'Mans genoeg' - met
dank aan de buurvrouw
KUNST CULTUUR
Wilminks liefde voor het gewone leven
Bloederige beelden
NUHR en Wim Hels
winnen cabaretprijze:
De worstelpartijen van
Fréderique Spigt met haar gasten
dinsdag 21 SEPTEMBER 20(
De documentaire over Wilmink van Dirk-Jan Roeleven is ot
expositie te bezichtigen. Foto: GPD
Huub van der Lubbe. Foto: GPD
De Dijk
ontwaakt
amsterdam - De Nederlandse
band De Dijk gaat weer optre
den. De formatie is, na een af
wezigheid van meer dan een
jaar, op 23 januari volgend jaar
te zien in Ahoy" in Rotterdam.
De voorverkoop voor het con
cert begint zaterdag. Na het
concert gaat De Dijk zich rich
ten op een nieuwe cd. Vanaf
eind mei volgend jaar wordt er
weer gespeeld. De band is be
kend van nummers als 'Als ze
er niet is' en 'Binnen zonder
kloppen'. De Dijk bestaat 23
jaar. Het is de tweede keer dat
de band een 'sabbatical' jaar
heeft genofnen. Deze periode
werd benut om even de aan
dacht op andere zaken te rich
ten en nieuwe inspiratiebron
nen aan te boren. Zanger Huub
van der Lubbe stond bijvoor
beeld in het theater met een li
terair programma.
Slam Poetry in
het LAKtheater
leiden - Slam Poetry heet de
nieuwe rage in Nederland, ge
dichten voordragen uit het
hoofd. Vaak gaat het om rap
achtige gedichten die in hoog
tempo over het publiek worden
uitgestort. Het LAKtheater orga
niseert op haar foyeravonden
Café Favoriet een competitie
voor slamdichters uit de regio.
De voorrondes zijn op 12 okto
ber, 2 november en 16 novem
ber. De finale is op 30 novem
ber. Per voorronde mogen vijf
dichters hun act opvoeren.
Twee daarvan gaan telkens
door naai' de finale. De avon
den beginnen om 20.30 uur. Op
dinsdag 28 september is er om
die tijd alvast een voorproefje.
Inschrijven voor
GP Zuid-Holland
leiden - De Zuid-Hollandse
Popunie stelt vanaf vandaag de
inschrijving open voor deelna
me aan de voorronde van de
Grote Prijs van Zuid-Holland.
Er zijn vier verschillende cate
gorieën: bands, hip-hop, sin
ger/songwriter en dance. In
schrijfformulieren zijn verkrijg
baar bij podia, platenzaken en
bibliotheken. De inschrijving
staat open tot 19 november. De
winnaar van de GP Zuid-Hol
land doet mee aan de landelijke
finale.
DSS speelt
op aanvraag
aarlanderveen - Het fanfare
orkest DSS geeft op 19 februari
2005 weer een Wensconcert,-
het achtste in successie. Lief
hebbers en luisteraars kunnen
voor 1 oktober een verzoekje
indienen dat DSS (mogelijker
wijs) gaat spelen. De muziek
stijlen lopen uiteen van pop
naar musical naar licht klassiek.
De indieners worden door DSS
te zijner tijd uitgenodigd voor
het Wensconcert. Het adres:
Van de Windhof 26, 2445 AX
Aarlanderveen.
Letterkundig Museum wijdt expositie aan vorig jaar overleden dichter/schrijver
door Jan-Hendrik Bakker
den haag - Vele bekende na
men ontbraken bij de opening
van de tentoonstelling die het
Letterkundig Museum wijdt
aan tekstschrijver en dichter
Willem Wilmink. Joost Prinsen,
Aart Staartjes, Wieteke van
Dort, Herman van Veen, Edwin
Rutte hadden bezigheden el
ders. Maar anderen waren er
wel. Herman Finkers, Arthur
Japin, Karei Eykman. Mensen
die schatplichtig waren aan een
van Nederlands actiefste tekst
schrijvers.
Wat is het verschil tussen een
tekstschrijver en een schrijver?
Rare vr/iag want beide zijn na
tuurlijk schrijvers van tekst.
Toch is er een onderscheid.
Schrijvers zijn doorgaans per
soonlijkheden die, wanneer ze
succesvol zijn, veel in de publi
citeit staan. Tekstschrijvers
daarentegen leiden een leven
achter de coulissen. Natuurlijk,
ze drinken een goed glas bier
met hun vrienden, hebben
vrouw en kinderen, maar op de
televisie komen ze zelden.
Samen met Lennaert Nijgh was
Willem Wilmink zo'n auteur.
Bekend en geliefd in kleine
kring, voor het grote publiek
niet meer dan een naam. En
toch kent iedereen Wilminks
teksten: 'Deze vuist op deze
vuist', het openingslied van De
Film van Ome Willem met het
bekende broodje poep, 'De ou
de school', 'Hilversum 3''Den
Haag, Den Haag' (de weduwe
van Indië) en 'Frekie'.
Willem Wilmink (1936) over
leed vorig jaar. Het zal ten dele
aan de nieuwsluwte van die zo
mer gelegen hebben, maar het
was alsof de media zich plotse
ling realiseerden dat Wilmink
de schrijver was van liedjes en
gedichten die het leven in Ne
derland de afgelopen decennia
mooier gemaakt hebben. Zijn
dood kreeg plotseling veel aan
dacht. Het videofragment waar
in Wilmink zijn gedicht 'Achter
langs' voorleest, over het gewo
ne, niet-officiële leven in de ste
den, gezien vanuit de trein, zal
de komende decennia nog wel
enkele keren opduiken. Afgelo
pen week zond de NPS een do
cumentaire over Wilmink uit
die aan de postume roem van
de dichter verder bij zal dragen.
De documentaire is ook op de
expositie te bezichtigen.
Wilmink is de dichter, die ge
tuigde van een groot verlangen
naar de geborgenheid van het
gewone leven. Hij deed dat
vormvast en trefzeker, spelend
met eenvoudig sentiment en
echte ontroering, een moderne
nakomeling van Theo Thijssen.
Dat de expositie over Wilminks
werk en leven al in de titel sa
menvat waarom het gaat bij de
ze zachtaardige, maar ook neu
rotische man, is tekenend.
De kem van zijn werk draait om
die geborgenheid. 'Van Java-
straat tot Javastraat' is de route
die Wilminks leven beschreven
heeft, letterlijk maar ook over
drachtelijk. Wilmink werd ge
boren in de Javastraat te En
schede en keerde er in 1991 te
rug, waar hij ging wonen, niet
ver van de oude school, het ge
lijknamige liedje dat hij schreef
voor Don Quishocking. De ex
positie heeft een kleine ruimte
speciaal gewijd aan die school,
compleet met de schoolplaat
van Goejanverwellesluis.
Tussen Javastraat en Javastraat
ligt een creatieve loopbaan,
waarin het gewone leven van de
straat centraal stond. Wilmink
is direct na zijn studie Neder
lands in Amsterdam weten
schappelijk medewerker aan de
universiteit geworden. Dat
bracht hem in een moeilijke
positie, want hij hield meer van
taal en literatuur dan van verga
deren en begin jaren zestig
kwam dat juist in de mode.
De jonge Wilmink haalde tij
dens colleges liever zijn trek-
harmonica te voorschijn (toen
nog een instrument met weinig
aanzien) om liederen te zingen.
In die tijd ontstaat zijn samen
werking met Herman van Veen,
Don Quishocking, het Schrij
verscollectief, verantwoordelijk
voor teksten van de Stratema-
kersopzee-show, J.J. de Bom,
Het Klokhuis et cetera. Hij pu
bliceert ook enkele (kinder)boe
ken. In 1977 loopt zijn huwelijk
stuk, een breuk die ook in een
ander opzicht een nieuw leven
zal inleiden want hij besluit
daarna volledig van de pen te
gaan leven. Met zijn tweede
vrouw Wobke verlaat hij Am
sterdam, waarover hij nog een
liedje vol schuldgevoelens heeft
geschreven..
De expositie in het Letterkun
dig Museum is bijzonder aardig
ingericht rond Wilminks eigen
thema's: de kroeg, de school,
Enschede en kathedralen. Dat
laatste is een opmerkelijke lief
de geweest van deze socialis-
tenzoon. Wilmink was dol op
kerkelijke gebouwen. In 1952
organiseerde hij al een fiets
tocht door het Twentse land
langs kerken. Later zou hij vaak
de kathedraal van Den Bosch
bezoeken en er is een foto
waarop het echtpaar Wilmink
met het echtpaar Finkers een
biertje drinkt in het café tegen
over de kathedraal van
Chartres. Want dat moest wel
van Wilmink, cultuur met een
biertje (en voor de kinderen pa
tat). Overigens placht de dich
ter ter ontspanning en met veel
plezier de gulden snede te bere
kenen van middeleeuwse ka
thedralen.
Over die liefde voor de middel
eeuwen gaat een van de beste
bijdragen in het aan Wilmink
gewijde en gisteren uitgekomen
Schrijversprentenboek. Ze is
van de mediëvist W.P. Gerrit
sen, die vertelt over zijn samen
werking met Wilmink bij de
vertaling het Brandaan-lied en
de Carmina Burana. Uit dat
stuk wordt duidelijk hoezeer de
kracht van Wilmink lag in de
combinatie van groot vakman
schap en een poëtische/humo
ristische kijk op het gewone le
ven.
'Willem Wilmink, van Java
straat tot Javastraat' - Letter
kundig Museum. Tot 10 april.
Open di-vr. 10-17 uur, za-zo
vanaf 12 uur. Bij uitgeverij
Prometheus verscheen giste
ren Het Schrijversprenten
boek over Willem Wilmink.
Prijs: Euro 19,95.
beeldende kunst recensie
Bernadette van der Goes
Expositie: Foto's uit eigen bezit, een
selectie uit het werk van Mare de Haan,
Wim Lamboo en Teun Voeten. Te zien:
t/m 28/11, di t/m vrij 10-17 uur, za en zo
12-17 uur, 4 oktober 10-12 uur. Stedelijk
Museum De Lakenhal, Oude Singel 28-
32, Leiden.
Fotografen Mare de Haan, Wim
Lamboo en Teun Voeten heb
ben weinig met elkaar gemeen.
Behalve dan dat zij uit Leiden
afkomstig zijn en een aantal
van hun foto's onlangs door
Stedelijk Museum De Lakenhal
is verworven. In de drie kabi
netjes op de benedenverdie
ping is hun werk tentoonge
steld. Het verzamelen van foto's
is 'in'. En het is interessant te
merken dat ook De Lakenhal
deze trend niet aan zich voorbij
laat gaan.
Sommige foto's hebben een di
recte relatie met Leiden. Zo
maakte Wim Lamboo in de ja
ren tachtig een serie over het
voormalige slachthuis aan de
Pasteurstraat. Hoewel niet zo
zeer het gebouw in beeld is ge
bracht, maar meer het gebruik
daarvan. In een reportage over
een islamitische rituele slach
ting zien we hoe schapen bijeen
worden gedreven en hoe ze na
het slachten levenloos aan de
muur hangen uit te lekken. Het
zijn bloederige, afschrikwek
kende beelden.
In een andere serie heeft Lam
boo Hongaarse kunstenaars ge
portretteerd. En het opvallende
is dat hier, in tegenstelling tot
bij de foto's van het slachthuis,
juist de omgeving waar de kun
stenaars leven centraal staat.
Lamboo heeft dit keer veel aan
dacht voor de huizen en straten
die als achtergrond dienen.
Vaak zijn de bijbehorende kun
stenaars zo klein afgebeeld dat
ze nog maar nauwelijks zijn te
herkennen.
In het werk van Teun Voeten
staat daarentegen de mens cen
traal. Hij reisde naar Afghanis
tan en fotografeerde wat oorlog
met mensen doet. We zien kin
deren in een vluchtelingen
kamp die verlegen en wantrou
wend in de camera kijken, het
uitdelen van voedsel aan oor
logsweduwen, een oude man
op straat tussen de puinhopen
van wat eens zijn woonwijk
was. Mensen die het ergste
hebben meegemaakt en in gro
te onzekerheid leven.
De foto's van Mare de Haan be
horen tot een heel andere cate
gorie. Ook hij legde treurige
beelden vast, maar niet van
mensen. In opdracht van De
Lakenhal fotografeerde hij het
lot van een gebouw. Namelijk
de voormalige textielfabriek aan
de Oude Singel, het zogenoem
de Scheltemacomplex, gelegen
op een steenworp afstand van
het museum. Jarenlang heeft
het leeg gestaan en zou het zijn
vervallen tot een ruïne als het
niet op tijd was gerestaureerd.
De Haan fotografeerde de de
plorabele toestand waarin het
verkeerde: de doorgezakte vloe
ren, ingestorte daken, gebroken
ruiten en met planten begroei
de regenpijpen. Evenals de fo
to's van Lamboo en Voeten zijn
het unieke documenten. Mis
schien hebben de drie fotogra
fen dan toch iets met elkaar ge
meen. Namelijk het gevoel om
datgene uit de werkelijkheid op
te pikken dat later wordt gezien
als een treffend tijdsbeeld.
door Louis du Moulin
Rotterdam - Paniek kan soms
prachtresultaten opleveren. Zo
als de muziekdocumentaire
'Mans Genoeg' over Fré Spigt
van Sonia Herman Dolz. Tot
stand gekomen als een last mi-
nute-oplossing, nadat De Zange
res ten einde raad bij haar buur
vrouw de cineaste had aange
klopt.
Frédérique Spigt (47) dacht het
eindelijk helemaal voor elkaar
te hebben. Een interessant al
bumconcept, de medewerking
daarvoor van een hele rits dier
bare vakbroeders- en zusters,
een geïnteresseerde nieuwe
platenmaatschappij en ook een
regisseur om de opnamen op
film vast te leggen.
Maar dat laatste deel van de
puzzel bleek niet te kloppen.
Het goede gevoel over de be
oogde samenwerking ontbrak,
merkte de Rotterdamse zange
res in tweede instantie. En toen
zat ze klem, want alles en ieder
een was al 'besteld', schuiven
met de poppetjes en het mate
rieel was niet meer mogelijk.
Met de handen in het haar is
Spigt toen maar naar haar
buurvrouw Sonia Herman Dolz
gestapt. „Ik wist wel dat Sonia
films maakte, maar kende haar
werk eigenlijk niet zo goed. Bo
vendien hadden we in de twee
jaar dat we al naast elkaar
woonden nauwelijks contact
gezocht. 'Je moet me helpen',
heb ik haar gesmeekt. Ik was
-echt de wanhoop nabij."
Gelukkig voor Spigt trof ze bij
Herman Dolz (41) direct een
gewillig oor. Herman Dolz: „Ik
was zeker niet op de hoogte van
waar Fré mee bezig was. Heel
vroeger, toen ik zestien was,
heb ik wel eens naar die eerste
band van haar, I've Got The
Bullets, geluisterd. Dat was het
eigenlijk. Alhoewel, ik kan me
herinneren dat ik haar een keer
op de radio hoorde zingen ter
wijl ik bij de garage wilde weg
Frederique Spigt: „Toen zij zei dat ze het wel wilde doen voelde ik plotseling alle engelen op mijn hoofd piesen. Nu heb ik echt een buur
vrouw." Foto: GPD
rijden. Vond ik zo mooi dat ik
ben blijven zitten totdat dat he
le programma met haar was af
gelopen."
Vaag wederzijds respect moet
het zijn geweest waardoor het
meteen klikte. „Als je al denkt
dat iemand sympathiek is, ge
loof je ook graag dat die per
soon goede dingen maakt",
zegt Herman Dolz aan de keu
kentafel waar de eerste vonken
spetterden. Terwijl Spigt over
dat bliksemverbond roept:
„Toen zij zei dat ze het wel wil
de doen voelde ik plotseling alle
engelen op mijn hoofd piesen.
Nou heb ik echt een buur
vrouw, wist ik, jezus wat gewel
dig voelde dat."
Wat Fré al had uitgedokterd en
georganiseerd was de samen
komst in etappes met een pelo,-
ton eigen helden annex vrien
den/vriendinnen (onder wie
Barry Hay, Liesbeth List, Huub
van der Lubbe, Sarah Bettens,
Katja Schuurman, Daniël Lo-
hues, Tim 'Di-rect' Akkerman,
Tessa Boomkamp). Met als doel
een reeks duetten, in het Ne
derlands en Engels, opgeno
men in een warme huiskamer
sfeer ten behoeve van een al
bum en een dvd waarmee ze
eindelijk eens een breed pu
bliek zou bereiken.
Haai' mazzel op de valreep -
'Nadat ik bijna had besloten de
handdoek in de ring te gooien
en als hoefsmid verder te gaan'
- was niet alleen dat Herman
Dolz dat ambitieuze strijdplan
zag zitten en zich vrij kon ma
ken. Maar ook dat die reddende
engel in no time ook nog voor
een perfecte locatie en de nodi
ge financiën kon zorgen.
„Door te kiezen voor een echte
documentaire, het in beeld
brengen van het psychologi
sche proces in plaats van alleen
maar het weergeven van een
aantal duetten, was er de moge
lijkheid om de televisie erbij te
betrekken", verduidelijkt Her
man Dolz. „Ik heb het eerst ge
beld met Cees van Ede van Het
Uur Van De Wolf, die altijd het
volste vertrouwen in mijn pro
jecten heeft gehad, zoals recen
telijk nog 'The Master And His
Pupil' over Valeri Gergjev."
Van Ede zei onmiddellijk ja.
„Waarna ik meer mensen ben
gaan benaderen, steeds met het
verzoek om vrij kleine bedra
gen. Want vraag je 500.000 eu
ro, dan gaat het allemaal lang
duren, maar heb je het over
20.000 of 30.000 euro, dan wil
men nog wel eens snel de
knoop doorhakken. In een
week tijd is het zo financieel
dan toch rondgekomen. Wat
niet wegneemt dat er nog
steeds sprake is van een super
low budgetproductie."
Fré Spigt is in de zevende he
mel, omdat Sonia Herman Dolz
(in zwartwit) alles precies zo
heeft vereeuwigd als ze durfde
te hopen. „Uitgangspunt was
voor mij een verslag van die
worsteling die er aan zo'n ge
slaagde opname vooraf gaat.
Het publiek krijgt vrijwel altijd
alleen maar het gepolijste eind
product voorgeschoteld, maar
slechts heel zelden eens een
echt kijkje in de keuken."
Daarom is ze zo trots ben dat
het nu wel een keer is gelukt.
„En dat met louter mensen die
ik hoog heb zitten. Als je mij
nou vraagt wat hebben ze met
elkaar gemeen, dan kan ik zeg
gen: hun geloofwaardigheid.
Stuk voor stuk geloof je ze als je
ze hoort zingen, omdat ze het
ook menen. Dat geldt voor pak
weg Huub van der Lubbe net zo
goed als in dit verband voor
Katja Schuurman, die ik echt
over de streep heb moeten trek
ken omdat ze dacht dat ze er
niets van kon, maai' uiteindelijk
toch een prachtige bijdrage le
vert."
De meeste moeite heeft Spigt
zelf nog gehad met haar postu
me een-tweetje met Herman
Brood, dat werd aangedragen
door diens voormalige bassist
Ivo Severijns (Wild Romance).
'She Came To Win' is er na lang
aarzelen toch gekomen, omdat
ze vond dat haar grootste
jeugdidool niet mocht ontbre
ken en ze voor zichzelf wist dat
Slachthuis
Leiden, 1984.
Foto: Wim
Lamboo
ze hem recht deed. IJ
Commercieel bekeken h
met het 'Brood-numme
nog niet eerder werd uil j
bracht, een aardige troe *g
handen. Maar Spigt zegi
voorzichtig te zijn met h a
venten van deze bijzoni
productie. „Ik zie dat di s].
vooral als een eerbetooi y
Herman. Ik wil er ook n
verdienen. Alles wat hel ,r
vert gaat naar zijn wedu
Xandra en zijn dochters j,'
Respect was voor Spigt
sleutelwoord bij alle du g
„Iedereen was mijn gas j{
dat huis, dus heb ik stei R
stinkende best gedaan i
dereen goed uit te laten
Als een kameleon ben
werk gegaan om er maa C
te zorgen dat de andere
kon schitteren. Wel we!
dat ik nooit op mijn bei a
tweede stemmen en al r
ga zingen. Maar omdat j£
mijn project was moch
weer niet het onderspit je
zodat ik me telkens wet
ware heb teruggeknokt cj
heel vaak een mooie ba fg
ontstaan." j.
Het door haar bedachtt
voor 'Mans Genoeg' is
Herman Dolz bewust n
buiten gegaan. „We hat j
ook shots kunnen nem ;fi
Fré die 's morgens in h g
ma de vuilniszakken bi n,
maar zo'n portret zat ei j
Het ging niet om haar jj(
ven, maar om de manit e)
op ze met een stel bewi|(J
collega's tot iets moois |e
kunnen komen. De fou |e
de discussies komen a< ej
maar de triomfen even
zit er allemaal in."
Première theatercoir
"Vuur' van FrédériqueC
26 september, Kleine |f
die, Amsterdam.
Rotterdam - Het programma
'Over de Top' van cabaretgroep
Niet Uit Het Raam (NUHR) is
bekroond als beste cabaretpro
gramma van het afgelopen the
aterseizoen. De prijs werd gis
teravond in het oude Luxor
Theater in Rotterdam uitgereikt
door Maurice Hermans, de
zoon van Toon Hermans. Het
feest werd opgeluisterd door
een zaal vol cabaretiers, impre
sario's, theaterdirecteuren en
cabaret minnend publiek.
De hoofdprijs dankt NUHR vol
gens de juiy aan het indruk
wekkende samenspel van to
neelbeeld, geluid en inhoud.
Nergens was de symbiose vol
gens de jury beter dan in 'Over
de Top' van NUHR. „Het is een
pijnlijk, gedurfd, maar ook hila
risch programma. De snelle
montage van de scènes en het
geraffineerde gebruik van de
cor, licht en geluid geven de
voorstelling een overweldigen
de dynamiek, die 'Over de Top'
ronduit meeslepend maakt. Het
is rauw, vaak pijnlijk herken
baar, maar ook zeer humoris
tisch cabaret van de alle ia
soort." )f
De prijs, genaamd de Po;vc
rio, werd toegekend doi
vakjury van de VSCD,
derlandse vereniging y
schouwburgdirecteuren,
Een tweede prijs ging na
Helsen met 'Heden Soe
kreeg de 'Neerlands Hoe
stemd voor een aankomi
baretier met een opvallei it
gramma en/of een opv sf
ontwikkeling. Helsen
de prijs uit handen va tij
voorzitter Benjamin t di
voor zijn vernieuwende
ginele programma. Volf 1
jury bedient Helsen zi di
'een zeer oorspronkeli e
haal, dat in combinatie 1 ia
opmerkelijke persoonst
en vanzelfsprekende pr el
een betoverende uitwerl
het publiek heeft. 'Hedei
is tot in zijn vezels autl
dramatisch intelligent
poneerd en door zijn
wekkende spel van eei
soms ontroerende tl1*'
zeggingskracht.
Première 'Mans Ger
23 september, Nederl
Film Festival, Utrechl
schouwburg. Vanaf 31
ber in de bioscoop.
