De zeven geboden van het populisme BINNENLAND 'Voor iemand die zegt orde op zaken te stellen in Nederland liggen er geweldige kansen' dinsdag 23 november 2( irc rb< rScl ode ssen rijs. id O] ihee door Frank Hendrickx en Paul Koopman den haag - De gevestigde poli tieke orde wacht met angst en beven op een nieuwe Pim For- tuyn die de onvrede in Neder land weet te mobiliseren. Vol gens opiniepeilers liggen er twintig zetels voor het oprapen, maar wie zal er met die vette kluif aan de haal gaan? Een rou te naar succes in zeven stappen. De verkiezingen van 2007 lijken zo ver weg, maar zijn tegelijker tijd zo dichtbij. De campagne strategen breken zich er nu al het hoofd over. Over het profiel van de lijsttrekker, de verkie zingsleuze, het affiche, de meest aansprekende onderwer pen, de mediastrategie. De stra tegen wikken en wegen, over leggen, bestuderen de peilin gen, brengen de zwaktes van de tegenstander in kaart. Ze laten niets aan het toeval over. Boven al hun bespiegelingen hangt een onvoorspelbare zwarte wolk. Nog steeds is er die onvrede over de politieke elite, over 'het zootje' in Den Haag. Dat blijkt duidelijk uit meer dan een onderzoek. Nog steeds is er een vruchtbare voe dingsbodem voor een politieke outsider die la Pim Fortuyn de politieke verhoudingen op zijn kop zet. Opiniepeilers als Maurice de Hond voorzien dat een nieuwe politieke ondernemer zomaar twintig, dertig zetels kan pak ken. Zou WD-coryfee Geert Wilders daarom zijn liberale partij in de steek hebben gela ten? Volgens sommige peilin gen is hij nu al goed voor der tien zetels en daarmee op pa pier al halverwege de door braak die Fortuyn in mei 2002 realiseerde. Zouden daarom figuren als Herman Heinsbroek, misdaad verslaggever Peter R. de Vries, Hilbrand Nawijn, de Rotter damse politicus Pastoors en oud Philips-bestuurder Roel Pieper hun kansen afwegen? Het wordt straks nog dringen op de kiezersmarkt, waarbij de centrale vraag is: wie maakt de meeste kans en waarom? Aan de hand van gesprekken met een socioloog, een histori cus, een spindoctor en een opi niepeiler komen we tot een handleiding in zeven stappen. Zeven geboden, zo u wilt, waar aan een nieuwe outsider moet voldoen wil hij massa's kiezers kunnen verleiden. 1. HOU VAN DE CAMERA Het kan allemaal: een opinie stuk in de krant, een lang radio interview, een bijdetijds weblog op internet. Leuk, maar niet meer dan dat. Uiteindelijk zijn er maar drie woorden van be lang voor de politieke buiten staander met ambitie: televisie, televisie, televisie. „Een politicus moet met een soap-achtige frequentie op de buis verschijnen", zegt Dick Pels, hoogleraar sociologie. „Hij moet een televisievriend wor- ,den, iemand je elke dag tegen komt, die je wilt volgen." Pim Fortuyn bereikte de status van televisievriend toen men sen hem liefdevol Pimmetje gingen noemen. „Fortuyn wist dankzij de televisie uit te groei en tot ónze homo", zegt Pels. „Hij werd een idool dat deel uit maakte van onze celebrity-cul- tuur." Kay van de Linde, voormalig campagnestrateeg van Pim For tuyn bij Leefbaar Nederland beaamt dat. „Fortuyn werd dankzij zijn narcisme en passie voortdurend voor de camera's gevraagd. Al heel snel konden wij zelf bepalen waar we wel en Waar moet een nieuwe leider aan voldoen om massa's kiezers aan zich te binden? Illustratie: GPD niet aan meededen. Het gaf hem een eigen podium." Opiniepeiler Martijn Lampert, onderzoeksdirecteur bij het bu reau Motivaction stelt vast: „De commerciële televisie is voor het overgrote deel van de bur gerij bijna de enige blik op de wereld. De nieuwe populist moet daarom een televisieper soonlijkheid zijn. Hij moet wil len uitgroeien tot een beeldi coon." 2. KOM MET EEN VISIE Een populistisch politicus moet laten zien dat hij een visie heeft op de toekomst van het land. Die moet tot uiting komen in een beperkt aantal, heel helder geformuleerde programma punten, oordeelt Pels. „Iemand als Wilders kan niet volstaan met een radicaal anti-islam programma. Hij moet zich pre senteren als de kandidaat van een neoconservatieve bewe ging, die veel overeenkomsten vertoont met het fortuynisme." Het vreemdelingenthema ligt voor de hand, maar het is twij felachtig of er na het strikte be leid van de regering Balkenende II nog grote groepen kiezers mee te winnen zijn. Op links ligt volgens Pels het thema van het 'graaien' aan de top van de samenleving braak. „Tijdens zo'n demonstratie op het mu seumplein merkje dat daar een enorme weerzin tegen bestaat, maar de PvdA gaat er heel voor zichtig mee om." „Mensen verlangen ook politie ke visie", zegt Martijn Lampert. „Dus ik zou adviseren, pak een thema op en liefst iets dat nog niet door de gevestigde partijen wordt onderkend." Fortuyn had het op dat punt overigens makkelijk, tekent hij aan. „Het hele integratievraag stuk werd door de gevestigde partijen indertijd scheef belicht. Daar valt nu minder eer mee te behalen. Melkert was voor For tuyn een makkie, maar Wouter Bos is al een veel geduchter te genstander. De volgende ver kiezingen zullen waarschijnlijk meer over sociaal-economische thema's dan over asielzoekers gaan." 3. TOON EMOTIE De politicus van de toekomst is geen grijze gehaktbal. Hij laat zijn hart en zijn buik spreken. Volgens coach Willem Jan van de Wetering snakt Nederland naar een politicus die met emo tie optreedt, een - wat hij noemt - 'type vier'. „Fortuyn was ook een type vier: iemand die vanuit emotie en compassie handelt. Sinds de Tweede Wereldoorlog maken in de Nederlandse politiek ratio nele types de dienst uit, maar die tijd hebben we gehad. Er is een enorme behoefte aan ge voel, dat zag je ook aan de na tionale rouw bij de dood van André Hazes. Probleem is wel dat een type vier meestal niets te zoeken heeft in de politiek." Pim Fortuyn is de maatstaf ge worden voor de politieke outsi der, maar hoogleraar politieke geschiedenis Henk te Velde meent dat de nieuwe politicus vooral iets eigens moet hebben. „We denken nu meteen aan Fortuyn-achtige types, maar ie mand als Van Buitenen had bij de Europese verkiezingen suc ces omdat hij integer over kwam, niet omdat hij zo'n cha rismatisch figuur is. Fortuyn heeft wel aangetoond dat één persoon het verschil kan ma ken. Het is niet meer nodig om deel uit te maken van een par tij." Kay van de Linde voorspelt dat 'persoonlijkheid' de doorslag gaat geven. „De vent maakt de tent, niet andersom. Kijk naar Wouter Bos, die haalt op zijn persoonlijk conto wel twintig zetels voor de PvdA terug. Dat succes is echt niet toe te schrij ven aan een andere politieke koers." Dick Pels formuleert het nog iets anders. „Wees authentiek. Als dat niet kan: spéél dan dat je authentiek bent." Op dat ge bied heeft PvdA'er Wouter Bos hem nog niet overtuigd. „Soms zie je hem zo raar kijken. Dan denk je: meent ie het wel?" 4. GEDRAAG JE EXCENTRIEK In mei 2002 viel het Nederland volk massaal voor een homo in krijtstreeppak die zich in een Bentley liet vervoeren, dikke Hajenius-sigaren rookte en er geen geheim van maakte dat hij darkrooms bezocht. Een beetje excentriciteit kan geen kwaad, is de conclusie die alle advi seurs trekken. Bovendien: het helpt weer bij televisie-optre dens, zie gebod nummer 1. In een excentrieke persoonlijk heid kunnen mensen zichzelf herkennen omdat zij zichzelf daarin uitvergroot zien, meent Martijn Lampert. „De meeste burgers hebben geen stabiele identiteit meer; ze combineren allerlei stijlen. Gevolg is dat steeds meer burgers hun keu zen, ook bij verkiezingen, nogal intuïtief bepalen. Een succesvol politicus moet daarom een boeiende persoonlijkheid zijn die meerdere aspecten in zich zelf verenigt." Coach Van de Wetering wrijft zich in de handen: „Leg je ziel op tafel, maak je onkwetsbaar door je kwetsbaarheid te tonen. Daar houden mensen van. Als je opvalt door je kleding, je au to, je gedrag, dan is dat abso luut een pre. Wilders komt op dat punt met zijn witte kuif, zijn kleding en zijn Audi-sportwa- gen een heel eind." Dick Pels denkt dat het lef van Wilders wel zal aanspreken, 'al is hij nog moeilijk in te schat ten'. „Ook iemand als Herman Heinsbroek heeft televisiechar me. Hij heeft de uitstraling van een bohémien. Daar kunnen Nederlanders zich mee identifi- 5. ZEG WAT MEN DENKT Veel mensen hebben het ge voel dat zij te weinig grip op hun leven hebben. De dreiging van terrorisme, het verhuizen van werkgelegenheid naar Azië en andere mondiale ontwikke lingen zoals milieuvervuiling en de recessie: het zijn allemaal ontwikkelingen waaraan nie mand zich kan onttrekken en waarop tegelijkertijd amper in vloed kan worden uitgeoefend. Om aan die frustratie het hoofd te bieden, moet de nieuwe lei der de indruk wekken dat hij orde op zaken stelt. Willem Jan van de Wetering: „Nederlan ders zijn de gedoogcultuur zat. We hebben het gevoel dat er iets gered moet worden en veel mensen voelen zich ten aan zien van criminaliteit, werk loosheid, migratie en files machteloos. Kun je geloof waardig de boodschap over het voetlicht brengen dat je zaken bij de kop pakt, dan zit je goed. De vraag of je recept ook werkt is veel minder belangrijk." Kay van de Linde verwijst naar de succesvolle campagne van de New-Yorkse burgemeester Rudolph Giuliani, die hij per soonlijk adviseerde. „Giuliani zei: ik heb verstand van crimi naliteit, ik ga deze stad veiliger maken, daar kunt u mij op af rekenen. Fortuyn had dat ook over zich: zijn centrale bood schap was dat het land verziekt wordt en dat hij daar iets aan ging doen, en dat op een bijna missionaire manier!" Opiniepeiler Martijn Lampert: „Mensen voelen zich in hun grieven en problemen niet er kend. De onvrede die zorgde voor de doorbraak van Fortuyn is nog steeds niet weggeno men, integendeel zelfs. Tegelij kertijd is de betrokkenheid bij de politiek sinds 1997 enorm toegenomen. Dat biedt gewel dige kansen voor iemand die zegt dat hij orde op zaken stelt". 6. SCHRIJF EEN BOEK Frits Bolkestein deed het, Ed van Thijn deed het, Joop den Uyl en ook Pim Fortuyn. Door een boek te publiceren, liefst in het jaar voor de verkiezingen, wordt een politicus automa tisch auteur, met het bijbeho rende aura van belezenheid en diepgang. bouwing bij zijn boek zat bleek ook helemaal niet 11 "J Het werd uiteindelijk zeil er| kracht! Het boek van Foit werd veel beter gelezen d m<r1 het campagnemateriaal '0S .c andere lijsttrekkers bij elllte 11 Historicus Henk te Velde ve.2 dat serieuze denkbeeldei13111 ontbeerlijk zijn. „Het vol: vor niet om een bekende Nei jf" ders met een leuze te zijn heeft Emile Ratelband wt wezen." w Dick Pels verwacht dat hi schrijven van een boek sl kan geven aan de politiel nieuwkomer. Bovendien Cl" de uitgelezen mogelij khf abstracte politieke ideeë Bi! nadrukkelijk te verbindei persoonlijke drijfveren, z ook Fortuyn deed in zijn document annex partijpime gramma. f>esf „Er is behoefte aan idole; en F ideeën. Mensen willen g( naPj tionele, berekenende typ maar politici die uit eeni00n lijke overtuiging werken. misschien vreemd, maat 0._, mand als Wilders komt 0 gebied overtuigender ov a Wouter Bos." löeJ an d 7. RUZIE KAN GEEN KW Fortuyn kreeg van Kay vi üe Linde het advies ruzie te met de media. Ook zond |f©| advies, vermoedt Van de had Fortuyn wel zijn kor de krib gegooid. Hij weel varing: campagne voereiEN oorlog voeren. ,en?F „Het gaat er uiteindelijk e n' ning van de berg te word r moet respect en een pla; 001 tafel opeisen. Mensen ki w onbewust voor politici d i s'F gen een stootje kunnen, neergeslagen worden en nder Daa opstaan.' Martijn Lampert: „De mi burgerij stemt graag op e held: iemand die lang he streden tegen de verdrul1 eer en als overwinnaar uit d gekomen. We leven nu ii B( tijdperk van strijd. Er is r leen meer strijd in de sar ving, maar ook in de pol Willem Jan van de Weter 11 viseert: „Durf ruzie te m y?Lrü Daar houden we inmidd 1 ter I Om die reden zijn de To ook zo populair. Die heb aan alle conventies. Dat %ez zich wel bijzonder, we zi graag onconventionele 1 e in een calvinistische omj j^1 F ™S" nva ienre Isjen Herman Heinsbroek. Foto: Ton Kastermans Roel Piepefs. Foto: United Photos de Boer Hilbrand Nawijn. Foto: ANP Geert Wilders. Foto: Reuters Peter R. de Vries. Foto: GPD gel van iiern

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2004 | | pagina 6