Een rottende vuilnisbelt
Wederopbouw van avondland rond Indische Oceaan zal jaren duren
Reportage
Het gebied rond de Indische
Oceaan is veranderd in een
rottende vuilnisbelt. De
wederopbouw van dit
avondland zal jaren kosten, zo
er al een toekomst is voor deze
ontwikkelingsgebieden. „Alleen
menselijkheid kan ons redden."
door Dick Hofland
De legende van de prinses op het
schip vertelt hoe duizend jaar
geleden de koning zijn oudste
dochter uitzwaaide in de haven van Co
lombo, de hoofdstad van Sri Lanka. Lut
tele minuten later was het schip alweer
terug. De bemanning vertelde dat ze niet
wist wat hen was overkomen. Een enor
me golf had het schip opgetild, rond het
hele eiland gesleurd en iedereen heel
huids neergezet op de plaats waar ze wa
ren vertrokken.
„Het was een voorteken, maar we hebben
het niet willen zien", zeggen de Srilanka-
nen nu, twee weken na de tsunami. Deze
keer waren de golven minder mild. Zoals
in Hambantota, een plaatsje in het zuid
oosten. Het ligt laag en de zee had er vrij
spel op die 26e december. In weinig meer
dan een seconde waren duizend mensen
dood.
De toegangsweg werd weggeslagen en
twee dagen later begon het onophoude
lijk te regenen. Geen hulptransport kan er
komen, zelfs een helikopter niet. Nie
mand weet hoe het met de bevolking is,
of ze nog eten en drinken hebben, of er
ziekten zijn uitgebroken, of ze hun doden
hebben kunnen begraven.
Dit is het avondland waarin het gebied
rond de Indische Oceaan is veranderd.
Het is verworden tot een vuilnisbelt waar
de mensen die er nog op leven slechts
een vage hoop op een toekomst hebben.
Ze waren in goeden doen, het echtpaar
dat nu iedere voorbijganger aanspreekt
en vraagt vooral te komen kijken in hun
verwoeste huis. Verder zitten ze daar
maar, niet wetend wat ze moeten doen.
Niets hebben ze meer, geen kinderen,
geen bestaan. Om hen heen zijn jongeren
voorzichtig begonnen de puinhopen op
te ruimen.
Er komt een eerste truck met hulpgoede
ren aan. Enkele Hongaarse artsen nemen
een kijkje. Ze hebben een flinke voorraad
vaccinaties tegen tyfus bij zich en probe
ren zo veel mogelijk mensen te verzame
len voor een winkeltje dat nog wat Coke,
Sprite en een paar koekjes in blik heeft
staan. Niemand vertrekt een spier als ze
hun prik krijgen.
Trein
Dertig kilometer verderop, ruim een uur
rijden, hebben Oostenrijkse brandweer
lieden de leiding genomen bij werkzaam
heden die de spoorlijn moeten herstellen.
Hier spoelde het water een hele trein weg
en kwamen drieduizend reizigers in één
keer om het leven. „Kuck doch mal", zegt
iemand. Daar steekt nog een hand onder
het puin vandaan met een zakdoek er in.
Zo snel kwam het water, niemand had
het in de gaten.
Hadden we maar naar de dieren geluis
terd, opperen overlevenden. Werknemers
van het Yala Nationaal Park in Sri Lanka
zijn er namelijk niet in geslaagd ook maar
één dood dier te vinden. Olifanten, buf
fels, geiten en koeien, die hier allemaal
vrij kunnen rondlopen, moeten een zesde
zintuig hebben gehad dat het onheil heeft
voelen aankomen.
De twee levens
van cineast
Theo van Gogh
hoop op een toekomst hebben. Foto's: Reuters en EPA
landse Rode Kruis. „Iedereen roept om
coördinatie, maar het duurt alleen al da
gen voordat je precies weet waar welke
noodhulp moet zijn. Hoe lang heeft het
niet geduurd voordat we wisten hoe erg
het in Atjeh is? En het zal maanden duren
voor je weet waar langlopende projecten
nodig zijn en wat daarvoor moeten wor
den aangeschaft."
Toerisme
Wat wel zeker is: zonder jarenlange hulp
van de rijke landen zullen deze ontwikke
lingslanden het niet redden. Sri Lanka
heeft bij lange na niet het geld om straks
alleen al zijn vissers weer aan boten en
netten te helpen. Tot nu toe kwam er veel
belastinggeld binnen door het toerisme,
dat bovendien voor veel werkgelegenheid
zorgde bij de plaatselijke bevolking. Die
geldstroom is zeer onzeker geworden.
Van de overige inkomsten, visserij en een
klein beetje thee, kan dit land zichzelf bij
lange na niet bedruipen.
Dan zijn er nog duizenden die een bord
rijst verdienen in naaiateliers, waar ze
kleding maken voor grote westerse mer
ken als Tommy Hilfiger. Hulpverleners
opperen dat als je dit soort landen werke
lijk een toekomst wilt geven, je de lokale
bevolking beter moet betalen. Dan kan ze
niet alleen een redelijk bestaan opbou
wen onder normale omstandigheden,
maar zijn de mensen ook weerbaarder als
het tegenzit.
Dat laat onverlet dat de vloedgolf voor
een vernietiging heeft gezorgd op een.
schaal die niemand op eigen kracht te
boven kan komen. De gigantische inter
nationale hulpactie is onmisbaar en nu
die eenmaal goed op gang begint te ko
men, weten de Srilankanen niet wat hen
overkomt. Niet zozeer het geld, waar ze
zich geen voorstelling van kunnen ma
ken, maar al die mensen uit al die ver
schillende landen die het beste met hen
en hun land voor hebben, doet hen goed.
Geregeld kussen ze de hand van een arts,
hulpverlener of iemand die gewoon een
praatje met hen maakt en zich hun lot
aantrekt. Zoals de koning duizend jaar
geleden de barmhartige goden dankte dat
ze zijn dochter veilig hadden terugge
bracht en de rest van zijn leven wierook
voor hen brandde.
Kars Veling:
Geloof is ook
zoeken buiten
eigen kring
Zelfcorrigerende
terrastafel en
verlicht water
Sri Lanka is verworden tot een vuilnisbelt waar de mensen die nog leven slechts een vage
Vanuit India kwamen zelfs verhalen dat
olifanten toeristen hebben gered, die op
hun rug zaten voordat de golven zicht
baar werden. Veel Srilankanen zeggen dat
ze op tweede kerstdag hele hordes dieren
de binnenlanden in hebben zien vluch
ten. Graag geloven ze dat het bovenna
tuurlijke gaven zijn, maar meer voor de
hand ligt dat dieren seismische schokken
en geluidsgolven waarnemen die aan
mensen voorbij gaan. Toen de tsunami
op komst was, hebben olifanten waar
schijnlijk trillingen in de grond gevoeld
die mensen niet kunnen opmerken. Vo
gels verdwenen van de kust, omdat ze
zeer gevoelig zijn voor veranderingen van
druk in de atmosfeer. Ze bezitten ook een
soort intern kompas dat reageert op ver
anderingen in het magnetische veld op
aarde.
Het zou een mooi uitgangspunt kunnen
zijn voor een waarschuwingssysteem, dat
de getroffen landen willen gaan invoeren.
Alleen Sri Lanka twijfelt of dat wel zinvol
is, omdat ze de kans op nog zo'n zeldza
me ramp minimaal acht. De bevolking
vindt het best. Op een enkeling na is het
vertrouwen in de overheid eindeloos en
het gezag bijna onaantastbaar.
Dat laatste was ook het grote probleem
tijdens de eerste dagen van de ramp. De
overlevenden wisten niet beter dan dat de
overheid voor alles zorgt en daardoor
hebben miljoenen mensen dagen zitten
wachten bij de puinhopen van hun hui
zen. Niemand kwam echter de rotzooi
opruimen, niemand kwam met water en
eten, niemand kwam met medicijnen.
Menselijkheid
Het land moest zelfs drie dagen wachten
voordat mevrouw Chandrika Kumar a tun-
ga, de president van het land, zich in het
openbaar liet zien. Ach, zeggen de Sri
lankanen, ze heeft het toch gedaan, dus
wat zou je dan zeuren. Het is typerend
voor de bevolking, die zich zelden op
windt, veel vriendelijkheid uitstraalt en
blijft geloven in het goede. Ook al sijpelen
er uit diverse gebieden verhalen binnen
over groepsverkrachtingen, over leegge
roofde huizen van slachtoffers en over
mensen die lijken verkochten aan nabe
staanden.
.Alleen menselijkheid kan ons redden",
zegt de bevolking, of die nu in redelijke
welstand leeft of alles kwijt is. De ramp
lijkt het land zelfs meer te verenigen dan
ooit, nu ook de zwaar getroffen Tamils in
het noorden bereid lijken mee te helpen
aan de wederopbouw. De hulp uit het
buitenland, die onmisbaar is, wordt bijna
als een geschenk van de goden gezien.
Ook al is het maar een flesje water of een
zakje rijst.
Deze samenleving mag dan gewend zijn
aan een minimaal bestaan, zelfs hier zal
een nieuwe toekomst veel tijd kosten. Zo
die al mogelijk is met ruim 40.000 doden,
meer dan tienduizend ouders zonder kin
deren en nog eens zo'n aantal kinderen
zonder ouders. Daarna lijkt het eenvou
dig: een dak boven het hoofd, stromend
water, elektriciteit, riolering, boten en on
derwijs.
Alleen al in Sri Lanka gaat het om een
kuststrook van zeshonderd kilometer
waar alles is weggevaagd, anderhalf mil
joen daklozen, miljoenen werklozen en
honderden verwoeste scholen. „Je zou
willen dat alles in drie dagen geregeld is,
maar dat gaat natuurlijk niet", zegt Cees
Breederveld, directeur van het Neder-