KUNST CULTUUR
van Venetië
loopt gevaar
De vrouwen van Ronnie Tober
Amsterdamse Stadsschouwbui
ontdoet zich van stoffig imago
Weer verfilming boek Maarten 't Ha]
Zoran Andelic exposeert in Leidse Galerie Segment
I. r r
amsterdam/anp - Producent
Rob Houwer werkt aan een
verfilming van het boek 'Het
woeden der gehele wereld' van
Maarten 't Hart. Dat heeft zijn
woordvoerder gisteren be
kendgemaakt. De opnames
moeten binnen een paar
maanden beginnen.
Beoogd regisseur is Rudolf van
den Berg, die eerder de verfil
ming deed van 'De avonden'
van Gerard Reve en 'Zoeken
naar Eileen W.' van Leon de
Winter. 'Het woeden der gehe
le wereld' is het derde boek
van 't Hart dat naar het witte
doek wordt overgezet. Regis
seur Ate de Jong verfilmde
'Een vlucht regenwulpen'
(1981), de Zweed Jon Lind-
ström maakte in 1989 een be
werking van 'De kroongetui
ge'.
In de psychologische thriller
'Het woeden der gehele we
reld' staan de bewogen jeugd
jaren van ene Alexander Goud-
veyl centraal. Alexanders jeugd
in de jaren vijftig en zestig
wordt gedomineerd door een
nooit opgeloste moordzaak.
De moord gaat terug op iets
wat echt is gebeurd: in decem
ber 1956 werd in Maassluis tij
dens een groots opgezette
evangelisatiecampagne op
klaarlichte dag een politie
agent doodgeschoten. Het
boek werd in 1994 bekroond
met een Gouden Strc
prijs voor de beste misd
man van dat jaar.
Eerder maakte prof
Houwer al succesvolle |j|
mingen van 'Turks Frui
Wolkers, 1973), 'Soldaai
•Oranje' (Erik Hazelhoffja
zema, 1977), 'De vierdet
(Gerard Reve, 1983), 'Brie
de liefde' (Jan Wolkers, ge
'Het bittere kruid' (Margir
co, 1985) en 'De kleine b<
dood' (Boudewijn Büch.n
De producent raamt de k.
van de verfilming var
woeden der gehele wer^.
meer dan drie miljoen'
Hoofdrolspelers wil de
voerder nog niet noemei
li
=fi
Verbouwing klaar Nieuwbouw begint september 20Cb
Amsterdam - Er zijn nieuwe
stoelen, meer beenruimte, een
betere luchtverversing, geres
taureerd schilder- en stucwerk
en het toneel heeft een compu
tergestuurde trekkenwand.
Voor 28 december moet alles
klaar zijn in de Stadsschouw
burg van Amsterdam. Dan staat
Braambos, een voorstelling van
Het Toneel Speelt, geprogram
meerd. Daarom wordt er langer
doorgewerkt in avonduren en
weekeind.
De Stadsschouwburg werd in
1967 voor het laatst onder han
den genomen. Aanleiding voor
de nieuwe grote opknapbeurt
was, net als in Carré, de eis van
de arbeidsinspectie dat vanaf 1
januari de oude met de hand
bediende trekkenwand moest
zijn vervangen door een geau
tomatiseerde.
Daamen: „Tot nu toe werden
decorstukken met touwen en
contragewichten met de hand
opgehesen", legt Melle Daa
men, directeur van de Stads
schouwburg, uit. „Een deugde
lijk systeem dat honderd jaar
goed heeft gewerkt. Er waren
alleen twee nadelen. De contra
gewichten moet je telkens met
de hand opleggen, want ze ver
schillen bij elk decor en de
mensen die de decors ophesen
of lieten zakken moesten altijd
achteruit kijken bij het trek
ken."
Zichtbaarder en vooral voel-
f
baarder zijn de nieuwe en deels
opgeknapte stoelen in de zaal.
Ze waren dertig jaar oud en er
moeten, leert een kleine bere
kening, zeker 3750.000 bezoe
kers in hebben gezeten. „Het
fluweel en de vulling van de zit
tingen waren echt op", zegt
Daamen. „Bovendien was het
stoelenplan gebaseerd op de
maten van mensen uit 1894,
terwijl we een stuk langer zijn
geworden. We hebben dus een
nieuw stoelenplan met ruimere
stoelen gemaakt."
In verband met de akoestiek
bleef het uiterlijk met de gebo
gen houten achterkant ook bij
de nieuwe stoelen gehand
haafd. Bij de balkons en in de
zaal is een rij verdwenen waar
door de bezoekers iets verder
uit elkaar zitten en je gemakke
lijker tussen de hoofden door
kimt kijken. Op de zijbalkons
werden de oude frames van de
fauteuils gehandhaafd maar he
lemaal opgeknapt. In de zaal
zijn grotere stoelen gekomen
waarbij de achterste zitplaatsen
wat zijn verhoogd. Daardoor is
het aantal verminderd van 969
naar 880 plaatsen. Waren de
oude stoelen nauwelijks verwij
derbaar, de nieuwe kunnen er
zo uitgereden worden. Daar
door kan de zaal in een korte
tijd uitgeruimd worden voor
feesten als het boekenbal.
Omdat de Stadsschouwburg
zowel gemeentelijk- als rijks
monument is, werd defj<
oude luister hersteld en|
weinig mogelijk aan vei
Alleen de achterwand.
iets donkerder gemaakr*
weinig mogelijk licht v»
toneel terug te kaatsel
oud verfwerk werd gereL
bijgewerkt. Daamen: p
tijd waren de twee engelei
ven het lijsttoneel het W
de Stadsschouwburg ojq
er een dikke laag stof;0]
Het was bijna symbolic
het stoffige imago dat ebt
schouwburg had. Nu af
weer helemaal fris. |jr
Het plafond straalt weip
het in het oude blau)ei
overgeschilderd en 4
enorme kristallen licfr
zijn alle kralen afgq0
schoongemaakt en opnjjn
regen. Alleen het bladjL
de ornamenten moet rjt<
den aangebracht. Dez
werd de laatste hand-
aan de installatie van de®
lift voor de orkestbak, fa
Al met al heeft de verf I
4,1 miljoen euro gekoffe
dank aan de gemeentfei
Daamen met enige nadfj]
wanneer de bouw vaipe
miljoen euro kostende! ti
theaterzaal achter de)d
schouwburg in septemfla
start gaat blijft het thejdi
speelbaar. En daar was|v;
de grote renovatie vanjn
om begonnen. üe
Foto: Reuters
Tentoonstelling
nachtclubartiest
sydney - Veel opvallende crea
ties van de zogenoemde nacht
clubartiest Lee Bowery zijn de
zer dagen te zien in Sydney's
Museum of Contemporary Art.
Op de tentoonstelling worden
ontwerpen getoond die eind ja
ren tachtig alleen werden ge
dragen tijdens uitvoeringen van
deze artiest in Londense nacht
clubs. De Broadway-musical
'Taboo!', met Boy George in de
hoofdrol, is daarop gebaseerd.
The Smiths in
Las Vegas
leiden - Las Vegas, Vrijplaats
Koppenhinksteeg, staat zater
dag een avond lang in het teken
van The Smiths. De avond be
gint om acht uur met een uur
lang videoclips, waarna tot diep
in de nacht muziek van deze
band wordt gedraaid. The
Smiths, met als frontman Mor-
rissey, maakten tussen 1983 en
1987 furore met zeven lang
speelplaten en twintig singles.
De toegang is gratis.
Zeg 'ns Aaa
op herhaling
Rijswijk/ANP - Het theaterstuk
Zeg 'ns Aaa slaat zo aan, dat
producent Ruud de Graaf Thea
terproducties besloten heeft
ook in het najaar van 2004 een
serie voorstellingen op de plan
ken te brengen. Volgens De
Graaf hebben op dit moment
meer dan 100.000 mensen het
stuk gezien. Van september tot
december 2004 is Zeg 'ns Aaa
opnieuw in de theaters te zien.
Carry Tefsen (Mien Dobbel
steen), Hans Comelissen, Kiki
Classen, Sjoukje Hooymaayer,
Manfred de Graaf, Perry Dos-
sett en Coby Timp tekenen op
nieuw voor de hoofdrollen.
dinsdag 23 DECEMBER
Regering Berlusconi ontslaat directie
venetië - Het voortbestaan van
het Filmfestival van Venetië, het
oudste ter wereld, is in gevaar
gekomen als direct gevolg van
het besluit van de Italiaanse mi
nister van cultuur Giuliano Urba-
ni om de gehele directie van de
Biënnale te ontslaan. De minis
teriële beslissing werd genomen
pal voor president Franco Berna-
bé van het overkoepelende Biën
nale-bestuur op een voor giste
ren uitgeschreven vergadering
het mandaat wilde verlengen
van filmfestival-directeur Moritz
de Hadeln.
Nadat eerder 'te links' geachte
bestuurders van onder meer
het staats-productiebedrijf In-
stituto Luce, de filmstudio's Ci-
necittè en de tv-organisatie RAI
het veld moesten ruimen,
wordt het ontslag van het Biën
nale-bestuur gezien als een zo
veelste poging van premier Ber
lusconi om eigen aanhangers
op culturele sleutelposities te
installeren. Moritz de Hadeln
had eerder twintig jaar lang het
Festival van Berlijn geleid toen
hij in 2001 werd ontslagen van
wege een te pro-Amerikaanse
koers. Een jaar later, toen in Ve
netië direteur Alberto Barbera
werd ontslagen vanwege juist
een te weinig populaire selec
tie-politiek, werd De Hadeln
gevraagd de leiding over het
festival over te nemen.
De Italiaanse filmwereld had fel
geprotesteerd tegen de beoogde
benoeming van de reactionaire
cineast Zeffirelli (Tea With
Mussolini) als festivaldirecteur.
De benoeming van DeHadeln
leek een redelijk compromis,
maar de Zwitser kwam vrijwel
onmiddellijk in de problemen
toen tijdens zijn eerste festival
de Gouden Leeuw werd gewon
nen door The Magdalene Sis
ters, een Ierse film die vanwege
een veronderstelde anti-katho
lieke strekking volgens conser
vatieve leden in het Biënnale-
presidium niet eens de compe
titie had mogen halen. Omdat
men het zich echter niet kon
permitteren om binnen drie
jaar tijd voor een derde keer
naar een festivaldirecteur te
moeten zoeken, werd De Ha
deln voor één jaar in zijn func
tie gehandhaafd.
Tevoren had De Hadeln ge
waarschuwd slechts een man
daat voor minimaal drie jaar te
zullen accepteren. Hoewel hij
dat niet kreeg, is hij toch geble
ven. Op het moment dat de
Biënnale bereid bleek om de
termijn voor de festivaldirec
teur opnieuw te verlengen, is
nu hele bestuur naar huis ge
stuurd. De gang van zaken
heeft enorme verontwaardiging
veroorzaakt in de Italiaanse
filmwereld. Vier voormalige Ve-
netiaanse festivaldirecteuren
(Lizzani, Pontevorvo, Laudadio
en Barbera) hebben geëist dat
Moritz de Hadeln alsnog een
nieuwe benoeming krijgt óf zal
worden opgevolgd door ie
mand met minstens even veel
ervaring en internationaal pres
tige.
Indien ook deze functie weer in
handen wordt gegeven van een
ongekwalificeerde Berlusconi-
volgeling, dan zullen de vier
voormalige directeuren in Ve
netië een eigen festival organi
seren dat de concurrentie aan
gaat met de officiële 'Mostra
d'Arte Cinematografica', die
eind augustus 2004 de 61ste
editie zou moeten beleven. De
FIPRESCI, de internationale or
ganisatie van filmcritici met af
delingen in 62 landen, heeft de
protesterende ex-directeuren
haar steun toegezegd.
door Ad van Kaam
leiden - Zoran Andelic werkt
voornamelijk met waterverf.
Niet zozeer omdat het maken
van aquarellen de roeping is van
deze kunstenaar, maar omdat
dat nu eenmaal het goedkoopste
is. Trouwens, wat voor materiaal
hij ook gebruikt, zijn schilderijen
raakt hij aan de straatstenen
toch niet kwijt. Niet omdat ze
niet mooi of niet goed genoeg
zijn, maar omdat in het door de
oorlog verscheurde Joegoslavië
de mensen wel iets anders aan
hun hoofd hebben dan het ko
pen van kunst. Brood op de
plank is belangrijker dan een
schilderij aan de muur.
Goran Sarac vluchtte tien jaar
geleden voor het oorlogsgeweld
naar Nederland. Hij werkte hier
voor de Bosnische ambassa
deur in Den Haag, trouwde met
een Kroatische, kreeg kinderen,
is inmiddels de trotse bezitter
van een Nederlands paspoort
en spreekt vloeiend zijn nieuwe
taal. Vanwege dat 'gemengde'
huwelijk is een eventuele terug
keer naar zijn voormalige va
derland voorlopig uitgesloten.
De rust mag dan zijn weerge
keerd, het zal nog jaren duren
eer gevoeligheden als deze tot
het verleden behoren. Mis
schien wel net zo lang als de
wederopbouw van de volledig
ontwrichte economie in beslag
zal nemen.
Net als Sarac komt Andelic uit
het plaatsje Trebinje, op een
steenworp afstand van Dubrov-
nik. De twee kennen elkaar uit
hun jeugd. Kunst was bij hen
de verbindende schakel. En nu
het hem in Holland voor de
wind gaat, dacht Sarac met
weemoed terug aan zijn oude
vriend. Die in de bergen de
mooiste watercolors maakt die
nooit iemand ziet. Hoe kan je
laten zien dat een land dat wor
stelt met een imago als van een
asgrauw kolenhok toch ook zijn
lichtpuntjes heeft?
Een van de werken van Zoran Andelic: „De man is net zo echt als de natuur waaraan hij zijn inspiratie ontleent."
Foto: PR
Dat probleem, plus een aantal
voorbeelden van zijn werk, leg
de Sarac op tafel bij zijn huidige
baas. Die behalve een uitzend
bureau in Leiden ook een gale
rie bestiert en die met zijn
schilderijen zelf inmiddels ook
flink aan de weg timmert. Evert
van Seggelen besloot na ampele
overwegingen polshoogte te
nemen in Bosnië. Flink onder
de indruk keerde hij terug. Met
onder zijn arm twintig werken
die representatief zijn voor de
kunstenaar Andelic.
„De man is net zo echt als de
natuur waaraan hij zijn inspira
tie ontleent. Hij heeft kunstaca
demie gedaan, maar je kunt
aan alles merken dat elk refe
rentiekader met bijvoorbeeld
onze moderne opvattingen over
kunst ontbreekt. Hij schildert
realistisch en wat hij ziet. De
bergen om hem heen, de beken
die er door heen stromen, de
bomen die waaien op de wind.
Voor onze maatstaven mis
schien niet spannend, maar het
is kunstzinnig en volmaakt
technisch gemaakt. Niemand
koopt het, daar hebben ze toch
geen geld voor. Hij leeft van de
opbrengst van zijn landje, hij
heeft een geit, een varken en
een paar tóppen. Hij schildert
daarnaast gewoon omdat hij
moet schilderen."
Het werk van Andelic is drie
weken te zien in de galerie aan
de Langegracht. De prijzen van
de aquarellen liggen laag (rond
de 100 euro), zeker als je kwali
teit vergelijkt met wat er bij
voorbeeld wordt gevraagd voor
werk van hedendaagse Russi
sche (landschaps) schilders.
„Bewust", zegt Van Seggelen,
„ik hoef er geen stuiver aan te
verdienen. Van eventuele ver
kopen gaat het geld direct naar
hem. Kan hij voor de verande
ring eens olieverf kopen. Of lin
nen. Wat-ie wil."
Goran Sarac is dubbel content.
En hij helpt een vriend én hij
denkt meteen zijn geboorteland
op deze manier in een P
ter daglicht te steller
barst bij ons van het ta
leen die verdomde oorli
naweeën daarvan
dat het tot ontplooiing
realiseer me dat dit m
druppel is op een g
plaat. Maar in elk geval
mand een kans om te lal
wat hij kan. Het kan eel
zijn."
Expositie - Zoran i
aquarellen en tekeningi
23 dec t/m 9 jan. Galei1*
ment, Lammermarkt IVl
den. Openingstijden mf
10-17 uur n
Zanger/entertainer viert veertigjarig jubileum met galaconsert en theatertournee
door Dick Laning
Apeldoorn - Sandra (die van de
rozen) en Marijke (uit Krabbedij-
ke) zullen hem altijd blijven ach
tervolgen. Toch is het een ande
re vrouw die Ronnie Tobers hart
heeft gestolen: koningin Beatrix.
Een fraai portret van hare majes
teit siert het programmablad
van zijn galaconcert.
Dat de jubilaris zelf staat afge
beeld met witte vlinderdas is
een kwestie van stijl. Het is ten
slotte een heer die eind deze
rpaand in Apeldoorn zijn veer
tigjarig jubileum viert. „Ik hou
van stijl", vertelt hij. „Ik zal al
tijd optreden in een rokkos-
tuum met lakschoenen. Als bij
ons thuis een dame van tafel
opstaat, sta ik ook op. En als ze
terugkomt, sta ik weer. Zo ben
ik opgevoed. Ik had ook best in
de tijd van zeg maar Hercule
Poirot willen leven."
Geschilderde portretten van de
koninklijke familie sieren de
lounge van het hotel waar de
zanger bij voorkeur gasten ont
vangt. „Ik ben heel erg konink
lijk gezind", zegt hij. „Toen
mijn ouders emigreerden naar
Amerika hadden zij een enorme
bewondering voor Wilhelmina
en voor Juliana. Daar werd
thuis over verteld. Als toen een
vriendje dat uit Engeland kwam
van hun koningin vertelde, zei
ik vol trots: 'We also have a
queen". De monarchie hoort
bij Nederland. Ik heb de RVD
gevraagd of ik een foto van de
koningin mocht gebruiken. Er
komen heel veel Amerikanen
naar het concert, zo'n foto geeft
het programmablad cachet."
Ronnie Tober is 58 nu. Op 27
december is het precies veertig
jaar geleden dat zijn carrière in
Nederland begon met een op
treden bij Willem (O.) Duys. In
'Voor de vuist weg' zong hij 'Up
a lazy river'. Het bleek de op
maat voor een lange carrière
met veel platen, hits, eigen tv-
shows en songfestivals. Het ga
laconcert in schouwburg Or
pheus blijkt nu zelfs de aanlei
ding voor een theatertournee,
terwijl Tober al jaren alleen nog
zingt op besloten bijeenkom
sten en personeelsavonden.
„De laatste keer, dat was nog
met Rita Corita, ik denk begin
Ronnie Tober: „Ik heb altijd gezegd dat ik misschien niet de beste zanger ben, maar wel een verdomd goeie entertainer."
Foto: GPD/Cees B ba ars
jaren tachtig", zegt hij. „Een
tweede jeugd, ja, da's mis
schien wel een goeie. Al was
een tournee niet de bedoeling.
Toen we bezig waren met de
voorbereidingen voor het gala
concert kwam de vraag uit het
land naar een tournee. Het is
bedoeling dat we van septem
ber volgend jaar tot april 2005
gaan toeren. In die maand
word ik zestig."
Al sinds hij zong op de Tilburg-
se kermis, wordt Ronnie Tober
ingedeeld in de categorie 'licht
voetig Nederlandstalig amuse
ment'. „Dat klopt wel", vindt
hij. „Ik heb altijd gezegd dat ik
misschien niet de beste zanger
ben maar wel een verdomd
goeie entertainer. Ik kan de
mensen vermaken en vind daar
m'n plezier in. Ik ben een sfeer
maker en probeer altijd door te
gaan tot een staande ovatie."
Maar aan de koffietafel in zijn
woonplaats Apeldoorn zit geen
entertainer. „Mijn karakter is
dieper dan de meeste mensen
schrijven", zegt hij. „Al sta ik
hier nu al veertig jaar op het
podium, de meeste mensen
kennen me niet. Ik hou van het
leven maar ben ook vrij serieus,
misschien zelfs wat zwaar op de
hand. Ik doe ook veel voor stu
denten en die blèren allemaal
mee, maar mijn eigen publiek is
ouder. Vaak denken ze dat ik al
leen maar 'Rozen voor Sandra'
zing. Voor mij is dat een uitda
ging, ik wil ze dan een poepie
laten ruiken. Als ik op het podi
um sta ben ik niet de Ronnie
Tober die Ronnie Tober eigen
lijk is. Ik ben dan toch een an
der persoon, brutaler. Maar
ach, het is allemaal show, ik
ben tenslotte artiest."
Die échte Ronnie Tober is voor
al een gevoelig man. Als hij ver
telt van de keer dat hij op de
crematie van een fan zong,
veegt hij een traan uit zijn oog
hoek. Hij zingt wekelijks voor
gehandicapten. Belangeloos.
Veel meer mensen moeten in
contact komen met verstande
lijk gehandicapten, vindt hij.
Daarvoor is de Ronnie Tober
Foundation opgericht. „Het
lijkt soms alsof iedereen voor
zichzelf leeft", merkt hij op.
„Op een gegeven moment be
dacht ik dat ik meer voor mijn
medemens betekend wil heb
ben dan het zingen van 'Rozen'.
Ik moet zelf natuurlijk ook wat
verdienen, maar een deel van
de opbrengst van de tournee is
voor de stichting. We hebben
eerst een jaar gespaard, op 27
december wordt bekend ge
maakt wat we met het eerste
deel van het geld gaan doen."
Elke dag nog krijgt hij een e-
mail van zijn zus, eindigend
met de opdracht: 'Keep the po
sitive thoughts'. „Dat is het al
lerbelangrijkste", vindt hij.
„Ook al giet het buiten, ik sta
elke dag op met de constatering
'het is een mooie dag van
daag'." Een mooie dag zal 27
december zeker worden. Tober
ontvangt dan 825 gasten en had
moeiteloos twee avonden kun
nen uitverkopen. Zeker zal hij
daar zijn interpretatie van 'My
way1 laten horen (met Carel
Kraayenhof op bandoneon) en
misschien ook wel 'Voor jou',
een eerbetoon aan koningin
Beatrix, dat hij opnam in ver
band met het overlijden van
prins Claus.
