John Grisham: auteur in een land dat niet lees
KUNST CULTUUR
Gergjev: 'Mijn beste tijd moet nog komen'
Biesheuvel en Hertmans oo
weg bij uitgever Meulenhof
Jeugdtheaterschool Leiden o
zoek naar nieuw jong talent
zaterdag 8 januari 2005
Superman
Foto: AP
Kevin Spacey
is Lex Luthor
hollywood - Kevin Spacey gaat
de booswicht Lex Luthor spelen
in de nieuwe Superman-film,
waarvan de opnamen op 3
maart beginnen. Eerder was be
kend gemaakt dat debuterend
acteur Brandon Routh de
hoofdrol zal spelen die in drie
Superman-films van ruim twin
tig jaar geleden de vorig jaar
overleden Christopher Reeve
wereldfaam had bezorgd. De
regie komt in handen van Bry
an Singer die eerder regisseur
was van o.m. The Usual Sus
pects, de film die Spacey zijn
eerste Oscar had opgeleverd.
De rol van Supermans vriendin
Lois Lane zal worden vertolkt
door Kate Bosworth.
Onbekend portret
Mozart ontdekt
berlijn - In een galerie in Ber
lijn is een tot dusver onbekend
portret van de componist Mo
zart gevonden. Het schilderij is
waarschijnlijk gedurende Mo-
zarts laatste verblijf in Mün-
chen rond 1790 gemaakt. Het
betreft een olieverfschilderij
van 80 bij 62 centimeter, ge
schilderd door Johann Georg
Edlinger. Volgens het museum
is het vermoedelijk het laatste
authentieke portret van de in
1791 overleden meester.
Films voor
Festival Berlijn
Amsterdam - De Nederlandse
documentaire Based on a true
story is geselecteerd voor het
55ste Internationaal Film Festi
val Berlijn. Eerder werd al be
kend dat de film Bluebird draait
tijdens het festival, dat van 10
tot en met 20 februari plaats
vindt. Based on a true story van
Walter Stokman gaat over de
overval op een Chase Manhat
tan Bank-filiaal in de wijk
Brooklyn in New York. Aan de
hand van verschillende getuige
nissen, waaronder die van
bankovervaller John Wojtowicz,
wordt de dag van de bankover
val in 1972 gereconstrueerd.
African Footprint
in Amsterdam
Amsterdam - De Zuid-Afrikaan -
se dansshow African Footprint
is vanaf 12 april te zien in Thea
ter Pepsi Stage in Amsterdam.
De voorstelling werd vijf jaar
geleden bedacht door Richard
Loring, die de diversiteit van
het Afrikaanse land wilde weer
geven. African Footprint was
eerder te zien in onder meer
Australië, Azië en Noord-Ame-
rika.
Rotterdam - Er zijn voetbalclubs
die een trainer voor een kortere
tijd vastleggen dan de tijd die
Valery Gergjev resteert als chef
dirigent van het Rotterdams
Philharmonisch Orkest. Pas in
augustus 2008 legt de Russische
maestro in Rotterdam het diri
gentenstokje neer. Na deze pe
riode blijft hij bovendien actief
bij het naar hem genoemde
Gergjev-festival. Daarom vindt
hij het tamelijk absurd over zijn
afscheid te praten, ook al werd
zijn vertrek deze week officieel
aangekondigd. „Ik heb het ge
voel dat mijn beste tijd nog
moet komen."
Valery Gergjev is in 'full swing'.
In de dirigentenkamer vindt hij
tussen de repetities van de
Achtste van Mahler tijd voor
een gesprek. Hij is bezig met de
benefiet voor de slachtoffers
van de natuurramp in Azië op
gevoerd in het Concertgebouw,
gevolgd door een tweede optre
den vandaag. Morgen reist hij
met het Rotterdams Philharmo
nisch Orkest naar Brussel voor
een optreden in het Paleis voor
de Schone Kunsten.
Het moordende schema past
bij Gergjev, de diligent die
naast zijn grote muzikale ver
mogens bekend staat om zijn
tomeloze energie. „In Rotter
dam klinkt van oudsher kritiek
dat ik er te weinig zou zijn",
zegt Gergjev. „Het punt is: dat
hoor ik ook op andere plaatsen
waar ik werk. Ik kan alleen zeg
gen dat ik aan mijn verplichtin
gen voldoe. Maar het zou niet
moeten gaan om de vraag hoe
vaak ik er ben. Ik zou een week
in Rotterdam kunnen zijn en
één concert kunnen geven. Tij
dens het Gergjev-festival prefe
reer ik er tien in tien dagen, op
tredens die allemaal op de ra
dio en deels op televisie te zien
zijn. Dat heeft impact en daar
wil ik op beoordeeld worden."
Valery Gergjev maakte in no
vember 1988 zijn debuut bij het
RPHO. Een jaar daarop werd hij
benoemd tot vaste gastdirigent
en in 1995 tot chef-dirigent. En
Gergjev haast het te zeggen: on
danks de lange verbintenis en
de kritiek over zijn afwezigheid
is hij allerminst uitgekeken op
de samenwerking. Ook al weet
het RPHO, als we sommige cri
tici moeten geloven, slechts te
excelleren als Gergjev enige da
gen op de bok staat. „Dirigeren
in Rotterdam vind ik nog even
opwindend als in de begintijd.
Het orkest is fantastisch, dyna
misch en nog altijd vol ambi
ties. We zitten in het midden
van een muzikaal verhaal. In
artistieke zin staat er veel op
stapel. En we gaan op tournee
„Dirigeren is nog even opwindend ais in het begin." Foto: WFA
naar Parijs, Brussel, Londen en
Tokio. Daar kijk ik naar uit."
Gergjev werkt tien weken per
jaar met het orkest. Wellicht is
het hem ontgaan dat het orkest
moeilijke jaren achter de rug
heeft, met een onduidelijke lei
ding bij afwezigheid van de
chef-dirigent, een vage koers en
een zakelijk directeur die vooral
manager was en conflicten eer
der op de spits dreef dan ze op
loste. Of de chef-dirigent wil het
zich niet herinneren. Sinds de
komst van zakelijk directeur Jan
Raes, nu een klein jaar geleden,
verkeert het orkest in bedui
dend rustiger vaarwater.
Als Gergjev in het openbaar al
kritiek kwijt wil, dan richt die
zich in diplomatieke bewoor
dingen vooral op het Rotter
damse gemeentebestuur. „Ik
ben lichtelijk teleurgesteld in
het operabeleid. Opera behelst
minimaal de helft van de klas
sieke muziekgeschiedenis. In
Rotterdam is het helaas nog
niet van de grond gekomen.
Terwijl er ooit een overeen
komst is getekend dat we in het
Nieuwe Luxor wonderen met
opera zouden gaan beleven.
Zonder of met mij, ik vind dat
dat nog steeds moet gebeuren."
Zijn passie voor opera kan
Gergjev in de hele wereld k
Thuis in Sint Petersburg is
sinds 1988 directeur en ch(|
rigent van het Mariinsky Tl
ter, dat als de tempel van dj
Russische opera- en balleti
tuur wordt beschouwd. Ge
is tevens vaste gastdiregem
de Metropolitan Opera in 1
York. Verder werkt hij met
grote symfonieorkesten in
wereld waaronder de New
Philharmonic, de Wiener F
harmoniker, de Royal Phill
monic en de Los Angeles S
phony.
Na afloop van de verbintei
2008 werkt hij jaarlijks twe
plaats van tien weken met
Rotterdamse orkest. In the
biedt dit perspectief om ex
tijd aan zijn operapassie te
den, maar Gergjev weet nii
het er van komt. „Ik zou gi
meer tijd besteden aan hel
leiden van jonge dirigentei
muzikanten. Ook zou ik m
tijd aan mijn gezin willen I
den. We zullen zien hoe ht
gaat lopen."
Het tiende gebod: Schrijf niets wat je zelf niet wilt lezen
door Peter Kuijt
Charlottesville - Minder zwart,
minder somber. Zo ziet de cover
van De Deal, de nieuwste thriller
van John Grisham, eruit. Voor de
rest houdt de ex-advocaat uit
Charlottesville, Virginia, zich aan
zijn Tien Geboden bij het schrij
ven van alweer een bestseller.
Gebod nummer tien: Schrijf niets
wat je zelf niet wilt lezen.
Op de middelbare school was
John Grisham maar matig in
sport. Bij honkbal stond hij in
het achterveld. Hij had een ge
middelde snelheid, gemiddelde
vangcapaciteiten, hij was eigen
lijk gemiddeld in alles. Snelle
ballen kon hij niet raken en
voor boogballen ontwikkelde
hij een ongezonde angst. Nu
heeft hij zijn eigen honkbalsta
dion voor kinderen in Charlot
tesville, Virginia. Betaald van
zijn verdiensten als topauteur.
Het liefst coacht Grisham de
hele dag jeugdige honkballers.
Maar hij houdt zich aan het ad
vies van een uitgever van jaren
terug: als je als auteur een 'big
guy' wil worden moet je ieder
jaar met een boek komen. Gris
ham: „Ik antwoordde hem:
Oké, dan word ik een grote jon
gen." Maar ooit, óóit zal hij een
grote, serieuze, volwassen, in
telligente roman over honkbal
schrijven.
Tot zo lang is er die jaarlijkse
thriller. Zijn achttiende boek
heet De Deal en ligt vanaf dins
dag in de boekhandel, met
110.000 exemplaren voor uitge
verij A.W. Bruna de hoogste
eerste oplage ooit. Van elke Gri
sham-titel worden er in Neder
land meer dan 200.000 exem
plaren verkocht. De Advocaat
van de Duivel, een van zijn eer
ste, haalde zelfs 300.000 exem
plaren.
Jaarlijks toucheert John Gris
ham ruim veertig miljoen euro
per bestseller. Toch wordt hij
nog steeds niet geaccepteerd
als schrijver. „Ik ben een heel
beroemd schrijver in een land
dat niet leest", gromde hij te
gen de Sunday Times. „Ik ver
koop te veel boeken om serieus
genomen te worden door de
critici. Ik probeer commerciële
fictie van hoog niveau te schrij
ven, maar recensenten negeren
mij. Op mijn beurt negeer ik re
censenten."
De onomstreden kampioen van
de juridische thriller werd ge
boren in Jonesboro (Arizona)
als de op een na oudste van vijf
kinderen. Grishams vader, een
ambulante constructiewerker,
liet zijn gezin vaak verhuizen
voordat hij zich vestigde in
Southaven, een voorstad van
Memphis.
John jr. liet de droom prof
honkballer te worden voor wat
die was toen zijn-team op de
middelbare school - niet in het
minst door zijn toedoen - desa
streuze nederlagen moest in
casseren. In 1977 begon hij een
rechtenstudie aan de universi
teit van Mississippi, waar hij
zich specialiseerde in het straf
recht. Vier jaar later had hij zijn
bul in handen en opende hij in
Southaven een advocatenkan
toor. Inmiddels had hij zich ook
toegelegd op civiel recht en
won hij vele zaken.
In een rechtbank hoorde Gris
ham de afschuwelijke getuige
nis van een twaalfjarig slachtof
fertje van een verkrachting. Het
inspireerde hem tot het schrij
ven van een thriller over wat er
gebeurd zou zijn als de vader
van het meisje haar verkrach
ters had vermoord. Zijn debuut
A Time To Kill verscheen in
1988. „Ik wist niet waar ik mee
bezig was", zei hij daarover vo
rig jaar. „Het is het enige boek
dat ik schreef zonder deadline
en zonder de wetenschap dat
het zou worden gepubliceerd.
Af en toe pak ik het nog eens op
en tel de beginnersfouten: te
veel lange zinnen en te bloem
rijk proza."
Hij kreeg nul op het rekest van
28 uitgeverijen, totdat het klei
ne Wyngood Press bereid bleek
vijfduizend exemplaren te
Grisham: „Ik woon op een boerderij aan de voet van een berg waar niemand me kan vinden." Foto: GPD
drukken. Een vriend van Gris
ham reed1 met een kofferbak vol
langs boekwinkels in de staat,
om het volgend voorjaar weer
veel onverkochte exemplaren
op te halen. Tegenwoordig zijn
er handelaren die voor een
Wyngood-uitgave van Gris
hams debuut duizenden dollars
vragen én krijgen.
Niet van zijn stuk gebracht door
het- geringe succes van zijn de
buut tikte Grisham stug aan
zijn tweede thriller, The Firm
(Advocaat Van De duivel), over
een briljante jonge jurist die te
rechtkomt bij een ogenschijn
lijk prestigieus kantoor in
Memphis. Terwijl Grisham alle
mogelijke moeite deed een uit
gever te vinden, bleek een kopie
van zijn manuscript rond te
slingeren in Hollywood. Film
studio Paramount bood Gris
ham 600.000 dollar voor de
filmrechten, waarop The Firm
een 'must have' werd voor de
grote uitgeverijen.
Na verkoop van The Firm sloot
Grisham zijn advocatenkan
toor. Sporadisch keerde hij nog
terug in de rechtszaal. De laat
ste zaak die hij deed was in
1996, toen hij 700.000 euro
schadevergoeding binnensleep
te voor de familie van een
spoorwegman die tussen twee
wagons was geplet. „Het was
beangstigend. Ik had toen al zes
jaar geen rechtbank meer van
binnen gezien. Ik voelde alle
ogen op mij gericht, uitermate
onprettig."
Van Grishams romans zijn er
inmiddels zeven succesvol ver
filmd, overigens niet allemaal
tot des schrijvers tevredenheid.
Zo had hij moeite met hoofd
rolspeler Denzei Washington
naast rechtenstudente Julia Ro
berts in The Pelican Brief. „In
het boek is hij een blanke man,
aan het eind was er sprake van
een soort romance tussen die
twee. In de film leek het erop
alsof Washington en Roberts el
kaar niét konden krijgen, omdat
de een zwart is en de ander
blank."
Tien geboden
Bij het schrijven houdt Grisham
zich altijd aan de Tien Geboden
voor het Schrijven van Span
nende Fictie die hij eens uit het
Amerikaanse tijdschrift Writer's
Digest knipte.
Eerste gebod: Begin met actie,
geef later pas uitleg.
Tweede gebod: Maak het de
hoofdpersoon behoorlijk lastig.
Derde gebod: Verstop de op
lossing aan het begin, onthul
die pas later.
Vierde gebod: Laat de hoofd
persoon het initiatief nemen.
Vijfde gebod: Zorg dat er voor
de hoofdpersoon iets belang
rijks op het spel staat.
Zesde gebod: Geef de hoofd
persoon weinig tijd en verkort
die tijd nogmaals.
Zevende gebod: Kies he
sonage naar wat jij kan s
ven en hij kan doen.
Achtste gebod: Weet w
heen wilt voordat je beginl
Negende gebod: Wees
hemelbestormer.
Tiende gebod: Schrijf
wat je niet zelf zou willen I
Grisham volgt deze raadi
gen naar de letter. Zijn bi
hebben altijd hetzelfde tl
jonge advocaat bindt strij
met grote machten (CIA,
fia, verzekeraars, tabaks
strie). De verhalen zitten c
tijd vol met de bekende 1
stellingen: rijk-arm,
vrouw, blank-zwart,
kwaad. Wie arm is wil ee
tuin verwerven, een rech
pen vader wil vrouw en k
gen het kwaad bescherme
Zo weinig diepgang als zi
rakters hebben, zo uitgr
ken is de auteur zelf. Van
dent Bush die zijn land i
'belachelijke oorlog' b 0
moet Grisham niets hebbi
Aan buitensporig gewei
seks bezondigt de auteur
ham zich niet. „Als Christ
ik geen smerigheid sch
Mijn vrouw werd ooit get
waarom ik zo weinig ove
schrijf. Zij antwoordde: O
heeft weinig verstand var
Dankzij mijn vrouw den
dereen nu dat ik seksuei
functioneer."
Echt literatuur schrijven k
niet en John Grisham we
zelf ook. „Maar ik ben al
voorbij het punt dat ik 1
zorgen over maak. Ik
voor mijn plezier. Ik sta 0
uur op en ga achter mijn
verwerker zitten. Het is]
niet zo zwaar als het wel 1
woon op een boerderij
voet van een berg waa
mand me kan vinden. He
mooi, het is er rustig. Ei
morgen kan ik een paa»
vreselijk huishouden
Amerikaanse literatuur,
mijn wraak."
DE ZEVENDE
HEMEL
Welke film zou iedereen
gezien moeten hebben?
Wat is het mooiste boek
ooit geschreven? Welke
muziek weet telkens
weer te ontroeren? Wat
is het mooiste kunstwerk
aller tijden? Kortom:
waarmee is kunstschilder
Fer Hakkaart uit Leiden in
de zevende hemel?
Beste cd?
„Die bestaat niet. Ik heb zo
veel muziek die ik mooi vind.
Ik heb cd's, lp's en ik neem
muziek op van de radio op
bandjes. Van oude tot heden
daagse componisten. Stravins
ky en Sjostakovitch, zijn zo
groot, zo ongelooflijk. Het zijn
hele avonturen die je hoort.
Op dit moment luister ik graag
naar John Adams. Zijn muziek
lijkt een beetje op die van Phi
lip Glass, heel verhalend. Maar
hoe mooi dat ook is, altijd, al
tijd grijp ik terug op Bach. Of
het nou iets met klavecimbel is
of het Weihnachtsoratorium.
Subliem."
Beste boek?
„Ik ben vorig jaar in Napels en
omgeving geweest. Inclusief
een hele dag in Pompei', van 's
ochtends vroeg tot 's avonds
laat. Schitterende fresco's en
mozaïeken. Daar ben ik nu
heel veel over aan het lezen.
Van een thriller als 'Pompéi'
van Robert Harris tot allerlei
kunst- en geschiedenisboeken
over dat onderwerp. Ik ben so
wieso enorm geïnteresseerd in
de oudheid. 'De Bello Gallico'
van Caesar is prachtig om te
lezen. Maar het laatste boek
dat ik heb gelezen is 'Mijn klei
ne vriend' van Donna Tartt.
Heel goed."
Beste film?
„Ik kijk dolgraag naar Pasolini,
Fellini, Visconti, het hele Itali
aanse spul zeg maar. Van
'Mamma Roma' word ik heel
stil. 'II postino', van Radford, is
weer een heel gezellige film.
De Italiaanse cinema zit vol
drama, is vaak overtrokken.
Daar hou ik wel van. Die uiter
sten zijn ook prachtig. De per
sonen zijn katholiek, of com
munist, en dat gaat allemaal
samen."
Beste kunstwerk?
„Zelf word ik onder meer geïn
spireerd door primitieve kunst
uit Nieuw-Guinea. Verder hou
ik van de modernen onder ou
deren. Caravaggio bijvoor
beeld. En de kunst kan ook
niet zonder Beckmann. Maar
wat ik aan kunst het belang
rijkst vind, is Picasso. Hij heeft
zoveel gedaan, met een enor
me vitaliteit. Met steeds weer
die veranderingen, om de paar
jaar. Zijn werk ademt een
voud, wat natuurlijk niet bete
kent dat het eenvoudig is te
maken. Zijn techniek is gewel
dig, of het nou in etsen, litho's
of schilderijen is. Ik heb nog
niet zo lang geleden een ten
toonstelling gezien van zijn la
tere werk, na 1960. Wat een
kracht spreekt daaruit! Er is
ook geen kunstenaar die zo
veel heeft gemaakt. Sommigen
zeggen dat dat juist een nadeel
is, maar elke slechte Picasso is
nog heel goed."
tekst: Herman Joustra
foto: Mark Lamers
den haac/opd - De uittocht bij uitgeverij Meu-
lenhoff gaat door. Gisteren werd bekend dat ook
schrijver J.M.A. Biesheuvel vertrekt, al is nog niet
duidelijk wie de nieuwe uitgever van de Leidse
auteur wordt. Tevens liet de Vlaamse auteur Ste
fan Hertmans weten dat hij Meulenhoff verruilt
voor De Bezige Bij. Hertmans debuteerde in 1981
en publiceerde romans, verhalenbundels, thea
terteksten en een aantal dichtbundels.
De overstap van Hertmans (1951) is ingegeven
door de problemen bij Meulenhoff. Toen daar de
fusieplannen van uitgeversconcern PCM bekend
werden van Meulenhoff met uitgeverij Prome-
theus/Bert Bakker, verloren auteurs en mede
werkers het vertrouwen. Hoewel de fusie te elfder
ure werd afgeblazen, maakte uitgever Annette
Portegies eind vorig jaar haar vertrek naar
do bekend. Begin december vertrok schil
Charlotte Mutsaers al naar De Bezige Bij.
Hertmans zegt Meulenhoff zo lang mi 1
trouw gebleven te zijn. „De recente ontwil; 1
gen bij Meulenhoff betekenen voor mij de t
gang van een eerbiedwaardig huis en een
traditie."
Biesheuvel publiceerde ruim dertig jaar bij
lenhoff. Zijn vertrek was daar vanmorge
niet officieel bekendgemaakt. Een woordvi1
vermoedt dat correspondentie hierover noj
rechtgekomen bij Portegies, die op vakantif
vorens zij 1 februari bij Querido begint,
het lijkt me een logisch gevolg van de fusi
kelen."
leiden - Het idee voor het stuk
is er al en heeft als werktitel 'De
Nacht'. Wat nog ontbreekt zijn
acteurs en actrices, die de rol
len spelen. Daarom houdt
Jeugdtheaterschool Leiden au
dities voor deze theaterproduc
tie. De Jeugdtheaterschool
zoekt hiervoor jongeren tussen
de 15 en 22 jaar, liefst met enige
ervaring.
De uitverkorenen repeteren vier
maanden lang, elke zondag, in
tensief onder leiding van een
ervaren regisseur. Tijdens deze
spelsessies werken spelers, re
gisseur en tekstschrijvers het
stuk verder uit. Het is de bedoe
ling dat 'De Nacht' in mei zes
keer wordt gespeeld in Leiden.
De Jeugdtheaterschool pro
beert verder een tournee op po
ten te zetten, in binnen- en bui
tenland. Omdat het een inter
nationale voorstelling betreft is
de tekst in het Engels.
De Jeugdtheaterschool Leiden
probeert de vaardigheden van
jongeren op het gebied van to
neel, dans, zang en film ontwik
kelen. Zij is als eerste zelfstan
dige theaterschool voor jonge
ren aangesloten bij de V)
landelijke organisatie voo J
steducatie.
De cursussen van de Jeuj.
aterschool worden gegei
Theater Ins Blau aan de
weg, met 80 zitplaatsen,
de cursisten betekent di
gens de school een meei
de, omdat vanaf de eers)
het 'theater'-gevoel aanwi
De uitvoeringen die elk
groep maakt kunnen vr
getoond in een echt theat
voor de cursisten voll 1
vertrouwd is.
