'Wij verkopen
gezelligheid'
Alsof 'n kraantje is opengezet
Spellen van Jumbo een begrip
Jumbo's
prijzen kast
Speciale poli probeert cliënten van zweetprobleem te verlossen
Stappenplan tegen zweten
ZATERDAG
22 NOVEMBEI
2003
door Martin Ruesink
Het voelt nog steeds als een verjaardagscadeautje, de verkiezing van Cash
Run tot Speelgoed van het Jaar. Voor directeur Frans Roozen van de 150 jaar
oude spelletjesfabrikant Jumbo is elke prijs weer een teken dat het merk
met de olifant nog steeds op de goede weg is. „Wij verkopen gezelligheid."
Hausemann Hotte staat er op de gevel van een
grachtenpand in hartje Amsterdam. Hier, aan
de Kromboomssloot, begonnen precies ander
halve eeuw geleden de gelijknamige zwagers hun handel
in van alles én nog wat. In de twintigste eeuw ging het
bedrijf zich onder de merknaam Jumbo meer en meer
specialiseren in speelgoed en spelletjes. Met name in de
jaren vijftig en zestig deed het bedrijf goede zaken met
geïmporteerd speelgoed als Dinky Toys, Meccano en de
razendpopulaire Barbie-poppen.
Maar het oerhollandse merk met het rode olifantje
wordt bij het grote publiek toch vooral in een adem ge
noemd met puzzels en (bord)spelletjes. Zo'n vier gene
raties zijn inmiddels opgegroeid met Electro, Mens erger
je niet, Pim Pam Pet, Stratego, talrijke kwartet- en andere
kaartspelletjes en niet te vergeten de Hocus Pocus goo-
cheldozen.
Van deze evergreens worden jaarlijks nog altijd vele tien
duizenden dozen verkocht. Niet verwonderlijk dat de
huisjurist van Jumbo als een moederkloek over deze kin
deren waakt. „Soms duikt er ergens op de wereld een re
gelrechte kopie van een beschermd spel als Stratego
op", zegt Jumbo-directeur Frans Roozen (55), „heel ver
velend, maar we moeten dit soort plagiaat keihard aan
pakken. We hebben het namelijk over onze levens
aders."
De levensaders vormen samen met jongere succesnum
mers als Pisa, Idols, Weekend Miljonairs en Het Groot
Van Dale Spel der Nederlandse Taal het fundament on
der een zeer uitgebreide collectie puzzels en spellen.
In de 120 pagina's dikke jubileumcatalogus wordt trots
vermeld dat Jumbo niet alleen in Nederland en België
een begrip is, maar ook vestigingen in Duitsland en het
Verenigd Koninkrijk heeft en naar meer dan vijftig lan
den exporteert. De cover van de catalogus toont een
plaatje uit 1948. Het is een wat kneuterig tafereeltje van
een modelgezin dat een potje Mens Erger Je Niet speelt.
Vader - strak in het pak - en moeder kijken toe hoe hun
drie kinderen genieten van het spel.
Roozen moet glimlachen om de tekening, die ondanks
de gedateerde uitstraling nog steeds het Jumbo-gevoel
weergeeft. „Wij verkopen gezelligheid", zegt Roozen,
„Jumbo is altijd sterk geweest in kinder- en gezinsspel-
len en dat zijn we nog steeds."
Emmer leeggooien
Haarlemmer Roozen werkt al 35 jaar
bij Jumbo. Hij heeft het bedrijf zien
veranderen van een producent die
spellen bedacht en afwachtte hoe de
markt reageerde, tot een marketingge-
richte organisatie die nauwgezet de
markt volgt en snel op trends probeert
in te spelen. Een eigen spellenredactie
bedenkt op basis van die trends nieu
we spelformules en test spelideeën die
door anderen worden aangeboden.
„Wij brengen per jaar heel gericht zo'n
vijftien nieuwe spellen op de markt.
Vroeger waren dat er misschien wel 25
of 30. Je gooide een emmer leeg en
wachtte af wat er aan de muur bleef
plakken. Dat kan nu echt niet meer,
daar zijn de kosten voor ontwikkeling,
royalties, productie en marketing veel
te hoog voor geworden."
Een goed voorbeeld van een trendge-
richt bordspel is Idols, dat eind vorig
jaar met stoom en kokend water in el-
T~~ TT~T. kaar werd gezet toen het gelijknamige
Het wiebelende torentje P,sa sloeg televisieprogramma tot een enorme
pas aan na de Honeymoonshow. kijkcijferkndler was uitgegroeid.
„Eerlijk gezegd zag ik er in het begin
niet zoveel in, toen we naar aanleiding van de Engelse
Idols-serie het aanbod kregen er een bordspel van te
maken. Toen het programma in Nederland begon aan te
slaan, hebben we een uitzending bijgewoond. Dat heeft
een diepe indruk op me gemaakt, al die gillende meisjes
in de zaal die aan een stuk door hun voorkeur aan het
Jumbo heeft de afgelopen 25
jaar liefst achttien keer met
speelgoed, hobby-artikelen en
puzzels de titel Speelgoed van
het Jaar gewonnen. Een recent
topjaar was 2000, toen het
merk in liefst drie categorieA'n
de prijs won.
Een overzicht: Dolly Disk en
Jumbolana (1978), Camera
Obscura (1979), Computer
Electro en Treffer (1980), De
Wereld Lacht U Toe (puzzle,
1984), Kat en Muis (1985), Pisa
(1986), Computer Electro
(1992), Het Groot Van Dale
Spel (1995), Yali (1997), De
Heksenschool, Euro Zakgeld-
spel en Tik Tak Boem (2000),
Hectro Start en Ik leer schrij
ven (2001), Lego Creator spel
(2002) en Cash Run (2003).
Directeur Frans Roozen van Jumbo: „Televisie is belangrijke motor voor succes spellen" Foto: CPD/Roland de Bruin
ke doelgroep, die je op een eigentijdse manier moet
aanspreken."
Roozen is ervan overtuigd dat het traditionele bordspel
nooit het onderspit zal delven in de concurrentiestrijd
tegen televisie, video, computerspel of andere vrijetijds
besteding. Aan de andere kant zaJ er een beperkte ruim
te ontstaan voor de zogeheten 'hybride' spellen, combi
naties van bordspel en nieuwe media.
Duitse beurs
„Dit soort nieuwe spellen heeft alleen een kans van sla
gen als de moderne techniek die je gebruikt wezenlijk
iets toevoegt. Squad Seven is zo'n spel, met speelkaar
ten, een pistooltje dat pijltjes schiet en een audio-cd.
Die cd begint en eindigt met een helikoptergeluid. Daar
tussen hoor je moderne, opzwepende muziek die aan
geeft of het ochtend of avond is. Het is een ontzettend
leuk spel, dat we op een Duitse beurs hebben ontdekt
en verder zijn gaan ontwikkelen. De cd is niet zomaar
aan het spel toegevoegd, maar is van essentieel belang
omdat-ie het tempo van de handelingen en de duur van
elk spel aangeeft, namelijk zeventien minuten."
Een andere trend bij Jumbo is de ontwikkeling van com
pacte dozen. „We werken steeds meer met kleinere ver
pakkingen en borden die opgevouwen kunnen worden.
Dat is met het enorme aanbod van spellen niet alleen
prettig voor de winkeliers, maar de consument vraagt er
ook om. De kasten beginnen thuis behoorlijk vol te ra
ken."
Jumbo sluit volgend jaar een tijdperk af, als het hoofd
kantoor na 151 jaar de oude stek verlaat. „We hebben al
jaren onze fabriek in Wognum staan en dit pand is veel
te groot geworden. Ik hoop dat we een mooi plekje in
Amsterdam kunnen terugkrijgen." Om de band met het
verleden niet helemaal af te snijden, keert in 2004 een
oude bekende terug bij de firma Hausemann Hotte:
Jumbojet. „De formule van dat spel blijft gewoon ijzer-
sterk.
De uitvoering was alleen een beetje verouderd, sommi
ge luchtvaartmaatschappijen bestaan al niet meer. We
verwachten dat het in een nieuw jasje weer zal aan
slaan."
sms-en waren. Heel bijzonder."
Idols lag nog net voor kerst in de winkels en werd ook
voor Jumbo de klapper van het jaar. Een paar jaar eerder
was hetzelfde gebeurd met een ander bordspel dat van
een tv-programma was afgeleid: Weekend Miljonairs.
Ook van het tv-spel Eén tegen Honderd heeft Jumbo in
middels een bordspel gemaakt.
Televisie is een belangrijke motor geworden voor het
succes van bordspelen. Zo werd het Speelgoed van het
Jaar 1986, Pisa, pas een echte klapper toen het wiebelen
de torentje in de Honeymoonshow van Ron Brandsteder
verscheen.
Ook reclame op televisie is onmisbaar om nieuwe pro
ducten een kans van slagen
te geven. „Met de intocht van
Sinterklaas is onze jaarlijkse
campagne op tv begonnen.
Je ziet dan aan de verkopen
met welke producten je op
hebt geadverteerd en welke
niet. Ja, de prijs voor Speel
goed van het Jaar helpt ook,
daarmee krijg je toch wat ex
tra publiciteit. Ik veerde
laatst echt wel even op toen
bekend werd dat Cash Run
de prijs had gewonnen in de
categorie twaalf plus."
Toch zijn reclame en oorkon
des geen garantie voor ver
koopsuccessen. „De Veiling
meesters van Amsterdam is
jammer genoeg niet het suc
ces geworden wat we ervan
hadden verwacht. Ik vind het
zelf een ontzettend leuk spel
om te spelen. Toen we het uitbrachten was het thema
(Amsterdamse kooplieden rond 1600, red.) heel actueel,
in verband met de viering van 400 jaar VOC. We hebben
er veel reclame voor gemaakt, het is in 2000 genomi
neerd voor de titel Speelgoed van het Jaar en toch sloeg
het niet aan bij het publiek. Waar het aan ligt? Ik zou het
echt niet weten."
De exacte receptuur voor een succesvol spel? Het blijft
ook vaak voor de kenners een kwestie van gissen. Wat in
land A een klapper is, kan elders op een teleurstelling
uitlopen. „Onze Memoglobe, een geheugenspelletje in
de vorm van een bol, loopt in Duitsland veel beter dan
hier", zegt Roozen.
De hoofdingrediënten voor een geslaagd spel zijn vol
gens de Jumbo-directeur een goede mix van kennis, in
zicht en geluk. „Geluk is heel belangrijk, omdat je ook
als je op forse achterstand staat, een kans op de over
winning moet blijven houden."
Minstens zo belangrijk als deze inhoudelijke mix is de
vormgeving en uitstraling van een spel. Waar collega-fa-
brikanten volop meeliften met het succes van Harry Pot
ter en Lord of The Rings, heeft
Jumbo licenties verworven
van onder andere Disneyfigu-
ren, Lego, Bob de Bouwer, Se
samstraat en de creaties van
schrijfster Annie M.G.
Schmidt en tekenares Fiep
Westendorp.
Roozen erkent dat de spellen-
markt midden jaren '90 vooral
dankzij nieuwkomers een
enorme ontwikkeling heeft
doorgemaakt. Met name het
jonge Weesper bedrijfje 999
Games zag brood in de nieu
we generatie uitdagende
bordspelen die in Duitsland
voet aan de grond kregen. On
der aanvoering van bestseller
De Kolonisten van Catan
groeide bij volwassenen de
belangstelling voor het bord
spel enorm. Meer dan een
miljoen dozen van dit spel en zijn varianten zijn inmid
dels in Nederland over de toonbank gegaan.
Dit verpletterende succes heeft er volgens Roozen toe
geleid dat gevestigde spellenfabrieken als Jumbo, Has
bro (MB en Parker) en Ravensburger nieuwe wegen heb
ben ingeslagen. „We proberen nu met spellen als Squad
Seven en Cash Run een wat hogere leeftijdsgroep te
bereiken, jongeren van 10 tot 15 jaar. Dat is een moeilij-
Mens Erger Je Niet:
gezelligheid van 1948.
Een machinebankwerker onder wiens zwetende
handen het metaal spontaan begint te roesten,
een hevig transpirerende stewardess die vijf
keer per dag een schoon pakje moet aantrekken.
Voor hen is er sinds 1 november een zweetpoli in
Hengelo, de eerste in Nederland.
door Annette Toonen
Uitnodigingen voor feestjes slaat
Gerry Jansen (53 jaar) uit Almelo het
liefst af. „Of ik ga stokstijf op een
stoel zitten. Paskamers in kleding
winkels mijdt ze ook. Allemaal uit
angst dat ze hevig gaat transpireren.
Zo hevig dat het vocht in straaltjes
langs haar gezicht loopt. „Zo gauw ik
mij lichtelijk inspan, bijvoorbeeld als
ik ga dansen of kleding moet passen,
dan komt de warmte eruit", schetst
ze. „Het is alsof er in mijn hoofd een
kraantje wordt opengezet. Mijn hele
hoofd is dan nat, mijn haar, en uit
eindelijk ook mijn bovenkleding."
Hoe lang ze al kampt met die over
matige transpiratie, weet ze niet pre
cies. „Het stamt uit mijn meisjesja
ren, van toen ik een jaar of vijftien
was", herinnert ze zich. Ze moest er
mee leren leven. „Want niemand
wist er raad mee." Een paar jaar ge
leden werd ze verwezen naar een
pijndeskundige. Die probeerde het
probleem met elektrische schokjes
te bestrijden.
Dat hielp. „Toch ben ik daar mee ge
stopt. Ik moest die behandeling tel
kens opnieuw ondergaan, en het ef
fect was steeds van kortere duur."
Intussen heeft ze haar heil gezocht
bij de Almelose artsen P. Smits en H.
Sinnighe Damsté. De chirurg en
longarts zijn per 1 november in het
Multi Care Centrum bij het Streek
ziekenhuis Midden-Twente (SMT) in
Hengelo begonnen met een spreek
uur voor patiënten die overmatig
transpireren: een zweetpoli.
Chirurg Smits weet inmiddels uit er
varing tot welke problemen overma
tige transpiratie kan leiden. „Het kan
je leven en je werk geweldig beïn
vloeden." Hij verhaalt over een ma
chinebankwerker onder wiens zwe
tende handen het metaal spontaan
begint te roesten, over een hevig
transpirerende stewardess die vijf
keer per dag schone kleren moet
aantrekken, over een werkloze man
die niet durft te solliciteren omdat
hij zo'n drijfnatte handen heeft dat
hij niemand een hand durft te ge
ven.
Volgens Smits hebben in Nederland
80.000 tot 160.000 mensen last van
overmatige transpiratie. „Ach, ieder
een zweet wel eens. Maar bij deze
mensen komt wel heel veel vocht
vrij. Dat gebeurt vooral ki situaties
waarin sprake is van spanning." Dan
gutst het zweet letterlijk van hun
hoofd, handen of oksels. „Neem de
handen. Daar drtiipt het water van
af. Als ze hun handen naast hun li
chaam laten hangen, dan staan er
binnen een minuut twee plasjes wa
ter op de grond."
Meestal ontstaat het zweetprobleem
in de puberteit. Maar waarom men
sen er last van krijgen, is onbekend.
Als je het de mensen zelf vraagt,
dan zeggen ze dat ze het niet weten.
Ik denk dat het toch met spanning te
maken heeft."
Smits houdt zich al jaren bezig met
het probleem van overmatig zweten.
Patiënten worden uit alle delen van
het land naar hem verwezen. Zweet
voeten doen ze niet. „Die zijn alge
meen geaccepteerd."
De zweetpoli wordt ondergebracht
in het Multi Care Centrum van Zorg-
services Twente, de commerciële
poot van de ziekenhuizen in Almelo
en Hengelo. „Want in het eigen zie
kenhuis is geen ruimte om dit te
doen. We hebben al weinig ruimte
om de écht zieke mensen te opere
ren. Het aantal bedden en de opera
tiecapaciteit is maar beperkt. Daar
loop je tegenaan als je deze patiën
ten wilt helpen", schetst Smits. „Als
je iets extra's wilt, dan lukt dat ge
woon niet."
De spreekuren hebben vooral plaats
in de avonduren en op zaterdag.
Ook operaties zullen waarschijnlijk
's avonds of op zaterdag worden ge
pland. Daarvoor huren de artsen
Chirurg P. Smits en longarts
H. Sinnighe Damsté van het
Twenteborg Ziekenhuis in
Almelo hebben een stappen
plan ontwikkeld voor de be
handeling van patiënten in
hun nieuwe zweetpoli. De
artsen gaan eerst na of het
overmatig zwetenhet gevolg
is van een ziekte, bijvoor
beeld een schildklieraandoe
ning, een hormonale afwij
king, vetzucht of menopau
ze. Smits: „Dat zoeken we
eerst uit, want die patiënten
moeten op een andere ma
nier worden behandeld."
Wie niet aan een ziekte lijdt,
krijgt een zalf of vloeistof
voorgeschreven die de Al
melose artsen zelf hebben
ontwikkeld. Als dat medicijn
niet aanslaat, zoeken de art
sen hun toevlucht tot 'zwak
ke stroomschokjes'. Daar
mee wordt het vochtige
huidoppervlak geprikkeld, in
de hoop dat de vochtpro
ductie afneemt. „Hoe dat al
lemaal kan weten we niet,
maar het werkt. We boeken
hier heel goede resultaten
mee", zegt Smits. Als dat
niet slaagt, is er de mogelijk
heid van botox-injecties, die
ook wel als schoonheidsbe
handeling tegen rimpels
worden gebruikt Het mid
del verlamt de zweetkliert-
jes. „Het is een pijnlijke en
kostbare behandeling, die
niet langer dan een jaar
werkt", zegt Smits. „Maar
soms gebeurt het dat patiën
ten in die periode weer zo
veel zelfvertrouwen krijgen,
dat ze daarna geen last me
hebben van overmatige
transpiratie." Tot slot kun
nen patiënten zich laten
opereren. Dan wordt tijden
een kijkoperatie een zenuw
(grensstreng) opgezocht di
zich in de borstholte achte
de longen bevindt. Daar
worden over de afstand vai
enkele centimeters klem
metjes opgezet. „Dat heeft
een goed effect, vooral bij
mensen die last hebben va
zwetende handen en onde
armen. Het succes is mind
bij zwetende oksels en ge
zicht." Sommige verzeke
raars vergoeden delen van
de behandeling. De behan
deling met botox (kosten
350 euro) is altijd voor eige
rekening.
dan extra (duurder) personeel in.
Zwetende patiënten hoeven dus niet
lang meer te wachten, terwijl de écht
zieken gewoon op de wachtlijst blij
ven staan?
Smits: „Dat is het gevaar van de ma
nier waarop de gezondheidszorg is
georganiseerd. Die zijn inderdaad
sneller aan de beurt, en dat stuit mij
tegen de borst. Een patiënt met een
zweetprobleem 'gewoon' helpen en
intussen iemand met borstkanker la
ten wachten; het liefst help ik ieder
een."
