blijft V-Raad
verdelen
BUITENLAND
Boosheid over steun aan SS-monument Letland VN-reSOllltie
'Sekscheque' tegen tienerzwangerschappen
Voor de Polen is Johannes Paulus II al een heilige
Italiaanse vliegvelden
zo lek als een mandje
tril
Amerika
roept burgers
terug uit
Gazastrook
Deksels potjes
babyvoeding
snel vervangen
O.
erendum in
/ia afgewezen
J- De Boliviaanse opposi-
lt niets voor een referen-
/er de omstreden export
De tegenstanders van
jnt Sanchez de Lozada
gisteravond meteen af
gereageerd op het
tl van de conservatieve
[et staatshoofd wil met
ijjcsstemming een einde
aan een maand van ge-
jdige protesten tegen het
gsplan om gas te expor-
'ijdens de onlusten de
>n vier weken kwamen
mensen om het leven.
i straf na
ergroet hond
t - Een 54-jarige Duitser
ji hond had geleerd de
Ïoet te brengen wordt
;t voor vervolgd. Wel
j terechtstaan omdat hij
;rmalen in het openbaar
itler' heeft geroepen. De
erd in maart aangehou-
dat politieagenten hem
leuze hadden horen roe-
ïder het oog van de
i gaf hij zijn hond Adolf
;ens opdracht de Hitier-
brengen, waarna het
loorzaam zijn rechter-
ot optilde. Dat hij zijn
en kunstje heeft geleerd
elatief onschuldig ver-
ordeelde het OM. Dat
- eel van de aanklacht is
geschrapt. Voor de
vergrijpen kan de man
ir cel krijgen.
llegalen
ikt in Spanje
- De Spaanse politie
steren in totaal 550 Afri-
egengehouden die pro-
illegaal Spanje binnen
in. Niet eerder dit jaar
op één dag zoveel ille-
;ranten opgepakt. Het
eel van de illegalen was
de politie afkomstig uit
Zij hadden met boot-
versteek naar de Spaan-
cust gemaakt. Onder de
ouden illegalen waren
wen, van wie zes zwan-
zeven baby's.
irdaantal
lalisten dood
Dit jaar zijn wereldwijd
lalisten om het leven
n, vijf meer dan in heel
at heeft het in Parijs ge-
Wereldverbond van
bekendgemaakt. Bijna
le van de omgekomen
sten stierf in de oorlog
)f de nasleep daarvan,
lombia, waar zeven ver-
irs het leven lieten, en
lijnen waar zes doden
ilijven 'uiterst gevaarlij-
;en voor journalisten',
:t verbond.
Itseltekort
landen
Elke zeven seconden
gens op de wereld een
hongerdood. Zeker 38
vooral in Afrika, kam-
emstige voedseltekor-
meldt de VN. Om in to-
miljoen monden te
voeden heeft de VN dit
ïer dan 4,3 miljard dollar
Veel geld is er binnen,
I is nog altijd een tekort
miljoen dollar. Het the-
rereldvoedseldag
is Internationale Alli-
;en Honger. Ongeveer
ien mensen op aarde
ronisch honger.
i Alijev wint
terbeidzjan
De zoon van de Azer-
ise president Hajdar
ift de presidentsverkie-
ronnen. De belang-
ipositiekandidaat, Issa
eiste evenwel gister-
overwinning op. „Wij
van plan ons ermee te
en dat het regime van
inieuw onze stemmen
stolen", zei Gambar.
:ze maand kondigde de
80-jarige president aan
te doen aan de verkie-
regens zijn slechte ge
el. Hij vroeg daarbij de
Ïg zijn 41-jarige zoon
pvolger te kiezen.
r zijn de
renica-doden
- De internationale
Ier van Bosnië, de Brit
shdown, heeft de Bos-
erviërs gisteren zes
n de tijd gegeven om
#Ate maken waar de
fers van de massa-
op de moslims van Sre-
zijn begraven. Meer
10 moslimmannen en -
zijn daar in 1995 ver-
De resten van 2.500 van
nooit gevonden. De
h-Servische autoriteiten
hun lippen tot nu toe
'lkaar. „De waarheid te
rijgen van de Bosnisch-
e regering is te vergelij-
het trekken van een
s", zei Ashdown. Ash-
de Republiek Srps-
arde sancties als niet
leegewerkt.
donderdag l6 OKTOBER 2003
'Het waren geen nazi's maar strijders tegen communisme'
riga/ap - Rusland en Israël
hebben protest aangetekend bij
de regering van Letland, die een
deel van de kosten op zich heeft
genomen van een monument
voor gesneuvelde Letlandse
SS'ers. De minister van cultuur
van Letland was bij de onthul
ling van het monument aanwe
zig.
Het 40 meter lange monument
bevat de namen van de 11.000
SS'ers die in de strijd tegen het
sovjetleger zijn gesneuveld en
de inscriptie: 'Wij wachten op
de wederopstanding van de ge
rechtigheid'. Zo'n 1.000 SS'ers
liggen rond het monument be
graven. De Letlandse staat heeft
bijna een miljoen euro aan het
monument bijgedragen, onge
veer een zesde van de totale
kosten.
„Het roept vragen op over de
manier waarop Letland omgaat
met de gebeurtenissen uit de
Tweede Wereldoorlog. We von
den het zeer interessant dat de
minister van cultuur aanwezig
was. Leden van de Letlandse SS
namen deel aan het vermoor
den van joden", aldus Clara
Vesterman van de Israëlische
ambassade in Letland.
Rusland spreekt van „een zo
veelste poging van Letland om
de feiten van de geschiedenis te
verdraaien".
Letland werd in 1940 door de
Sovjet-Unie bezet. Van 1941 tot
'44 maakten de Duitsers er de
dienst uit. Daarna waren de
Russen terug. Letten zien de
SS'ers als patriotten: „Deze
mannen waren geen SS-fascis-
ten. Geen nazi's, maar strijders
tegen het communisme. Ze
vochten voor Letland", vindt
Dzinta Mihailova, raadslid in
het dorp Lestene, waar het mo
nument staat.
Tijdens de Duitse bezetting van
Letland werd 90 procent van de
Letlandse joden vermoord. De
meeste joden werden vermoord
in 1941 en '42, twee jaar voor de
Letlandse Waffen-SS werd ge
vormd. Volgens veel Letten be
wijst dat dat Letlandse SS'ers
geen rol hebben gespeeld bij de
Holocaust: hun eenheid be
stond immers nog niet. Nazi-ja
ger Efraim Zuroff van het Si
mon Wiesenthal Centrum zegt
echter dat naar schatting een
derde van de Letlandse SS'ers
wel degelijk betrokken was bij
de moord op joden, maar dan
als politieagent. Zuroff: „De
Letten denken dat iedereen die
de wapens heeft opgenomen
tegen de Sovjet-Unie een held
is en op een voetstuk moet wor
den gezet, zelfs als zij die wa
pens eerst gebruikten om joden
te vermoorden en daarna om
samen met nazi-Duitsland ten
strijde te trekken."
Amerika weigert concessies te doen
door Ad Bloemendaal
tel aviv - De regering in Was
hington heeft alle Amerikaanse
burgers in de Gazastrook aan
geraden onmiddellijk te ver
trekken. Ze vreest meer anti-
Amerikaans geweld in het ge
bied, nadat er gisteren drie
Amerikanen om het leven kwa
men bij een zware aanslag op
een diplomatiek konvooi.
De gepantserde jeep waarin de
Amerikanen reden werd aan
stukken gereten door een langs
de weg geplaatste anti-tank
mijn. Volgens de ambassade in
Tel Aviv wonen er enkele hon
derden Amerikanen in de Gaza
strook. De meesten zijn Pales-
tijnen met een Amerikaans pas
poort en enkele tientallen wer
ken er voor internationale
hulpverleningsorganisaties.
De aanslag van gisteren heeft
het Palestijnse Bestuur van Yas
ser Arafat in grote verlegenheid
gebracht. Minister Erakat, een
vertrouweling van de president,
sprak van een 'verwoestende
actie' die de Palestijnse belan
gen ondergraaft. Hij voorspelde
dat de aanslag op een officieel
Amerikaans konvooi ernstige
gevolgen zal hebben voor Pa
lestijnse pogingen internationa
le waarnemers naar de Weste
lijke Jordaanoever en de Gaza
strook te halen. „We zullen er
alles aan doen om de daders
voor de rechter te krijgen."
De Palestijnse premier Kurei
belde kort na het incident de
Amerikaanse minister van bui
tenlandse zaken Powell om zijn
leedwezen te betuigen. „Powell
vertelde de premier dat het be-
new york/ap - De stemming in
de VN-veiligheidsraad over een
nieuwe Amerikaanse Irak-resoiu-
tie is uitgesteld tot later van
daag. Dat hebben VN-diploma-
ten na afloop van een besloten
beraad gisteravond bekendge
maakt.
Op verzoek van de Russische
VN-gezant Lavrov besloot de
Amerikaanse VN-ambassadeur
Negroponte, de huidige voor
zitter van de Veiligheidsraad, de
stemming uit te stellen. De ver
plaatsing is waarschijnlijk be
doeld voor overleg tussen Rus
land, Frankrijk en Duitsland, de
belangrijkste tegenstanders van
het Amerikaanse Irak-plan.
Achter de schermen vond giste
ren druk diplomatiek overleg
plaats om te proberen een
compromis te vinden over de
ontwerpresolutie
De VS weigeren een tijdspad op
te nemen voor de machtsover
dracht aan de Irakezen. Frank
rijk, Rusland en Duitsland de
den eerder deze week enkele
belangrijke concessies aan de
VS. Zo eisen ze niet langer dat
de Amerikaanse bezettings
macht het gezag over Irak al
binnen enkele maanden over
draagt aan een Iraakse interim
regering. Ook zijn ze afgestapt
van hun eis dat Kofi Annan, de
secretaris-generaal van de Ver
enigde Naties, een sleutelrol
moet krijgen in de politieke we
deropbouw van Irak.
In ruil voor deze concessies
hoopten de drie landen de VS
ertoe te bewegen een tijdsche
ma in de resolutie te laten op
nemen. Maar de enige deadline
die Washington in de resolutie
toelaat, is die van 15 december,
de dag waarop de Iraakse be
stuursraad volgens de Ameri
kaanse ontwerpresolutie zelf
een tijdschema moet presente
ren. De raad heeft al aangekon
digd volgend jaar verkiezingen
te willen houden.
De resolutie wordt aangeno
men als minstens negen van de
vijftien leden van de Veilig
heidsraad voor stemmen. Ook
mag geen van de vijf perma
nente leden zijn veto gebrui
ken.
De VS willen een VN-vredes-
macht onder Amerikaans com
mando. Ook politiek zal Ameri
ka voorlopig de dienst blijven
uitmaken in Irak. Voor de VN is
wat de Amerikanen betreft een
rol weggelegd bij de humanitai
re hulpverlening, de economi
sche wederopbouw van het
land en het creëren van een
duurzaam democratisch be-
De mijn die tot ontploffing werd gebracht veroorzaakte een enorme ravage in het Amerikaanse konvooi Drie inzittenden van deze wagen
werden gedood. Foto: Reuters
langrijk is dat het Palestijnse
Bestuur actie onderneemt te
gen het geweld en de terreur",
zei een naaste medewerker van
de premier.
De Israëlische regering en par
lementsleden hebben de aan
slag aangegrepen om opnieuw
te verklaren dat Israël en de
Verenigde Staten te maken heb
ben met dezelfde vijand. „De
Palestijnse terreurorganisaties
slaan zonder onderscheids des
persoons toe, zelfs tegen men
sen die hard werken aan vrede
in het Midden-Oosten", aldus
minister van buitenlandse za
ken Shalom.
Het Amerikaanse konvooi, be
staande uit drie gepantserde
jeeps en voorafgegaan door een
auto van de Palestijnse politie,
reed omstreeks tien uur gister
ochtend vanuit het noorden de
Gazastrook binnen. De anti
tankmijn explodeerde twee ki
lometer ten zuiden van de
grensovergang, in de buurt van
het plaatsje Beit Hanoun. Vol
gens de Amerikaanse ambassa
de waren de inzittenden van de
voertuigen op weg naar Gaza-
stad om gesprekken te voeren
met Palestijnse jongeren, die
Fullbright-studiebeurzen had
den aangevraagd. Onder de le
den van de groep was de cultu
reel attaché.
Onmiddellijk na de aanslag ver
zamelden honderden Palestij-
nen zich bij de plaats waar
brokstukken van de jeep en
bloedige lichaamsdelen ver
spreid lagen. Ze scandeerden
"Allahu Achbar" (God is groter)
en riepen anti-Amerikaanse
leuzen. De Palestijnen verdwe
nen toen het Israëlische leger
tanks naar het gebied stuurde,
onder dekking van gevechtshe
likopters. Het leger blijft aanwe
zig tot agenten van de FBI de
plaats van de aanslag hebben
kunnen onderzoeken.
Clinton waarschuwde voor al-Oaeda
Ex-president Bill Clinton heeft zijn opvolger George Bush ge
waarschuwd voor Osama Bin Laden. Clinton noemde de leider
van het terreurnetwerk al-Qaeda de grootste bedreiging voor de
veiligheid van de VS. Al-Qaeda wordt verantwoordelijk gehou
den voor de aanslagen op 11 september 2001Clinton waar
schuwde Bush tijdens een formeel gesprek kort voor de
machtswisseling begin 2001, vertelde hij gisteren op een bijeen
komst in New York. Volgens Clinton was zijn onvermogen om
Bush te overtuigen van het gevaar dat van al-Qaeda uitging,
„een van de twee of drie grootste teleurstellingen die ik had".
door Pascale Thewissen
brussel - België lanceert een nieuw idee
tje in de strijd tegen ongewenste tiener
zwangerschappen en seksueel over
draagbare ziektes. Jongeren tussen vijf
tien en twintig jaar kunnen straks bij
hun verzekeraar elke maand een 'seks
cheque' afhalen ter waarde van drie a
vier euro om condooms of de pil aan te
schaffen.
Het aantal tienerzwangerschappen in
België, met name in Wallonië, is de afge
lopen tien jaar sterk gestegen. In 2001
raakten meer dan 5.500 meisjes jonger
dan twintig jaar zwanger, 250 meer dan
het jaar daarvoor. Twee op de vijf meis
jes kiest voor een abortus.
Bedenker en minister van sociale zaken
Demotte hoopt jongeren er met de seks
cheque toe te bewegen vaker voorbe
hoedmiddelen te gebruiken. De vraag
van de Franstalige socialisten om de pil
in het ziekenfondspakket op te nemen,
wijst Demotte van de-hand. Als het aan
hem ligt, krijgen straks alleen jonge
vrouwen de pil terugbetaald via de seks-
of anticonceptie-cheques die ze kunnen
inwisselen bij drogist of apotheek. Het is
niet voor het eerst dat de Belgische over
heid initiatieven ontplooit om het hoge
aantal tienerzwangerschappen en -abor
tussen terug te dringen. Zo kwam de
Vlaamse ex-minister van welzijn Vogels
anderhalf jaar geleden met de omstre
den 'bla-bla-boem-boem-campagne'.
Met slogans als 'Vrijen zonder praten is
kut' en 'Eerst bla bla en dan pas boem
boem boem' joeg ze conservatief Vlaan
deren in de gordijnen. Onder jongeren
sloeg de campagne echter goed aan.
rome/anp-rtr-afp-dpa - De vei
ligheidscontroles op een aantal
vliegvelden in Italië laten sterk
te wensen over. Dat zou blijken
uit een onderzoeksrapport van
de Italiaanse autoriteit voor de
burgerluchtvaart ENAC, zo be
richtte de krant Corriere della
Sera gisteren. ENAC zelf weigert
op de inhoud van het rapport
in te gaan.
De afgelopen maanden zouden
veiligheidsinspecteurs in bur
gerkleding er bij vijf vliegvelden
in zijn geslaagd om springstof
fen en messen mee het vlieg
tuig in te smokkelen. Het gaat
om de luchthavens van Paler-
door onze correspondent
Runa Hellinga
krakau - Als er een plaats op de
wereld is waar het 25-jarig pon
tificaat van paus Johannes Pau
lus II uitbundig wordt gevierd,
is het wel in zijn geboorteland
Polen. Geen kwaad woord over
de paus in Polen. Volgens de
Poolse jezuïet Krystof Madel
heeft de paus Polen veel goed
gedaan, maar nu wordt hij zo
danig aanbeden dat het elke
discussie over de Poolse kerk
lamlegt.
Als jongeman stond Madel tus
sen de twee miljoen Polen die
in 1979 in Warschau het eerste
bezoek van paus Johannes Pau
lus II aan zijn vaderland mee
maakten. Het was, daarvan is
hij overtuigd, een bijeenkomst
die het lot van Polen verander
de.
„Hij wist de problemen die we
hadden zo duidelijk te benoe
men, hij riep ons op niet bang
te zijn en het gezicht van Polen
te veranderen. In de dagen erna
zag je dat mensen veranderd
waren, ze hadden hun angst
verloren, ze zagen dat de draak
zwak was en de communisten
zo hard tegen tegenstanders
optraden, omdat ze bang voor
de mensen waren. Zonder die
toespraak was de samenwer
king van katholieken en pro
gressieve intellectuelen in Soli-
darnosc een jaar later nooit
mogelijk geweest."
Voor veel Polen heeft de paus
een doorslaggevende bijdrage
aan de val van het communis
me geleverd. Alleen daarom is
'Favoriete gebakje van de paus is favoriete gebakje van iedere Pool'
De paus, gisteren op het Sint Pietersplein Foto: AFP
Habemus Papam', klonk het vandaag 25 jaar geleden op het Sint
Pietersplein. De Poolse kardinaal Karol Wojtyla was tot 264e
paus in de geschiedenis van de Rooms-Katholieke Kerk gekozen.
Een energieke man die voortvarend, maar conservatief, het be
stuur van het grootste kerkgenootschap ter wereld in handen
nam. Nu, 25 jaar verder, kampt de paus met ernstige gezond
heidsproblemen. Toch zagen de duizenden mensen die gisteren
De paus op 16 oktober 1978 Archieffoto: EPA
op het Sint Pietersplein in Rome de wekelijkse publieke audiën
tie bijwoonden een opvallend alerte paus. Hij sprak met een re
latief heldere stem, waar de afgelopen weken zijn stem hem her
haaldelijk in dè steek liet. Ter gelegenheid van het jubileum zijn
alle kardinalen, onder wie Simonis, naar het Vaticaan gereisd.
De paus zal vandaag op het Sint Pietersplein voorgaan in een
mis ter herdenking van zijn jubileum.
zijn 25-jarige jubileum voor hen
vandaag een bijzondere ge
beurtenis die de hele week
wordt gevierd. Daarnaast zien
ze hem als een man, die Polen
op de wereldkaart heeft gezet.
Kortom, een man om trots op
te zijn. „Veel mensen hebben
een persoonlijke relatie met
hem, veel meer dan een spiritu
ele", aldus Madel, „Ze zijn on
der indruk van zijn persoonlijke
aanwezigheid."
Menselijk, niet agressief en to-
-*
lerant, dat is zijn eigen indruk
van de paus, maar in West-Eu
ropa komt Madel regelmatig
mensen tegen, die zich storen
aan de theatrale wijze waarop
de kerkvorst omgaat met de ri
tuelen van de kerk. In Polen zul
je die kritiek niet snel horen.
„Polen hechten aan de handha
ving van rituelen, ook in het da
gelijks leven. Dat uit zich ook in
de manier waarop ze met hun
geloof omgaan.
Uit onderzoek blijkt dat men-
sen zich vaak helemaal niet zo
gelovig voelen, maar toch is het
kerkbezoek bij missen heel
hoog."
Kritiek op de Heilige Vader is
hoe dan ook zeldzaam. Zelfs de
socialisten, die begin jaren ne
gentig nog wel kritisch waren,
hebben zich in de afgelopen ja
ren tot getrouwe aanhangers
ontwikkeld, want kritiek op de
paus kan alleen maar stemmen
kosten. Voor Madel is een klei
ne anekdote symbolisch voor
de wijze waarop de Polen tegen
de paus aankijken: „Toen hij in
1999.Polen bezocht, waren er
zoveel bijeenkomsten, dat een
derde van alle Polen erin slaag
de om hem te zien. In een be
paald stadje vertelde hij dat hij
als jongen zo dol was geweest
op een bepaald soort gebakjes
van een plaatselijke bakker.
Binnen de kortste keren was
dat gebakje in heel Polen ra
zend populair."
Op de vraag wie het gouden
kalf van de Polen was, ant
woordde een collega jezuïet in
1999 tegenover een Tsjechische
krant, dat dat de paus was, die
door veel Polen werd aanbeden
zonder dat er een discussie over
mogelijk was. Consumptie van
alles wat de paus zegt. Het in
terview werd hem door het
Poolse episcopaat niet echt in
dank afgenomen.
Madel: „Wat hij bedoelde, en
wat voor mij ook het zwakste
punt in de Poolse katholieke
kerk is, is dat intellectuele dis
cussie over het geloof ontbreekt
en er eigenlijk niet wordt nage
dacht over de sociale rol die de
kerk zou moeten spelen. Nu de
paus bijvoorbeeld heeft gezegd
dat in de Europese grondwet
een clausule moet worden op
genomen over de christelijke
waarden van Europa, zegt ie
dereen hem dat na. Maar nie
mand heeft het er ook over wat
dat eigenlijk inhoudt, christelij
ke waarden, terwijl het op zich
een wat lege kreet is."
Dat zo'n debat ontbreekt, wijt
hij voor een deel direct aan het
feit dat de paus een Pool is.
Daardoor leggen zijn woorden
meer gewicht in de schaal dan
ze anders zouden doen. Daar
naast wijst hij op de hoge ge
middelde leeftijd van de Poolse
bisschoppen en op het feit dat
de Poolse katholieke kerk histo
risch niet gewend is om kritiek
te aanvaarden. „Onder het
communisme werd iedere kri
tiek op de kerk uitgelegd als
vervolging. Dat heeft de bereid
heid tot een dialoog niet bevor
derd."
mo, Catania en Bergamo en de
vliegvelden Linate bij Milan en
Fiumicino bij Rome. In totaal
werd bij tien vliegvelden de test
uitgevoerd.
Fiumicini, de tweede luchtha
ven van Italië, spande de kroon.
De onderzoekers zouden er tot
twee keer toe in zijn geslaagd
wapens in de handbagage langs
drie controleposten in de ver
trekhal te smokkelen. Op Mal
pensa bij Milaan, het belang
rijkste vliegveld van Italië, kwa
men de onderzoekers ook ver,
maar daar werden de wapens
bij de laatste controle toch ont
dekt:
londen/ap - Producenten van
babyvoedsel moeten de deksels
op hun potjes zo snel mogelijk
vervangen. De deksels bevatten
lage doses semicarbazide, SEM,
een stof die bij muilen kanker
kan veroorzaken. Dat zegt de
EFSA, het instituut voor voed
selveiligheid van de Europese
Unie.
Babyvoedsel is desondanks niet
gevaarlijk, omdat het om ex
treem lage doses SEM gaat. Het
risico is verwaarloosbaar, zegt
Sue Barlow van de EFSA. Uit
onderzoek is gebleken dat een
dosis die 40.000 keer zo groot is
dan wat een baby dagelijks bin
nenkrijgt, bij muizen tumoren
kan veroorzaken. Op mensen is.
geen onderzoek gedajm.
Het probleem doet zich ook
voor bij sommige merken
vruchtensap, jam, groente,
mayonaise en andere levens
middelen in potten en flessen.
Ook daarvan moeten de deksels
worden vervangen, maar dat
vindt de EFSA minder drin
gend.
De Food and Drink Federation,
een Europese branchevereni
ging, liet weten dat aan de ver
vanging van de deksels wordt
gewerkt. De SEM zit in het plas
tic aan de binnenkant van dé
deksel dat ervoor zorgt dat de
pot hermetisch wordt afgeslo
ten, zodat het voedsel niet be
derft. Wetenschappers vermoe
den dat de stof ontstaat bij het
aanbrengen bij hoge tempera
tuur van het plastic in de dek
sel. De stof leid vervolgens van
uit het plastic in het voedsel.
