KUNST CULTUUR
'Spelen zoals Matisse schildert'
'Sluiting CBK
is wanbeleid'
'De Encyclopedie van de Domheid' nu ook in Chinese vertaling
De beelden van Gerrit Offringa vertellen verhalen
R4
{bezoekers
(Frank Huis
■nende vindt
smakeloos
ill opent
>stival
Gijs Scholten van Aschat wil te veel dingen tegelijkertijd doen
Actiedag tegen bezuinigingen
Tilburg zonder podium
voor de theaterkunst
VJ
Meezingen met 'golden oldies'
donderdag 22 JULI 2004
in Utrecht. Simon
de vriendschap tus-
nsterdamse hasjdealer
ero Simon, een rol
Geel, en de schuchte-
elkundestudent Ca-
:el Hensema). Tij-
itie wordt hun
ip danig op de proef
arna de twee elkaar
verliezen. Na veer-
imen ze elkaar weer
iseur Eddy Terstall
Ier films als 'Hufters
:s' (1997) en Rent-a-
10).
- In een tijd dat het
laar Amsterdam ha
lt Anne Frank Huis
ijging van het aantal
i. In het eerste halfjaar
'"5.000 mensen langs
irhuis aan de Prin-
17.000 meer dan in
lelft van vorig jaar. In
jing het Anne Frank
*u' n recordaantal van
Jr Hezoekers. Er is geen
en verklaring voor de
interesse. „Misschien
te maken met de ver-
ksjin van het Rijksmuse-
or Stedelijk Museum",
in woordvoerster. Het
ïn Jieeg ook veel publi
sh i^nnen- en buitenland
10(lnde exposities en de
|s de 75e geboortedag
,ne Frank op 12 juni. De
jgd instelling die aan de
pa a8 is gewijd, is echter
ke het Fotografiemuse-
ee rdam.
j dassen.
I vp/Niels van der Hoeven
c 'Smakeloos'. Dat
nister-president Balke-
0 in de tekst van 'Doods-
het rapnummer
10 Maassen onder
de premier beledigt en
JI hem te arresteren. Te-
Balkenende het
'niet waardig' te vin-
er meer woorden aan
aken'. Via woordvoer-
Éier Wulp van de
chtings Dienst
e premier een reac-
ummer van de
;e cabaretier, dat als
winkels ligt Maas-
larmee zijn woede
itze' die volgens hem
ïand wordt gevoerd
pers die in hun tek-
ieke figuren beledi-
onlangs kamerlid
loor de groep DHC.
De nieuwe film van
stall, 'Simon', opent de
van het Nederlands
ral in Utrecht. Deze
emière heeft plaats op
n iber in de Stads-
ok urg. Tegelijkerijd zal
C( zien zijn in acht bio-
den haag - Domheid is van alle tijden
en alle mensen, zo lijkt maar weer
eens bewezen. Nadat er al vertalingen
verschenen van 'De Encyclopedie
van de Domheid' van Matthijs van
Boxsel (Uitgeverij Querido 1999) in
Duitsland, Engeland, Griekenland,
Spanje, Polen, Oekraïne, Turkije, Li
touwen en Roemenië, is er nu een
vertaalcontract getekend met China
bij het gerenommeerde Harbin Publi
shing House. In ons land is 'De Ency
clopedie van de Domheid' inmiddels
aan zijn vierde druk toe.
Matthijs Van Boxsel (1957) studeerde
in 1983 aan de Universiteit van Am
sterdam cum laude af op de domheid
en heeft er inmiddels zijn levenswerk
van gemaakt. Hoewel hij ook zelf in
ziet dat een encyclopedie in onze tijd
eigenlijk iets onzinnigs is geworden.
Of, zoals hij eens in een interview zei:
„In de achttiende eeuw kon een en
cyclopedie je nog eens op nieuwe
ideeën brengen. Dat droeg vaak bij
tot een andere levensvisie. Tegen
woordig is een encyclopedie een
symbool van achterlijkheid. Een 20-
delige reeks folianten in kunstleer ge
stoken. Een sieraad voor ieder meu
bel. De encyclopedie is achter
haald en achterlijk."
Van Boxsel, die de satire bepaald niet
schuwt, ontleedt in zijn encyclopedie
met behulp van tekenfilms, sprook
jes, triomfpoorten, tuinarchitectuur,
barokplafonds, het koningshuis,
moppen, smoesjes en science-fiction
de domheid. In 2001 verscheen het
tweede deel onder de titel 'Morosofie,
over dwaze wijzen en wijze dwazen
in Nederland en Vlaanderen' met
theorieën die zo absurd zijn dat ze
weer bijzondere kwaliteiten krijgen,
over onder meer de platte aarde, de
ongekende krachten van de clitoris
en atomen als ruimteschepen.
Van Boxsel legt momenteel de laatste
hand aan het derde deel, 'De Topo
grafie van de Domheid', waarin alle
steden en provincies zijn verzamekt
die spreekwoordelijk bekend staart*
als dom. In 2006 komt 'De Theologie
van de Domheid' uit.
door Hilde Breunissen
Amsterdam - Hij kreeg onlangs
de prestigieuze Van Dalsum-to-
neelring, uit handen van collega
acteur en goede vriend Pierre
Bokma. Behalve acteur is Gijs
Scholten van Aschat (44) regis
seur en schrijver. En als hij er tijd
voor kon vrijmaken, deed hij
misschien nog wel veel meer.
Waarmee we meteen zijn aange
land bij de kern. „Want dat is
dus het probleem: ik wil te veel
dingen tegelijkertijd doen."
In juni heeft u avond aan
avond op de planken gestaan,
terwijl u overdag workshops
gaf en ook al schreef aan uw
nieuwste stuk voor Orkater.
Beetje veel allemaal.
„Dat is ook mijn probleem: dat
ik van mezelf zo veel moet. Als
ik dat nou eens zou kunnen
veranderen! Ik heb in mijn
hoofd altijd een heleboel plan
nen en ideeën, ik wil mijn gren
zen blijven verleggen. Als ik rust
neem, moet ik dat voor mijn
gevoel allemaal stopzetten. Ik
ben bang dat ik niet met alles
klaar kom en dan voel ik me
schuldig."
Is dat niet vermoeiend?
„Ja, ik moet mezelf eigenlijk
dwingen alles los te laten. Maar
het probleem is dat ik alles wat
ik doe, zo leuk vind. Ik kan
moeilijk nee zeggen als mensen
mij iets vragen. Daarbij moet ik
ook nog geld verdienen. Want
het is bij het toneel allemaal wel
leuk, maar zoals Johan Cruijf al
tijd zegt: ik krijg er bij de bakker
geen brood voor. Dus spreek ik
ook commercials in om te over
leven."
U heeft al zo veel prijzen en
onderscheidingen ontvangen.
Wat wilt u nog bereiken als ac
teur?
„Ik heb vele dromen, maar die
hou ik voor mezelf, anders
spatten ze uit elkaar. Vroeger
was ik heel erg bezig mezelf te
bewijzen. Nu is dat minder no
dig. Ik wil gewoon plezier heb
ben en leuke dingen doen: veel
verschillende interessante pro
jecten, waarvan ik denk dat ze
goed worden."
Zijn er rollen waarmee u
moeite heeft?
„Voor een echt realistische rol
op toneel ben ik de laatste jaren
huiverig geworden. Het mooie
aan toneel vind ik juist datje
met niks alles kunt suggereren
en dat je een verhaal op heel
veel manieren kunt vertellen.
Dus het hoeft helemaal niet
realistisch te zijn."
Gijs Scholten van Aschat: „Het is bij het toneel allemaal wel leuk, maar ik krijg er bij de bakker geen
brood voor. Dus spreek ik ook commercials in om te overleven." Foto: GPD/Mark Kohn
Maar verder kunt u alles spe
len? Zou u iemand zoals
George W. Bush neer kunnen
zetten, iemand van wie u hele
maal geen fan bent?
„Ja hoor. Sterker nog: ik speel
liever onsympathieke dan sym
pathieke personages. Maar
sympathie hebben voor een
personage is iets anders dan die
figuur in werkelijkheid sympa
thiek vinden."
Wat is het verschil?
„Bush vindt zichzelf geen lui.
Hitier vond zichzelf denk ik ook
geen lui, al was hij de ergste
man op aarde. Als acteur ben ik
verantwoordelijk voor mijn per
sonage. Daar moet ik voor
staan, wie het verder ook is."
Ander voorbeeld dan: zou het
u gemakkelijk afgaan een
vrachtwagenchauffeur te spe
len?
„Nou nee, niet gemakkelijk. Dat
heb ik niet aan me hangen.
Kunt u dat niet of wilt u het
niet?
„Ik denk niet dat ik het echt
kan. Het lijkt me wél interes
sant een man te spelen die ge
studeerd heeft, gefaald heeft,
aan lager wal is geraakt en
vrachtwagenchauffeur is ge
worden. Een man die zich heeft
aangepast aan die wereld. Die
erin thuis is geraakt. Dat kan ik
spelen, dat weet ik zeker."
Wat houdt u als acteur van een
goede prestatie af?
„Chaos voordat ik op moet. Ik
moet bij grote rollen altijd de
rust hebben om me voor te be
reiden. Ik moet de overgang
maken van de wereld van alle
dag naar de avond dat ik moet
spelen. Daar moet niemands
land tussen zitten: even leeg
zijn, om me weer op te kunnen
laden. Niets aan mijn hoofd.
Even een halfuurtje liggen, een
wandelingetje maken."
„En niet al te uitgebreid eten
van tevoren. Want dan gebeurt
er te veel. Ik moet het moment
aankunnen dat ik het toneel op
moet. We moesten laatst in
Groningen spelen. Toen had ik
eerst een interview, daarna een
voorbespreking en vervolgens
moest ik op. Ik raakte in paniek.
Ik werd ontzettend zenuwach
tig en voelde me totaal niet lek
ker."
En dan moet u toch dat podi
um op.
„Ja, daar moet ik dan doorheen.
Na een kwartiertje zakt de pa
niek, dan zit ik weer in het stuk.
Het publiek merkt er niks van,
maar mijn collega's wel."
U heeft er nooit een geheim
van gemaakt dat u vroeger
ernstig aan faalangst leed.
„Klopt. En in Groningen kwam
die faalangst weer even boven.
Ik heb het voor een groot ge
deelte onder controle. Maar af
en toe moet ik dat gevecht weer
zien te winnen en me er over
heen zetten. Als ik dan eenmaal
weer lekker heb gespeeld, ben
ik alles weer vergeten."
Nog andere valkuilen?
„Soms moet ik uitkijken dat ik
het stuk niet dichtsmeer. Dan
valt er weinig te raden en laat ik
te weinig over aan de verbeel
ding van het publiek. Zoals een
schilder soms te veel kleur ge
bruikt, speel ik dan als acteur te
duidelijk, vul ik te veel zelf in."
„Ik wil spelen zoals Matisse
schildert. Een schets is het
mooist. Een paar lijnen, klaar.
Hoe groter je talent, hoe min
der je nodig hebt. Maar soms
wil ik te veel doen, dan ver
trouw ik niet genoeg op wat er
al is, op wat ik al kan."
En dat zegt u na al die prijzen,
al die erkenning.
„Maar dit is iets wezenlijks!
Heel veel mensen hebben er
last van. Het vertrouwen komt
naarmate je ouder wordt, het
komt bij mij ook wel. Het lukt
me steeds beter. Maar niet al
tijd."
alphen aan den run - Het Cen
trum Beeldende Kunst in Alphen
aan den Rijn houdt zaterdag 14
augustus een actiedag om te
protesteren tegen de voorgeno
men sluiting van de kunstinstel
ling.
De gemeente Alphen heeft vori
ge week bekend gemaakt vol
gend jaar flink het mes te zullen
zetten in een aantal voorzienin
gen. B en W hebben ach onder
meer voorgenomen om de sub
sidie van 130.000 euro voor het
Centrum Beeldende Kunst stop
te zetten. In de praktijk bete
kent dit dat deze instelling haar
deuren moet sluiten. Het CBK
spreekt van 'kapitaalvernieti
ging' en 'wanbeleid'.
Het CBK-Alphen bestaat nu vier
jaar en herbergt de Stadsgale-
rie, de Kunstuitleen en Staa-ga-
lerie. Volgens het CBK is de in
stelling één van de belangrijke
culturele speerpunten in het
masterplan van het nieuwe
stadshart van Alphen aan den
Rijn. Het gebouw is een paar
jaar terug speciaal daarvoor
ontworpen. Dit alles nu wegbe-
zuinigen is 'een onacceptabele
uitholling van het culturele
aanbod in Alphen aan den
Rijn', vindt de instelling zelf.
Het CBK vraagt zich af hoe het
mogelijk is dat de gemeente
nog geen vijf jaar geleden een
nieuw gebouw laat ontwerpen,
miljoenen guldens heeft uitge
trokken voor gebouw, inrich
ting en personeel, en dit nu, om
130.000 euro te besparen, alle
maal om zeep helpt. 'Een beter
voorbeeld van kapitaalvernieti
ging is ondenkbaar', aldus het
CBK in een pamflet waarin de
Alphense bevolking wordt op
geroepen adhesie te betuigen.
De gemeente zou ondertussen
ook nog eens flink wat geld over
de balk gooien omdat het een
extern bureau heeft ingehuurd
dat het functioneren van het
CBK in het nieuwe gebouw eva
lueert. Die evaluatie is door de
aangekondigde bezuiniging
volstrekt overbodig. „De belas
tingbetaler betaalt dus mee aan
dit wanbeleid", aldus het CBK.
De gemeente wordt er ook van
beschuldigd tal van afspraken
te hebben geschonden en geen
antwoord te hebben op vragen
als: 'wat gaat er nu met de
Kunstuideen gebeuren' en 'wat
gebeurt er nu met de kunst in
de openbare ruimte'? „Wij vin
den dat de bewoners van Al
phen aan den Rijn recht heb
ben op een bestuur dat eerst
nadenkt voordat het ad hoe en
zonder enige notie van de ge
volgen gaat snijden."
De gemeente zou met haar be
leid ook veel schade toebren
gen aan de goede samenwer
king tussen professionals, vrij
willigers en de overheid, zoals
dit bij het CBK-Alphen gestalte
heeft gekregen. „Het CBK is een
relatief goedkope instelling met
veel vrijwilligers en met slechts
twee part-timers in dienst die
met elkaar verantwoordelijk
zijn voor een groot aantal acti
viteiten. Het is in onze ogen on
verantwoord om op basis van
een bezuiniging van 130.000
euro dit alles kapot te maken en
het nieuwe stadshart al voor het
klaar is een belangrijke instel
ling als het CBK te ontnemen."
Tilburg/ANP - Tilburg heeft in
het nieuwe theaterseizoen geen
podium voor theaterkunst.
Door het faillissement van de
Tilburgse Kunststichting moet
theater De Vorst al zijn voor
stellingen voor het seizoen
2004-2005 afzeggen. Een
woordvoerder vreest dat ook
het seizoen 2005-2006 in gevaar
komt omdat in januari 2005 al
een programma gemaakt moet
worden.
Het gaat om ruim honderd
voorstellingen en een twintigtal
cursussen. Aanvankelijk was
het de bedoeling dat De Vorst
in september 2004 zou door
starten, maar dit lukt niet De
gemeente wil het theater nu op
1 januari 2005 weer openen. Dit
is volgens de woordvoerder niet
zinvol omdat dan geen voor
stellingen meer te boeken zijn
voor het seizoen 2004/2005.
Expositie bij Centrum Beeldende Kunst in Alphen aan den Rijn
beeldende kunst recensie
Bernadette van der Goes
Expositie: Gerrit Offringa, ruimtelijk
werk. Prijzen: 6400 tot en met 19.000
euro. Te zien: t/m 29/8, wo t/m za n-17
uur, zo 13-17 uur, Centrum Beeldende
Kunst Castellumstraat ie. Alphen aan
den Rijn.
De levensgrote sculpturen die
de Friese kunstenaar Gerrit Of
fringa bij het Centrum Beelden
de Kunst in Alphen aan den
Rijn exposeert, hebben bijna al
lemaal met elkaar gemeen dat
ze mensen uitbeelden. Toch
zijn ze stuk voor stuk zeer ver
schillend. Elke keer opnieuw
bedenkt Offringa een heel an
dere voorstelling. De beelden
zijn namelijk niet alleen maar
fraaie ruimtelijke objecten. Ze
dienen vooral om verhalen te
vertellen. Bijvoorbeeld over
twee verdrietig ineengedoken
figuren van een man en een
vrouw.
'Birdman and ladybird', luidt
de titel van dit werk. Met de
handen voor hun gezichten zit
ten ze gehurkt tegenover elkaar.
Voor de rest zien ze er heel ver
schillend uit. De man heeft een
hobbelig zwart lichaam van
purschuim, het lijf van de
vrouw is daarentegen uitge
voerd in glad gepolijst wit gips
en haar hoofd is bedekt met ve
ren. Van welk drama we hier
getuige zijn, is niet bekend,
maar dat de man en de vrouw,
ieder opgesloten in hun eigen
verdriet, mijlenver van elkaar
verwijderd zijn, is pijnlijk dui
delijk. Voorlopig zullen deze
vogels niet meer vrolijk rond-
fladderen.
Offringa is er een ster in eeu
wenoude thema's uit de kunst
op een verrassende manier
vorm te geven. Behalve dat hij
een originele visie heeft, be
schikt hij over een zeer goede
techniek, waardoor alles wat hij
maakt er levensecht uitziet. Bo
vendien werkt hij vaak met on
gebruikelijke materialen. Zo
staat naast het treurende vogel
paar een naakte man wiens uit
hout gesneden lichaam bedekt
is met een netwerk van twijgjes.
Aan de bovenkant loopt zijn lijf
uit in een enorme bos takken.
Hij heeft geen hoofd en geen
armen. In plaats daarvan maakt
hij met de opgeheven takken
een wanhopig gebaar. Onmid
dellijk doet hij daardoor denken
aan in bomen veranderende
mythologische figuren uit de
klassieke oudheid.
Ronduit luguber is een men
senkop die Offringa maakte van
slakkenhuisjes. Alleen bij een
van de ogen is nog een stukje
huid zichtbaar. 'Memento mo-
ri' (bedenk dat je sterfelijk bent)
heet dit beeld. Maar ook zon
der die titel is direct toidelijk
dat het hier gaat oveJverganke-
lijkheid en dood.
Hoe veelzijdig Offringa met zijn
kunst bezig is, blijkt uit een
beeld dat Wj maakte over de
bijbelse figuur Bathseba. Vol
gens het verhaal werd zij, ter
wijl zij buiten aan het baden
was, gezien door koning David,
die meteen verliefd op haar
werd. Offringa greep dit onder
werp niet aan om, zoals in de
beeldtraditie gebruikelijk is, een
mooie naakte vrouw af te beel
den. In plaats daarvan heeft hij
een douchecabine neergezet
met ontelbare verticale draad
jes waaraan waterdruppels van
siliconenkit hangen. Bathseba
is nergens te bekennen, maar
de cabine, gecombineerd met
de titel 'Bathseba's bath', zorgt
er toch voor dat we ons, evenals
bij de andere beelden het geval
is, het verhaal herinneren.
Qy - Nederlandse fans hebben er 22 jaar op moeten wachten, maar gisteravond was het dan
jiver. Ruim 32.000 mensen zongen in de Amsterdamse Arena mee toen Simon Garfunkel we-
a J gehore brachten als Bridge over Troubled Water en The Sound of Silence. Het vorige concert
jalpd van het legendarische folkpopduo had plaats in de zomer van 1982, in De Kuip in Rotter-
;rraflanwez'gen kenden de 'golden oldies' Paul Simon (61) en Art Garfunkel (62) nog van de tijd
jtj^hun hoogtepunt waren, de jaren '60 en '70 van de vorige eeuw. Veel veertigers en vijftigers
de Arena gekomen om hun New Yorkse idolen te zien. Het Amsterdamse stadion zat vrijwel
|tr Jol. De Everly Brothers, de muzikale inspirators van het duo, vervulden een speciale gastrol hal-
Tb show. Zij lieten vier van hun eigen successerrhoren voor het uitzinnige publiek.
Rick Nederstigt
