Reddeloos in vliegende storm
Scheepsramp Salento eiste ook het leven van redders
HDC236
In een vliegende storm zinkt
op 25 november 1928, dit
weekeinde precies
vijfenzeventig jaar geleden,
voor de kust van
Bloemendaal aan Zee het
Italiaanse stoomvrachtschip
Salento. Hoewel de
scheepsramp op amper een
kilometer uit de kust
plaatsvindt en toeschouwers
vanaf het strand de 29
opvarenden om hulp zien
zwaaien kan niemand
worden gered. De
reddingsoperatie zelf is een
debacle. Twee redders uit
IJmuiden komen om. Een
reconstructie.
door Coen Springelkamp
De Salento ligt half gezonken op een zandbank een kilometer uit de kust voor Bloemendaal. Op de foto is goed te zien hoe golven het schip kapot hebben gebeukt. Van de eens zo statige brug is weinig meer over. Het schip
is nooit geborgen. Foto's: persoonlijk archief Bert Snijders
ZATERDAC
22 NOVEMll
2003
El
BL
November 1928. Zware gol
ven beuken de kust. Het
helmgras ligt plat in de
duinen. Al ruim een week wordt Ne
derland geteisterd door een najaars
storm. Een groot aantal schepen
worstelt met de hoge deining en de
woeste zee. Wit schuim en opstui
vend water reduceren het zicht tot
nul. Het is noodweer.
Kapitein Renate Garrassino van de
Salento, een Italiaans stoomschip
met 29 bemanningsleden, maakt
zich steeds meer zorgen. Hij is met
een lading fosfaat onderweg van Bo
na naar Rotterdam. Door de snel
verslechterende weersomstandighe
den op de Noordzee moet hij uitwij
ken naar de haven van Amsterdam.
Daar blijkt dat er geen loodsen kun
nen worden overgezet. De zee is te
woest. De Salento moet buitengaats
blijven. Naar later blijkt een fataal
besluit.
In de nacht van 25 op 26 november
regent het noodoproepen bij Sche-
veningen Radio (toen nog Scheve-
ningen haven). Om 21.00 uur klinkt
er ook een SOS-bericht van de Sa
lento uit de ether. Het schip bevindt
zich dan 11 mijl (ruim twintig kilo
meter) voor de kust van IJmuiden.
Kapitein Garrassino kampt dan al
met grote problemen. Door de hoge
golfslag en het zware weer zijn de
stuurkettingen van het roer gebro
ken. Het schip dobbert stuurloos
rond. Reddende sleepboten kunnen
niet uitvaren vanwege het slechte
weer.
Bijna twee uur na de eerste noodop
roep vraagt de marconist van de Sa
lento om assistentie van een red
dingsboot. De stoomboot bevindt
zich dan op drie mijl (ruim vijf kilo
meter) uit de kust. Óm 2.50 uur in de
nacht van 25 op 26 november gaat
de Italiaan voor anker. Het is een
laatste poging om niet te stranden.
De bemanning wil met spoed geëva
cueerd worden. De situatie aan
boord is kritiek. Huizenhoge golven
beuken op het schip en richten grote
schade aan. Patrijspoorten sneuve
len en ook de zendapparatuur is niet
bestand tegen het bijtende zoute
water. De Salento, losgeslagen van
haar ankers en met een klap vastge
lopen op een zandbank, zinkt snel.
Het voor- en achterschip verdwijnen
onder water. De 29-koppige beman
ning, of wat daar van over is, verza-
Bij de tweede reddingspoging slaat de roeireddingboot Eduard Willem van
Broekhuijse uit IJmuiden om. In de woeste branding vechten de redders voor
hun leven. Een van hen verdrinkt, een ander overlijdt enkele weken later in het
ziekenhuis aan zijn verwondingen. Foto: Persbureau Haarlem
melt zich op de brug. 'SOS SOS An
chored bad condition immediate
SOS please urgent lifeboat', seint de
marconist.
'Terwijl Zondagavond omstreeks 10
uur de radio-luisteraars, ondanks het
geloei van den storm, genoten van
muziek en zang die door den ether
trilde, werden op een andere golf
lengte S.O.S.-seinen uitgezonden. Die
kwamen van een Italiaansch stoom
schip de Sagunto (sic.), dat tegenover
de Zandvoortsche kust in nood ver
keerde. De kustwacht te IJmuiden
zag ook noodseinen met vuurpijlen
geven. Maar in den nacht was niets
ter redding van de schipbreukelingen
te ondernemen.uit: Haarlems Dag
blad, 26 november 1928.
De stranding van het schip trekt zeer
veel bekijks. Duizenden ramptoeris
ten gaan naar het strand van Bloe
mendaal om getuige te zijn van de
reddingspogingen. Volgens sommi
ge ooggetuigen met verrekijkers is
vanaf het strand goed te zien hoe de
opvarenden van de Salento om hulp
vragen. Ze zwaaien wild.
Niet eerder dan zonsopgang rukken
de redders uit. Hoeveel beman
ningsleden van de Salento de nacht
hebben overleefd is onduidelijk. Er
is geen radioverbinding meer met
het schip. Schipper Willem Paap van
de Zandvoortse reddingboot weigert
uit te varen. Hij vindt de weersom
standigheden te gevaarlijk om een
reddingspoging te ondernemen. Het
waait te hard, de golven zijn te hoog.
Heel IJmuiden loopt uit om de laatste eer te bewijzen aan redder Piet Visser uit IJmuiden. Hij ver
dronk toen de roeireddingboot in de branding omsloeg.
Schipper Frans Peeters van de roeired
dingboot Eduard Willem van Broek
huijse.
Volgens Paap is het voor de roeiers
onmogelijk om door de woeste
branding heen te varen. ,,De bran
ding is zo sterk, dat de boot absoluut
teruggeslagen wordt", laat schipper
Paap resoluut aan de op het strand
aanwezige burgemeester Henry van
Alphen van Zandvoort weten.
„Voorlopig moeten wij nog wach
ten."
De situatie voor de Salento verslech
tert met de minuut. Inmiddels is via
het strand ook de roeireddingboot
Eduard Willem van Broekhuijse uit
IJmuiden gearriveerd. In tegenstel
ling tot Paap durft de IJmuidense
reddingbootschipper Frans Pee
ters wel een reddingspoging te
wagen. Er ontstaat wrevel op
het strand. De Zandvoorters
zijn kwaad. Ze willen de zee
op. Paap houdt voet bij stuk.
„Als wij nu naar zee gaan
brengen we levenden bij
de dooien."
De IJmuider reddingboot
wordt achthonderd me
ter ten noorden van de
Bloemendaalse Zeeweg
vanaf het strand te water
gelaten. Honderden toe
schouwers kijken toe hoe
de poging mislukt. De roei
reddingboot komt niet door
de branding en drijft af. Uitge
put en drijfnat strompelen de
twaalf redders weer het strand op.
Schipper Peeters geeft niet op. Hij
wil nog een poging wagen. Schipper
Paap uit Zandvoort verklaart zijn
collega uit IJmuiden voor gek. De
woeste branding maakt het roeien
haast onmogelijk. Bij de tweede
zandbank gaat het mis. De roeiboot
komt dwars op de golven te liggen
en slaat om. Een aantal redders
klampt zich vast aan de kiel, de rest
ligt in zee. Even later spoelt de roei
reddingboot aan op het strand. Als
de omstanders de boot omkeren
treffen ze redder Piet Visser aan. Hij
is bewusteloos. Reanimatie helpt
niet. Visser overlijdt op het strand.
Hij is dan 55 jaar. De andere redders
- onderkoeld, uitgeput en velen in
shock - worden in auto's van 'ramp
toeristen' naar het Anthonius-zie-
kenhuis in IJmuiden gebracht. Daar
overlijdt enige weken later ook roeier
Reier King aan zijn verwondingen.
Een vrouw van een van de opvaren
den van de Zandvoortse redding
boot, die getuige was geweest hoe de
boot uit IJmuiden omsloeg waarbij
twee roeiers omkwamen, verbood
haar echtgenoot bij thuiskomst op
nieuw in een reddingboot te gaan
zitten. Ze was woedend en stond
doodsangsten uit. „Nou is het afge
lopen', zei ik tegen die kerel van mij.
Nou kom jij niet weer in die redding
boot. Je leven wagen voor een oefen
tocht en als het menens is staan jul
lie machteloos. En wie denk jij, zal
na vandaag dan nog in de redding
boot gaan zitten?, vroeg hij me. M'n
grootje, wat interesseerde mij dat.
Was ik met hem getrouwd of met de
reddingboot."
De opvarenden van de Salento zien
al hun hoop op redding vervliegen
als de roeireddingboot kapseist.
Sommige schipbreukelingen sprin
gen van boord in de hoop zwem
mend de kust te bereiken. Ze ver
drinken allemaal. Omdat een red
dingspoging vanaf het strand mis
lukt, wagen de motorreddingboten
Dorus Rijkers uit Den Helder en de
Zeemanshoop uit Scheveningen nog
een laatste poging. Ook worden twee
militaire vliegtuigen ingezet. Ze voe
ren een verkenningsvlucht uit en
vliegen in een lijn vanaf het strand
naar het schip. Het is tevergeefs. De
piloot ziet geen overlevenden.
Enkele dagen later gaat de wind lig
gen. Duiker Jan van Drimmelen van
Wijsmuller verkent het wrak. Het is
koud en het vriest enkele graden.
Van Drimmelen doorzoekt de Salen
to minutieus. Hij vindt geen op
varenden. Wel spoelen
er op het strand van
Zandvoort een
paar lijken
aan. On-
Pas als het licht wordt kan er een eerste reddingspoging worden ondernomen. Links aan de ho
zijn de masten en schoorsteen van de Salento goed zichtbaar. Bij de eerste poging drijft de red ftii
dingsboot te veel af, bij de tweede poging slaat de boot om.
der grote belangstelling worden de
onbekende Italianen op 29 novem
ber op het rooms-katholieke kerkhof
in de badplaats begraven. Enkele
weken later wordt de stoomboot op
nieuw doorzocht. Dan worden er
opnieuw een paar verdronken Italia
nen gevonden en geborgen. Ook zij
worden begraven in Zandvoort. Kort
na de tragische ramp schenkt de
Vereeniging voor den Effectenhan
del 60.000 gulden aan de reddings
maatschappij in IJmuiden voor de
aankoop van de motorreddingboot
Neeltje Jacoba.
De Raad voor de Scheepvaart onder
zoekt de ramp en doet op 28 mei
1929 uitspraak. Volgens de Raad
hebben de redders alles in het werk
gesteld om de opvarenden van de
Salento te redden. „Zelfs een motor
reddingboot had onder deze om
standigheden zeker niet meer kun
nen doen dan de IJmuidense red
dingboot." en '...dat door de IJmui
der mannen op het bovenmenselijke
af reddingpogingen zijn onderno
men, welke heldhaftige pogingen
echter hebben gefaald. Hulde en be
wondering voor hetgeen schipper
Peeters en zijn roeiers hier hebben
gewaagd en gedurfd!' De Italiaanse
regering schenkt de redders een zil
veren medaille voor 'al valor di mari-
na' (voor moed op zee).
De Salento is nooit geborgen, is in
middels helemaal uiteen gevallen en
ligt nog steeds een kilometer voor de
kust van Zandvoort. Als stil monu
ment voor de omgekomen beman
ning en de heldenmoed van
de IJmuidense redders.
In de dagen na de stranding vai
Salento spoelden een groot aan
ken van Italiaanse opvarenden
het strand.
