw
zou hebben gewild, want je
speelt voor een publiek van
vandaag. Je moet vrij zijn in je
opvattingen. Daarom bewon
der ik de eigenzinnigheid van
Glenn Gould, die speelt alsof hij
die noten voor het eerst ziet.
Daarom klinkt zijn Bach nog zo
fris als 250 jaar geleden. Je moet
je eigen weg kiezen, je kunt het
toch niet iedereen naar de zin
maken."
Julia Fischer bij het Neder
lands Philharmonisch Orkest:
7, 9, 10 mei, Concertgebouw,
Amsterdam.
vervolg van voorpagina
Amsterdam/ anp - De Neder
landse Museumvereniging
(NMV) werkt hard aan een cen
trale registratie van gestolen
kunst uit Nederlandse musea.
„Zo'n database komt er in elk
geval dit jaar", zei voorzitter D.
Lokin gisteren.
Uit een NMV-rapport dat in
september verscheen, blijkt dat
de politie dit soort diefstallen
nu niet landelijk registreert.
Volgens Lokin staan straks niet
alleen diefstallen uit musea in
de database, maar ook kunst-
roof uit openbare gebouwen,
zoals kerken, bibliotheken en
gemeentehuizen
In de nacht van zondag op
maandag gingen onbekenden
er vandoor met schilderijen uit
het Westfries Museum in
Hoorn. Het zijn voornamelijk
zeventiende-eeuwse doeken.
De dieven namen ook een aan
zienlijke hoeveelheid kerk- en
gebruikszilver mee. Het muse
um schat de gezamenlijke ver
koopwaarde van de buit op 10
miljoen euro.
„Deze kunstroof geeft maar
weer eens aan dat het belang
rijk is dat zo'n centrale registra
tie er komt. De praktijk leert dat
de werken onmiddellijk het
land uitgaan en dan jaren on
vindbaar blijven", aldus Lokin.
Voor de nieuwe databank wer
ken politie, justitie en musea in
binnen- en buitenland met el
kaar samen. Uiteindelijk komt
de lijst met gestolen kunstvoor
werpen ook op internet. Wie op
een veiling een kunstwerk wil
aanschaffen, kan dan eerst de
website raadplegen om te kij
ken of de kunst 'besmet' is. Het
Westfries Museum zet ook af
beeldingen van de gisteren ge
roofde kunst op internet. Het
zijn onder meer schilderijen
van Jan van Goyen, Matthias
Withoos en Jan Linsen.
De diefstal had precies twee
jaar na spectaculaire kunstro-
ven in Nederland plaats. In de
cember 2002 namen onbeken
den twee schilderijen van Vin
cent van Gogh mee uit het Van
Gogh Museum in Amsterdam.
De doeken hebben een waarde
van enkele miljoenen euro's.
Uit het Haagse Museon werd in
diezelfde maand voor 6 miljoen
euro aan diamanten en juwelen
gestolen. Geen van de geroofde
voorwerpen is ooit teruggevon
den.
Lijst gestolen kunstwerken
Uit het Westfries Museum in
Hoom hebben dieven in de
nacht van zondag op maan
dag negentien schilderijen,
twee aquarellen, een tekening
en een prent gestolen. Hier
onder volgt een lijst van de
verdwenen kunstwerken:
Tekening, J. Groot, Chirurgijn,
rond 1850
Prent D. Teniers, Quakzalver,
1766
Schilderij, Henrik Savrij, Ge
zicht op Andijk, rond 1900
Schilderij, Jan van Goyen,
landschap met boerenkar,
1632
Schilderij, Jacob Waben, Te
rugkeer van Jefta, 1625
Schilderij, Jacob Waben,
Vrouwe Wereld, 1622
Schilderij, Matthias Withoos,
Grashaven Hoorn, vanaf 1750
Schilderij, Jan Claesz. Riet-
schoof, Gezicht op het Ooster
eiland, 1652-1719
Schilderij, Matthias Withoos,
Grashaven Hoorn, vanaf 1750
Schilderij, Steven van Duyven,
portret van een dame, 1679
Schilderij, Steven van Duyven,
portret van een heer, 1679
Aqaurel, Herman Hensten-
burgh, stilleven, 1680-1726
Aquarel, Herman Hensten-
burgh, stilleven, momento
mori, 1698
Schilderij, Hendrik Heer
schop, landschap, Pharao's
Beker, 1652
Schilderij, Egbert lievens van
de Poel, interieur, 1620-1653
Schilderij, Claas van Heussen,
interieur met keukengerei,
1672
Schilderij, Claas van Heussen,
idem, 1672
Schilderij, Hendrik Bogaert,
Boerenbruiloft, 1671-1675
Schilderij, Jan Linsen, Rebecca
en Eliëzer, 1629
Schilderij, Salomon Rom-
bouts, Wintergezicht, 1670-
1700
Schilderij, Izaak Ouwater,
Nieuwstraat in Hoorn. 1784
Schilderij, Claas Molenaer,
Wintergezicht. 1647
Schilderij, Reinier Nooms,
Zeegezicht met schepen,
1640-1668
deb
Bandieten, nukkige paarden en kwalijke dampen tijdens 'grand tour' van jonkheer van Endegeest
[ere
monnemiek Veelenturf
^^dam/oegstgeest/leiden -
m <?n8e mensen tegenwoor-
1 del jaar met rugzak rond de
chlreizen, zo hielden jonge-
S^tand vroeger hun 'grand
jonkheer Daniël Theodore
1 hcjvan Endegeest trok in
eft I19 naar Italië waar hij on-
'er% Pompei', de scheve to-
atj Pisa, Sicilië en de tem-
p Paestum bezocht.
;en reizigers nu e-mail
tale fotografie om het
'nt van hun indrukken
b doen, Daan Gevers
*r aantekeningen en
►n. Deze verwerkte hij tot
eingen' met aquarellen
aties. In de expositie
naar nieuwe tafree-
niifngt Atlas van Stolk, Mu-
tet Schielandshuis in
de 'grand tour' van
ieer opnieuw tot leven,
geen sinecure om aan
van de negentiende
>or Italië te reizen. Niet
loorkruiste jonkheer Da-
ijeodore Gevers van End-
11793-1877) vlakten 'met
aardige dampen besmet'.
He4
4ï
ont
Om bandieten van het lijf te
houden was op sommige tra
jecten een gewapend escorte
noodzakelijk. De reis ging per
paard, koets of lopend, op weg
naar een volgende herberg om
daar de nacht door te brengen.
Soms brak een wiel, of toonden
de paarden zich nukkig.
Daan Gevers, zoals hij in fami
liekring werd genoemd, vertelt
er met smaak over in zijn 'voor
lezingen' die hij na afloop in
Nederland hield. De impressies
die hij onderweg in zijn dag
boek noteerde heeft hij ver
werkt in een goed lopend ver
haal. Van de schetsen maakte
hij grote aquarellen. Deze wer
den tijdens de voordracht op
een stellage op een podium ge
plaatst, op ingenieuze wijze
verlicht met kaarsen en andere
lichtbronnen. „Als een dia
avondje", zegt Carl Nix, hoofd
van Atlas van Stolk en samen
steller van de expositie over Ge
vers' 'grand tour'.
Jonkheer Daniël Gevers reisde
niet alleen. Toen hij in het na
jaar van 1818 het landgoed
Endegeest in Oegstgeest verliet,
was hij in gezelschap van zijn
jongere broer Leonard en be
diende Kees van Leeuwen. In
zijn aquarellen schildert hij
broer Leen met hoge hoed, ge
stoken in beige 'complet'. Kees
heeft een soort postbodepet op.
Zichzelf heeft hij weergegeven
als dandy-achtig figuur in
blauw-wit gestreept pak met
strikdas.
Na een vluchtig bezoek aan Pa
rijs, dat zij al kenden, door
kruisten de reizigers de Pyrene
eën, om over de Alpen naar Tu
rijn te trekken. De feestdagen
brachten zij door in Rome,
waar zij begin februari vertrok
ken richting Sicilië. Op dit ei
land bewonderden de broers
Romeinse en Griekse overblijf
selen, waarna zij terug op het
vasteland naar Napels reisden.
Vanuit die stad deden zij onder
meer Pompei' aan.
Op één van de aquarellen zien
we hoe het gezelschap de ge
vaarlijke klippen van Scilla pas
seert. De mannen berijden 'Na-
politaansche hengsten vol vuur
en leven, glanzig en gespierd,
dartelend op den rand des af
ronden, zoo vrij als in het ruime
veld, doch gehoorzaam aan de
minste buiging der hand, en ze
ker op gevaarlijkste passen'.
Een gids gaat hen voor. Als laat
ste volgt Kees op een muildier,
die een kist vol 'steenen of zwa-
vels' met zich meezeult, be
stemd voor de verzameling van
de Leidse universiteit.
Daan Gevers verhaalt over ver
moeienissen, maar de reislust
overwint keer op keer, 'begeerig
naar nieuwe tafreelen van eene
woeste doch prachtige natuur,
van ruige doch oorsponkelijke
zeden'. In zijn voordracht klinkt
overal de persoonlijkheid van
de edelman door. „Een man
met humor", concludeert Carl
Nix, „die ook zijn mening niet
onder stoelen of banken stak."
Zo beschuldigt Gevers de gees
telijkheid van 'achterlijkheid',
met name de 'vadsige' monni
ken. Ook zijn latere interesse
voor landbouw en veeteelt
schemert door.
De 'grand tour' is het populairst
halverwege de zeventiende
eeuw. Iedere jongeman van
goeden huize moet iets van de
wereld zien, vond men destijds.
Daniël Theodoor Gevers komt
voort uit de Rotterdamse 'up
per ten'. Zijn vader is gemeen
tesecretaris en schepen van
Schieland. Daan krijgt een ge
degen opvoeding. „Als jongetje
van 8 moet hij naar kostschool
in Zuid-Frankrijk, waar hij op
een Benedictijner college on
derricht krijgt in Frans, Engels,
Latijn, Italiaans, dansen, musi
ceren en tekenen zegt Carl
Nix. Uit de aquarellen die Ge
vers vervaardigt voor zijn 'voor
lezingen' spreekt zijn talent. De
kunstwerken beschikken alle
over diepte.
Op het moment dat Daniël Ge
vers met zijn doeken het land
rond trekt, zo'n acht jaar na zijn
'grand tour', is hij landedel
man. Hij raakt gefascineerd
door typisch Hollandse proble
men als landbouw en waterke
ring en alles wat daarmee sa
menhangt. Koning Willem I
maakt daar gebruik van en
stuurt hem naar het Franse
Gascogne om te onderzoeken
hoe daar de duinen worden
vastgehouden en tot vrucht
baarheid gebracht.
In 1830, wanneer de Belgische
opstand uitbreekt, trekt hij als
kapitein van de Haagse schutte
rij ten strijde. Ook deze ervaring
legt Gevers vast in tekeningen,
die eveneens op de expositie
'Begeerig naar nieuwe tafree
len' zijn te zien. In 1838 wordt
hij lid van de Tweede Kamer,
wat hij bijna twintig jaar zal
blijven. Later is hij zelfs korte
tijd minister van Buitenlandse
Zaken. Maar als zijn belangrijk
ste wapenfeit geldt de inpolde
ring van het Haarlemmermeer
waaraan Gevers leiding geeft.
Het praalgraf van jonkheer mr.
Daniël Theodore Gevers van
Endegeest - hij stierf op 27 juli
1877 - is nog altijd te bezoeken
op de begraafplaats bij het
Groene Kerkje in Oegstgeest.
Zijn echtgenote, freule Hansje
Deutz van Assendelft, liet er een
weldadig gebeeldhouwd monu
ment voor maken.
Als het aan Carl Nix ligt, mag
Daan Gevers nog lang niet in
vergetelheid verzinken. „Zo'n
welbespraakte man, die alles
wist van landbouw en inpolde
ring, die minister was en cura
tor van de Leidse universiteit,
die reisde, zijn talen sprak en
goed kon tekenen, die met de
schutterij ten strijde trok... Zo'n
erudiete man verdient toch een
serieuze biografie? Over zijn le
ven is zoveel boeiends te vertel
len. Als een man als Geert Mak
daar nou eens éven voor gaat
zitten..."
'Begeerig naar nieuwe tafree
len - De grand tour van jhr.
D.T. Gevers van Endegeest', tot
20 maart, di-vr 10.00-17.00
uur, za en zo 11.00-17.00 uur,
Atlas van Stolk, Museum Het
Schielandshuis, Korte Hoog
straat 31, Rotterdam.
Jonkheer Daniël Theodore Gevers van Endegeest (1793-1877) als mi
nister van buitenlandse zaken, geschilderd door Johann Georg
Schwartze in ongeveer 1858. Foto: GPD/Atlas van Stolk
