Honderd afvallers in advies-kunstenpla
'Muziek mogen maken geeft mij energie'
KUNST CULTUUR
Hoe de storm uit Ludmilla's hersenen ontsnapt APart door bljzondere klankkle^
Museumsector lijdt aan gebrek aan vernieuwing Wel weer steun voor De Appel
Dé ideale
voorstelling
voor kleuters
Sting, 25 jaar na doorbraak op Pinkpop, in Ahoy'
liftte
Advies b
nog geer
zekerhei
dinsdag 20 APRIL 200
n
Hind. Foto: Evert-Jan Daniels
Hind en Beef
op Mundial
tilburg - Nederlandse acts als
Hind, Rose, Beef, Di-rect en In-
twine treden op tijdens het slot
weekend van het Festival Mun
dial 2004, op 19 en 20 juni in
het Tilburgse Leijpark. Verder
staan groepen uit India en Ke
nia op het programma en het
festival wordt afgesloten door
de Zuid-Afrikaanse reggaester
Lucky Dube.
jeugdtheater recensie
Paulien Koopmans
Voorstelling: 'Boerderijtoneel' door Eigen
Werk. Regie: Carlo Scheldwacht Teksten
spel: Tido Visser en Pieter Tiddens.
Gezien: 18/4, LAKtheater, Leiden.
Waarom kun je geen kleuterk
arbonade of kleuterhamlap
eten? Veel kleuters uit het pu
bliek griezelen. Maar het varken
uit 'Boerderijtoneel' overweegt
dit idee uit te voeren. Kleuters
eten immers wél biggenvlees of
kippenboutjes.
'Boerderijtoneel' is een vrolijke,
absurdistische voorstelling voor
iedereen die kennis wil maken
met de wederwaardigheden op
de boerderij. Gebeurt er dan
ooit iets op het platteland? Nou,
reken maar! Pieter Tiddens en
Tido Visser spelen en zingen
over een geit, een kip, een
schaap en een boerin. De kip
wil weten wat er achter de hori
zon te zien is. Ver kijken kan ze
niet, want ze is niet zo groot en
ze mag bij geen enkel ander
dier op het hoofd staan. Alleen
de geit geeft toe, want die vindt
het best modieus zo'n kip als
hoofddeksel. De geit en de kip
sluiten zo een verbond. Daar
mee strijken ze de anderen te
gen de haren in. Net als in de
mensenwereld wordt onge
woon gedrag bestraft.
Door een paar doeltreffende
decorstukken voel je je midden
op het platte land. Een rotan
stoel doet dienst als nest voor
de kip. En een houten tafel met
een grote soeppan suggereert
het interieur van de boerderij.
De twee spelers wisselen van
rol door zich razendsnel in ver
schillende kledingsstukken te
hijsen: een pluizige wollen trui,
een schort met uiers of een roze
badjas met krulstaart.
Ook de teksten zijn eenvoudig.
De verhaspelingen van de boe
rin, het Leidse accent van het
varken en de onzinnige taal van
de dieren zijn bijzonder ko
misch.
Al lijkt het er in het wrede begin
niet op - als de dieren zich drei
gen te vergrijpen aan het pu
bliek - 'Boerderijtoneel' is mis
schien wel dé ideale voorstel
ling voor kleuters. Aantrekkelijk
spel, leuke liedjes én een sym
pathieke boodschap: als je aar
dig bent tegen anderen, is ie
dereen ook aardig tegen jou.
den haag/anp - Als het aan de Raad
voor Cultuur ligt, krijgen zo'n honderd
instellingen op het gebied van kunst
en cultuur geen rijkssubsidie meer.
Ruim zeventig instellingen die in de
voorbije periode geen subsidie van het
rijk ontvingen, zouden dat de komen
de vier jaar juist wel moeten krijgen.
In die tweede groep is het Haagse ge
zelschap De Appel te vinden, de oud
ste toneelgroep van het land, die vo
rige keer afviel en nu een mega-hit
heeft met het elf uur durende toneel
stuk 'Tantalus'.
Dat valt op te maken uit de 'advies-
Cultuurnota', die gisteren aan staats
secretaris Van der Laan (Onderwijs,
Cultuur en Wetenschappen) werd
aangeboden. De Raad stelt voor het
beschikbare budget over in totaal 422
instellingen te verdelen. De bewinds
vrouw beslist uiteindelijk op prinsjes-
dag.
Er vroegen 833 instellingen subsdidie
aan voor een totaal van 660 miljoen
euro, terwijl er maar 392,5 miljoen
beschikbaar is. Daarom zijn er ook
dertien afvallers die, bij een groter
budget, zeker wel in de prijzen zou
den zijn gevallen. Verder zijn er ook
wat afvallers die best kwaliteit heb
ben, aldus de Raad, maar te weinig
nationale uitstraling aan de dag leg
gen of alleen maar op projectbasis
werken.
De bezuiniging van 3,5 procent op
kunst en cultuur wordt bij orkesten,
opera en musea veelal verwezenlijkt
door de kaasschaafmethode „waarbij
is uitgegaan van het principe dat de
sterkste schouders de zwaarste lasten
dragen", aldus de Raad. De museum
sector lijdt overigens aan een gebrek
aan vernieuwing, moppert het ad
viesorgaan.
Verschillende musea komen, om heel
verschillende redenen, niet meer
voor rijkssteun in aanmerking: het
Bijbels Museum, Het Bijbels Open
lucht Museum, het Jachthuis Sint
Hubertus, het Volksbuurtmuseum in
Den Haag, het Nationaal Rijtuigen
museum, het Tropenmuseum afde
ling Junior en de Stichting Nieuwe
Kerk.
Op het gebied van theater is de Raad
enthousiast over de inbreng van zo
merfestivals aan de podiumkunsten
als geheel. Daarom wil ze bijvoor
beeld het bekende Oerol (Terschel
ling) extra geld geven. De Raad voor
Cultuur is erg geschrokken van de ge
makzucht van sommige instellingen
die al lang gesubsidieerd worden. To
neelgroep Amsterdam en Het Natio
nale Toneel bijvoorbeeld, leverden
zulke slechte beleidsplannen in, dat
ze voorlopig nog wel geld moeten
krijgen voor hun op zich mooie werk
op het podium, maar hun huiswerk
binnen twee jaar moeten overdoen.
Toneelgroep Orkater, dat de vorige
keer minder subsidie kreeg, wordt nu
weer hoger ingeschat.
Een van de echte afvallers
bied van podiumkunsten h
terfestival Amsterdam. 0|
bied vallen het Theater va
komst van Truus Bronkho
CaDance Festival buiten de
Nationale Ballet, dat de i
minder kreeg, wordt ook ni
ger aangeslagen.
In de muziek worden ooi
uitgedeeld: De Raad raadi
aan de Slagwerkgroep Amsl
Slagwerkgroep Den Haag,
gelet cs Muziektheater en I
tenfestival.
door Theo Hakkert
Rotterdam - Sting mengt zijn
koffie met een groot glas sto
mende melk. „Koffie moet heet
zijn. Dan komt-ie overal. Koffie is
een drug." Hij zit er relaxed bij.
Zeker voor iemand die nog een
vliegtuig moet halen. Afspraak
met acteur Russell Crowe één
tijdzone verderop. „Goede vriend
van mij. Ja, het is vliegen van hot
naar her. Het valt niet mee een
beroemdheid te zijn."
De koe bij de hoorns dan maar.
Sting is 52, vader van zes kinde
ren. Wereldster. In meer dan
goeden doen. Hoe ambitieus is
hij eigenlijk? „Ik weet helemaal
niet of ik ambitieus ben. Ik
werk wel hard. Ik vind werken
heerlijk. Muziek is voedzaam.
Muziek mogen maken geeft mij
energie. Dat heeft het altijd ge
daan. Of ik nou in een begin
nend bandje in Newcastle
speelde voor zes man publiek
of voor honderdduizend men
sen in Rio de Janeiro, het is de
zelfde voeding. Ik werk altijd
hard. Mijn vader heeft me ge
leerd dat ik hard moet werken
en dus doe ik dat."
„Ooit maakten mensen zich
druk over overexposure. Het
kon gevaarlijk zijn dat je te veel
in het nieuws was. Nu moet
dat. Je bent of te veel in het
nieuws of je bent nergens. Je
moet interviews geven, je moet
op televisie, je moet op tournee.
Anders is de competitie te
groot. Niet eens alleen van ar
tiesten, maar bij de concurren
tie horen nu ook videogames
en internet. Je moet in beeld
blijven. Als je populair wilt zijn
en blijven, moet je hard wer
ken. Maar goed dat ik dat vanaf
het begin gewend ben."
Hij luistert aandachtig naar een
uitleg over Marco Borsato's
plan alleen nog dvd's te maken
en niet alleen muziekcd's. „Ik
heb altijd gezegd dat het visueel
ondersteunen met clips en
films een beperking oplegt aan
de muziek. Ik zie het commer
ciële belang hoor, maar het
blijft toch het opdringen van
beeld. Je schrijft de luisteraar
het visuele scenario van de mu
ziek voor. Daarmee beperk je
de creativiteit van de luisteraar.
Wie luistert naar muziek kan
zijn eigen beelden maken. Ik
begrijp mensen die naar de
opera gaan en daar met de
ogen dicht naar de muziek luis
teren. Ik maak ook dvd's, ik
maak ook clips. Als instrument
om mijn muziek te verkopen.
Maar de audio staat voorop.
Sting: „Muziek is een ontdekkingsreis. Een niet op te lossen mysterie. Hoe verder ik kom op mijn reis, hoe meer ik besef dat ik nooit het ein
de bereik." Publiciteitsfoto: GPD
Dat moet zo blijven. Mijn vi
deo's moeten er goed uitzien,
maar daar ligt niet mijn eigen
talent."
Zijn talent is, zegt hij, blijven
groeien als mens en musicus.
„Ik heb geen doel. In de verte of
de toekomst ligt niks. Mijn doel
is dat wat ik nu doe. Ik houd
van het proces, ik geniet ervan.
Ik daag alleen mezelf uit. Toen
ik jong was, had ik doelen, na
tuurlijk. Een Grammy winnen.
In Madison Square Garden op
treden. In de beste band van de
wereld spelen. Dat heb ik alle
maal voor elkaar gekregen. Er
zijn geen ambities meer. Ik wil
gewoon doorgaan met waar ik
van geniet. En beter worden,
steeds beter worden. Dat mag
je ambitie noemen: op elke
plaat beter worden als compo
nist, zanger, arrangeur, produ
cer, als bandleider, als mens.
Het gaat om die intentie."
„Muziek is een ontdekkingsreis.
Een niét op te lossen mysterie.
Het is bijna iets religieus. Ik zal
nooit het wezen doorgronden.
Ik zal nooit de totaliteit van
muziek begrijpen of overzien.
Hoe verder ik kom op mijn reis,
hoe meer ik besef dat ik nooit
het einde bereik."
„Als jonge liedjesschrijver
schreef ik, zoals alle jongeren,
over mijzelf. Mijn emoties, mijn
passies, mijn zorgen, mijn ple
zier. Als je ouder wordt, schrijf
je vanuit het perspectief van
anderen. Op mijn laatste cd
staat 'Stolen car'. Daarin ko
men vier personages aan het
woord. De autodief, de eige
naar, diens vrouw en diens
maïtresse. Een mini-opera. Dat
is groeien, volwassen worden,
ouder worden. Uit jezelf stap
pen. Op die manier ben ik ge
groeid. Zoals ook mijn stem
volwassener is geworden. Rij
ker. En ik heb een diep reser
voir aan emoties en ervaringen
waar ik uit kan putten."
Dat jongste album, 'Sacred Lo
ve', klinkt als super audio cd
kamerbreed. Een al even ka
merbreed verschil met de wel
haast rudimentaire eerste al
bums van The Police, de band
waarmee Sting eind jaren ze
ventig doorbrak. „De muziek
van nu wordt gedefinieerd door
de technische, digitale moge
lijkheden. Zoals de barok drie
honderd jaar geleden werd ge
definieerd door de piano. De
muziek van nu klinkt modern
omdat we de technologie goed
gebruiken. Geluid is erg belang
rijk. Waarom zou ik niet van di
gitale technieken gebruik ma
ken? Vroeger kon je in een dag
een plaat maken. Technisch
kon er verder toch weinig aan
toegevoegd worden. Nu kan je
elk aspect van je muziek veran
deren en nog eens veranderen.
Voor een obsessief man als ik is
dat een gruwel. Ik heb een
deadline moeten vaststellen.
Tot 2 september mocht ik aan
'Sacred Love' werken, die dag
moest ik het album inleveren.
Anders was ik nu nog aan het
werk geweest."
Zou de eerste elpee van The Po
lice beter hebben geklonken als
de techniek destijds verder was
geweest? „Nee, zeker niet. Ik
kan me helemaal geen Police-
album voorstellen met digitale
techniek. Het heeft musici veel
tijd gekost om aan digitale tech
niek te wennen. Het duurde
lang voor we de enen en nullen
warm konden laten klinken. Di
gitaal wil in feite zeggen dat je
muziek reduceert tot cijfers.
Terwijl het zo organisch was."
Als hij op 4 mei in een uitver
kocht Ahoy' staat is het op een
maand na 25 jaar geleden dat
hij met The Police, toen nog re
latief onbekend, Pinkpop van
dat jaar plat speelde. Misschien
hing er nooit meer magie boven
het Pinkpopterrein dan op die
zesde juni 1979 op het mpment
dat hij met Andy Summers en
Stuart Copeland in camouflage
pakken 'Roxanne' en 'So lonely'
speelde.
„Ik weet alleen nog hoe warm
het was. We deden wat we
moesten. We moesten er door
heen. Toen we van het podium
kwamen, hoorden we hoe goed
het was geweest. Iemand zei:
Jullie hebben zojuist Europa
veroverd. Hij had gelijk. Wij wil
den eigenlijk alleen maar dat
koude zwembad in."
„Beschrijven hoe het is om een
podium op te lopen, is onmo
gelijk. Het ene moment sta je in
het donker. Een deur door, en
dan al die mensen. Iedereen is
blij je te zien. Daar ben ik, eer
lijk gezegd, verslaafd aan ge
raakt. Voor deze wereldtournee
zijn tweehonderd optredens ge
boekt. Je ziet: ik ben niet ambi
tieus."
Sting met Sacred Love Tour, 4
mei in Ahoy, Rotterdam.
den haag/gpd/anp -
advies, maar ik
tekst van de Raad. voi
zeker niet als binden
secretaris van Culti
van der Laan houdt n
nog alle mogelij khe
voor zij in september
nitieve cultuurnota v
riode 2005-2008
Nadat zij uit har
Raadsvoorzitter Win
drager het ruim 20öi
tellende advies had i
verklaarde zij dat ze,
waar de Raad voor
wijkt van haar eerdei
leerde beleidsvoomei
eigen koers zou blijve
Twistpunt tussen
Staatssecretaris is bij
de positie van bemidi
ondersteunende inste
het gebied van cultui
Van der Laan kostei
stanties te veel geld. I,
liever uitgeven aan in
die zelf kunst product!
De voorzitter van
stenbond Kiem, Lucit
terlaak, noemt in een
Raad voor Cultuur 'e
zaam aan het kabine
te zeggen slaafs'. De
naar de smaak van V;
laak best wat duidelijl
mogen nemen.
Er is volgens de voo
woon binnen de bud
schoven, maar er zou
beeldingskracht zijn 1
Daarnaast spreekt he
gaan zijn zorg wel u
mager geworden fin;
tuatie, maar komt hi
voorstellen om bij
hogere kosten door
aan te pakken.
Van Westerlaak maal
zorgen om de divers
cultuursector, omdat
veel kleine, relatief c
initiatieven buiten de
len. „De raad smoo
i nieuwing, de kraamk
tie, in de kiem door
te leggen op de vra;
consument."
Bij toneelgroep De
Den Haag zijn ze in
Twee keer adviseerd
voor Cultuur het
geen rijkssubsidie te
keer gaf de regering 1
orgaan zijn zin. Nu
raad dat De Appel s
ruggekomen en drie
ro's per jaar moet kri
is voor ons een soor
tie", aldus artistiek
Greidanus. Hij betre
de 'slachting' die vei
aangericht, vooral om
re en onbekendere g
pen. Maar er blijft alti
dereen hoop, consta
danus: „Waar we nt
loofd worden, dat voi
vorige keer niks."
theater recensie
Maarten Baanders
Voorstelling: Ludmilla door Het Nationale
Toneel. Gezien: 3/4, schouwburg, Den
Haag. Nog te zien: 21/4, LAKtheater,
Leiden.
Een vrouw zit afwisselend mat,
stuiptrekkend en opgejaagd bij
de psychiater. Haar hoofd lijkt
een vat vol alle kanten opspat
tende beelden en obsessies.
Flarden herinneringen gooit ze
naar buiten. De psychiater
roept vrienden van de vrouw
erbij om haar dolgedraaide le
ven in kaart te brengen. De
sessies hebben iets van een
hectische achtervolging, maar
de vrouw ijlt voort en schudt
iedere diagnose van zich af.
'Ludmilla' gaat over een vrouw
met synesthesie, een hersen-
toestand waarbij verschillende
zintuiglijke waarnemingen
door elkaar lopen. Voor een
synestheet is de beleving van
de wereld niet opgedeeld in vijf
op zichzelf staande zintuiglijke
functies. Elk zintuig sleept an
dere zintuigen mee. De ene
synestheet ziet kleuren bij het
horen van een woord of een
melodie, de ander ervaart een
melodie of een stroom beelden
bij het zien van een kleur.
Ik ken iemand met synesthe
sie. Naar de psychiater gaat ze
niet. Ze is het spoor niet bijster
en communiceert normaal met
haar omgeving. Ongelukkig is
ze ook niet. Integendeel: ze ge
niet van het 'totaaltheater' dat
synesthesie in haar hoofd te
weegbrengt. Als schrijver/ re
gisseur Frans Strijards Ludmil
la neerzet als een gekweld,
stuurloos wezen, begrijpt hij
dan wel wat synesthesie is?
Maakt hij er niet een vrijblij
vende mix van psychische
dwaaltoestanden van? Om de
proef op de som te nemen ben
ik 'Ludmilla' met mijn synes-
thetische vriendin gaan zien.
Wanhopig proberen de psychi
ater en de vrienden greep te
krijgen op Ludmilla's geestes
toestand. Scherp als een re
chercheur zoekt de psychiater
de feiten. Met een rationele,
klinische aanpak stopt ze de
wildgroei aan veronderstellin
gen van vrienden. Het is een
hersenafwijking, maar geen
psychose, geen schizofrenie.
Wat ze mist is een totaalbeeld.
Ludmilla stort flarden uit,
maar kan er geen geheel van
maken. Alles stellen de vrien
den in het werk om dat geheel
te vinden. Ze reconstrueren
ontmoetingen, analyseren
Ludmilla's schilderijen. Ze
wordt verlamd door angst. Elke
reconstructie plaatst haar voor
een schrikaanjagende deur.
Gesprekken herinnert ze zich
woordelijk, maar de betekenis
ervan levert haar uit aan totale
paniek.
Het lijkt een allegaartje aan
symptomen en toch heeft Strij
ards begrepen wat synesthesie
is. De tekst staat vol prachtige
beelden die de vervloeiing van
zintuiglijke indrukken treffend
weergeven. Het feit dat Lud
milla zich gesprekken letterlijk
herinnert is waarheidsgetrouw.
Vanwaar dan Ludmilla's zieke
lijke gedrag? Haar probleem is
niet de synesthesie, maar het
feit dat ze daar niet goed mee
om kan gaan en geen aanslui
ting vindt op haar omgeving.
Voor zichzelf ervaart Ludmilla
de wereld weldegelijk als een
totaalbeeld. Elke flard die ze
uitstoot staat voor een totale
ervaring waar diverse zintuigen
tegelijk bij betrokken zijn.
Maar haar vrienden herkennen
het totaalbeeld niet in de flar
den. Dat maakt hen gek. De
mens zit opgesloten in zijn zin
tuiglijke ervaringen. Echt delen
kun je ze met niemand. De
sessies lopen er dan ook op uit
dat Ludmilla de bodem van
haar bestaan ervaart: op zich
zelf teruggeworpen, op de
grens tussen zijn en niet-zijn,
tussen jezelf-zijn en buiten-je-
zelf-getreden-zijn. 'Ludmilla'
gaat over een vrouw met syn
esthesie, maar meer nog over
de omgeving die probeert
greep op haar te krijgen.
De compacte, beeldrijke tekst
van 'Ludmilla' sluit door het
hoge speeltempo mooi aan op
de storm van ervaringen in
Ludmilla's hoofd. Het scherpe
spel wekt een intrigerende
spanning op. Soms is de tekst
uitieggerig, om duidelijk te ma
ken wat synesthesie is. Debbie
begrijpt er het minst van. Ze is
wel heel erg het type met een
bord voor de kop. Jammer is
ook de wending aan het eind.
Ineens is er sprake van een
feest, een brandstichting, ge
sprekken die Ludmilla opge
vangen heeft en relationele pe
rikelen tussen de vrienden. Dit
sluit aan op de strekking dat
het stuk vooral gaat over hoe
de omgeving met Ludmilla
omgaat, maar doet toch af
breuk aan de concentratie
waarmee eerder de belevings
wereld van iemand met uit
zonderlijke hersenen benaderd
werd.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Academy of St.Martin in the
Fields o.l.v. Kenneth Sillito. Gehoord:
18/4, Stadsgehoorzaal, Leiden.
The Academy of St. Martin in
the Fields onderscheidt zich al
jaren van andere gerenom
meerde strijkorkesten door z'n
bijzondere klankkleur, licht ge
voileerd, bezonken, net even
donkerder van toon zonder aan
transparantie in te boeten. Dit
palet heeft alles te maken met
de bevlogen spelende grote
strijkers inclusief alten. De
voorname, uitgebalanceerde
klank geeft Mendelssohn's
Symfonie in b, beginnend met
een roerend Adagio, meteen al
gewicht en inhoud. Alle strij
kers onder aanvoering van diri
gent en concertmeester Ken
neth Sillito zijn zorgvuldig op
elkaar ingespeeld, waarbij ti
ming en frasering dit werk bo
ven zichzelf laat uitstijgen.
Dat 'boven zichzelf uitstijgen'
doet Aurora (2000) van Thea
Musgrave bepaald niet. Haar
ochtendzon komt maar aarze
lend boven de horizon in dun
ne, bleke stralen. Telkens zijn er
nevels die het gouden doorbre
ken belemmeren. Pas als de
zon hoog aan de hemel staat
zindert zij even met schroeien
de harmonieën en uitbundige
dynamiek. St Martin in the
Fields haalt het beste uit deze
toch weinig interessante com
positie naar boven.
De afwisseling van diepe tra
giek en bijna satirische opge
wektheid in Shostakovich'
Achtste Strijkkwartet profileert
zich in een bewerking voor
strijkorkest van Rudolf Barschaï
beduidend minder navrant,
minder persoonlijk. Net als in
de Tiende Symfonie verwerkt
de componist zijn eigen initia
len in dit kwartet dat hij in 1960
schreef. De desolate sfeer roept
het orkest indrukwekkend op
als Kenneth Sillito een fragiele,
trieste melodie op eenzame
hoogte zingt, die door korte fel
le zweepslagen van de overige
strijkers bijna aan
wordt onttrokken,
hoorbaar en voelbaai
neert. Dit indrul
werk, waarvan de d(
nisch in elkaar overlc
in het teken van zijn
go's, die de zich;
schreeuwende Alleg
gellam maken, de aa
componist blootlegge
In Verdi's Strijkkwa
(versie voor strijkor
St.Martin in the Field
een heel andere ka
Italiaanse hartstoch
met name de alten
op, dat je de indruk ki
eerste altist hier, sta
fel om zich heen k
concertmeester verv
vallend contrasteren!
Andantino als een
lieflijk en ontspanni
verfijnd coloriet. In h
simo en de Fuga wor
dig en feestelijk gei
waarin alle sekties
aan bod komen. Oo
wervelende klankenz
nog steeds die fraaii
onderstroom.