3 Noord-Uganda ligt vol etnische tijdbommen
EXTRA
Ariel Sharon, belaagd, geplaagd, maar ongebroken
l Haatcampagne rond Verzetsleger van de Heer evenaart die in Rwanda, tien jaar geleden
Israëlische premier is veel minder rechts-nationalistisch dan het westen vaak denkt
door onze correspondent Ad Bloemendaal
Jeruzalem - Van alle kanten ligt Ariel Sharon
onder vuur. Het openbaar ministerie, de re
geringscoalitie, de Likud, de opinieonder
zoeken, het Palestijnse Bestuur, de inter
nationale gemeenschap. Maar wie
denkt dat de 76-jarige, en op het oog
een ton wegende, Israëlische premier
het breekpunt dicht is genaderd, zit
er behoorlijk naast. De oud-generaal
vecht door.
„Ik heb in de afgelopen jaren laten
zien dat ik nog steeds goed functio
neer in moeilijke en beslissende om
standigheden", zei Ariel Sharon on
langs tegen enkele journalisten.
Zijn ondervragers beschrijven hem
als 'kalm, alert en geamuseerd'.
Maar ook als raadselachtig. 'Het is
nog altijd moeilijk uit te maken
wie Sharon werkelijk is', meent
het dagblad Ma'ariv. 'Wat wil hij,
en waarom? Waarheen is hij op
weg?'
In alle interviews geeft Sharon de
zelfde antwoorden, soms letterlijk.
Veel wijzer maakt hij ons niet. Dat
geldt zeker voor de zaak die Israël
momenteel het meest bezighoudt: de
Griekse eiland affaire. In de loop van
mei moet de procureur-generaal
besluiten of de premier zich
voor de rechter moet
verantwoorden
wegens cor
ruptie.
Eind jaren negentig zou Sharon als minister van
buitenlandse zaken hand- en spandiensten heb
ben verleend aan een bevriend zakenman, bij
diens pogingen een Grieks eiland aan te kopen.
In ruil daarvoor zou zijn jongste zoon Gilad zijn
beloond met een adviseurschap, waarvoor hem
700.000 dollar is betaald.
De affaire hangt als een donkere wolk boven de
minister-president, maar hij doet er zo luchtig
mogelijk over. „Ik heb schone handen. Ik geloof
in mijn volledige onschuld en ik ben er ook van
overtuigd dat er geen vervolging zal worden inge
steld." Hij ontkent met klem beschuldigingen dat
hij heeft geprobeerd de aandacht van de corrup
tiezaak af te leiden door de lancering van zijn
veelbesproken iosmakingsplan'. De kern van het
plan is een eenzijdige Israëlische terugtrekking
uit de Gazastrook in 2005 en een ontmanteling
van alle nederzettingen in dat gebied, plus vier
op de westelijke Jordaanoever.
Het heeft hem in aanvaring gebracht met ex
treem rechts in zijn coalitie, een stroming waar
mee hij trouwens aanzienlijk minder gemeen
heeft dan veel Europeanen denken. De Nationaal
Religieuze Partij, de Nationale Unie en een deel
van de Likud streven naar een vestiging van een
Groot Israël, op basis van bijbelse en nationalis-
tisch-ideologische argumenten.
Sharon staat dichter bij de opvattingen van de
Arbeiderspartij. Hij is goed bevriend met Shimon
Peres, ook al vindt hij dat deze sinds het Oslo
vredesproces de politieke realiteit uit het oog is
verloren. Sharon ontkent dat hij achter de scher
men werkt aan een rentree van de partij van Pe
res in de coalitie, maar „er zijn contacten."
Sharons tactiek is raadselachtig en onderwerp
van drukke speculaties, maar over zijn strategi
sche bedoelingen kan nauwelijks misverstand
bestaan. Al in de eerste Likud-regering, eind ja
ren zeventig, opperde hij zijn 'Sharon-plan'. De
basis daarvoor vormden voorstellen van generaal
Yigal Allon, een van de leiders van de Arbeiders
partij. Het Allon-plan, ontwikkeld na de oorlog
van 1967, wilde dat Israël de dichtbevolkte
delen van de westelijke Jordaanoever in
handen gaf van een Jordaans-Pales-
tijnse staat. In de rest van het gebied
zouden Israëlische nederzettingen
en militaire bases worden geves
tigd.
Sharon tekende op de kaart
een aantal 'veiligheidszones',
die ook na het ingaan van een permanente vre
desregeling met de Palestijnen in handen van het
Israëlische leger zouden blijven: de heuvelrug
langs de bestandslijn van 1967, de Jordaanvallei
in het oosten en twee of drie verbindingsassen
van west naar oost.
De zo geschapen Palestijnse enclaves zouden
met elkaar worden verbonden door tunnels en
viaducten, om militaire controleposten overbo
dig te maken. Het omstreden verloop van de af
scheidingsbarrière die Israël nu op de Westoever
bouwt, pas in dat concept, ook al spreekt Sharon
tegen dat het gaat om het permanente grens.
In de jaren negentig brachten de Oslo-akkoorden
de Palestijnen autonomie. Anders dan de mees
ten van zijn partijgenoten trok Sharon daaruit de
conclusie dat de stichting van een Palestijnse
staat onontkoombaar was geworden en dat het
er alleen nog maar om ging de schade te beper
ken. Zijn doel is tamelijk duidelijk, maar de chao
tische tactiek die de Israëlische premier volgt
voor het bereiken ervan bezorgt hem veel onge
mak. Het is zeer de vraag of er zelfs onder de mi
nisters van zijn eigen Likud een meerderheid is te
vinden voor een eenzijdig vertrek uit Gaza en de
ontruiming van een aantal nederzettingen. In ar
ren moede heeft de premier zijn toevlucht moe
ten nemen tot het uitschrijven van een referen
dum onder de partijleden. Hij hoopt dat die
noodgreep voor een doorbraak zal zorgen.
De kolonisten slaan Sharon met diens eigen uit
spraken om de oren. Ze herinneren hem eraan
hoe ze van hem in de jaren negentig het advies
kregen zoveel mogelijk nederzettingen te stich
ten, om te voorkomen dat de toenmalige linkse
regering een compromis zou sluiten met de Pa
lestijnen. Ze wijzen erop dat hij vorig jaar nog
plechtig verklaarde dat hij nooit eenzijdige con
cessie zou doen. „Iedere eenzijdige stap, zonder
een overeenkomst, zou inhouden dat Israël zich
terugtrekt onder druk van terrorisme", zei hij
toen.
Geconfronteerd met die ommezwaai vertelde
Sharon het dagblad Ha'aretz: „Het is niet zo dat
in ons deel van de wereld alles bij het oude blijft
en dat alleen mijn denkbeelden veranderen. Er
zijn ontwikkelingen en nieuwe toestanden, en als
degene die de verantwoordelijkheid draag voor
dit volk en zijn toekomst, moet ik alles afwegen
en kiezen voor wat Israël het minst in gevaar
brengt."
De breuk met de kolonistenbeweging - door het
Iosmakingsplan - is Sharon persoonlijk zwaar ge
vallen. Hij heeft zich erbij neergelegd. De kolo
nisten hadden kunnen voorzien dat het doen van
concessies voor vrede ten koste zou gaan van een
aantal nederzettingen, meent hij.
Volgens Sharon is er geen kans meer een Pales
tijnse partner te vinden voor de 'Routekaart', het
internationale vredesplan. Als het ooit nog eens
tot Israëlisch-Palestijnse onderhandelingen over
vrede komt, zullen die waarschijnlijk uitgaan van
de voorstellen die de Amerikaanse president Bill
Clinton eind 2000 heeft gedaan. Daarop zijn ook
recente particuliere vredesinitiatieven gebaseerd.
Belangrijkste elementen: een levensvatbare Pa
lestijnse staat naast Israël, met de bestandslijn
van 1967 als indicatie voor een grens, een deling
van Jeruzalem en geen massale toevloed van Pa
lestijnse vluchtelingen naar Israël.
Sharon moet er niets van hebben. Als er alleen
kan worden onderhandeld op basis van dit soort
'gevaarlijke' initiatieven, dan voert hij liever zijn
plannen eenzijdig uit. Ook dan doet Israël pijnlij
ke concessies, zegt hij, maar aanzienlijk minder
dan in het kader van een vredesregeling langs de
Clinton-lijn. Het Iosmakingsplan noemt hij „een
pijnlijke slag" voor de Palestijnen die de onaf
hankelijke staat die de Routekaart hen beloofde,
voorlopig op hun buik kunnen schrijven. Eerst
moet er een Palestijns leiderschap opstaan dat
terrorisme bestrijdt.
De enige partij waarmee Sharon bereid is te on
derhandelen is de Amerikaanse regering. De af
gelopen weken heeft hij adviseurs naar Washing
ton gestuurd met een verlanglijst. Krijgt Israël
van de Amerikanen de vrijheid in te grijpen als de
Palestijnen na de terugtrekking Gaza gebruiken
als basis voor aanvallen, wilde hij weten. En: is
Amerika bereid het licht op groen, of tenminste
oranje, te zetten voor een de facto inlijving bij Is
raël van een paar grote blokken nederzettingen
op de Westoever?
Het bezoek van Sharon aan de Amerikaanse pre
sident Bush van deze week heeft hem een enor
me duw in de rug gegeven. Bush steunde zowel
zijn plan om de Gaza-strook op te geven als het
voornemen in delen van de westelijke Jordaanoe
ver in te lijven. Tot grote woede van de Palestij
nen zijn de bestandsgrenzen van 1967 niet langer
heilig. De stemming binnen Likud over Sharons
Iosmakingsplan, waarschijnlijke begin mei, lijkt
bij voorbaat al een gewonnen race.
ke correspondent Eelco van der Linden
- Is de les van Rwanda geleerd? Van de gen-
larbij de ene bevolkingsgroep de andere in
Ijevan geweld afslacht? In West-Sudan trekken
^jregering gesteunde 'Arabische' milities moor-
jrde 'Afrikaanse' provincie Darfur. Dichterbij,
la's buurland Uganda, spoort de regering
in in het noorden aan zich te wapenen tegen
tien van het Verzetsleger van de Heer (LRA).
Is het plaatsen van etnische bommen'.
'en geloven dat het allemaal ontsproten is
[perverse brein van Joseph Kony, de mysti-
jfebellenleider werd en nu al 18 jaar de bur-
"ing van Noord-Uganda terroriseert met
:etsleger van de Heer. Door zijn dodelijke
s te verplaatsen naar gebieden buiten die
eigen stam, de Acholi, wil hij etnische haat
;n en confrontaties uitlokken. Alles ter on-
ing van de gehate centrale regering, die het
et lukt Kony langs militaire weg uit te scha-
nzin? Wie eenmaal de zwaar bewaakte brug
wild kolkende Nijl oversteekt en zo het land
'f icholi binnentreedt, hoort wildere hypothe-
uit zeer respectabele monden. Michael
s Dorzitter van het samenwerkingsverband van
c itschappelijke en kerkelijke organisaties in
1 ld, zegt extreem verontrust te zijn. „Wel of
f wuste strategie, het effect is dat er nu haat-
pes gaande zijn die niet onder doen voor die
P ida destijds. Koppel er de reactie aan van de
en je hebt het recept voor een ramp."
Kitgum zijn de twee noordelijke districten
Acholi wonen. Ze grenzen aan Sudan, het
I Kony steunt met wapens en uitvalsbases.
P ie zegt de Acholi te willen bevrijden, was tot
5 rt alleen hier actief. Maar sinds een klein jaar
e oorlog - door de Verenigde Naties de
ruwelijke van de hele wereld genoemd - ook
1 iidelijker en oostwaarts gelegen districten
ira en Katakwi, waar de stammen Langi en
)nen.
ppel was de overval onlangs, op een vluchte-
jamp buiten Lira-stad, waarbij 330 onschuldi-
jers - Langi - de dood in werden gejaagd. In
jonstratie die daarop volgde weiden leden
"ftcholi gelyncht door woedende Langi. „We
df gezien als supporters van de LRA, wat ab-
"pmdat de Acholi tot nu toe het meest hebben
/lp", zegt Otim. „Anderhalf miljoen van onze
i wonen al jaren gedwongen in kampen om
j>men aan het geweld, maar onze kinderen
jontvoerd worden om in de LRA te vechten."
jan oudsher spanningen tussen het relatief
Tebleven noorden en de rest van Uganda,
pi wordt alles in etnische termen gedefini-
npn Teso-politicus riep onlangs zijn staihge-
Jp 'alle Acholi boven de 18 jaar te vermoor-
Jartin Oteng, een alom gerespecteerde ex-mi-
3|it Lira, zegt de Acholi niet te haten, maar
/ft 'extreem moeilijke mensen'. „Het zijn soli-
Jchters. Ze zijn niet voor niets door de Britten
Jdoor president Obote in het leger opgeno-
-|ie positie zijn ze inmiddels kwijt, en dat zit ze
jds dwars."
gelooft heilig in de vorming van burgermili-
(ïlpODdlaJ
awaoela—j-
Misdienaar in jurk
De VN-Veiligheidsraad heeft de alarmklok geluid
over noord en oost Uganda en Joseph Kony, de
leider van het Verzetsleger van de Heer, opgeroe
pen een einde te maken aan zijn wrede strijd.
Kony is naar verluid een voormalig misdienaar,
die gekleed gaat in vrouwenkleren. Hij beweert
dat God via hem spreekt. Kony wil met zijn Lord
Resistance Army naar eigen zeggen de satanisti-
sche Ugandese regering omverwerpen en een
staat stichten op basis van de Tien Geboden.
Maar in de praktijk houdt de groep zich voorna
melijk bezig met plundering, mishandeling en
ontvoering, vooral van kinderen die vervolgens
worden gebruikt als soldaat of sekssla^Of bei
de: er zijn getuigenissen van aanvalleirofet het
LRA, die werden uitgevoerd door jonge vrouwen
met hun baby's op de rug gebonden. Naast de
ontvoeringen, is de sekte vooral berucht om
mensen tot gehoorzaamheid te dwingen door
hun neus en oren af te snijden.
Het vluchtelingenkamp Pabbo. De regering wil dat de bewoners de wapens opnemen. Foto: GPD/Eelco van der Linden
ties om Kony te verslaan. „Als die eenmaal goed be
wapend zijn, zal de LRA hier binnen een maand zijn
uitgeroeid." Het is deze ontwikkeling, die waarne
mers in binnen- en buitenland koude rillingen be
zorgd. In Rwanda vormden de Hutu's de Intera-
hamwe (gewapende milities)om zich 'te verdedigen'
tegen de Tutsi's, hier luisteren de langs etnische lijn
georganiseerde milities naar namen als Arrow
group, Neushoorn, Olifant en Frontier Guards. En
net als in Rwanda moedigt de regering de bevolking
aan hierin deel te nemen.
President Yoweri Museveni, die persoonlijk in Lira
de operaties tegen de LRA leidt, zegt dat het leger de
hulp van de bevolking nodig heeft, omdat zijn man
nen het niet alleen afkunnen. Hij voegt daar dan
graag aan toe dat dit komt omdat de hem zo welge
vallige westerse donoren teveel korten op zijn de
fensiebudget. Maar diplomaten en waarnemers stel
len dat Museveni een dialoog moet aangaan met.
Kony en bovenal de milities onder controle moet
brengen van het Ugandese leger.
Kerken spreken hier al openlijk van een Rwanda-
scenario, wat Michael Otim niet overdreven vindt.
„Ongeletterde, ongedisciplineerde en slecht betaal
de burgers wapens geven om te vechten tegen 'de
vijand', betekent dat die vijand straks ook iemand
anders kan zijn."
Over anderhalf jaar vinden in Uganda verkiezingen
plaats en dient te worden beslist hoe het land verder
moet na 19 jaar Museveni. Otim siddert: „Met een
moordende LRA, ongecontroleerde etnische milities
en ambitieuze politici moet ik er niet aan denken."
