Oorlogsdagboek op herhalin| REGIO Mijn land is zo veranderd, dat ik ervan ga huilen Zijn de veiligheidsrisico's wel op waarde geschat: 5 Het is niet alleen maar kommer en kwel in Irak Knor NAVRAAG VRIJDAG 28 NOVEMBE De première wordt zondag nog dunnetjes overgedaan in Leiden? „Dat is een initiatief van Jan Boer van Trianon en distributeur UPI. Veel mensen in Leiden kennen mij en dat geeft toch een regionaal tintje aan zo'n film. Ik vind het ook wel leuk om even in de belang stelling te staan. Het noodlot van de scenarioschrijver is dat hij in de publiciteit totaal wordt vergeten. De aandacht gaat vooral, en terecht, uit naar de acteurs en hooguit naar de regisseur. Ga je zelf maar na. Van welke film ken je nu eigenlijk de scenarioschrijver?" Maar je houdt er wel een zwembad in de tuin aan over? „Hou het er maar op dat ik er een klein jaarsalaris mee heb ver diend. Ik ben niet ontevreden. Zeker zo belangrijk is de goodwill die je met zo'n project opbouwt. Ik ben nu bezig met het scenario van de 'Camera Obscura'. Dat is een nog moeilijker boek dan 'Kees de Jongen' om te verfilmen. Toch gaat het me lukken. Ja, het klinkt in eerste instantie misschien stoffig en duf, maar dat is het geens zins. Ik heb al de toezegging van Matthijs van Heijningen dat hij de film wil produceren." Heb je de recensies al gelezen over 'Kees de Jongen'? „Over het algemeen wordt de film positief ontvangen. Natuurlijk zijn er altijd aanmerkingen van critici en met sommige ben ik het nog eens ook. Hier en daar is bijvoorbeeld kritiek op de voice-over van Hans Kesting, die in de film de onderwijzer speelt. Daar kan ik een eind in mee gaan. In mijn scenario had ik aanvankelijk geen voice-over staan. In mijn optiek moet de verbeelding het doen. De regisseur en de producent hadden andere opvattingen en die heb ik te respecteren. Zoals ik al zei: het maken van een film is team work." tekst: Theo de With foto: Dick Hogewoning UIT DE ARCHIEVEN ANNO 1953, Zaterdag 28 November LISSE - In zeer korte tijd heeft De Keukenhof zich een wereldfaam verworven. Van een schuchter plan een zestal jaren geleden, toen er nog geen uitzicht op verwezenlijking van deze droom bestond, via het eerste seizoen in 1949 en de daarop volgende prille lentes is deze na tionale tentoonstelling het visitekaartje van en schouwvenster op het bollenvak geworden en voorts een recreatieoord dat zich beroemdheid verwierf over de gehele wereld. Komend voorjaar zal De Keukenhof het eerste lustrum vieren, en het is begrijpelijk, dat daaraan reeds lange tijd door de organisatoren wordt gewerkt. ANNO 1978, dinsdag 28 november LEIDEN - Het grootste filiaal van de Openbare Bibliotheek, de vesti ging aan de Rosmolen in de Merenwijk, is gistermiddag officieus ge opend. Het eerste lid dat zich liet inschrijven, mevrouw Hammouda kreeg een gratis jaarabonnement. De eerste uitleen kende een over weldigende belangstelling. Foto: archief Leidsch Dagblad Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien daeen na plaatsing 2,50 (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken op gironummer 57055 Ln.v. Dagbladuitgeverij Damiate b.v. Postbus 507, 2003 PA Haarlem, onder vermelding van Leidsch Dagblad, ANNO d.d(datum van plaatsing) of door contante betaling aan de Dalie van het Leidsch Dagblad, Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto binnen drie weken thuisgestuurd. COLOFON Leidsch Dagblad Directie: B.M. Essenberg, G.P. Arnold E-mail: directiehdcuz@hdc.nl Hoofdredactie: Jan Geert Majoor, Kees van der Malen, Léon Klein Schiphorst (adjunct) E-mail: redactie.ld@hdc.nl HOOFDKANTOOR Rooseveltstraat 82, Leiden, tel. 071-5 356 356 Postadres: Postbus 54 2300 AB Leiden Redactie fax 071-5 356 415 Advertentie fax 071-5 356 325 Familieberichten fax 023-5150 567 ADVERTENTIES Lokale Accountgroep; 071-5 356 300, fax: 071-5 356 325, e-mail: lag.ld@hdc.nl. Brancheverkoop: Auto Accountgroep: 075-681 3663, aag@hdc.nl. Bureau Accountgroep: 075- 6813636, bag@hdcnl. Business tot Business: 072-519 6540, lag.btb@hdc.nl. Makelaars Accountgroep: 023-515 0543, mag@hdc.nl. Personeel Accountgroep: 075-6813677, pag@hdc.nl. Woon Accountgroep: 072-519 6554, wag@hdc.nl. ABONNEESERVICE 071-5128 030 E-mail: abonneeservice@hdc.nl ABONNEMENTEN Bij vooruitbetaling (acceptgiro) p/m €20,20 (alleen aut. ine) p/kw €56,70 p/j €216,90 Abonnees die ons een machtiging verstrekken tot het automatisch afschrijven van het abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting per betaling. VERZENDING PER POST Voor abonnementen die per post (binnenland) worden verzonden geldt een toeslag van €0,50 aan portokosten per verschijndag. GEEN KRANT ONTVANGEN? Voor nabezorging: 071-5128 030 ma t/m vr: 18-19.30 uur, za: 10-13 uur AUTEURSRECHTEN Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij HDC Uitgeverij Zuid BV cq. de betreffende auteur. HDC Uitgeverij Zuid BV, 2003 De publicatierechten van werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting Beeldrecht te Amstelveen. HDC Uitgeverij Zuid BV is belast met de verwerking van gegevens van abonnees van dit dagblad. Deze gegevens kunnen tevens worden gebruikt om gerichte informatie over voordeelaanbiedingen te geven, zowel door onszelf als door derden. Heeft u hier bezwaar tegen, dan kunt u dat schriftelijk laten weten aan HDC Uitgeverij Zuid BV, Afdeling Lezersservice, postbus 507,2003 PA Haarlem. „De Amerikaanse vlag stond voor mij voor onafhankelijkheid. Voor vrijheid zonder onderdrukking. Nu begint de vlag voor mij het symbool te worden van de vrijheid om te onderdrukken." Het is een uitspraak van Molly Ackerman, beeldend kunstenares en geboren en getogen Newyorkse. Met een aantal anderen hield de in Leiden wonende en werkende Amerikaanse in maart en april voor deze krant een dagboek bij, waarin ze vertelde welke invloed de oorlog in Irak op haar leven had. Destijds begreep ze al niet 'dat de wereld dit liet gebeuren', nu ze even terug is in haar geboortestad om er Thanksgiving te vieren, herkent ze haar eigen land niet meer en weet ze dat 'de wereld voorgoed is veranderd'. Ackerman opent met een nieuwe column een tweedelige serie (maandag volgt de tweede reeks van drie columns), waarin de oorlogsdagboekschrijvers de situatie rond Irak nog eenmaal onder de loep nemen. Leiderdorper Theo van Kauuwen, luitenant-kolonel van de („de vraag rijst of de veiligheidsrisico's in Irak wel op waar geschat") en de in Teheran wonende Leidse journalist Tho Erdbrink vergezellen Ackerman op deze pagina. Erdbrink v oorlogsverslaggever in Irak en gaat ook nu nog geregeld land. Hij stelt: „Wie Irak nooit bezoekt, weet niet beter of de hel op aarde. Toch heeft de 'regime-wisseling' ook veel gebracht." Steeds bekruipt me de gedachte dat de wereld voor altijd is veran derd, zeker mijn wereld. Ik ben nu in een land dat op eigen bodem geen oorlog heeft gevoerd sinds de Bur geroorlog van 1865. Het patriottisme is hier dermate groot dat iedereen die tegen de oorlog is, wordt gezien als een verrader van zijn eigen land, een verrader van zijn vrienden, en een verrader van zijn familie. Buiten bij de voordeur roken we een sigaretje en praten we over de relatie tussen Amerika en de wereld, en hoe de wereld tegen de gemiddelde Amerikaan aankijkt. „Ze denken toch dat we allemaal moordenaars zijn?", vraagt mijn schoonzus Don na. „Bloeddorstige beroepsknok kers?" „Ja, ja een beetje - maar het was toch verschrikkelijk om de generaals trots op de tv te zien met hun dage lijkse oorlogsverslag", zeg ik. Donna vertelt me dat zij het juist nodig had om de bombardementen te zien, als vergelding van de dood van zoveel vrienden in het World Trade Center. Dan vraag ik aan de kinderen hoe zij over de oorlog denken. Sommigen raken daardoor in de war, maar de meesten denken er helemaal niet meer aan. „Het is niet meer op het nieuws, dus we zijn niet meer geïn teresseerd." Maar het is nog wél elke dag op het journaal, en het staat elke dag in de krant. Dus de kinderen zien het niet meer, omdat het onder deel lijkt geworden van hun gewone leven. Ze accepteren het, zoals ze de nieuwe veiligheidsmaatregelen ac cepteren in de trein- en busstations en op de vliegvelden. De gewapende militairen die de straten bevolken - zo zichtbaar en onheilspellend - herinneren mij aan de oorlog. Mijn land is zo veranderd, dat ik er tranen van in mijn ogen krijg. Verbleekte Amerikaanse vlaggen be dekken de achterruiten van auto's, uitschreeuwend 'Ik ben trots dat ik een Amerikaan ben' en 'Ik sta achter mijn president, wat hij ook zal doen'. Amerikaanse vlaggen op vrachtwa gens met vaantjes met de uitroep 'God bless America'. Maar hoe zit het met de rest van de wereld, waar blijft die in dit verhaal? Moeten we een computerchip onder de huid van alle mensen stoppen zo dat we ze kunnen opsporen met een satelliet? Hoe zit het met onze rech ten, de vrijheden waar we zo hard voor hebben gestreden? Als ik niets heb te verbergen dan heb ik toch ook niets om me zorgen over te ma ken? Wij moeten onze Amerikaanse manier van leven beschermen, toch? Tieners praten over de grote jachten en nieuwe auto's die andere kinde ren hebben. Mijn zuster kijkt ver drietig, alsof ze heeft gefaald als moeder omdat haar zoon niet de nieuwste dure auto heeft waarmee hij indruk kan maken op de meisjes. „Want weet je, meisjes willen alleen uit met een jongen als hij een dure auto heeft." Je haar laten knippen bij de kapper kost al zeventig dollar! Het lijkt op een loopband, we hollen en hollen en komen geen stap verder. Het stemt me treurig dat de waarde van een mens aan zulke oppervlak kigheden wordt afgemeten. Wan neer is dat gebeurd? Was ik blind, of zijn deze veranderingen echt zo snel gegaan in de tijd dat ik in Europa woon? Weten we nog wel hoe een roos ruikt? En hoe zit het met het plan om rozen te planten in andere delen van de wereld? Wat moet er gebeu ren om Amerika wakker te schud den? Wanneer beseffen we dat we geen eiland zijn, maar een deel van het geheel? Wanneer zal mijn mooie land van vrijheid weer bij zinnen ko men en zich realiseren dat elke dode z'n waarde aantast - niet alleen de Amerikaanse doden maar alle oor logsslachtoffers. Erbij betrekken, niet uitsluiten. Dét is de weg naar vrede! Wanneer zullen we om de vrede roepen in plaats van om oor- log? Soldaten stampen door New York en mijn land is in oorlog. Een oorlog die ik niet begrijp, een land dat ik niet meer herken. In een hip restaurant in Central Park dineer ik met de Ne- whouses, uitgevers van The New York Times en vele andere kranten in Amerika en rijke verzamelaars van mijn kunst. We praten een beetje, maar ik kan me niet inhouden - ik kan niet gewoon zitten en luisteren hoe de gemoederen verhit raken om niets. De Amerikanen horen de waarheid niet! Eerst wordt mij ge vraagd: Wat is de waarheid? Dan zegt Newhouse: „Amerikanen zijn niet klaar voor de waarheid!" Dus dat betekent dat Amerikanen moe ten eten wat ze wordt voorgezet. Maar wie beslist wat zij a en wat zij niet aankunnen? F alsof ik in een boek van Georf well ben beland, maar het is ger, dit is echt. De Amerikaanse vlag stond 0 mij voor onafhankelijkheid. A| vrijheid zonder onderdi begint de vlag voor mij het su te worden van de vrijheid on derdrukken. Molly Ackerman [kt Militaire missies beginnen altijd met een politiek besluit. Dat geldt ook voor het einde van militai re missies. Militaire missies zijn nooit zonder gevaar, maar als mili tair moet je er op kunnen vertrou wen dat politici eventuele veilig heidsrisico's voor de eigen troepen weloverwogen meenemen in hun politieke besluitvorming. President Bush deed ettelijke maanden gele den het politieke statement dat de oorlog in Irak voorbij was. Sindsdien zijn er aan coalitiezijde meer doden gevallen dan gedurende de militaire campagne en het einde van het con flict is nog steeds niet in zicht. Gegeven de ervaringen die de Ame rikanen moeten hebben opgedaan in oorlogsgebieden als Vietnam en Somalië rijst de vraag of de veilig heidsrisico's in Irak wel op waarde zijn geschat. Als de afweging is ge daan op basis van informatie van dezelfde bronnen die met zekerheid wisten dat Saddam massavernieti gingswapens had, krijg ik zo mijn twijfels. Nederland doet sinds enkele maan den mee in Irak met een stabilisatie macht van ongeveer duizend perso nen. Bij de politieke afweging heeft de risicofactor uiteraard een grote rol gespeeld. Destijds was het nog relatief rustig, zeker in het gebied waar de Nederlandse eenheid naar toe ging. De terroristische aanslagen op de coalitietroepen zijn echter in aantal en frequentie drastisch toege nomen. We staan aan de vooravond van de politieke besluitvorming van de ver lenging van de Nederlandse missie in frak. Op 21 november 2003 kop ten nagenoeg alle kranten dat zowel bij het kabinet als in de Tweef mer twijfel bestaat over de va^ ging. Het risico voor eigen tr<|e volgens een analyse van het il rie van defensie toegenomen dag later zijn onze politici ste^ 'Wij blijven langer in Irak'. Isl nacht van vrijdag op zaterdai een nieuwe veiligheidsanaly; maakt? Gelukkig worden tachtig conj do's ingezet om de veiligheid! eigen troepen te vergroten. Theo van Kauuwen Over een paar dagen wéér naar Irak. Het begint me steeds zwaarder te vallen. Ik bezocht het land in oktober 2002 toen Saddam Hussein de presidentsverkiezingen met honderd procent van de stem men won, ik was maanden in Noord-Irak toen uiteindelijk de oor log begon en nu ga ik er om de acht weken voor een korte periode heen. Iedere keer voordat ik afreis, lijkt het alsof het land meer is afgegleden naar totale chaos. Beelden van zelf moordaanslagen, dode Amerikanen en machteloze Irakezen beheersen kranten en journaals. De Verenigde Naties en de Fransen roepen de Ver enigde Staten op zo snel mogelijk de macht over te dragen aan de Irake zen. Saddam Hussein spreekt via krakerige geluidsopnames. Helikop ters vallen uit de lucht. Wie Irak nooit bezoekt weet niet beter of het is de hel op aarde. Toch heeft de 'regime-wisseling' ook veel goeds gebracht. Er zijn de afge lopen maanden honderden internet cafés geopend, waar zonder filters van de overheid kan worden gesurft. Meer dan tweehonderd politieke partijen maken zich druk over de toekomst van het land. TV's, koelkas ten, airconditioningsets en auto's zijn allemaal de helft goedkoper ge worden omdat de maffiosi die het monopolie hadden op de import van goederen hun meesters hebben verloren. Het is niet alleen maar kommer en kwel in Irak. De belangrijkste nieuwe wind die in Irak waait, is er een die we in Neder land voor vanzelfsprekend aanne men: vrijheid. Nog dagelijks verba zen de Irakezen zich over wat ze al lemaal kunnen zeggen zonder bang te zijn dat hun buurman, vriend of zoon het verklapt aan de geheime dienst. „De Amerikanen hebben ons bevrijd van een vreselijke dictatuur, ik ben ze eeuwig dankbaar", vertelde Ali Jaber me in oktober. Jaber zat op een bankje voor een café, niet ver van zijn oude werkplek, de staats omroep, vandaan. Hij vertelde hoe hij dagelijks zijn radiopraatje moest beginnen met het huldigen van de grote leider, hoe hij leugens moest vertellen en hoe slecht hij zich daar over voelde. „Het is heel moeilijk voor te stellen hoe vreselijk dat is", zei Jaber. Ali Jaber is niet de enige die er zo over denkt in Irak. De sjiieten in het zuiden van het land (meer dan zestig procent van de bevolking) zijn ook blij dat ze van het juk van de Iraakse LEIDS DIALECT president zijn bevrijd. De Koerden hadden immer de angst voor een gif gasaanval door het Iraakse regime; de Koerden hoeven niet meer te zoe ken naar massavernietigingswapens, in maart 1988 kwamen ze in het stadje Helabja uit de lucht vallen. Over Jaber, de sjiieten en de Koer den horen we niet veel op het nieuws. Voornamelijk omdat het met hen - voorlopig - nog helemaal niet zo slecht gaat. Goed nieuws is geen nieuws en daarom kijken we op tv naar rebel len en uitgebrande vrachtwagens. Maar dat wil nog niet zeggen dat Irak voor eeuwig is verloren. Los van wat de Amerikaanse bedoelingen in het land ook zijn - olie, macht - de Irakezen zijn van hun dictator af en dat biedt voor heel veel mensen een nieuwe toekomst en nieuwe kansen. Hielke Biemond uit Nieuwe Wetering stuurde een lange lijst met woor den die door zijn groot vader en grootmoeder werden gebruikt. Opa kwam uit Hoogmade, oma uit Ter Aar en geza menlijk hebben ze 50 jaar in Hoogmade ge woond. Er zitten boeien de woorden bij waarvan ik me afvraag of ze ook in het Leidse bekend zijn. Een knorrel bijvoorbeeld, voor een 'oude fiets'. Dat knorrel is afgeleid van knor en dat is weer ver want aan knar, zoals in ouwe knar en aan knurft, het scheldwoord voor een 'stom, vervelend, on handig persoon'. Zowel knor als knar en knurft hebben eigenlijk de bete kenis van 'iets hards' en dan met name iets hards dat ergens niet in thuis hoort: een kwast in hout, een harde bobbel in een fraai geblazen glas of een lichaamsgezwel. Kortom, een knor deugt niet hele maal, net als die ouwe fiets. Overigens, het merk waardige is dat knurft in geen enkel algemeen woordenboek van het Nederlands voorkomt, terwijl het toch heel r is. Ik moet daarvoor de hand in ei gen boezem steken, want het staat wel in mijn scheldwoordenboek Lui- lebol (uit 1989), maar niet in de grote Van Dale van 1992, waar ik op dat mo ment hoofdredacteur van was. Vergeten! Niets menselijks is de lexico graaf vreemd. Een woord dat hierbij aansluit, in betekenis al thans, is kwarren 'je niet lekker voelen', 'niet fit zijn'. Dat kwarren is afge leid van kwar en ook dit woord betekent een 'kwast in het hout'. Ook iets onregelmatigs dus, net als het ziek-zijn. Bekant. In het algemene Nederlands (dat ten on rechte ook wel Algemeen Beschaafd Nederlands wordt genoemd, wat zou betekenen dat de dialec tische varianten allemaal onbeschaafd zouden zijn, en dat zijn ze niet: dialecten zijn volwaardi ge talen, met een eigen woordenschat en een ei gen grammatica en syn taxis) zegje 'ik heb bijna m'n been gebroken'. In een iets vroegere taalpe riode zei men 'ik heb bij kans m'n been gebro ken'. En in sommige dia lecten, onder andere in het Hoogmades, is het niet bijkans maar bekant en dat is de oudste vorm. Bekant is samengesteld uit het voorzetsel bij en het zelfstandig naam woord kant. De eigenlij ke betekenis is dus bij de kant en dat betekent zo veel als 'op het kantje af oftewel 'bijna'. Eiers. Er zijn ongelofelijk veel uitdrukkingen met ei. Dat is begrijpelijk, want het ei is het levens beginsel en het speelt dus een grote rol in het bestaan. Een heel ont roerende vind ik een eitje zonder zout, voor iets waar geen smaak aan is. De zeventiende-eeuwse dichter Johan de Brune wist precies uit te druk ken hoe zouteloos zo'n eitje is: 'Een kusje zonder beet, acht ik gelijk te we zen Een eitje zonder zout'. Hij was een kenner van het zoenen ('het spel van lippen en tanden en tandsgelijken, dat de eeuwigheid samenbalt binnen de grenzen van één kwart minuut', zoals Vestdijk de kus om schreef), want bij een goede zoen hoort ook een zacht beetje in de lippen van de geliefde. Ik kende deze uitdrukking alleen in de variant een kus zonder snor is als een ei zonder zout. Een zegs wijze die mij altijd veel deugd heeft gedaan. Fraai is ook op eieren zit ten voor 'z'n geld niet willen uitgeven'. En wat dacht u van ongelegde ei eren zijn onzekere kui kens, als waarschuwing tegen al te grote ver wachtingen? En eieren in het riet leggen, een on echt kind krijgen of ver wekken? Bijna al deze uitdrukkin gen worden niet meer gebruikt. En dat is jam mer: ze verlevendigen de taal en er zit vaak een grote levenswijsheid in. In Hoogmade, en mis schien hier in Leiden ook nog wel, leeft gelukkig de uitdrukking de boel van eieren maken nog. De be tekenis ervan is 'de boel in het honderd laten lo pen'. Hoe die is te verkla ren? Als je eieren laat val len en de hele boel onder het eierstruif zet, dan veroorzaak je een gewel dige kliederboel en dan heb je de zaak behoorlijk verpest. Bril. Onlangs schreef een mevrouw een brief aan de krant. Ze was boos. Heel erg boos. Op de po litiek in Leiden en wel voornamelijk op enige wethouders. Ze besloot haar tirade met de schit- Thomas Erdbrink terende uitroep op brril drrie gaa g wat natuurlijk zo tekent als 'ze kun pot op'. Ik kan br anders verklaren de 'wc-bril'. Maa zou je eerder den bril twee. bril een op je neus. Of m< de glazen van de als 1 en 2? Weet iemand wa; tankval lag en wj ren de rrolpaleri Met dank verder t tronella Reifas en Simons. Reacties en tips vt rubriek kunt u sti naar de redactie i krant, Postbus 54 AB Leiden, onder ding van de rubri naam 'Leids diali mailen naar de a kan ook: heester-\ mans@inl.nl Hans Heestermanj In aanwezigheid van koningin Beatrix is dinsdag de film 'Kees de Jon gen' in première gegaan. Ook scenarioschrijver Bob In 't Hout uit Lei den mocht de hand 'De koningin vond 'm van hare maJesteit J schudden. Hij stond ontroerend en mooi aan de wieg van de verfilming van het befaamde boek van Theo Thijssen en wist uiteindelijk producent Matthijs van Heijningen van zijn bedoelingen te overtuigen. Sinds gisteren draait de film in 59 Nederlandse bioscopen. Zondagmiddag is er in het Leidse filmtheater Tria non een speciale voorstelling, waar bij naast de scenarioschrijver ook de hoofdrolspelers aanwezig zijn. Navraag bij BOB IN 'T HOUT over zijn//nest hours. En wat vond koningin Beatrix van de film? „Ze vond 'm ontroerend en mooi. Ik heb haar er niet uitgebreid over gesproken, maar de makers van de film werden in een kringetje gezet om even gezamenlijk met hare majesteit te converseren. Zo'n film is toch teamwork. De koningin was erg hartelijk en belangstel lend. Ik had wel het idee dat ze ge troffen was door de film."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2003 | | pagina 12