KUNST CULTUUR
'Economische kracht van de kunst beter benutten
b
'Vroeger zag ik er tegenop als mezelf op het toneel te staan';
Leiden Sinfonietta zelfverzekerd
Paolo Giacometti!
waanzinnig briljam
al
Kunstensector gematigd positief over beleid nieuwe staatssecretaris
Leiderdorps Toverlei houdt
regionaal eenakterfestival
Simple Minds in Ahoy'
Premières toneelstuk en soloprogramma Paul Haenen in Leidse Schouwburg
dinsdag 4 november 200^
Foto: AFP PHOTO
Rok voor
mannen
new york - 'Bravehearts: men
in skirts' is de naam van een
nieuwe tentoonstelling in het
Metropolitan Museum of Art in
New York. De expositie, die
vandaag is begonnen, laat een
beeld zien van ontwerpers en
drageis die de rok hebben ge
bruikt om het modebeeld te
vernieuwen.
Rümke leider
ZT Hollandia
eindhoven - Toneelgezelschap
ZT Hollandia krijgt in de per
soon van Matthijs Rümke een
nieuw artistiek leider. Rümke
(1954) volgt per 1 augustus
2005 Johan Simons op. Op die
datum zal ook de naam van het
gezelschap veranderen. Mat
thijs Rümke is nu nog artistiek
leider van Theater Artemis in
Den Bosch, dat nieuw Neder
lands jeugdtheater maakt. Vol
gens Hollandia is de keuze voor
Rümke ingegeven door de artis
tieke kwaliteit van zijn werk.
den haag/gpd - In de beleids
brief 'Meer dan de som', die
staatssecretaris Medy van der
Laan (cultuur) gisteren presen
teerde voor de nieuwe Cultuur
notaperiode 2005-2007, staat
ten onrechte niets over het ne
gatieve effect van het kabinets
beleid op de culturele sector. Dat
stelt voorzitter Stevijn van Heus-
den van Kunsten '92, oud-direc
teur van het Stedelijk Museum
in Amsterdam.
„Dat bevreemdt ons, alleen al
omdat het verlies aan Melkert-
banen voor de kunstsector een
enorme aderlating zal beteke
nen. En ze zegt ook niets over
andere negatieve effecten, zoals
verlies aan kennis en ervaring."
De belangenorganisatie van
kunstinstellingen is wel tevre
den over de aankondiging van
Van der Laan dat er oplopend
tot 51 miljoen euro in 2007 aan
extra middelen wordt geïnves
teerd in cultuuronderwijs op
scholen, digitalisering van erf
goed en vernieuwing van de bi
bliotheken. „Maar in hoeverre
ze zelf invloed zal hebben op de
besteding van dat geld is de
vraag", aldus Van Heusden.
leiderdorp - Elf toneelgroepen
doen volgend weekeinde mee
aan het regionale eenakterfesti
val in Leiderdorp. De organise
rende vereniging Toverlei wil
hiermee de bekendheid van
haar eigen theatertje, dat eerder
dit jaar werd geopend, in de re
gio vergroten.
Aan het festival doen behalve
Toverlei zelf nog twee toneel
groepen uit Leiderdorp mee.
De andere deelnemers zijn af
komstig uit Leiden, Ter Aar,
Wassenaar, Alphen aan den
Rijn, Roelofarendsveen, Zoeter-
meer, Naaldwijk en Poeldijk.
Alle voorstellingen worden be
oordeeld door een jury, be
staande uit toneelschrijver Kees
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Leiden Sinfonietta o.l.v. Bart van
Meijl, m.m.v. Mark van de Munckhof,
cello. Gehoord: 1/11, Waag, Leiden.
Het begon met de Ouverture
Egmont van Van Beethoven,
zeer geliefd bij elk zich respec
terend amateursymfonieorkest.
Onder leiding van Bart van
Meijl draait het hele Sinfoniet-
ta-orkest zich warm en los.
Pauken donderen, blazers joe
len, celli en alten strijken voor
hun leven. Alleen bij de eerste
violen is het zo hier en daar
geen zuivere koffie. Maar zo'n
vurige opening inspireert te al
len tijde.
Kol Nidrei van Max Bruch heeft
bepaald fraaie momenten, met
name in de meer pianissimo
gespeelde passages. Bruch liet
zich voor dit stuk inspireren
door het Kol Nidrei (alle gelof
ten) dat in de synagoge wordt
gezongen op de avond van Gro
te Verzoendag. De eerlijkheid
gebiedt te zeggen dat cellist
Mark van de Munckhof niet al
tijd even welluidend speelt. Nu
is hij nog maar veertien, en
heeft hij nog zeeën van tijd om
zich te revancheren. Want Mark
is een zeer verdienstelijk ama
teur. Vooral in het lage register
is zijn klank mooi donker flu
welig.
De strijkers spelen aanstekelijk
licht en vrolijk in de Symfonie
in D van Haydn, bijgenaamd de
Klok. Zij hebben in het eerste
deel een voortrekkersrol. Dat
fraaie coloriet wordt goed vast
gehouden, totdat de violen in
een snelle korte passage het
spoor even helemaal bijster ra
ken. De blazers geven deze
symfonie een pittige, warme
uitstraling. En de pauk slaat
majestueus de tijd in stukken.
„Dit geld staat immers niet op
haar eigen begroting." Het
moet komen van het ministerie
van onderwijs, cultuur en we
tenschappen.
Volgens Van Heusden draagt
Van der Laans brief een opval
lend bestuurlijk karakter: „We
zijn dan ook benieuwd naar
hoe ze haar beleid verder con
creet gaat invullen. Ze blijft nu
nog een beetje duister. Prima
dat ze bijvoorbeeld meer aan
dacht gaat besteden aan cultu
rele spreiding in de regio. Maar
het heeft natuurlijk helemaal
geen zin daar ontwikkelingen te
forceren, alleen stimuleren van
wat er al gebeurt heeft zin. Kijk
maar naar hoe het is gelopen in
Tilburg, dat was vroeger een
stad waar weinig gebeurde,
maar de huidige vitaliteit kwam
'van binnen'."
Van Heusden prijst de visie van
de staatssecretaris dat cultuur
geen kostenpost is, omdat de
creativiteit van de sector werk,
omzet en economische groei
genereert. „Daarmee keert ze
zich tegen de negatieve gelui
den die we de afgelopen tijd
steeds vaker hoorden." Dat ne
gativisme is de afgelopen jaren
steeds erger geworden, stelt ook
Woordvoerder Marianne Ver-
steegh van Kunsten '92. „Die
erfenis van Pim Fortuyn zit ons
zeer dwars."
De belangenorganisatie steunt
het voornemen van Van der
Laan om in samenwerking met
cultureel dynamische steden en
het ministerie van economische
zaken de economische kracht
van de kunstsector beter te be
nutten. „Maar wat we missen in
haar brief zijn voornemens om
ook met fiscale maatregelen in
vesteringen te stimuleren", al
dus Van Heusden. „Het zou
Holierhoek, regisseur Hans van
Hechten, actrice losée Ruiter en
kunstredacteur Louis Huebèr
van TV West.
De houders van een passe-par-
tout mogen een stem uitbren
gen op de gespeelde eenakters.
De groep met de meeste pun
ten ontvangt zondagmiddag 16
november de publieksprijs uit
handen van burgemeester Zon-
nevylle. Het festival beslaat drie
avonden en een middag. Op
donderdag 13, vrijdag 14 en za
terdag 15 november beginnen
de voorstellingen om 20.00 uur
en en op zondag 16 november
om 14.00 uur. Kaarten a 7,50
euro zijn te bestellen via tel.
071-5895020.
Ook de grappige, volgehouden
plofjes van de blazers onder
steund door de celli, suggereren
in het Andante iets van een
'tijdmeter'. Lieflijk zangerig
omranken de violen het donke
re tikkende snoer.
Gaandeweg wordt de orkest
klank voller en kleurrijker om
vervolgens weer terug te vallen
op de rustige puf]es van het ko
per. Heel mooi lichten de flui
ten even op voordat het orkest
weer toeslaat. Het expressieve
Menuetto wordt in een vlot
tempo gespeeld, er wordt dui
delijk gefraseerd, met rusten die
een verrassend functionele uit
werking hebben. De finale be
gint wat aarzelend, maar al
lengs komt die zelfverzekerde
speeltrant weer jn alle hevig
heid op gang. Alle instrumen
ten doen weer mee, tot meer
dere glorie van de 'klassieken',
in het bijzonder van Joseph
Haydn met zijn vitale honderd-
en-eerste symfonie.
Rotterdam - Tien avonden hield volksheld Frans Bauer het sportpaleis bezet, maar er is weer ruimte voor
concerten van andere muzikanten. De Simple Minds waren gisteravond de eersten die daar gebuik van
maakten. De Schotse band, die haar hoogtijdagen in de jaren tachtig beleefde met hits als 'Belfast Child' 1
en 'Don't you forget about me', gaf een eenmalig concert in het Rotterdamse sportpaleis. Op de foto
zanger en frontman Jim Kerr. Foto: WFA/Michel Utrecht
echt een schande zijn als de
film-cv zou verdwijnen, want
die heeft voor een enorme im
puls in de productie van Neder
landse films en publieksaantal-
len gezorgd. Maai' waarschijn
lijk kan Van der Laan daar ook
niet voor zorgen. Minister Zalm
vindt immers alles best, zolang
het niets kost."
Kunsten '92 juicht het voorne
men van de staatssecretaris om
de regelgeving in de kunstwe
reld terug te dringen toe. Vol
gens Versteegh is het alleen al
een gunstig verschil met vier
jaar geleden dat de instellingen
D01
r0
zich vanaf 2005 niet meerf gc
ven te houden aan de jeri
naamde 'twee procentL j
groepenmaatregel' van ,V4ke
Laans voorganger Vanurcj
Ploeg, Van der Laan schraag,
ze subsidie-voorwaarde,r
doeld om cultuurdeelnami-
jongeren en allochtonen II
vorderen, omdat het posL
effect niet meetbaar was.p
uitstekend idee", aldusjyc
Heusden. „Zo hoeven de
lingen zich bij het indienet (ji
hun subsidie-aanvragen Fq,
meer in allerlei kronke|e
bochten te wringen." Le
0
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Paolo Giacometti, piano.
Gehoord: 2/11Stadsgehoorzaal, Leiden.
De samenwerking met cellist
Pieter Wispelwey en hoboïst
Bart Schneemann heeft Paolo
Giacometti al aardig in de in
ternationale schijnwerpers ge
zet. Later ook als solist met z'n
vertolking van alle pianower-
ken van een Rossini 'in ruste'.
Maar in de Stadsgehoorzaal
komt Giacometti voor de dag
met een zeer verrassende in
terpretatie van Schuberts Im
promptus. Hij heeft zich daar
bij laten leiden door de ge
voelswereld van Schubert. In
een tijd waarin hartstocht en
liefdesleed de mens innerlijk
verscheurden maar nog niet
éclatant naar buiten mochten
treden: Schubert luidde de Ro
mantiek slechts in.
De vier bekende Impromptus
die Giacometti speelt, zijn ont
heven van iedere zwaarte
kracht. Ofschoon Schubert
dubbelforte maar summier
voorschrijft, pakken deze wer
ken bij andere pianisten
meestal dramatisch en 'zwaar
op de hand' uit met grote dy
namische contrasten en veel
pedaalgebruik. Bij Giacometti
geheel anders. Zelfverzekerd
en toch vlinderlicht vallen zijn
vingers op de toetsen. In om
speelde melodieën, zoals de
Impromptu in f, krijgt het the
ma geen extra accentuering.
Heel rustig en lieflijk baant het
zich (in de linker hand) een
glooiend spoor. Zelfs wanner
Schubert fortissomo voor
schrijft, zoals in de Improi
in As, wordt de klank nietgl
numentaal zwaar aangezeP
les blijft transparant en in|M
Die vliesdunne aanpak wjt I1
elke emotie verinnerlijkt isn 1
digt uit tot intens luist) a;
Wellicht levert Giacomettffdl
ge strijd met de Estonia,
niet alle teder uitgezette lfcn
komen noot voor noot uin
verf. Giacometti speeltjen
denkt bepaald vanuit de kjra
vorming van een fortepjet
Daar zouden deze miniaisl
onder zijn betoverende jid
den nog beter tot hun |tr
komen. ld;
Na de pauze horen we eeiwi
dere Paolo Giacometti. Ojni
lijk kleurrijk beeldend vei
hij Debussy's 'Minstrel', jg
spireerd op de kleine jazi
maties die Parijs plotselin
gen bevolken. Sterke rif
jazzy akkoorden, zwoele IJea
rakelt Giacometti op tot f 1
end houtskool. Maar pas
berto Ginastera's Pianostgr
opus 22 gooit GiacomettfC
trossen los. Razend viriPti
laat hij in het Allegro maof
tussen agressief beukend!
koorden een vriendelijk t||
fladderen. Het Presto misL
so beweegt nerveus in If
snelle nootjes als een o|
lend schemerblanke sluiëd
het Adagio is hij weer d#u
dachtzame pianist die deti 1
nenkant van elke noot lifol
betasten, elk akkoord i|bi
wrang kleurt. Het Ruvidjn
ostinato wordt zó waanz£e
brillant gespeeld tot in h4e
lersnelste slagwerk wat pc
denkbaar is. Zodat je bijn£
en voelt dat daér waaiw
brein het moet laten afvw
het ruggenmerg de razentjg
le slag feilloos overneemt
sederend, geweldig! 2
door Theo de With
leiden - De Leidse Schouwburg
heeft twee keer kort achter el
kaar een première van Paul Hae
nen. Komende vrijdag geeft hij
in het theater aan de Oude Vest
de aftrap voor de tournee met
zijn soloprogramma 'Zichtbaar
zonnig'. In januari volgt het door
hem geschreven toneelstuk
'Treinen kunnen keren' met on
der meer Nelly Frijda en Tjitske
Reidinga. Tijd voor een gesprek
met de man achter Margreet
Dolman en dominee Gremdaat,
die echter meer en meer als zich
zelf op het toneel staat.
Waarom twee keer een pre
mière in de Leidse Schouw
burg?
„Ach, je zoekt een leuke
schouwburg uit met een pretti
ge sfeer en een prettig publiek.
Toevallig is dat Leiden gewor
den. Het had net zo goed Gro
ningen kunnen zijn, maar dat
vinden vrienden, familieleden
en pers uit de Randstad te ver
weg. De theaters in Gouda en
Haarlem waren eveneens een
optie. Weet je, het staat of valt
met de theaterdirecteur. Die
moet houden van zijn vak. Die
moet het verleden van een ar
tiest kennen. Dat draagt bij aan
een prettige sfeer. Helaas wor
den ze steeds vaker vervangen
door managers. Net als bij de
omroep. Uiteindelijk is die lief
deloosheid funest voor zowel
theater als televisie."
Waarschijnlijk heb je tegelij
kertijd aan je toneelstuk en je
solovoorstelling geschreven. Is
dat niet lastig?
„Een toneelstuk schrijf je be
wust vqor anderen. Ik heb heel
Paul Haenen: „Mensen moeten de zaal met een prettig gevoel verlaten." Foto: George Verberne
duidelijk voor de combinatie
van Nelly Frijda en Tjitske Rei
dinga gekozen. Ik verheugde
me er heel erg op hoe zij met
mijn tekst zouden omspringen.
De acteurs heb ik eerst zelf uit
gezocht. Je schrijft dus met hen
in je hoofd. Tjitske zag ik bij
voorbeeld in 'Wie is er bqng
voor Virginia Woolf en ik vond
haar verreweg de beste. Ze
paart raffinement aan een soort
onschuld. In een rechtstreekse
uitzending van het tv-program-
ma 'H.H. Zondag' heb ik ge
vraagd of ze in een stuk van mij
wilde spelen. Afgelopen week
hebben we het toneelstuk voor
het eerst met de acteurs gele
zen. Dat is altijd een spannend
moment."
Een acteur kan bijvoorbeeld
zeggen: dit stuk zie ik absoluut
niet zitten?
„Dat is me nog nooit gebeurd.
En eigenlijk kan dat ook niet.
De voorstelling is op voorhand
al aan tientallen schouwburgen
verkocht. De theaters kunnen
niet terugkrabbelen en de ac
teurs ook niet. Het is een trein
die niet meer kan keren. Ik ben
ervan overtuigd dat dit toneel
stuk erg geestig wordt. Nelly
Frijda en Tjitske Reidinga heb
ben zeer humoristische rollen.
Ik kan het nu voorzichtig losla
ten. Het werk is nu aan de ac
teurs en de regisseur. Dat is
toch heel anders dan bij een so
lovoorstelling van mezelf."
Hoe maak je dan zo'n solo als
'Zichtbaar zonnig'?
„Daar zit meer denkwerk dan
schrijfwerk aan vast. Je stelt je
voortdurend de vraag: wat wil
ik op het toneel? Mijn antwoord
is in de loop der jaren steeds
duidelijker geworden. Ik wil een
heel direct contact met de zaal.
Daar zoek ik steeds meer naar.
En dat is niet vantevoren op pa
pier uit te schrijven. De tiy-outs
in het land zijn daarom heel be
palend. Je probeert dingen uit.
Je bent afhankelijk van het pu
bliek. Er moet een bepaalde
chemie ontstaan. Tot op het
laatst blijf ik veranderen. Ik had
er bijvoorbeeld een stuk over
mijn vader in zitten. Dat heb ik
er toch maar uitgehaald. Naar
mijn idee was het te zwaar, te
persoonlijk. Uiteindelijk moet
het toch een humoristische
avond worden. Mensen moeten
de zaal met een prettig gevoel
verlaten."
Zien we bekende types als
Margreet Dolman en dominee
Gremdaat terug in de voorstel
ling?
„In de try-outs had ik ze nog
wel een plaats gegeven, maar ik
heb ze allebei geschrapt. Ik be
waar ze voor andere gelegenhe
den. In december doe ik bij
voorbeeld tien avonden in het
Betty Asfalt Complex met Dol
man en Gremdaat. Dat is een
soort gezelligheidsprogramma.
Ik kwam erachter dat ik in mijn
solo alleen uit een soort onze
kerheid op deze types terugviel.
Dat is niet goed. Ik probeer
toch een bepaalde intimiteit te
creëren met mijn publiek. Door
je plotseling als Margreet Dql-
man te verkleden, doe je daar
afbreuk aan. In het verleden zag
ik er tegenop als mezelf op het
toneel te staan, maar die fase
ben ik voorbij."
Wat doe je dan om de zaal een
prettig gevoel te bezorgen?
„Mijn programma is voor een
derde persoonlijk, voor eender
de actueel en voor eenderde
publiek. Dat persoonlijke leidt
tot de conclusie dat mensen
ook de schuld eens bij zichzelf
moeten zoeken. Met behulp
van de kranten van die dag stop
ik er ook altijd actualiteit in.
Voor mij is echter het allerbe
langrijkst dat ik één word met
de zaal. Ik vind het heerlijk als
mensen hun verhaal kwijt wil
len. Ik had gisteren in Roer
mond bijvoorbeeld een vrouw
in de zaal die vertelde dat ze als
verkoopster in een kledingzaak
was overvallen. Ze was met een
mes bedreigd en uiteindelijk is
ze ook met die baan gestopt.
Dat zijn mooie menselijke ver
halen. De meeste cabaretiers
draaien 140 keer dezelfde tekst
af. Ik niet. Ik laat de zaal met
zo'n vrouw meevoelen. Op dat
moment zijn we een soort sek
te. Het leuke van deze aanpak is
dat er ook mensen op het to
neel komen die anders nooit als
individu het podium bereiken."
Dat toneelstuk steekt natuur
lijk heel anders in elkaar. Je
kunt dan geen rechtstreeks
contact leggen met het pu
bhek.
„Alles kan. In het verleden heb
ik een toneelstuk geschreven
waarin Brigitte Kaandorp mee
speelde en die richtte zich zo
nu en dan rechtstreeks tot de
toeschouwers. In 'Treinen kun
nen keren' gebeurt dat niet. Ik
denk echter dat het publiek be
trokken raakt doordat het zich
herkent in de geschetste situa
tie. Het gaat over een echtpaar
is. le]
dat net gescheiden is.
scheiding is uitgesproken
denken ze dat het jammer -
ze elkaar nooit meer ziff'
besluiten daarom bij elkkl
blijven wonen, maar daif
der elkaar verwijten te 1%
Als er echter nieuwe partiiq,
het spel komen, blijkt da|jj
moeilijker te zijn dan ze jc|
ten." [n
F
Hoe kom je op het ideejjj
zo'n verhaal?
„Mijn eigen ouders ziji
scheiden. Ze wilden nooit
iets met elkaar te makeiLj
ben. Alle mooie herinnel"
ben je dan ook kwijt. Zelflji
het nooit op die manier*»1
Je gooit je gezamenlijke |D
den toch niet weg. Ik beje
gaan fantaseren hoe het tfo
andere manier zou kunne e
het voordeel van toneel isjnj
lekker kunt overdrijven."
ja
Je schrijft, je speelt, je V;
televisie. Wat doe je n>e
liefst? c
„Soms wou ik dat ik mair
één ding hield. Dan hife,
tenminste vrije tijd over.)!
goed, die zou ik toch weeju
een gaan invullen. Het vo(b
is dat mijn partner Damr%
Geest en ik alles samen hi
We gaan ook samen het la
In plaats van op familieb|
gaan we op bezoek in de
ters. Zoveel verschil is e|i
In beide gevallen luister*
naar de verhalen van fe,
mensen." [f
p
'Zichtbaar Zonnig', Pau^i
nen, 6/11 (t.o.) en 7/1 lrs
mière), 20.15 uur in de In
Schouwburg. Tournee èc
o.a. naar Amsterdam (I7gli
Den Haag (25/3), Zoete^
(16/4), Hoofddorp (21/h
Rijswijk (15/5). Treinenie
nen keren' gaat op zaterfet
januari in première in
