REGIO
Nederland houdt het niet droog
De onvermijdelijkheid van de Hollandse Apocalyps
Liefdevolle ouderlijke missie
VRIJDAG 23 APRIL 2OO4
NAVRAAG
een lang en vruchtbaar leven overleed de Leidse hoogleraar bur-
jjk recht Huib Drion deze week op 86-jarige leeftijd. Drion was
T j j 7 verzetsman in de Tweede
Het kernwoord DIJ Wereldoorlog, specialist in
evenseinde is regie' het Nederlandse civiele
recht en van 1969 tot 1984
later vice-voorzitter van de Hoge Raad. In 1991 verbaasde hij
11 erland met een pleidooi voor een 'zelfgewild einde', een plan
reen euthanasiemiddel voor 75-plussers die 'klaar zijn met het le-
Dat pleidooi kwam op een goed moment, aldus emeritus-hoog-
ar medische ethiek HELEEN DUPUIS uit Voorschoten.
n de u Drion persoonlijk?
vel, maar niet erg goed. In de tijd dat ik actief was aan de Uni-
iteit Leiden was hij al met emeritaat. Ik ontmoette hem wel tij-
1 s congressen en symposia, bijvoorbeeld over het levenseinde,
sprak ik hem natuur-
ln het dagelijks leven
m ik hem nooit tegen,
eefde tamelijk geïso-
|L"
3 dit Drion een nieuw
tent i de discussie
euthanasie?
het zelfgekozen le-
ieinde is echt iets an-
Als het om euthana-
I >aat, moet er sprake
van een uitzichtloos,
raaglijk lijden in een
ces dat toch al tot de dood voert. Dat geldt niet voor oude men-
die klaar zijn met het leven. Zij willen het juiste moment kie-
s om te sterven en de regie daarover houden. Hij heeft daarmee
discussie geëntameerd die nog altijd zéér levend is."
i ir gaat het in die discussie om? Over het recht op zelfbeschik-
nee, het kernwoord hier is regie. Hoogebejaarden willen het
ïent van hun dood in eigen hand houden, zij willen niet dat
jren, zoals artsen of familieleden, het moment bepalen waar-
smand sterven mag."
u zichzelf in die discussie laten horen?
U moet bedenken, ik heb vooral in de jaren '80 onderzoek
an naar de voors en tegens van euthanasie. Juist in de tijd dat
in zijn stelling over het zelfgekozen einde formuleerde, was ik
een beetje gestopt met de vragen over het levenseinde. Er zijn
iel andere medisch-ethische kwesties die om oplossingen vra-
daar wilde ik ook antwoorden op zoeken."
tl het de juiste manier waarop Drion de discussie over het zelf-
1 oen levenseinde voerde?
tod dat hij dat heel goed heeft gedaan. Met zijn opmerkingen
het 'waardig willen sterven' heeft hij destijds de juiste snaar
akt. In 1991 vonden zijn opmerkingen daarover bij honderd
enden mensen weerklank. Niet voor niets heet de discussie
de regie van levenseinde de 'Pil van Drion', al is het helemaal
pil en komt er bij dit stervensproces nog wel meer kijken dan
icijnen alleen. Het idee van 'klaar zijn met het leven', omdat
even voltooid is, omdat de partner, familie en vrienden zijn
jevallen, dat heeft hij op een integere manier neergezet. Die
naar de zelfgekozen dood op hoge leeftijd is natuurlijk ook
lelangrijk probleem."
Wilfred Simons
archieffoto: Hielco Kuipers
UIT DE ARCHIEVEN
0 1954, Vrijdag 23 April
EN - Wederom had de Burchtzaal een accordeon-solistencon-
te gast. Het ging hier om het kampioenschap Zuid-Holland. De
lenheid over het stimulerende aandeel van de Sleutelstad, ge-
bij organisatorische animo, maken het vrijwel zeker, dat Leiden
Mei ook het landelijk concours om het kampioenschap van Ne-
nd zal mogen herbergen.
afdeling had elf deelnemers met verplicht nummer. Deze 'Para-
loest het hebben van fijne nuancering. Onze jeugdige stadgenoot
Vincourt slaagde daarin.
is er echter één die alle anderen verbluffend versloeg: de 12-jari-
mny Langeveld, wonderkind op het accordeon. Geen critiek kan
deren. Doorzichtig, subtiel en licht van zweving is alles en volko-
af. Dit is bedoeld naar de techniek zowel als naar het aangeboren
Weel begrip. Met zulk groot spel (Perpetuo van Paganini) is deze
Leidenaar feitelijk een 'oneerlijke' concurrent, daar hij in een
psafdeling stellig nog als een gevaarlijk mededinger te beschou-
alt.
1979, maandag 23 april
- Zo'n dikke driehonderd deelnemers deden zaterdagmorgen
lan de dertiende door de Leidse Politie Sportvereniging op touw
te Oranjeloop. Er was een route uitgezet, die resp. één, twee of
eer afgelegd moest worden al naar gelang de afstand waarvoor
had gekozen. Foto: archief Leidsch Dagblad
)'s In deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na
sing 2,50 (voor een exemplaar van 13 bij 18 In zwart wit) over te maken op
r 57055 tai.v. Dagbladuitgeverij Damlate b.v. Postbus 507,2003 PA
aarlem, onder vermelding van Leidsch Dagblad, ANNO d.d.(datum van
laatsing) of door contante betaling aan de oalle van het Leidsch Dagblad,
seveltstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto binnen drie weken thuisgestuurd.
COLOFON
Leidsch Dagblad
Directie: B.M. Essenberg
E-mail: directiehdcuz@hdc.nl
oofdredacteur: Jan Geert Majoor
E-mail: redactie.ld@hdc.nl
tANTOOR
ltstraat 82, Lelden, tel. 071-5 356 356
K; Postbus 54,2300 AB Lelden.
:fax 071-5 356415
ntie fax 071-5 356 325
lerichten fax 023-5 '5° 567
ENTIEVERKOOP
itles m.b.t.:
372-6813661
nd goed: 023-5150543
el: 075-6813677
detailhandel: 071-5 356 300
bureaus kunnen contact opnemen
i-6813636
IRVICE
711 (gratis)
072 - 5196800
(acceptgiro)
(alleen aut. Inc.)
'6,70 p/j €216,90
es die ons een machtiging verstrekken
utomatisch afschrijven van het
ontvangen €0,50 korting
per betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag.
Voor zaterdagabonnementen geldt €0,60 per
zaterdag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 0800-1711 (gratis).
Mobiel: 072 - 5196800.
ma t/m vr: 07.30-17.00 uur; za: 08.00-13.00 uur
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Media BV
cq. de betreffende auteur.
HDC Media BV, 2004
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organlsatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen.
HDC Media BV is belast met de verwerking van
gegevens van abonnees van dit dagblad. Deze
gegevens kunnen tevens worden gebruikt om
gerichte Informatie over voordeelaanbieding
en te geven, zowel door onszelf als door
derden. Heeft u hier bezwaar tegen, dan kunt
u dat laten weten aan HDC Media BV, Afdeling
Lezersservice, postbus 2,1800 AA Alkmaar.
Het zit de bewoners van de Hol
landse delta niet mee. Terwijl de
zeespiegel stijgt, daalt de bo
dem. Terwijl het klimaat veran
dert en er meer regen in kortere
tijd gaat vallen, verandert ook
nog eens de loop van de depres
sies. Daardoor blijven de buien
straks ook nog eens mooi het
stroomgebied van de grote rivie
ren volgen. Valt Nederland op
termijn nog wel droog te hou
den? De Delftse hoogleraar hy
drologie Kees van den Akker
heeft op die vraag een even sim
pel als ontluisterend antwoord:
Nee.
Niet meteen schrikken. Met
wat kunst- en vliegwerk kun
nen we de boel nog wel een
aantal eeuwen droog houden.
Van den Akker is in zijn vak
gebied een soort van optimist.
Terwijl sommigen van zijn
collega's al over honderd jaar
grote stukken van Nederland
door de golven verzwolgen
zien worden, geeft hij ons nog
wel even de tijd. „Honderd
jaar redden we nog wel. Maar
zelfs met allerlei nieuwe tech
nieken zullen we er niet aan
ontkomen om over vijfhon
derd of duizend jaar grote de
len van Nederland op te ge
ven. Om te zeggen: Neder
land, het was leuk voor dui
zend of tweeduizend jaar,
maar nu is het op. Het is ei
genlijk een heel simpel som
metje. Sinds we 800 jaar gele
den begonnen zijn met
drooglegging is de bodem al
leen maar ingeklonken. En
waar alleen maar weg gaat en
niks bij komt, is het op een
gegeven moment over en uit."
Nogmaals: de Delftse hoogle
raar is geen pessimist die een
beetje zwartgallig zit te wach
ten op zijn eigen Hollandse
Apocalyps. Hij is iemand die
er voor heeft doorgeleerd om
het water buiten de deur te
houden. Een techneut die lie
ver vandaag dan morgen
langs de Nederlandse kust
gaat experimenteren met het
vanaf grote diepte oppompen
van zout kwelwater. Zelfver-
wacht hij veel van deze inno
vatieve manier om met name
diepe droogmakerijen leef
baar te houden. „We denken
dat er heel veel aan te doen is,
maar dan moet je wel de
ruimte krijgen om iets te
doen. Het grote probleem is
dat we juist bezig zijn om heel
veel kennis af te bouwen. Het
idee was dat Nederland na de
Deltawerken af was. Ja, dank
je de koekoek."
We kennen hem. Weerman
Peter Timofeeff die in een
'Nederland leeft met water'
spotje bijna kopje onder gaat.
De overheid heeft de water-
Sroblemen in het vizier, zo
jkt het. Toch valt dat in de
praktijk nogal tegen, vindt
Van den Akker. Als er de afge
lopen jaren iets is aange
toond, dan is het wel dat het
Nederlandse watersysteem
aan alle kanten aan de grens
Wateroverlast in het Westland in september 1998. Archieffoto: Fred Steenman
van zijn capaciteit zit. Een ste
vige regenbui in het Westland
en de komkommers drijven
de kassen uit. Hevige regenval
in het stroomgebied van de
grote rivieren en we hebben
bijna een grote overstroming.
„Er is berekend dat in extre
me gevallen de watertoevoer
bij Lobith nog tweeduizend
kubieke meter per seconde
meer kan zijn dan toen het
land van Maas en Waal bijna
overstroomde. Wat doen we
als dat water op ons af komt?
Ergens een poldertje onder
water laten lopen is slechts
een druppel op een gloeiende
plaat. Reken maar uit: als je
dit soort hoeveelheden water
moet bergen, staat een gebied
van een kilometer bij een kilo
meter in iets meer dan acht
minuten een meter onder wa
ter."
Voordat er weer ergens ge
bouwd gaat worden, moeten
we er eerst voor zorgen dat
het watersysteem op orde is.
Dat is de belangrijkste bood
schap van de Delftse hoogle
raar. Maar met die boodschap
voelt hij zich een roepende in
de woestijn.Als er ergens
wordt gebouwd, is het water
systeem nog altijd de sluit
post. Maar het is verschrikke
lijk moeilijk om dat binnen de
politiek te verkopen. Want je
komt altijd met beperkende
maatregelen. En wees nou
eerlijk. Als een urgente pro
blematiek als het naderend
einde van de voorraad aan
fossiele brandstoffen al niet
hoog op de politiek agenda
staat, wat moeten wij dan
doen? Roepen dat je ergens
niet moet bouwen omdat je
anders over honderd of twee
honderd jaar in de problemen
komt? Dan krijg je niet of nau
welijks aansluiting bij de poli
tiek."
Bij Gouda staat een grote
nieuwbouwwijk in de plan
ning, in de Zuidplaspolder,
één van de diepste polders
van Nederland. Zes meter on
der NAP, terwijl de Hollandse
IJssel er op vier meter boven
NAP direct langs loopt. „Ik
zou daar dus nooit gaan wo
nen. Ik ga niet zes meter on
der NAP wonen, dat doe ik
niet. Op college maak ik altijd
het grapje: ik ben niet voor
niks op de Utrechtse heuvel
rug gaan wonen. In Veenen-
daal, op negen meter boven
NAP. Waarom bouwen we op
zes, zeven meter onder NAP?
Is dat niet een beetje van de
zotte? Zijn we de relatie met
de realiteit niet een beetje
kwijt geraakt? Het zou de boel
toch wakker moeten schud
den wanneer een techneut
dat roept."
„Ik zeg wel eens: eens in de
tien jaar moet er iets gebeu
ren om ons wakker te hou
den. Het effect van een over
stroming is na tien jaar goed
deels weggeëbd. In Limburg
willen ze al weer gaan bou
wen langs de rivier. We leren
het nooit, hè, we leren het
nooit. Nee, ik pleit hier niet
voor een nieuwe watersnood
ramp. Misschien zou je de he
le Tweede Kamer eens bij
windkracht 8 aan de Waal
moeten zetten. Op zo'n lullig
dijkje waarachter de golven
een meter hoog zijn en waar
bij vijf meter lager een boer
derij staat. En dan vragen: wie
zou daar willen wonen?"
De waterhuishouding in Ne
derland kan beter, daar is Van
den Akker van overtuigd. „We
hebben de traditionele me
thoden: wegdraineren, bergen
en wegpompen. Daar kun je
al een heleboel mee redden,
als je maar genoeg ruimte
krijgt. Maar om de zoute kwel
tegen te gaan kun je ook heel
anders te werk gaan. Je kunt
diepe putten slaan en het
kwelwater oppompen om het
via een tweede boezem of
desnoods via gesloten pom
pen terug naar zee te pom
pen. Wat we nu doen is toch
een beetje krakkemikkig. Je
pompt het water pas weg op
het moment dat je het de
grond uit ziet komen. Maar je
kunt het natuurlijk ook veel
eerder oppakken."
Grootschalige experimenten
met nieuwe technieken ziet
de hoogleraar echter niet zo
snel van de grond komen. Ze
kosten veel geld en ruimte, en
Van den Akker bespeurt ook
een maatschappelijke weer
stand tegen al te veel tech
nisch ingrijpen. „Met name
uit de natuurhoek krijg je te
horen: Laat dat water nou ge
woon zijn gang gaan. Maar
wie dat zegt, beseft niet dat je
het zonder ingrijpen gewoon
niet houdt. Nederland bestaat
bij de gratie van de techniek.
Wie dat bestrijdt, daag ik uit
om alle gemalen veertien da
gen uit te zetten en dan te kij
ken wat er gebeurt. We be
staan bij de gratie van het
pompen of verzuipen."
„We moeten kennis blijven
opbouwen om Nederland op
de langere termijn leefbaar en
rendabel te houden. Maar het
is een moeilijk te verkopen
verhaal. Hoewel het straks
een mooi exportartikel kan
worden. Vergeet niet dat ze
ventig procent van de wereld
bevolking in deltagebieden
leeft. Daar krijgen ze op ter
mijn precies dezelfde proble
men als in Nederland."
Nederland moet niet alleen
investeren in nieuwe technie
ken voor droge voeten, het
land moet ook radicaal anders
worden ingericht. De hoogle
raar is niet bang om een paar
flinke stenen in de vijver te
gooien. Voor de boeren die
zomer en winter hun landerij
en droog willen houden heeft
hij slecht nieuws. Met hun
roep om een droge bodem
versnellen zij het inklinken
van de polders en daarmee de
ondergang van Holland.
„Misschien is het beter om
natte natuur te introduceren
op de plek waar nu nog boe
ren zitten. Daarmee kunnen
we dan de boel een beetje
langer rekken."
En wonen onder zeeniveau?
Tja, daar zullen we toch ook
een keer van af moeten. „De
volgende nieuwe stad moeten
we op de Veluwe gaan bou
wen. Maar de Veluwe is heilig.
Dan krijg je te horen: handen
af van de natuur? Maar welke
natuur? Die paar wilde zwij
nen? Het Vondelpark heeft
een grotere biodiversiteit dan
de Veluwe. Welke idioot die
hier in de tijd van de Romei
nen binnenkwam, ging er nou
in de diepste put wonen? Nie
mand! Die mensen gingen op
een zanddonk wonen. En wat
doen wij? Op de Veluwe laten
we anderhalf hert rond lopen
en zelf gaan we in Moeraswijk
wonen. Dat is een volstrekte
ontkenning van ieder nor
maal gevoel van de mens."
Ruud Sep
De watersnoodramp van 1953 zette grote delen van Zeeland blank. Deze ramp, die aan 1835 men
sen het leven kostte, vormde de directe aanleiding tot de Deltawerken.
Foto: archief Leidsch Dagblad
TUSSEN PEN EN PAN
Mijn leven is niet saai. Vijf kinderen (Fré, Marc, Sam,
Fleur, Olivier) in de leeftijd van 12 tot 22 jaar en mijn man
(Theo) zorgen voor veel leven in de brouwerij. Vier dagen
in de week ga ik naar de redactie van deze krant. Of ik
trek op zoek naar nieuws en achtergrondverhalen de re
gio in. Een ingewikkeld bestaan? In 'Tussen pen en pan'
bericht ik er wekelijks over.
Om kwart voor zeven 's
morgens zit ik in de auto
met mijn eigen Leidsch
Dagblad. Een vreemde
gewaarwording na bijna
25 jaar journalist te zijn
geweest bij een avond
krant. Een prachtig
krantje is het. Ik ontspan.
De hele week toch een
beetje een vreemd ge
spannen gevoel gehad.
Niet alleen omdat onze
werkwijze is veranderd,
maar ook omdat de druk
van de ochtendproductie
weg is. De deadline ligt
nu in de nacht. We kun
nen de ochtend dus wat
later beginnen. De eind
redacteuren die er altijd
als eerste waren, komen
nu als laatste binnen. Het
is allemaal even wennen,
maar niet onaangenaam.
Waarom ik dan nu toch
zo vroeg op pad ben met
mijn echtgenoot, heeft te
maken met onze jarige
dochter Fleur. Werd je
vroeger met achttien jaar
volwassen, nu ligt die
grens echt bij zestien len
tes. Zestien is immers de
leeftijd datje met je eigen
identiteitskaart alle Leid
se en nu ook alle Noord-
wijkse uitgaanstenten in
kan en dat je zo laat kunt
thuiskomen als je zelf
wilt, denkt onze dochter.
Ze spreekt het gelukkig
niet hardop uit, ik denk
om zinloze discussies te
vermijden. Omdat ze zo
verstandig is, gaan wij
het met haar vieren op
Terschelling. Ze verblijft
daar voor een werkweek
landmeten met haar klas
10b van de Vrije School
in Leiden. In een onbe
waakt ogenblik heeft
Fleur toestemming gege
ven voor deze liefdevolle
ouderlijke missie.
En het wordt heel liefde
vol. Ter hoogte van Op
perdoes in Noord-Hol
land zingen Theo en ik al
met een nummer 'The
only living boy in New
York' van Simon en Gar-
funkel mee. Samen in de
auto geeft een intiem ge
voel. Om 8.10 uur zitten
we midden op de Afsluit
dijk in de zon voor
lunchroom 't Monument
waar we koffie met een
onbestemd, maar toch
heel lekker warm broodje
nuttigen. Het uitzicht op
het IJsselmeer met de
vissersboten geeft een
optimaal vakantiegevoel.
We moeten om half tien
in Harlingen zijn om ons
in te schepen voor de
twee uur durende boot
reis. Dat lukt allemaal
uitstekend. Geen stress.
Parkeren gaat makkelijk,
en we hebben zelfs nog
even de tijd om in de
winkelstraat nog twee
ochtendkranten bij te ko
pen. Lekker lezen op het
dek van de M.S. Fries
land.
Van lezen komt niet zo
veel. Al snel ontwaar ik
de beroemde Terschei -
lingse zanger Hessel. Ik
kan het niet laten. Even
luisteren wat hij allemaal
heeft te vertellen. Hij is
met zijn vrouw een paar
dagen naar 'het vaste
land van Amsterdam' ge
weest en verhaalt daar
over. De zingende kroeg
baas Hessel van der Kooy
heeft een café in Hoorn
(Terschelling). Hij weet
alles van jonge mensen.
Ter geruststelling aan alle
ouders die hun land van
de zomer naar Terschel
ling laten gaan. „Ik voel
me verantwoordelijk
voor de jeugd die hier
komt. Wij proberen daar
om over te brengen dat je
feest kunt hebben zonder
jezelf vol te gieten. Tij
dens mijn optreden zit ik
aan een kop thee en toch
ben ik stoer", aldus de
muzikale ondernemer
diezelfde ochtend in de
Harlinger Courant. Ik ge
loof hem als ik hem
rechtstreeks aankijk.
Onze dochter zit vlak bij
hem in de buurt, een
dorp eerder, bij kam
peerboerderij Van Gos-
sen in Formerum. Als wij
op onze zeer comforta
bele gehuurde fietsen bij
haar en haar klasgenoten
aankomen, hebben ze
prachtig werk verricht
met professionele theo
dolieten, waterpastoe
stellen en jalons. Het
land is berekend. Van
daag worden de tekenin
gen gemaakt en de getal
len uitgewerkt. De Vrije
School gebruikt deze al
jarenlange beproefde
methode als verdiepings-
stof voor het wiskun
deonderwijs op havo en
vwo. Volgens de ervaren
leraar Van Hartingsveldt
krijg je via landmeten
een uitstekend inzicht in
lengtemeting, hoogteme
ting, of een hoekmeting.
„De basis van de gonio
metrie", doceert hij. „En
zo'n groepskamp leert ze
stevig op de benen
staan." Letterlijk, want
met landmeten doe je
niet anders dan met de
poten in de klei staan, zie
ik in de gauwigheid. Ik
kan er geen speld tussen
krijgen. De leerlingen
zijn inspannend bezig en
hebben geen tijd om er
tegenin te gaan. De glij-
hoek van tien graden op
40 meter hoogte is veel
belangrijker.
Als de enorme taart met
zestien kaarsjes van de
plaatselijke bakker arri
veert, is het feest com
pleet. Een lied voor Fleur
en de meegenomen ca
deautjes van haar broers,
zusje en de buren wor
den meer dan gewaar
deerd. De corveeploeg is
dan al met bezig met de
bewerking van 15 kilo
aardappelen voor de an-
dijviestamppot De
broodnodige ontspan
ning vinden ze 's avonds,
ja bij wie anders dan bij
Hessel. Ze verheugen
zich er allemaal enorm
op.
Theo en ik fietsen ouder
wets gelukkig via strand
paviljoen de Zeemeermin
en de Wahfc terug naar
West-Terschelling. We
gaan met de Koegelwieck
terug naar de wal en eten
de zaligste slibtong in
hotel Zeezicht in Harlin
gen. Wat een geweldige
dag dankzij de kinderen,
want niet onvermeld
mag blijven dat ook Sam
en Olivier zich moedig
door een moeilijke dag
zonder ouders hebben
heen geslagen. Alles lijkt
opgeruimd bij thuis
komst.
Saskia Stoel inga
Reageren? s.stoelinga@hdc.nl