KUNST CULTUUR
De eeuwige kwestie van schijn en werkelijkheid
Ashton
Brothers winnen Tobaccoprijs
Wednesday Evening Singers: nog geen King's Singers
Opus 2 zet Alphen op de muzikale kaarty
Drie kibbelende
zusters en een kist
Procedure verfilmd
irdagmatinees in gevarenzone
Josée Ruiter met nieuwe solo 'Vrouwen van Tsjechov' in Leidse Schouwburg
Laatste deel Lord of the Rings
voor première al beste film
p DAM/j
I icedui
i/anp - De roman
ncedure' van Harry Mu-
ordt verfilmd. Het wordt
mstalige film, aldus Mu-
litgeverij De Bezige Bij.
eur schreef het boek in
'an hem werden eerder
en 'De ontdekking
hemel' met veel succes
'De aanslag' verwierf
Oscar.
f wee vrouwen' en 'Hoog-
werden een film. De
productiemaatschappij
'uest heeft de rechten
pij'en voor de verfilming
Procedure', de roman
üddels in elf talen is ver-
In ons land werd het
!SV>ekroond met de Libris
lurprijs.
liming door Michel Spi-
al zeker twee jaar gaan
duren. Mulisch gaat zich niet
met de verfilming bemoeien.
Hij houdt zich niet eens bezig
met de keuze van degene die
het scenario gaat schrijven. „Ik
wil er geen verantwoordelijk
heid voor nemen. Ik heb die re
gisseur ontmoet bij de Boe-
kensalon in Parijs, een paar
maanden geleden. Hij wilde het
graag doen, hij is echt gemoti
veerd. Leuk hoor, Frankrijk, en
dan nog een regisseur die Spi
noza heet ook."
De schrijver wacht rustig af.
„Het blijft natuurlijk een
sprong in het duister. 'De pro
cedure' is een boek met veel
verschillende verhalen door el
kaar, ik ben benieuwd hoe hij
dat gaat doen. Ik zal vragen of
hij me een kaartje stuurt voor
de première."
um/gpd - De toekomst
Zaterdagmatinee in het
damse Concertgebouw
sle andere concertseries
icht en andere steden
het spel, nu staatsse-
Van der Laan (cultuur)
iziekcentrum van de
(MCO) heeft gevraagd
se bezuiniging door te
De bezuiniging - ge
wordt over bedragen
de 5 en 7 miljoen euro -
etwijfeld de opheffing
n radio-orkest, mis-
zelfs twee orkesten, tot
gevolg hebben, aldus het MCO.
Daardoor zal het onmogelijk
zijn de muziekprogrammering
in de huidige omvang op Radio
4 en in de concertzaal voort te
zetten. Behalve de leiding van
het MCO verzet ook Ad 's Gra-
vesande, directeur van de
AVRO, zich tegen de opgelegde
bezuiniging. De AVRO is door
zijn inbreng in de Zaterdagma
tinee en de samenwerking met
het Koninklijk Concertge
bouworkest onder de omroe
pen dé initiator als het om
klassieke muziek gaat.
door Max Smith
leiden - Olga Knipper, steractrice
en echtgenote van Tsjechov,
ging menig keer vreemd met re
gisseur Danchenko van het Mos-
kou's Kunsttheater. Dit histori
sche feit komt ter sprake in
'Vrouwen van Tsjechov', ge
schreven en gespeeld door Josée
Ruiter. Anders dan de titel doet
vermoeden, is deze nieuwe solo
productie niet doortrokken van
erotiek. Met de persoon en de
werken van de Russische schrij
ver Anton Tsjechov (1860-1904)
als uitgangspunt heeft het stuk
een diepe, maar voor iedereen
herkenbare gelaagdheid in bete
kenissen.
Allereerst is er de hedendaagse
actrice Joshua Rinter. Ze heeft
zich in een privé-kliniek laten
opnemen, om na een geestelij
ke inzinking weer tot zichzelf te
komen. In een krantenartikel
leest ze dat een onbekende
vrouw een première van 'Oom
Wanja' heeft verstoord. Ze was
het niet eens met de interpreta
tie van dit stuk van Tsjechov.
Vervolgens speelde ze 'op on
navolgbare wijze de scène
waarin Astrow en Jelena voor
het eerst voor hun gevoelens
uitkomen'. De vrouw beweert
Olga Knipper te zijn. In over
spannen toestand wordt ze in
dezelfde psychiatrische inrich
ting opgenomen. Tussen Jos
hua Rinter en haar groeit een
vertrouwensrelatie. Zodanig dat
de almaar zwijgende (pseudo?)
Olga Knipper tegen haar weer
tot spreken bereid is. Mede na
dat Joshua Rinter haar een be
tekenisvol fragment uit 'Drie
Zusters' heeft voorgespeeld.
Als derde dimensie ontvouwt
zich een impressie van enkele
beeldbepalende aspecten van
de biografie van Tsjechov, in
verhouding tot onder anderen
zijn moeder, zus en Olga Knip
per. Maar evengoed tot Joshua
Rinter, die geen tijdgenoot van
Tsjechov is, maar in de huidige
tijd leeft. Joshua Rinter is deels
de personificatie van Josée Rui
ter. Alle twee hebben ze in de
zelfde stukken van Tsjechov ge
staan: in 'De Meeuw' en 'De
Kersentuin'. Wie redelijk op de
hoogte is van de levenswandel
en de toneelcarrière van Josée
Ruiter onderkent nog verschei
dene andere overeenkomsten
tussen haar en Joshua.
'Vrouwen van Tsjechov' is filo
sofisch van aard. Het is niet
louter opgebouwd uit een aan
eenrijging van kenmerkende
Josée Ruiter: „Wie is er gestoord? De mensen binnen of buiten een
inrichting? Als je ziet wat er voor waanzinnige en catastrofale dingen
gebeuren door toedoen van zogeheten geestelijk gezonde mensen,
dan begin je toch ernstig te twijfelen." Foto: Marly Knoben
anekdotes en waar gebeurde
voorvallen ter portrettering van
deze geniale schrijver. Tsjechov
overleed bijna een eeuw gele
den op 44-jarige leeftijd, maar
zijn stukken worden nog altijd
met grote regelmaat vertolkt.
Intrigerende kwesties komen er
in 'Vrouwen van Tsjechov' aan
de orde. Zoals: wat is waarheid
en wat is schijn? En: wanneer
ben je jezelf en wanneer speel
je een rol? In beide gevallen
geldt dit zowel op het toneel als-
in het leven van alledag. Josée
Ruiter licht verder toe: „Op het
toneel moet je waarachtig over
komen, terwijl je niet jezelf kunt
zijn, want je speelt immers ie
mand anders. Maar het dage
lijks leven is ook één groot the
ater. Waar ligt dus de scheids
lijn? En wie is er gestoord? De
mensen binnen of buiten een
inrichting? Als je ziet wat er
voor waanzinnige en catastro
fale dingen gebeuren in de we
reld door toedoen van zogehe
ten geestelijk gezonde mensen,
dan begin je toch ernstig te
twijfelen."
Wat Josée Ruiter in Vrouwen
van Tsjechov' aanroert, is
voortgesproten uit een wissel
werking tussen haar eigen erva
ringen en inzichten, en de op
vattingen van Tsjechov die on
der meer uit zijn werken en uit
gebreide briefwisseling met Ol
ga Knipper zijn af te leiden. Zo
als Josée Ruiter zich in werke
lijkheid via een intensieve stu
die heeft verdiept in Tsjechov,
zo probeert de fictieve Joshua
Rinter middels Olga Knipper
aan de weet te komen wie ei
genlijk Tsjechov is. Ook hier is
het een spel van schijn en wer
kelijkheid. Wat is bijvoorbeeld
de waarheid omtrent de vrouw
die zich voor Olga Knipper uit
geeft? Is ze echt de wederhelft
van Tsjechov? Of is ze een gees
teszieke met waandenkbeel
den? De werkelijke Olga Knip
per is al jaren dood. Is ze soms
een reïncarnatie van die eertijds
vermaarde actrice, die groot is
geworden met het uitbeelden
van vrouwen in stukken van
Tsjechov? Zowel Joshua Rinter
als Josée Ruiter geloven in die
mogelijkheid.
Josée Ruiter: „Dat mythische
gevoel van wedergeboorte heb
ik zelf ondervonden op het mo
ment dat mijn vader mij ver
wekte. Het onverklaarbare be
sef dat ik weer aan een nieuw
leven moest beginnen, was niet
bepaald een prettige ervaring.
Ik ben ervan overtuigd dat ik
dokter was in een van mijn vo
rige levens. Ik ben actrice, maar
psychiater heb ik in wezen al
tijd willen worden. Dit verklaart
misschien, waarom ik al schrij
vend aan dit stuk die vrouwelij
ke psychiater zo'n cruciale rol
laat vervullen."
'Vrouwen van Tsjechov', mor
genavond in de Leidse
Schouwburg; 16 januari in het
Parktheater, Alphen aan den
Rijn.
amsterdam/anp - De Ashton
Brothers hebben gisteren de
British American Tobaccoprijs,
de voormalige Pall Mall Export
prijs, 2003 gewonnen. Uit han
den van juryvoorzitter Hans
van Willigenburg ontving het
kwartet in de Amsterdamse
Kleine Komedie een geldbedrag
van 7000 euro en een replica
van een beeld van Yvonne
Kracht.
Voor de 25ste keer zou de Pali
Mall Exportprijs worden uitge
reikt aan een groot talent in de
sector kleinkunst, maar de ta
bakswet stak hier een stokje
voor. Wegens de wettelijke be
palingen is de prijs nu omge
doopt tot de British American
Tobaccoprijs, maar voor de rest
is er weinig veranderd. Van Wil
ligenburg nam het publiek in
de Kleine Komedie even mee
terug naar 1978 toen de prijs
voor het eerst werd uitgereikt
aan Tetske van Ossewaarde.
Na een korte terugblik was het
tijd om de winnaar bekend te
maken. De jury viel unaniem
voor Pepijn Gunneweg, Pim
Muda, Joost Spijkers en Friso
van Vemde die samen de Ash
ton Brothers vormen. „De jury
zag het afgelopen jaar bij het
opkomende theatertalent een
duidelijke invloed van de stand-
up comedy. Geheel tegen de
stroom in en daarom uniek zijn
de Ashton Brothers met hun
programma 'Tragiek van de
Onderman'", aldus de jury, be
staande uit: Martine Bijl, Ron
Peereboom Voller, Simone de
Waard en Hans van Willigen-
burg.
Humor gecombineerd met
W muziek recensie
?Jti' lidy van der Spek
t Wednesday Evening Singers,
rod n: 14/12, de Burcht, Leiden.
hebbers van de zangkun
st bijzonder van 'close
cMny1 vormden zes ama-
;wü igers bijna tien jaar gele-
118 ia cappella groep onder
im Wednesday Evening
afgekort WES. Vandaar
ïelige' motto van hun
alb(ncert-2003 'We WES you
'Christmas'.
Geïnspireerd door de King's
Singers richten zij zich op een
lange vocale muziekgeschiede
nis, die ongeveer loopt van
Thomas Tallis (1505-1585) tot
John Tavener (1944), beiden
Engelse componisten. WES
splitst dan ook zijn programma
in twee delen. Voor de pauze
madrigalen, folksongs en
Christmas-traditionals, na de
pauze het zogenoemde 'lichtere
werk'.
Het lijkt erop dat het eerste ge
deelte óf te veel inspanning
vergt, óf niet echt hoort tot het
lievelingsrepertoire öf, waar
schijnlijk het dichtst bij de
waarheid, boven WES' macht
ligt. Want geïnspireerd door de
King's Singers maakt nog geen
King's Singers. Het is in eerste
instantie dan ook een stel en
thousiaste amateurs met een
heleboel aanhang die de gezel
lige warme tuinzaal van De
Burcht promoveren tot een
knusse 'schuifdeurensalon'.
Zo wil het voor de pauze maar
niet kleuren en klinken; onvaste
stemmen die net niet zuiver in
toneren, waarvan de ene stem
veel grover door de bocht gaat
dan de ander. Die eigenlijk pas
echt zuiver en homogeen wor
den als na een hoop té verdacht
vage dissonanten de samen
klank oplost tot een mooie har
monie. Het schort ook nog wel
eens aan ademtechniek, zoals
in de solo gezongen coupletten
van 'Oh my love is like a red,
red rose', met die ene net te ho
ge noot. In 'Shepherd's Song'
zit pit, is gelardeerd met grap
pig tikkende, ritmische kolder
woordjes. Hier komen de stem
men los. De uitsmijter voor de
pauze is de laatste Carol 'Deck
the hall'. De toon staat meteen
in het eerste woord, de stem
men schuren professioneel te
gen elkaar aan, de pams en pa-
lala's ploffen en klokken, gaan
vocaal én fysiek op en neer, de
schaterlach buldert authentiek.
Dat maakt nieuwsgierig naar
'het lichtere werk' na de pauze.
En inderdaad, verkleed van
kleurloos wit in romantisch
rood slaat de vonk in de pan.
'Chanson d'amour' zit vol voca
le grappen, naast mooie, licht
ironische close harmonie-lij
nen. In 'Vluchten kan niet
meer', onsterfelijk gemaakt
door Frans Halsema en Jenny
Arean, laat WES nog eens horen
hoe ontroerend mooi dit in
dringende gedicht is, in combi
natie met de wondermooie
toonzetting van Harry Bannink,
hier gearrangeerd door een van
de tenoren Jeroen Koning.
Geen zin laat je koud. Ook WES
raakt de juiste snaar, in prachti
ge naar elkaar toegezongen
klankkleuren en in een subliem
uitgesproken tekst waar je geen
woord van mist. Bepaald geen
'lichter werk' zoals WES dit pro
gramma onderdeel noemt.
Van de laatste vier kerstliedjes
springt er één uit. 'The lamb'
van John Tavener, een zogehe
ten spiegelcompositie, waarin
de stemmen (soms) eikaars
spiegelbeeld vormen; als de een
naar beneden loopt, wandelt de
ander omhoog. WES zingt orga
nisch en devoot, zonder enig
effectbejag. Als huisconcert een
sfeervolle avond met na de
pauze sprankelende lichtpun
tjes.
theater recensie
Dick van Teylingen
Voorstelling: 'Het geheugen van water1
door De Toneelfabriek. Tekst Shelagh
Stephenson. Vertaling:Regie: Piet Spee.
Met Joost Burger, Tessel Jonquière, Elize
van der Kraats, Germaine Kurstjens,
Harm van Marwijk en Inez Starink.
Gezien: 13/12, Theater De Ware Liefde.
Nog te zien: 9,10 en 11 /1
Imperiumtheater, Leiden.
„Als het aan jullie lag, zou
moeder zich nog zelf moeten
cremeren", zegt Theresa, die
niet voor niks de naam kreeg
van een onlangs zalig verklaar
de weldoenster. Zij is het zor
gende tiepje, en wrijft haar
twee zussen dat graag in, kla
gerig en verwijtend. Maar die
zijn het gewend en laten haar
lekker gaan. Ze hebben het bo
vendien te druk met zichzelf.
Mary is hersenspecialist en wil
graag dat haar minnaar, de tv-
dokter Mike, zijn zieke vrouw
verlaat. Catherine heeft zich
nooit helemaal ontworsteld
aan de puberteit. Ze is te verze
nuwd om een relatie te kunnen
opbouwen.
De zussen zijn bij elkaar om
moeders begrafenis voor te be
reiden. Uiteraard geeft dat veel
stof tot herinnering, over hun
geschiedenis en hun relatie.
Het gekijf en gezeur is niet van
de lucht, en ook moeder doet
eraan mee, als geest; de zusters
hebben het van geen vreemde.
Mary is de enige die haar ziet
en met haar kan praten. Voor
moeder hebben de zussen
maar weinig warme woorden,
maar (geholpen door de joints
van Catherine) landen ze on
danks het gekibbel zowaar in
een vrolijke zusterlijke kluwen
op moeders bed. De twee
mannen die er zijn, kunnen er
alleen verbaasd naar kijken.
'Het geheugen van water' van
Shelagh Stephenson stelt hoge
eisen aan het neerzetten van
drie complexe en wispelturige
karakters. De zussen zijn be
hoorlijk onaangename dames,
waar je desondanks wat begrip
en sympathie voor zou moeten
kunnen opbrengen. Dat de ac
teurs van De Toneelfabriek
(ruim tien jaar geleden voort
gekomen uit een theatercursuS
bij de Droomfabriek) aan het
stuk toe zijn en er twee uur een
zaaltje mee kunnen boeien,
geeft al aan dat ze wat in huis
hebben. Aan de andere kant
zie je dat ze over vier weken in
het Microtheater meer uit het
stuk kunnen halen. De spelers
kennen hun noten, maar zou
den daar soms betere muziek
mee kunnen maken. Door
meer te variëren bijvoorbeeld,
zoals in hun spreektempo, dat
gemiddeld omlaag mag.
Ze kunnen ook beter nadenken
wat de lading van hun tekst is
en doen alsof ze die ter plekke
bedenken. Theresa is prettig
naturel, maar ook wat bleek en
terughoudend. Als ze teveel
drinkt, wordt haar tekst wel fel
ler, maar dat hoor je nauwe
lijks. Ook geen dubbele tong,
trouwens. Mary heeft zich on
dergedompeld in de weten
schap, maar heeft als tiener
een kind moeten afstaan en
hunkert nu naar een relatie.
Catherine is een zenuwlijder
die stoer doet, maar ook moet
uitbarsten in een monoloog
vol pathetisch zelfmedelijden.
En dan vinden de Britten het
stuk ook nog een comedy.
Maak daar maar eens chocola
van.
los angeles - Het gerenom
meerde American Film Institute
(AFI) heeft het laatste deel van
de 'Lord of the Rings'-trilogie
'The Return of the King' al voor
de première uitgeroepen tot
een van de beste films uit 2003.
Andere favorieten van dit jaar
zijn 'The Human Stain' met Ni
cole Kidman en Anthony Hopk
ins, de animatiefilm 'Finding
Nemo' en 'Master and Com
mander' met Russell Crowe.
AFI kiest jaarlijks zijn tien favo
riete Amerikaanse films zonder
een rangorde aan te brengen.
Veel van de geselecteerde films
zijn al getipt voor een Oscar.
De Ashton Brothers tijdens hun voorstelling waarmee ze de British American Tobaccoprijs 2003 wonnen. Foto: ANP/Evert Elzinga
acrobatiek, muziek en slapstick
bracht de Ashton Brothers in
2000 bij elkaar. De vier leerden
elkaar kennen op de Klein
kunstacademie en maakten
hun debuut tijdens het interna
tionale theaterschoolfestival in
2000. Tijdens de Parade van
2001 stonden zij op het toneel
met een halfuur durend pro
gramma.
De toneelbroeders namen de
prijs in handen met de woor
den: „Ladies and gentleman,
We got him!"
De British American Tobacco
prijs werd eerder gewonnen
door Marc-Marie Huijbregts,
Thomas Acda, Trijntje Ooster
huis en Stef Bos.
lercury.
oto: ANP
|n vestigt
erlands record
1 - De Britse rockband
;ft volgens muziekuit-
[I in ons land een
rkooprecord op het
buitenlandse dvd's
Van de muziek-dvd
ive At Wembley Stadi-
eenhalf jaar tijd
,000 stuks verkocht in
id. „Nooit eerder wist
inlandse act een derge-
lopsucces te boeken in
i) iid. Ook internationaal
ui loopt Nederland voorop,
in Engeland werden iets
Ivd's van Queen ver-
'Queen Live At Wembley
i! im' werd afgelopen zomer
racht en toont de regi-
van de laatste twee con-
die Queen in 1986 in
n gaf in het kader van
lagicTour'.
Gogh niet
ir onderzocht
dam - Het Van Gogh
m in Amsterdam ziet
nleiding voor een nieuw
oek naar het schilderij
loureurs'. De Franse vei-
èster Eric Le Blay had
onderzoek gevraagd,
laatste twijfel' weg te
rond het schilderij dat
83 door Van Gogh in
e zou zijn geschilderd,
lerzoeksteam van het
gh Museum hield in
t schilderij al eens tegen
t Bij die gelegenheid
jt niet als authentiek er-
4e Jeanne
j] i overleden
jarbara - De Ameri-
1 I actrice Jeanne Crain is
i<> ;op 78-jarige leeftijd in
lis in Santa Barbara in
ni nië overleden. Crain
d aan de gevolgen van
(aanval. In 1950 werd
oi oor een Oscar genomi-
L® ils beste actrice voor
e9 lin de film 'Pinky1,
dar
door Theo de With
alphen aan den rijn - Het accordeonen-
semble Alphen Opus 2 heeft gisteravond de
cultuurprijs van de gemeente Alphen aan
den Rijn gewonnen. Het gezelschap won
ook de publieksprijs. De twaalf accordeo
nisten en die ene slagwerker konden daar
door met 2800 euro en de J.C. Bloempen-
ning huiswaarts keren.
„Alphen Opus 2 stijgt in de muziek boven
zichzelf uit en zet Alphen aan den Rijn op
de muzikale kaart van Nederland", zei jury
voorzitter Leo Peys bij de bekendmaking
van de prijswinnaar. Het ensemble is in
1995 opgericht en staat onder leiding van
de uit Rusland afkomstige dirigent Serge
Latychev. Opus 2 was in eerste instantie in
het leven geroepen voor een eenmalig pro
ject, maar bleek een blijvertje. De grote
missie van het gezelschap is duidelijk ma
ken dat de accordeon zoveel meer is dan
dat volkse instrument uit de kroeg. Het be
wijs werd gisteravond weer geleverd in het
Parktheater waar een drietal intrigerende
muziekstukken ten gehore werd gebracht.
Het winnende ensemble is gewend op het
podium te staan. Dat gaf Alphen Opus 2
een voorsprong op de twee andere genomi
neerden: fotografe Iris Wassenburg en
schrijverscollectief Taaismederij. Zij kwa
men op het toneel van het Parktheater
minder goed uit de verf. Wassenburg pre
senteerde haar fotoreportage van het boe-
renbuurtje Ridderbuurt aan de rand van
Alphen. De Taaismederij is in de stad voor
al bekend van de pakkende teksten die de
afgelopen jaren in het stadshart opdoken.
Het publiek gaf net als de jury de voorkeur
aan Alphen Opus 2. Iris Wassenburg ein
digde op de tweede plaats en de Taaisme
derij kreeg de minste publieksstemmen.
Voor Leo Peys reden om het ensemble met
loftuitingen te overladen. „Het is artistiek
en ambachtelijk. Er wordt met een speelse
glimlach gemusiceerd. Voor amateurs is
het een geweldige prestatie om zich zo pro
fessioneel te presenteren."
Aan de cultuurprijs, die elke twee jaar
wordt uitgereikt, is een geldbedrag van
2500 euro verbonden. Verder krijgt de win
naar een penning die vernoemd is naar de
in Alphen geboren dichter J.C. Bloem. Aan
de publieksprijs zit 300 euro vast, maar ook
dit bedrag vloeit dus naar de kas van Al
phen Opus 2. Het geld moet voor culturele
doeleinden worden gebruikt. De vorige
winnaar, muziekvereniging DSS uit Aarlan-
derveen, heeft het prijzengeld gebruikt
voor een compositie-opdracht.
Wethouder Hub van Wersch reikt de Alphense cultuurprijs uit aan dirigent Serge Latychev van accordeo
nensemble Alphen Opus 2. Foto: Henk Bouwman
