KUNST CULTUUR
CBK in actie tegen
dreigende sluiting
Eschers Italiaanse visioenen: verwondering en verbazing
Nephuwelijk in porno-sfeer op Mystery Land
te Gordimer
edt biografie
Rembrandt
»>jng Award
oije!' opnieuw
o.filmf estival
ert Dido
tterdam
itage
fistel
aan
succes
Meeuwenveren
gevraagd voor
klavecimbel
Leidse
schilders in
Boijmans
De Zuid-Afrikaanse
jswinnares Nadine
t heeft een biografie
t11"1 leven tegengehou-
het boek niet autori-
ónder autorisatie ge-
e \6t boek niet uit", aldus
dvoerder van Gordi-
nd fee uitgever Blooms-
bnden. In mei 2003
kritiek op auteur
uresh Robert, die acht
aclen met toestemming
oe(pgrafie begon. „Er is
ienlijk aantal citaten
liwkeurig of onjuist
us de anti-apartheids-
aie in 1991 de Nobel-
f Literatuur won. „Ze
berispelijk en zonder
beschreven worden",
t over Gordimer. „Ze
fdigweg niet gewend
geschreven
fbeqnder dat zij daarover
i.63iheeft."
>.81lj
Jjk - Stichting ExpoZee
t vanaf donderdag 19
werk van de prijswin-
[enomineerden van de
idt Painting Award
le Nederlands-her-
Capel aan de Hoofd-
Noordwijk. De Rem-
ainting Award 2004 is
It Noordwijk Schilder-
itgereikt aan de Am-
ie kunstenares Roos
i, Öe jury koos haar en
ire genomineerden uit
daantal van 130 festi-
;mers. Vooral Schu-
oelige representatie
erkelijkheid en haar
re kleurgebruik maak-
ik op de jury. De ande-
lineerden die hun
oseren zijn: Jürgen
Piet Groenendijk, Ed-
4ndoorn en Ruan Yue-
zijn: maan-
ti met zaterdag van
uur en zondag
tot 17.00 uur.
'.OA
.HM - De Nederlandse
Cche comedy 'Feestje!'
.seur Ruud van Hemert
Licent Paul Voorthuysen
.Steerd voor de compe-
Lhet Love is Folly Film-
Sofia, Bulgarije. Dit
plecteert internationaal
de romantische films.
jdpremière van 'Feest-
fi Nederland heeft vori-
p plaatsgevonden in
k, in aanwezigheid van
spelers Antonie Ka-
?n Beau van Erven Do
etje!' heeft in Neder-
ar-ijna 100.000 bezoekers
bioscoop getrokken. De
voor de film in het
ad is aanzienlijk. Daar
jfilm onder de titel 'Lo-
aan de man gebracht.
m - De Britse zangeres
ft op 24 oktober een
-rj concert in Ahoy' Rot-
)ido, die in 2001 voor
joptrad in ons land,
o korte tournee door
kaartverkoop voor
T »rt in Rotterdam be-
feffag.
kM - Met de Olympi
an in Athene nog voor
Grieks Goud in de
|e Amsterdam al een
id succes. De eerste
telling in het museum
pstel heeft twee weken
nde al meer dan het
i het verwachte be
ntal getrokken. Bijna
insen kwamen naar
|>ud, een tentoonstel-
e mooiste Griekse sie-
e schatkamers van
tage in Sint Peters-
fl februari gingen de
ti van het nieuwe
a het voormalig ver-
lAmstelhof. Pas eind
§t museum helemaal
naf 18 september
kermitage Amsterdam
:olaas en Alexandra,
sarenpaar in Rus-
groningen/gpd - Carolien Eij-
kelboom is op zoek naar meeu
wenveren. De Groningse voor
zitter van de landelijke klave
cimbelvereniging SCVN is de
zoekactie begonnen voor klave
cimbelbouwer Joel Katzman.
Deze in Amsterdam woonachti
ge Amerikaan bouwt zijn in
strumenten met natuurlijke
materialen en gebruikt voor het
pennetje waarmee de snaren
van de klavecimbel worden ge
tokkeld meeuwenveren. Maar
die zijn dus schaars. „Vandaar
mijn zoekactie", licht Eijkel-
boom toe.
Gezocht worden de grootste zes
slagpennen van zilvermeeuwen
of mantelmeeuwen die door
gaans zo'n 25 tot 40 centimeter
groot zijn. Van oudsher werden
door klavecimbelbouwers ra
venveren gebruikt voor het tok-
kelmechanisme, maar die zijn
helemaal niet meer te vinden.
Eijkelboom: „En kraaienveren
zijn weer net even anders van
structuur. Het luistert nauw."
Katzman is één van de weinige
klavecimbelbouwers die nog
meeuwenveren gebruiken. De
meeste bouwers doen het te
genwoordig met kunststof.
Maar dat is het toch net niet,
vindt ook Eijkelboom. „Ik hoor
het verschil: het geluid van een
instrument waar vogelveren bij
gebruikt zijn, is zachter en war
mer. Ik voel het ook bij het spe
len. Ik heb ooit geleerd dat je
klavecimbel moet spelen alsof
je de snaren met je eigen nagels
aantokkelt. Dat gevoel is op de
een of andere manier sterker bij
een instrument met plectra vah
meeuwenveren. Het recht
streekse tokkelcontact met hét
instrument is sterker."
Meeuwenveren kunnen opge
stuurd worden naar Carolien
Eijkelboom, Nieuwe Kijk in 't
Jatstraat 49, 9712 SC Gronin
gen. Vijftien of meer geschikte
veren zijn goed voor een cd of
concertkaartje.
leiden - De Leidse schilders Jan
Steen, Gerrit Dou en Frans van
Mieris staan vanaf 23 oktober
centraal tijdens een tentoon
stelling over het dagelijks leven
in de Gouden Eeuw in het mu
seum Boijmans van Beuningen
in Rotterdam. Het museum
toont 82 schilderijen van 22
verschillende schilders. Naast
werk van Dou, Steen en Van
Mieris zijn er onder andere ta
ferelen te zien van Johannes
Vermeer, Adriaen van Ostade
en Gerard ter Borch. het zijn
zonder uitzondering beelden
uit het leven gegrepen, vaak
geestig, soms plat maar altijd
verfijnd. De expositie duurt tot
9 januari en verhuist dan naar
Frankfurt.
Permanente expositie in Haags museum van minder bekende houtsneden en litho's
hoofddorp - Tijdens dancefes-
tival Mystery Land, 21 augustus
op het Floriadeterrein bij
Hoofddorp, kunnen feestgan
gers op de Big Spotters Hill met
elkaar 'trouwen'. Boven op het
paviljoengebouw op de heuvel
bouwt de Amsterdamse par
tyorganisator Ex-Porn Star een
Las Vegas wedding chapel.
Daar worden tijdens het festival
nephuwelijken gesloten door
'dominee' Robbie Muntz, be
kend van spraakmakende tv-
programma's.
Zo kun je dus even doen alsof je
trouwt, met uitzicht over een
van de grootste dancefestivals
van Nederland. Gijs van de
Wint, bedenker van Ex-Porn
Star: „De pasgetrouwden krij
gen een polaroidfoto mee als
aandenken en ze krijgen ook
een echte Ex-Porn Star-ring.
Verder maken we een trouw-
certificaat voor ze. Het hele hu
welijk kost wel een kleinigheid,
omdat we het anders allemaal
zelf moeten betalen. Hoeveel
het gaat kosten weet ik nog
niet, maar veel zal het niet
zijn."
Terwijl op het dak van het pa
viljoen op Big Spotters Hill
knipoog-huwelijken worden in
gezegend, kunnen de bezoekers
binnen in het paviljoen zich op
hetzelfde moment onderdom
pelen in de wereld van de por
no. Van de Wmt: „Het wordt
daar binnen eigenlijk één grote
peepshow. We gaan het daar al
lemaal heel leuk decoreren en
er is van alles te zien: lapdance,
paaldansen en modderworste-
len."
Ex-Pom Star organiseert
spraakmakende feesten in on
der meer Amsterdam, waarbij
vaak ex-pornosterren of andere
bekendheden van een uitge
sproken B-allooi nadrukkelijk
aanwezig zijn. Zo werden in het
verleden feesten gegeven met
Ron Jeremy, de koning van de
snorrenporno, het rondborstige
jaren-tachtigsterretje Samantha
Fox en de Italiaanse pornoster-
annex-politica Cicciolina. Op
Mystery Land staat er geen be
roemdheid op het programma.
Van de Wint: „Er was geen bud
get voor en eigenlijk vind ik dat
zoiets ook een beetje intiem
moet zijn. Zo'n festival is te
massaal."
De houtsnede 'Morana, Calabria'. Door een spel met zwarte en witte lijnen geeft Escher de bijzondere atmosfeer weer, die tussen de ber-
gejn hangt. Foto: GPD/Escher Museum
door Herman Rosenberg
den haag - Verwondering en verbazing wilde hij
wekken met zijn houtsneden. We kennen ze alle
maal, de befaamde prenten van de graficus Mau-
rits Escher. 'Klimmen en dalen' uit 1960, met
mannetjes die trappenlopen en tegelijk omhoog
en omlaag lijken te gaan; Waterval' uit 1961,
waarin op dezelfde manier met perspectief en
constructie wordt gegoocheld. En al die andere
iconen.
Minder bekend is het werk dat de jonge Escher
maakte in de jaren twintig en dertig. Ook hout
sneden van een grote perfectie, maar zonder de
ingebouwde raadsels. En geen fantasievoorstel
lingen, maar natuurgetrouw weergegeven land
schappen en dorpsgezichten, bijna allemaal in
Italië. Escher woonde tussen 1923 en 1935 met
zijn vrouw in Rome. Elk voorjaar trok hij rond in
Zuid-Italië om tekeningen te maken. Die werkte
hij vervolgens in de winter uit tot houtsneden en
litho's. Foto's speelden hierbij geen rol, dat wa
ren gewoon vakantiekiekjes.
De werken uit de Italiaanse periode zijn perma
nent te zien in het Haagse museum Escher in het
Paleis. Met een kleine expositie op de derde etage
diept het museum deze episode uit door repro
ducties van de prenten te combineren met foto's
uit de albums van de familie Escher en met re
cent gemaakte foto's van de door Escher vastge
legde plekken.
Ook hier gaat het om verwondering en verbazing,
maar anders dan bij de beroemde prenten. In de
eerste plaats is het de kunstenaar zelf, die zich
steeds weer verbaasde over de schepping. Die
gevoelens probeerde hij via zijn kunst over te
brengen op de toeschouwer. Escher paste hier
dus geen vertekeningen en verdraaiingen toe,
maar accentueerde alleen de dingen die hem op
vielen in het landschap. Waardoor vaak een
sprookjesachtig effect optreedt.
Dat doet zich bijvoorbeeld voor bij houtsnede
'Morana, Calabria' (1930). Het dorp Morana ligt
als een berg tussen de bergen. Door een spel met
zwarte en witte lijnen geeft Escher de bijzondere
atmosfeer weer, die tussen de bergen hangt. Uit
een foto in het familiealbum is af te leiden dat hij
het dorp gespiegeld heeft afgebeeld. De foto
toont een bergdorp, de prent een soort visioen.
Het is de magie van Escher.
Dat fata morgana-effect treedt ook op bij de
houtsnede 'Pineta van Calvi' (1933) die een Cor-
sicaans stadje toont met op de voorgrond een
baai. Ook hier een spel met licht en donker, want
we kijken vanuit een donker pijnbomenwoud -
de talcken omlijsten het geheel'als kantwerk -
over de zonovergoten baai naar Calvi.
Fascinerend maar luguber is de litho die Escher
in 1932 maakte, na een reis naar Sicilië. Hij be
zocht daar in het plaatsje Gangi een grafkelder
waar gemummificeerde lijken van priesters te
'bewonderen' zijn. Escher tekende vier staande
mummies, de ingedroogde hoofden spookachtig
boven de priesterkleding. Eronder plaatste hij de
liturgische tekst 'Ite, missa est' (gij zijt heenge
zonden).
Eén werk uit de Italiaanse periode vormt een
brug naar Eschers latere oeuvre. In 1931 maakte
hij een litho van het plaatsje Atrani aan de kust
van Amalfi. Dit schilderachtige kuststadje ge
bruikte hij zes jaar later in het werk 'Metamorfo
se I', waarin het langzaam verandert in een blok
jespatroon, waaruit uiteindelijk een Aziatisch
poppetje tevoorschijn komt. Daarna is het afge
lopen met de landschappen en wordt Escher in
toenemende mate in beslag genomen door de
'vlakverdeling', de grote vlakken die hij deels
naar Moors voorbeeld geheel vulde met in elkaar
grijpende figuurtjes. Eén uitgangspunt zou ech
ter altijd hetzelfde blijven, onthulde de kunste
naar in 1955 aan zijn zoon. 'Ik geloof dat het ma
ken van prenten, zoals ik dat doe, bijna alleen
een kwestie is van: hei zo verschrikkelijk graag
goed willen doen.'
'Escher in Italië' in museum Escher in het Pa
leis (Lange Voorhout 74), t/m 12 september.
'Onacceptabele uitholling culturele aanbod in Alphen'
'Indirect getroffen'
Wat zou stopzetting van de subsidie aan het CBK betekenen
voor de STAA-galerie?
Jan van Zoest, voorzitter van de Stichting Alphense Ateliers
(STAA): „Ik was bij het gesprek met de wethouder. Hij heeft
daarbij gezegd dat het de subsidie aan het CBK betreft en niet
die aan de STAA. Wij worden dus niet direct getroffen, maar
wel indirect. Wij zijn immers onderhuurder van het gebouw.
Wat gebeurt er als de hoofdhuurder wegvalt? De wethouder
had daar geen antwoord op en dat baart ons zorgen. Wij wer
ken met vrijwilligers en het CBK met professionele krachten die
ook het gebouw beheren. Het zou denkbaar kunnen zijn dat de
kunstuitleen en de STAA samen in het pand blijven, maar daar
wil ik nog niet over speculeren. Eerst gaan we ons volledig rich
ten op acties ter behoud van het CBK
door Theo de With
alphen aan den rijn - Met Veel
bombarie is nog geen vier jaar
geleden het Centrum Beeldende
Kunst (CBK) in Alphen aan den
Rijn geopend. Er wordt een
nieuw stadshart gecreëerd en
voor kunst en cultuur zou een
belangrijke rol zijn weggelegd.
Volgend jaar gaat het grote the
ater-bioscoopcomplex aan de
oever van de Oude Rijn open.
Het CBK was het eerste gebouw
dat werd opgeleverd. En waar
schijnlijk ook het eerste dat sluit.
Burgemeester en wethouders
hebben namelijk besloten de
subsidie aan het CBK stop te
zetten. Op alle fronten moet de
broekriem worden aangehaald
en ook de culturele sector ont
komt niet aan bezuinigingen.
Met stopzetting van de subsidie
bespaart de gemeente 130.000
euro per jaar. „Bovendien kan
het ondersteunen van profes
sionele beeldende kunst niet als
een kerntaak van de gemeente
worden beschouwd", zegt wet
houder Hub van Wersch.
Vol ongeloof namen de instel
lingen die in het CBK zijn ge
huisvest halverwege vorige
maand kennis van deze oekaze
uit het stadhuis. Het gebouw -
een ontwerp van architect René
van Zuuk - herbergt de kunst
uitleen, de STAA-galerie (van
Alphense kunstenaars) en de
Stadsgalerie. „Het besluit kwam
als een donderslag bij heldere
hemel", zegt CBK-directeur Pe-
ke Hofman. „Ik had wel bezui
nigingen verwacht, dacht 10 tot
15 procent van mijn budget te
moeten inleveren. Maar op
stopzetting van de subsidie had
ik niet gerekend, want dat bete
kent onherroepelijk sluiting van
de tent."
Het zit de directeur, die ook
verantwoordelijk is voor de
programmering van de exposi
ties in de Stadsgalerie, dwars
dat wethouder Van Wersch bij
het slecht-nieuwsgesprek op
geen enkele vraag een ant
woord had. „Wat gebeurt er
met de STAA die voor een sym
bolisch bedrag ruimte huurt in
het CBK? Kan de kunstuitleen
blijven zitten? Hoe moet het
verder met de educatieve pro
jecten? Over al die consequen
ties was blijkbaar nog niet na
gedacht."
Het meest schandalig vindt Pe-
ke Hofman dat de wethouder
niet eens het evaluatierapport
over het CBK, dat volgende
maand verschijnt, heeft willen
afwachten. „Het wordt nota be
ne in opdracht van de gemeen
teraad opgesteld. Het is ook lo
gisch om een nieuwe instelling
na vier jaar tegen het licht te
houden. Dat stuk zou een
mooie basis kunnen zijn voor
de discussie."
Zelf is de directeur wel tevreden
over het functioneren van het
CBK. „Aan de herkenbaarheid
en de bereikbaarheid van het
gebouw mankeert natuurlijk
het nodige. Desondanks heb
ben we de laatste twee jaar
12.000 bezoekers getrokken. Er
ontstaat steeds meer draagvlak
in de stad, de tentoonstellingen
krijgen waardering en de lezin
gen en andere educatieve acti
viteiten worden goed bezocht."
Natuurlijk kent Hofman ook de
kritiek dat sommige Alphena-
ren de door hem samengestel
de exposities elitair en ontoe
gankelijk vinden. „Maar we
hebben ook de STAA en de
kunstuitleen in huis en die heb
ben vaak wat laagdrempeligere
'Onduidelijkheid troef
Wat zou stopzetting van de subsidie aan het CBK betekenen
voor de kunstuitleen?
Loes van Campen, directeur van de Kunstuitleen Rijnstreek:
„Geen idee. Daar is niet óver nagedacht, Ik heb de indruk dat B
en W geld bij elkaar zijn gaan schrapen. Er zit geen enkele visie
achter. Dat wij ruimte huren in het CBK voor de kunstuitleen,
is blijkbaar niet meegewogen. Wij krijgen geen gemeentelijke
subsidie. Misschien kunnen wij in het gebouw blijven en gaan
ze de rest van het pand voor andere doeleinden gebruiken. Het
kan ook zijn dat we eruit moeten. Maar ja, ons oude pand is in
het kader van het stadshart gesloopt. De gemeente moet dan
op zoek naar iets anders Voor ons. Het is onduidelijkheid troef.
Vooralsnog ga ik er maar vanuit dat het met de acties lukt om
het tij te keren,"
kunst. Ik denk dat de balans
daardoor goed is. Overigens wil
ik best een discussie voeren
over mijn tentoonstellingsbe-
leid. Als de gemeente hier liever
Corneille en Brood hangt, is dat
een keuze die met de mijne is.
Het is dan aan mij om mijn
conclusies te trekken."
Om aan de politiek een signaal
af te geven, houdt het CBK za
terdag een actiedag. Van 14.00
tot 17.00 uur zijn er zowel bin
nen als buiten acts, muzikale
optredens, beeldende kunst,
sprekers en kinderactiviteiten.
„We willen geen begrafenis
sfeer", zegt Hofman. „Maar ons
op een positieve manier profile
ren."
Hij hoopt er vooral mee te be
reiken dat de gemeenteraad op
donderdag 26 augustus met in
stemt met de bezuiniging, maar
besluit de evaluatie af te wach
ten en op basis daarvan de dis
cussie opent over de toekomst
van het CBK. „Sluiting van het
CBK zou een onacceptabele
uitholling van het culturele
aanbod in Alphen betekenen.
Bovendien is het kapitaalver
nietiging, want het gebouw is
vijf jaar geleden voor miljoenen
guldens speciaal voor dit doel
neergezet."
Cees Verboom (links) en Benito Ouwendijk, medewerkers van het CBK, houden zaterdag een actiedag te
gen 'sluiting van de tent'. Foto: Hielco Kuipers
