Trend voor 2004: Hollands glorie
REGIO
Bokkezuur
NAVRAAG
Sinds i januari wordt de anticonceptiepil niet meer standaard door
het ziekenfonds vergoed voor vrouwen vanaf 21 jaar. De maatregel is
niet helemaal onomstreden, omdat de angst bestaat dat hierdoor
het aantal abortussen
'Bewust omgaan met za' ««nemen, of dat
jook gebeurt, moet in de
anticonceptie IS Qoea komende maanden blij
ken. BERT VAN HERK,
algemeen directeur van de stichting Geboorteregeling West- en
Zuid- Nederland (waar het Leidse Medisch Centrum voor Geboortere
geling onder valt), verwacht in ieder geval geen schokkende effecten.
Wat denkt u, neemt het aantal abortussen toe doordat de pil uit
het ziekenfonds gaat?
„Daar zijn wij ook erg benieuwd naar. Ik weet het niet. In Dene
marken werd een aantal jaren geleden de pil uit het ziekenfonds
gehaald en daar heeft dat niet geleid tot een toename van het aan
tal abortussen. Maar het is altijd heel moeilijk om de situatie in
verschillende landen te vergelijken. In Zweden wordt de pil al
sinds jaar en dag gratis verstrekt, en
ligt het abortuscijfer twee keer zo
hoog als in Nederland."
Maar ligt het niet voor de hand dat
je meer ongewenste zwangerschap
pen krijgt wanneer het pilgebruik
afneemt?
„Wij zien wel dat veel vrouwen die
bij ons komen voor een abortus
geen anticonceptie gebruiken. En
het is inderdaad niet onaannemelijk
dat het aantal vrouwen dat geen an
ticonceptie gebruikt door deze
maatregel zal toenemen. In die zin
zou je een toename van het aantal abortussen kunnen verwach
ten, en dan met name bij de mensen waarbij de kosten een grote
rol spelen. Dus in de lagere inkomensklassen, waarin allochtonen
sterk vertegenwoordigd zijn. Maar ik verwacht voorlopig geen gro
te effecten."
Wat denkt u dan dat er gaat gebeuren?
„Ik verwacht dat mensen meer een afweging gaan maken in de
keuze van het type anticonceptie. Dat mensen bewust gaan kijken:
wat kost het, en wat levert het op? Dan kan het zijn dat bijvoor
beeld het condoom een betere optie is, of het spiraaltje."
Of sterilisatie van de man?
„Zou heel goed kunnen. Dat past helemaal in het verhaal van meer
bewust nadenken over de keuze van het type anticonceptie."
Zou dat uiteindelijk een gunstig effect kunnen zijn? Pilgebruik is
immers niet helemaal onschadelijk?
„De pil heeft inderdaad schadelijke neveneffecten. Maar ik kan
daar verder niet veel over zeggen. Ik ben geen arts. Maar bewust
omgaan met anticonceptie is natuurlijk nooit slecht. Wij geven ook
voorlichting over anticonceptie. En daarbij is het echt niet zo dat
we automatisch de pil adviseren."
tekst: Ruud Sep foto: Hielco Kuipers
UIT DE ARCHIEVEN
ANNO 1954, Zaterdag 2 Januari
BINNENLAND - Een enorme slag heeft ons land en in het bijzonder
het K.L.M.-bedrijf getroffen: in het Bronovoziekenhuiste Den Haag is
op Oudejaarsavond in de leeftijd van 64 jaren overleden, dr Albert
Plesman, president-directeur van de Koninklijke Luchtvaartmaat
schappij N.V. Met dr Albert Plesman is een groot Nederlander en een
groot wereldburger heengegaan. Zijn gezag in de internationale wereld
van de luchtvaart was aanzienlijk. Hij heeft gedurende meer dan 34
jaar van het begin af 's werelds oudste luchtvaartmaatschappij geleid
met een onverzettelijke energie, ongelooflijke werkkracht en een on
verflauwd vertrouwen in de zaak van de burgerluchtvaart. Door het
overlijden van Albert Piesman verliest de wereld en in het bijzonder
Nederland, een van haar voornaamste luchtvaart-pioniers: de man, die
tijdens zijn leven geschiedenis maakte, en die de legende van 'De Vlie
gende Hollander' verwerkelijkte!
ANNO 1979, dinsdag 2 januari
LEIDEN - Niet alle kerstbomen vallen in handen van de politie. Her
en der in de stad worden dan ook rond de jaarwisseling vuren ont
stoken. Als het geen gevaar oplevert voor de omgeving warmt de
politie de handen liever dan ze uit te steken.
Foto: archief Leidsch Dagblad
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien daeen na
plaatsing 2,50 (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken op
gironummer 57055 Cn.v. Dagbladuitgeverij Damiate b.v. Postbus 507, 2003 PA
Haarlem, onder vermelding van Leidsch Dagblad, ANNO d.d.(datum van
plaatsing) of door contante betaling aan de balie van het Leidsch Dagblad,
Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto binnen drie weken thuisgestuurd.
COLOFON
Leidsch Dagblad
Directie: B.M. Essenberg
E-mail: directiehdcuz@hdc.nl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor, Kees van
der Malen, Léon Klein Schiphorst (adjunct)
E-mail: redactie.ld@hdc.nl
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82, Leiden, tel. 071-5 356 356
Postadres: Postbus 54,2300 AB Leiden.
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 356 325
Familieberichten fax 023-515° 5*>7
ADVERTENTIEVERKOOP
Advertenties m.b.t.:
Auto's: 072-6813661
Onroerend goed: 023-5150 543
Personeel: 075-6813677
Wonen/ïn-exterieur: 072-519 6554
Business to business: 072-519 6540
Overige detailhandel: 071-5 356 300
Reclamebureaus kunnen contact opnemen
met: 075-6813636
ABONNEESERVICE
071-5128 030
E-mail: abonneeservice@hdc.nl
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €20,20 (alleen aut. ine)
p/kw €56,70 p/j €216,90
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging. 071-5128 030
ma t/m vr: 18-19.30 uur, za: 10-13 uur
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Media BV
c.q. de betreffende auteur.
HDC Media BV. 2004
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen
HDC Media BV is belast met de verwerking van
gegevens van abonnees van dit dagblad. Deze
gegevens kunnen tevens worden gebruikt om
gerichte informatie over
voordeelaanbiedingen te geven, zowel door
onszelf als door derden. Heeft u hier bezwaar
tegen, dan kunt u dat schriftelijk laten weten
aan HDC Media BV, Afdeling Lezersservice,
postbus 507,2003 PA Haarlem
HDC 970
i
Trends voor 2004. Met de klok mee: Hollandse mode
(legging), Hollandse muziek (Bauer), Hollandse films
(Pietje Bell)
Nu de multiculturele samenleving de
finitief bij het oud vuil is gezet, wordt
het tijd voor een terugkeer naar de
Nederlandse roots. Hollandse een
voud is dé trend voor 2004. Onder het
motto 'doe maar gewoon, dan doe je
al gek genoeg'. Lange leve Frans Bau
er!
Muziek
Nederlandstalige meezingers maken
hun rentree in de top veertig. Arties
ten die zich specialiseren in 'herken
bare teksten' gaan een gouden toe
komst tegemoet. Denk aan Frans
Bauer en Grad Damen. Volgend jaar
staan ze waarschijnlijk als hoofdact
op het programma van een groots
Minerva-feest.
Het Leidse levensliedtalent, Danny
Vermeer, heeft volop plannen voor
2004. Om te beginnen komt over on
geveer anderhalve maand zijn eerste
single op de markt, 'Alles wat ik doe'.
„En dan maar zien waar het schip
strandt", zegt de 22-jarige glazen
wasser.
Hij heeft goede hoop dat hij zijn
spons binnenkort kan opbergen. „Ik
heb van meerdere mensen gehoord
dat ik het als zanger ga redden als ik
eenmaal eigen nummers heb." Hij
noemt 'een Arie Passchier', winnaar
van het Leidse Levenslied 2002. „Je
weet wel, zanger van 'De Kleine Vo
gel'."
Na de single wil Vermeer meteen
een album maken. ,',Ik denk niet dat
ik net zo groot word als Frans Bauer,
maar over een jaar of twee hoop ik
toch wel mijn geld te verdienen met
zingen." Met de optredens loopt het
al uitstekend. „Deze week heb ik vijf
optredens, dus het is aardig druk."
Drie concerten voor verstandelijk
gehandicapten in Nootdorp, een op
treden op de Beestenmarkt en nog
wat in Woerden. „Mijn broer is vroe
ger ook zanger geweest, daar dank ik
veel contacten aan. Hij was dat kind
sterretje dat optrad in Ministars.
Toen zat-ie in dat rooie karretje." Als
Martin Hoogkamer jr. stond Danny"s
broer met 'Mamma' van Heintje in
de top veertig. „Nee, nu zingt hij niet
meer. Hij heeft drie kinderen, joh."
Als Danny doorbreekt is zijn rijzende
ster te bewonderen op de nieuwe
publieke omroep van Chiel Montag-
ne. Het stralende middelpunt van
'Op losse groeven' wil per 1 maart
een nieuwe omroep beginnen, die
zich volledig toelegt op het Neder
landse levenslied: de Montagne Om
roep Nederland.
Eten
Exotische Mafjes hebben hun tijd
gehad. 'Less is more' luidt het credo
voor het 'nieuwe koken'. En daar
sluit de Hollandse keuken naadloos
op aan.
Wie vergeten is hoe stamppotten,
lammetjespap en hangop te berei
den zijn, kan kiezen uit een reeks
nieuwe kookboeken. Neem bijvoor
beeld het 'Oranje Kookboek' van Mi
chael van der Struis. De chef-kok
van het Rotterdamse hotel New York
laat hierin zijn licht schijnen over
gerechten van 'pure Nederlandse
makelij'. Anne Scheepmaker publi
ceerde onlangs 'Stamppotten, de
nieuwe keuken'. En Wim Mey
schreef een werkje onder de titel
'Zuurkool! Ouderwetsch lekker'.
De Spar stond de afgelopen maan
den aan de rand van een faillisse
ment, maar hoopt in 2004 glorieus
terug te komen met 400 tot 500 nieu
we winkels. De supermarkten moe
ten komen in dorpen met 2.000 tot
4.000 inwoners. Een gat in de markt,
denkt de Spar. 'Zodra sprake is van
schaalvergroting, ontstaat ruimte
voor kleine winkels'. Goed nieuws
voor Warmond en Valkenburg.
Kleding
Niet echt Hollands, maar wel een
voudig - en bijzonder geliefd in Ne
derland - is de legging. Het kleding
stuk is bezig aan een ware come
back. Droeg je deze maillot zonder
voeten vroeger onder een lang T-
shirt, nu moet-ie onder een minirok
je.
Vrouwen in Leiden hebben zo hun
eigen draagwijze van de legging.
Vroeger droegen ze 'm bij voorkeur
boven plastic slippers dan wel witte
klompen. De moderne versie is daar
wellicht iets te. dun voor, maar wie
weet.
LEIDS DIALECT
Bij Gejo Kousenhuis in de Leidse
Haarlemmerstraat gaat de nieuwe
beenmode in groten getale de toon
bank over. „We hebben allerlei soor
ten", zegt verkoopster Jolanda Wij-
nands. Dikkere, dunnere en in diver
se kleuren." Geheel nieuw is de net-
legging. „Een zwarte legging met
kleine gaatjes, tot aan de enkel."
Verder zijn er leggings met een
streepje aan de zijkant en leggings
met andere motieven. De nieuwe
beenmode blijkt in trek bij jong en
oud. Wijnands: „Je kunt niet zeggen
dat het een bepaald type vrouw is
dat leggings draagt. Allerlei verschil
lende types kopen leggings."
Klompen zijn ook al een tijdje bezig
aan een comeback.
Films
Dat de Nederlandse film niets voor
stelt, is nauwelijks meer vol te hou
den. Het ene na het andere Holland
se drama is op het witte doek te be
wonderen: 'Pietje Bell', 'Schippers
van de Kameleon'. Voor 2004 staat
een reeks verfilmde oudjes op de rol.
We kunnen onder meer uitkijken
naar 'Crusade in jeans' (naar 'Kruis
tocht in spijkerbroek' van Thea
Beekman) en een hernieuwde versie
van 'Floris'. Een nieuw Hollands
filmverhaal is 'In Oranje'. Thomas
Acda en Wendy van Dijk spelen de
hoofdrollen in dit voetbaldrama. 'In
Oranje' verschijnt een maand voor
dat het EK voetbal in Portugal be
gint.
Leidenaar Bob in 't Hout werkt a
de filmscénario's van 'Camera Of'
scura' (naar het boek van Nicola;
Beets) en 'Bint' (van Kees Bordevf
en was dit jaar verantwoordelijk j
het scenario van *Kees de Jongeni
Drie literaire oudjes, die een nieu
kans krijgen op het witte doek.
Camera Obscura wordt geprodu-'"'
ceerd door Matthijs van HeijningL
geregisseerd door Rudolf van de^
Berg en vermoedelijk opgenomei
Haarlem. „Als je mij in m'n hart 1
wordt-ie opgenomen in Leiden",!
zegt In 't Hout. Voor de verfilminL
van 'Bint' heeft de Leidse scenarif
schrijver contact opgenomen mé;
het productiebedrijf van Theo vaJ
Gogh. „Dat lijkt me wel een gescb
te persoon voor mijn scenario."
In 't Hout wil het in 1934 verschel
verhaal over schooloproer een m
ticultureel tintje geven. „Het sped
zich af in een school in de Rotter]
damse wijk Charlois. Schooldiree
teur Bint stelt dat zijn school een|
weldige Nederlandse school is. Kt
niet aan mijn hoofd zeuren over
hoofddoekjes en ramadan, zegt ij
Uiteindelijk blijken de allochtone"
ouders dat heel goed te vinden."!
Een verklaring voor de herleefde
pulariteit van oud-Hollands drai V
heeft In 't Hout niet. „Misschien 'f
het gewoon een kwestie van her#1
dekking. De Nederlandse cultuur i
heeft veel goeds voortgebracht. "tei
ïe
Erna Straatsma rJ'
flci
ID
kan een appel niet zo^
maar in verband breij
met hooi. Tenzij hij ii^
het hooi een tijdje lagi^
te rijpen. Net als de r
goudreinetten vroegeL
zolder, gedurende SeL
winter.
Krom. Van iemand
kromme benen zei ol
zegt men in Leiden
van nat hout gemaal
Vraag: hoe spreekt u
zijn Leids het woord
uit? Als heuis met de (rj
van het Franse telwoi
uriOf als haas?
Reacties en tips voor
rubriek kunt u sturen.u
naar de redactie van 4
krant, Postbus 54, 23tL
AB Leiden, onder verfa
ding van de rubrieks-L
naam 'Leids dialect'.
mailen naar de auteuL
kan ook: h.heester-
mans@12move.nl (L&,
nieuw e-mailadres.)
Als u in de Grote Van
Dale kijkt, bij ape-, dan
ziet u een halve pagina
met samenstellingen. De
meeste daarvan zijn heel
doorzichtig, je weet on
middellijk wat ze beteke
nen: Een apenkooi is een
kooi waarin de apen in
een dierentuin onderdak
vinden en een apenkop is
de kop van en aap.
Iets moeilijker wordt het
al met en woord als
apengatje. Je zou denken
dat het het bekoorlijke
achterwerkje van een
jonge aap is, maar die
betekenis geeft Van Dale
niet. (Wat niet wil zeggen
dat ze niet bestaat, na
tuurlijk). Apengatje is vol
gens dat woordenboek
een dialectisch koos
naampje voor een klein
kind. Een het is ook de
benaming voor en koek
met een roze gesuikerde
onderkant.
Nog weer wat minder
doorzichtig zijn woorden
als apelazerus, dat we al
leen kennen in de ver
binding zich 't apelazerus
schrikken, lachen, wer
ken: 'heel hard schrikken,
lachen, werken. Of in de
verwensing krijg 't apela
zerus: 'verrek, stik, val
dood'. Onbegrijpelijk,
zo'n woord. Want het is
toch niet echt een ken
merk van een aap om
dronken te zijn en bo
vendien hebben al die
hierboven genoemde be
tekenissen helemaal niks
met dronkenschap te
maken.
Wonderbaarlijk is ook
het woord apenzuur, dat
net zo gebruikt kan wor
den als apelazerus, bij
voorbeeld in zich 't ape
zuur werken voor 'heel
hard werken'. Wat weten
we in 's hemelsnaam van
het zuur van een aap af?
Ik heb het al vaker ge
zegd: taal is niet logisch.
Waarom zeggen we bij
voorbeeld 'we gaan even
tjes een terrasje pikken'?
Je pikt helemaal niks. En
het terras kan best heel
groot zijn, terwijl we het
toch een terrasje blijven
noemen. En dat eventjes
kan heel erg lang duren.
Maar de taalgebruiker
spelt met zijn taal. Hij
voegt iemand venijnig
toe dat hij het zuur kan
krijgen, na een tijdje
vindt hij dat niet krachtig
genoeg meer en hij
breidt het woord zuur uit
tot apezuur.
(Overigens, als iemand in
de wereld mij kan uitleg
gen waarom het apen
kooi met een n is en ape
zuur zonder n, dan mag
hij onmiddellijk voorzit
ter van de nieuwe spel
lingscommissie worden.
Want die komt er bin
nenkort weer: onze spel
ling rammelt aan alle
kanten. Als extra hulp
middel om zijn mede
commissieleden te over
tuigen krijgt hij boven
dien mijn scheldwoor-
denboek 'Luilebol').
In het Leidse dialect
spreken we niet over
apezuur maar over bok-
kezuurr. Als een Leienaar
zegt dat hij 't bokkezuurr
van iets krijgt, dan bete
kent dat dat hij er hart
grondig de pest aan
heeft.
Boseieren. Wij aten vroe
ger thuis als zeer eenvou
dig toetje karnemelk
waarin stukken oud wit
tebrood werden gedaan.
Daaroverheen ging
stroop of suiker en wij
noemden dat heel ge
woon karnemelk met
brokken. Hier in Leiden,
en waarschijnlijk ook nog
wel in de omstreken
strooide men grutten in
de kaarre en gaf men het
de beeldende naam van
zure bult.
Nog beeldender is de be
naming boseieren. Dat zij
eieren waarvan men het
sterkste vermoeden heeft
dat de houdbaarheidsda
tum reeds lang geleden
was overschreden. Die
eieren worden dus be
schouwd als eieren van
kippen die een vrije uit
loop hebben. En die vlak
bij een bos wonen. Zo nu
en dan gebruiken ze het
bos als uitloop, legden
daar hun ei, keerden te
rug en vergaten te ver
melden aan de baas dat
het ei daar lag. Die vond
het pas na enige maan
den, maar bracht het
desondanks wel naar de
markt. Een gezond wan
trouwen van de koper
was dringend gewenst.
Er schijnt vroeger in Lei
den een soort appel te
koop geweest te zijn die
de naam hooielaar droeg.
Ik zou graag willen weten
wat voor appel dat was
en waarom hij hooielaar
werd genoemd. Want ik
en Hollandse kost.
