GESPREK VAN DE DAG
Vreemdgaan gebeurt nooit
zomaar
Tv-maker Harmen Roeland
toegetakeld door bedelaar
Seksuoloog-psycholoog Gertjan van Zessen gelooft niet in het
'ontrouw-gen'
Friese gemoedelijkheid
troef op set Kameleon 2
donderdag 22 juli 2oo4
DAGELIJKS LEVEN
TOM TOM DAAR GA AT ZE.
MENSELIJK
Het dorp LANFYNYDD, in het zuiden van Wales, zal uit protest tegen de aanleg
van een windmolenpark zijn naam veranderen. Het dorp gaat een week lang
door het leven als LLANHYFRYDDAWELLLEHYNAFOLYBARCUDPRINDANFY-
GYTHIADTRIENUSYRHAFNAU LE. Vertaald uit het Welsh betekent dit 'een stil
en prachtig dorp, een historische plaats met zeldzame valken, bedreigd door el
lendige schroefbladen'. Energieleverancier Gamessa wil op heuvels bij het dorp
dertig windturbines met lengtes tot 137 meter neerzetten. Het dorp heeft tijde
lijk de langste plaatsnaam van Groot-Brittannië. Die eer komt normaliter toe aan
lanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwchllantysiliogogogoch.
Wie van plan is de memoires van de
Amerikaanse oud-president BILL
CLINTON in de Mandarijnse verta
ling te gaan lezen, kan een aantal
opzienbarende onthullingen tege
moet zien. Zo schrijft Clinton vol
gens de vertalers dat hij een groot
bewonderaar is van de voormalige
Chinese leider MAO ZEDONG. Dat
berichtte de Britse krant The Times
gisteren. Clinton prijst in de Manda
rijnse versie van zijn boek uitvoerig
de ONUITPUTTELIJKE WIJSHEID
van de Grote Roerganger, wiens be
roemdste uitspraken hij voortdurend
aanhaalt. Ook Mao's opvolgers wor
den overladen met complimenten.
Vooral de 'wetenschappelijke theo
rieën' van Deng Xiaoping zouden
een belangrijke inspiratiebron zijn
geweest voor de ex-president.
Nederlanders zijn over het algemeen
ZEER TEVREDEN over hun leefstijl
en -omstandigheden. Ze waarderen
seks, wonen, slapen en de geestelij
ke gezondheid het hoogst. Ook het
niet gebruiken van genotmiddelen
scoort een waarderingscijfer van
acht of meer. Het minst tevreden is
de Nederlander over zijn GEWICHT
en voeding. Dat blijkt uit een leef-
stijltest van een zorgverzekeraar Zil
veren Kruis Achmea.
,,lk kan het iedereen afraden," zegt
hij. Toch loopt filmmaker THEO
VAN GOGH dit jaar de Nijmeegse
Vierdaagse. Hij is uitgedaagd door
GIEL BEELEN, dj van Radio 3FM.
De Vierdaagse is voor Van Gogh
vooral een 'uitputtingsslag'. ,,lk
word depressief van al die opgewek
te mensen die geloven in een gezon
de geest in een gezond lichaam."
Van Gogh rookt tijdens het lopen
rustig door. ,,Mijn longen hebben
behalve aan zuurstof ook behoefte
aan nicotine." Het gerucht over aan
slagen neemt Van Gogh luchtig op.
„Bovendien is dat een mooie ma
nier om te sterven voor iemand die
altijd een grote bek over het moslim-
fanatisme heeft." Foto: GPD
Voor het eerst sinds de 'AFFAIRE-OUDKERK' zegt de aanstichtster van de kwes
tie die de Amsterdamse wethouder tot aftreden dwong, haar bedenkingen te
hebben bij haar eigen handelen. Maar het woord 'spijt' neemt schrijfster HE-
LEEN VAN ROYEN niet in de mond. Dat blijkt in een interview dat KRO-Magazi-
ne Studio deze week met haar heeft." Heieen van Royen onthulde begin dit jaar
in een column in Het Parool dat wethouder Rob Oudkerk van de gemeente Am
sterdam prostituees bezocht en langs pornosites was gesurfd op een computer
van de gemeente. De twee spraken hierover in een café in Den Haag. Volgens
Oudkerk was het gesprek vertrouwelijk, tenminste niet voor publicatie bedoeld.
Heieen van Royen is zondag de eerste gast in de reeks Zomergasten van de
VPRO.
Tv-maker en voormalig Joumaalver-
slaggever Harmen Roeland (52) is
het afgelopen weekend in Amster
dam zo door een bedelaar toegeta
keld dat hij waarschijnlijk een oog
moet missen. Het slachtoffer heeft in
het VU-ziekenhuis een operatie aan
zijn linkeroog ondergaan en moet na
enkele dagen rust nog een keer wor
den geopereerd.
De 49-verdachte is gearresteerd en
zit nog in voorarrest. De Maastricht
se advocaat Theo Hiddema, een
vriend van Roeland, bekijkt hoe de
bedelaar en eventuele andere aan-
Nelly Maes
Er zitten een boel mensen
in het onderwijs die er niet
thuishoren. Om te
beginnen omdat ze niet
van kinderen houden
sprakelijken kunnen worden aange
pakt. „Het was bij de wilde beesten af
wat er gebeurd is", zegt Hiddema. Roe
land, tegenwoordig werkzaam voor de
Tros, wachtte zaterdagavond met een
vriend achter het Centraal Station op
de pont naar het NDSM-terrein, waar
zij een Cubaans muziekfestival wilden
bijwonen. Daar vroeg de bedelaar hem
om geld.
Roeland weigerde, waarop de bedelaar
agressief werd en de tv-journalist zo'n
harde zet gaf dat hij in het IJ viel. Zijn
vriend en andere omstanders haalden
hem weer op de kant Omdat het lang
duurde voor de politie kwam, ging
Roeland op aanraden van de pontbaas
met z'n natte kleren alvast mee naar de
overkant.
De bedelaar stapte ook op de pont. Tij
dens de overtocht probeerde hij bij
Roeland de schade af te kopen met
vijftig euro, maar die wilde daar niet
van horen. Aan de overkant probeerde
de bedelaar te vluchten, maar Roeland
en zijn vriend hielden hem tegen, in
afwachting van de politie. De bedelaar
haalde uit met een zaklampje en trof
Roeland op zijn linkeroog, gpd
Prins Charles deed het met Camilla Parker-Bowles, Bill Clin
ton met Monica Lewinsky, David Beckham met Rebecca Loos
en Rob Oudkerk lustte er wel pap van. Komend seizoen start
Endemol de tv-serie 'Partnerruil' en de Engelse wetenschap
per Tim Spector baarde onlangs opzien met zijn studie over
mogelijke 'ontrouw-genen'. Tien vragen aan de Utrechtse
seksuoloog-psycholoog dr, Gertjan van Zessen over de zin en
onzin van vreemdgaan.
Hij promoveerde in 1995 cum laude op zijn onderzoek
'Wisselende Contacten'. Tegenwoordig is Gertjan van Zes
sen mede-eigenaar van een selectie- en coachingbureau
voor topkader van het bedrijfsleven. Daarnaast heeft hij
nog steeds een kleine praktijk voor seksuologische hulp
verlening en is hij werkzaam als intemetseksuoloog voor
Achmea, waarbij mensen via internet een anonieme vraag
voor kunnen leggen aan een panel van psychiaters en psy
chologen.
Dat neemt niet weg dat Van Zessen seksuologische kwes
ties en wetenschappelijke resultaten nog steeds volgt. De
Engelse onderzoeker Spector baarde opzien met een on
derzoek bij vrouwelijke tweelingen, waaruit bleek dat als
de een ontrouw was, er circa 55% kans was dat haar zus
ook de huwelijksgelofte zou breken.
Is vreemdgaan genetisch bepaald?
„Onwaarschijnlijk, in elk geval op basis van dit onderzoek.
Ik denk niet dat er een exclusief 'ontrouw-gen' bestaat. Wél
dat er mensen zijn met een genetische aanleg voor afwis
seling en risicovol of uitdagend gedrag. Mensen met dit ge-
nenmateriaal zijn sneller verveeld en onvervuld. Daarbij le
ven we in een tijd dat we ontzettend veel meer gelegenheid
hebben om 'het' te doen. Mensen zijn mobieler, bijdehand
en zelfstandiger geworden, de huwelijksmoraal is veran
derd en het aanbod stukken groter via internet en contact
advertenties. Vroeger moest je op stap, tegenwoordig kun
je het allemaal vanuit je luie stoel regelen."
Volgens escortkoningin Elaine Vis gaat 90 procent van de
mannen vreemd.
„Niet als je de statistieken erbij pakt. Dan blijkt dat het me
rendeel van de mannen niet naar prostituees gaat en ook
hun partner niet bedriegt. In zijn algemeenheid kun je stel
len dat vreemdgaan in die zin afwijkend seksueel gedrag is,
omdat het niet de norm is. Zonder dat ik daarmee direct in
de hoek van de moraal wil gaan zitten. Over seks wordt nu
eenmaal veel onzin verkondigd en in de seksuologie geldt
daarom net als in andere wetenschappen dat, hoe beter je
je onderzoek inricht, hoe zuiverder je uitkomsten zijn en
dan zie je vaak dat seksuele activiteiten veel minder spec
taculair zijn dan iedereen denkt."
Maar iedereen oordeelt wél. Prins Charles is een bedrie
ger, Clinton een schuinsmarcheerder, Monica Lewinsky
een hoer, Lubbers zielig, de vrouw die hem aanklaagt
een ongeëmancipeerde trut, Beckham een stoere bink,
Rebecca Loos kwam warenhuis Harrods niet meer bin
nen en Rob Oudkerk moest opstappen.
„Tja, de een komt er in de publieke opinie mee weg, de an
der niet. Dat heeft weinig met moraal te maken, maar alles
met belangen. Een voetballer moet overeind blijven als
sterspeler van de club, dus die wordt verdedigd. Hetzelfde
geldt andersom voor de vrouw die Lubbers aanklaagt, dat
is dan een gefrustreerde trut, omdat niemand er belang bij
heeft dat ze blijft. Bij Lubbers is dat belang er wél."
Waarom gaan mensen vreemd?
„Als je een simpel antwoord wilt, citeer ik Cruijff: je heb
twee keuzen, je ken het doen of je ken het niet doen. Bij
vreemdgaan is natuurlijk meer aan de hand. Het gebeurt
nooit 'zomaar' van de ene op de andere dag. Hoewel de
meesten achteraf altijd zullen beweren: Tja 't overkwam
me gewoon. Mijn bevindingen zijn dat aan vreemdgaan
vaak een langere periode van onrust vooraf gaat."
Als je het terughaalt bij mensen hoor je ze over een lang
durig proces van onvrede, het gevoel iets te missen in hun
Vreemdgaan vereist allerlei stiekem gedoe.
Foto: Hans van Weel
leven of relatie en het zoeken naar een uitweg. Dat gevoel
kan bij sommigen in een relatie ontstaan, bij anderen is
het structureel en zijn de lijnen tot in de vroege jeugd terug
te voeren. Vanuit dat idee iets tekort te komen, ontwikkelt
zich een vaag vermoeden dat het met een extra seksuele
impuls beter met ze gaat."
Gebeurt dat ook door vreemd te gaan?
„Nee, over 't algemeen niet. Natuurlijk bestaat de 'blije
hobbyist', die seks ziet als een plezierige hobby en van bor
deelbezoek een feestje maakt. Dat zijn de mensen die con
trole hebben over hun seksleven buiten de deur en er open
over kunnen zijn tegen hun partner en vrienden. Maar dat
zijn er niet zo veel."
„Wat ik veel zie is dat vreemdgaan vaak patroonmatig en
complex gedrag is dat allerlei stiekem gedoe vereist en niet
bevorderlijk is voor de psychische gezondheid. Zulke men
sen hebben veel geheimen en dan is 't net als bij kanker,
zoiets gaat groeien. Er is altijd de angst betrapt te wor
den. Ze kunnen nooit meer vrijuit praten en
moeten vaak een dubbelleven leiden: ergens
anders de minnaar, thuis de brave huisvader
of moeder."
„Er zijn weinig mensen die dat kunnen zon
der te vervreemden. De partners vinden, als
het uitkomt, het langdurig liegen vaak een
diepere kwetsing dan het vreemdgaan. In
feite zit er veel droefenis achter."
Gaan mannen vaker vreemd dan vrou
wen, gezien alle seksclubs, bordelen en
escortbedrijven voor mannen?
„Wat we zien is dat mannen en vrouwen
dezelfde seksuele mechanismen heb
ben, maar bij vrouwen zijn die minder
hevig. Een man is er doorgaans vaker
en intensiever mee bezig. Volgens on
derzoek zou hij gemiddeld honderd
vijftig keer per dag aan seks denken.
Hij kan ook rustig twee uur op de
bank zitten zappen om pornografi
sche beelden te verzamelen, vrou
wen hebben die behoefte minder."
„Bij de meeste mannen is seks niet
de hoofdschotel van hun bestaan,
tenminste daar geloof ik niks van. De
mythe dat mannen seks nodig heb
ben om spanning kwijt te raken, is
ook onjuist. Een man kan die stress
ook elders kwijt - op voetbalveld of
golfbaan bijvoorbeeld - en een leven
zonder (of met minder) seks maakt
je ook niet ziek. Gezin en carrière en
het gevoel betekenis te hebben, zijn
bijna altijd belangrijker."
Welk advies geeft u dan?
„Ik leg uit dat het een misverstand is
en ik draai het om: stel je voor, vraag ik
de man, dat zij elke avond aan je bed
staat te hengelen naar seks. Dan blijkt
dat hij er ook beroerd van wordt. Of,
vraag ik de vrouw, stel dat hij alsmaar
afhaakt? Nou, daar zou zij zich ook niet
echt lekker bij voelen."
„Dus help ik ze om uit te vinden waar
het conflict wel over gaat, want meestal
gaat het maar ten dele over seks en de
frequentie. En dan kom ik op een terrein dat behalve voor
seks, eigenlijk voor alles in het leven geldt. Wat mensen
vooral motiveert of drijft en wat ze heel belangrijk vinden
is: erkenning en ertoe doen.
Bij de een uit zich dat in hard werken, bij de ander in de
zorg voor het gezin, een hobbyclub, vrijwilligerswerk of vul
maar in. Net als die hang naar maatschappelijke erken
ning, zoekt een mens dat ook in zijn of haai" relatie. Is die
er niet, dan ontstaat een machtsstrijd die zich bij uitstek
ook op het seksuele vlak voltrekt en die iedere liefdesrelatie
nekt."
Dan gaat hij of zij het buiten de deur zoeken?
„In principe niet, de meeste mensen blijven juist jarenlang
loyaal hopen en proberen dat het goed komt. Ze weten na
melijk dat het in het begin van de relatie wel spannend was
en dat het vanzelf ging. De impuls is dan om dat gevoel
weer terug te krijgen, maar dat werkt doorgaans niet. De
mensen zijn zelf veranderd, de belangen ook, kinderen
hebben een nieuw evenwicht en gevoel tussen de partners
veroorzaakt en ga maar door."
„Het kan ontzettend helpen om dit soort veranderingspro
cessen door te nemen. Ais onafhankelijke derde kun je
nieuwe spelregels bedenken en een stel er ook aan hou
den. Spreek eens in de agenda af wanneer je kunt vrijen,
bedenk een ander vrijpatroon, varieer met initiatief ne
men."
„Dat opnieuw leren kijken en vrijen met je vaste partner is
een lastig en kwetsbaar proces. Vreemdgaan is dan in be
paalde opzichten een makkelijker shortcut naai" vragen als:
hoe aantrekkelijk ben ik, kan ik nog scoren en lukt het nog.
Seksuoloog-psycholoog Gertjan van Zessen: „Over seks
wordt veel onzin verkondigd." Foto: GPD/Phil Nijhuis
Uiteindelijk zoeken mensen die voor de makkelijke w j:
kiezen, hun seksuele opwinding buiten de deur, denk 1
dat ze daarmee bepaalde doelen bereiken. De man ol
vrouw, zeg maar, die is blijven hangen in het ouwe
van de 15-jarige toen de hormonen hem de oren uitki
men en hij meende dat het paradijs te vinden was inf
bounty- en baccardiwereld. Een veertigjarige die nogjr
steeds op die manier tekeer gaat, wordt niet meer sei'
genomen. Vrienden en kennissen gaan zulke mensei
den duur mijden en vrouwen kotsen zulke mannen
Hoe beïnvloedt dit de nieuwe generatie? Worden jo
ren er nu monogamer door of juist niet?
Bij de meeste jongeren zie je dat ze gemiddeld iedere
vier weken een nieuwe relatie hebben en dat patroon
decennia gangbaar. Ze kiezen dus voor de seriële moi
mie en ik verwacht daar niet zo snel een kentering in.
Tot slot: wat heeft een management consultant aan
seksuologische achtergrond?
„Er zijn veel parallellen. Het zijn terreinen waar veel
wordt gepraat zonder dat de persoonlijke essenties -1
wil ik werkelijk, wat kan ik echt, hoe pak ik dat aan - a
bod komen. In een managementtraining kunnen we i
sen dat met rollenspel leren. In de seksuologie stuit d
vanzelfsprekend op bezwaren van ethiek en gêne. Mi
schien is dat wel eens jammer. Bepaalde sekstherapic
zouden een stuk sneller gaan als je mensen kon laten
waarom hun manier van vrijen weinig bevredigend is
Margriet Hunfeld
In Friesland wordt deze zomer De
Kameleon 2 opgenomen, de film
die al bij voorbaat een van de
grootste bioscoophits van 2005
Ujkt te worden. Ongeveer 800.000
mensen bezochten vorig jaar het
eerste deel, van de dvd gingen
honderdduizenden exemplaren
over de toonbank. Regisseur Ste
ven de Jong blijft er nuchter on
der. „Of had je Ocean's Twelve-
achtige praktijken verwacht? Dit is
Friesland! We doen gewoon ons
werk."
Geen strenge bodyguards dus in
Ijlst, waar opnames van De Ka
meleon 2 plaatsvinden. Slechts
twee oranje pylonen scheiden de
set van de openbare weg: nieuws
gierige buurtbewoners mogen on
gestoord kijken hoe hoofdrolspe
lers Jos en Koen van den Donk er
in het echt uit zien.
Het besnorde Friese toneelicoon
Rense Westra, die wederom de rol
van de norse veldwachter Zwart
vertolkt, deelt met een grijns
handtekeningen uit aan twee
blonde meisjes van een jaar of
vijf.
Regisseur Steven de Jong slurpt
ontspannen van zijn bekertje kof
fie. „Gemoedelijkheid staat voor
op hier op de set", pleit hij. „We
hebben hier geen Brad Pitts om
moeilijk over te doen. We doen al
lemaal ons best, daar valt niets
aan op te blazen verder."
De tweede Kameleon-film speelt
enkele jaren na nummer een. De
tweeling is wat ouder en komt te
genover een vileine projectont
wikkelaar (Jack Wouterse) te staan
die een snelweg door hun dorpje
Lenten wil aanleggen. Ondertus
sen helpen de twee jongens een
eenzame kluizenaar (Hidde Maas)
zijn verloren zoon terug te vinden.
De plot komt niet uit de boeken,
maar is speciaal voor de film ge
schreven.
Psychische druk om een goed ver
volg af te leveren kent De Jong
niet. „Ik probeer net als altijd een
mooi verhaal te vertellen. Dat is al
moeilijk genoeg. Het publiek
moet geraakt worden door een
film. Toeschouwers moeten niet
in de zaal zitten en denken „goh,
wat is dat mooi in beeld gebracht.
Ze moeten in lachen of in huilen
uitbarsten. Als ze zich later van
een film drie momenten kunnen
herinneren, zijn we volgens mij
De tweeling Klinkhamer met heit en mém aan de boterhammen met kaas, op de set van de film Kameleon
Foto: GPD/Niels Westra
In de scène die momenteel wordt
opgenomen, sluit de veldwachter
het olijke duo weer eens op in de
gevangenis. De cel uit het Lenten
van eind jaren vijftig is nage
bouwd in een schooltje in Ijlst. In
de dakgoot kijkt de Friese dorps
jeugd toe hoe regisseur De Jong
zijn acteurs aanwijzingen geeft.
Een kalende IJlster van tegen de
vijftig filmt met zijn handicam
i nauwgezet elke handeling van de
Regisseur.
„Het tweede deel kent iheer dra
matische lagen", schetst De Jong
het grootste verschil met de eerste
Kameleon. „De jongens worden
volwassen en denken meer na.
Dat levert meer conflictsituaties
op, ook tussen hen twee. De naï
viteit uit het origineel ontbreekt:
dat mag ook wel, de broers zijn
inmiddels immers aan het pube
ren."
In de film maken ook de advoca-
tenbroers Willem en Hans Anker,
commissaris van de koningin Ed
Nijpels en zanger/politicus I
Westbroek hun opwachting.
De beide advocaten maken e
vaartochtje en ontmoeten da
Sietske en Hielke. Nijpels spf
zichzelf en Westbroek speelt
ijscoman.
De Kameleon 2 is vanaf juni
te zien in meer dan honderd
scopen. anp