KUNST CULTUUR
Lakenhal belicht veelzijdig man
P iMv
Frank Groothof
als storend element
Scherpzinnige choreografie
van Leine Roebana
Uitvoeri
ideeënrij
'Zenkei;
rammel
Meesterprijs voor
Appie Baantjer
Museum Boijmans
koopt bank Dali
Amerikaanse film
Theo van Cogh
Secureon gaat
naar Apeldoorn
William Forsythe
naar Rotterdam
Oostenrijkse prijs
voor Nooteboom
Boeken, boeken en nog eens boeken
Film-cv blijft
nog een jaar
Zilveren Veer 2003
vrijdag lo oktober 2oo3'
Ook Volkenkunde toont tekeningen Maurits van der Valk
Appie Baantjer.
Foto: Henk Bouwman
den haag - Appie Baantjer is de
eerste winnaar van de Meester
prijs van het Genootschap van
Nederlandstalige Misdaadau
teurs. Met de prijs wil het ge
nootschap mensen eren die ge
durende een lange periode 'een
onmiskenbare bijdrage' hebben
geleverd aan de misdaadlitera
tuur in Nederland. Baantjer
wordt bekroond voor zijn pres
tatie van 'werkelijk on-Neder-
landse omvang'. Dit jaar ver
scheen de zestigste titel van de
80-jarige.
Rotterdam - Museum Boij-
mans van Beuningen heeft bij
een veilinghuis in Londen een
zogeheten Mae West Lips Sofa
van Salvador Dali gekocht. Het
werd eigenaar van de 'lippen-
bank' voor 75.000 euro. Het
exemplaar werd in 1936 ge
maakt in opdracht van Edward
James (1907-1984), die kunste
naars als Dali ondersteunde.
Hij gebruikte de sofa's van Dali
voor de inrichting van zijn hui
zen. Boijmans organiseert in
2005 een expositie over Dali.
Amsterdam - Er wordt gewerkt
aan een Amerikaanse versie van
de film 'Interview' van Theo
van Gogh. De onderhandelin
gen met Amerikaanse produ
centen zijn in een vergevorderd
stadium. De film wordt geregis
seerd door Theo van Gogh zelf.
Dit zou betekenen dat de regis
seur met de Amerikaanse 'In
terview1 zijn buitenlandse film
debuut maakt. Voor de vrouwe
lijke hoofdrol wordt Madonna
benaderd.
Apeldoorn - Het Secureon, mu
seum voor politie, brandweer
en ambulancezorg, komt defi
nitief in Apeldoorn. Een com
missie onder leiding van de
Noord-Hollandse commissaris
van de koningin heeft besloten
de voorkeur te geven aan Apel
doorn boven Zaandam voor de
vestiging van een nieuw muse
um, dat jaarlijks honderddui
zend bezoekers zal trekken. In
Het Secureon gaan diverse mu
sea en verzamelingen op: Poli
tie Museum, Ambulance en
Eerste Hulp Museum, Brand
weermuseum, Collectie Be
scherming Burger Bevolking en
Brandweer Documentatiecen
trum.
Rotterdam - De wereldberoem
de choreograaf William Forsy
the gaat met ingang van de
cember les geven op de Rotter
damse Dansacademie. De artis
tiek leider van Ballet Frankfurt
geldt wereldwijd als een van de
toonaangevende choreografen.
Als vernieuwer van het klassie
ke balletidioom doet hij een
groot beroep op het eigen initi
atiefvan dansers. In Nederland
zijn choreografieën van de
Amerikaan regelmatig te zien
bij het Nationale Ballet in Am
sterdam.
wenen - Cees Nooteboom krijgt
dit jaar de Oostenrijkse Staats
prijs voor Europese Literatuur.
Aan de prijs is een bedrag van
22.000 euro verbonden. Noote
boom krijgt hem voor zijn tota
le oeuvre. Een vijfkoppige inter
nationale jury heeft de Neder
landse auteur uitverkoren. On
der de eerdere winnaars is de
Italiaanse schrijver Umberto
Eco. Wanneer Nooteboom de
prijs in ontvangst neemt, is nog
onbekend.
door Theo de With
leiden - Hij woonde maar tien
jaar van zijn leven in Leiden.
Toch werd Stedelijk Museum
De Lakenhal onlangs door erf
genamen van de kunstenaar
verrast door een schenking van
ruim honderd tekeningen en
etsen van Maurits van der Valk.
Het museum laat daar sinds
gisteren een selectie van zien.
Ook het Rijksmuseum voor Vol
kenkunde toont een aantal te
keningen, want in zijn Leidse
periode raakte Van der Valk bij
zonder gefascineerd door de
collectie van dit museum.
„De Lakenhal had al vier of vijf
werken van hem in bezit", ver
telt conservator Christiaan Vo
gelaar. „Dus dit was een welko
me uitbreiding. Van der Valk is
een goed kunstenaar en daar
om wilden we de schenking
graag hebben. Bovendien staat
in ons verzamelbeleid nog altijd
Leiden centraal en daar vallen
ook kunstenaars onder die een
tijdje in Leiden hebben ge
werkt."
Maurits van der Valk (1857-
1935) was een veelzijdig man.
Hij was actief als tekenleraar en
als kunstcriticus, maar het liefst
hield hij zich bezig met tekenen
en schilderen. „Ik vermoed dat
hij met schrijven zijn geld ver
diende, want de kunst leverde
niet zoveel op", zegt Vogelaar.
„Hij verkeerde in de kring van
de Tachtigers. Schrijvers als
Willem Kloos en Albert Verwey
gaven eind negentiende eeuw
de persoonlijke beleving een
meer centrale plek in de kunst.
Dat moet een interessante club
mensen zijn geweest. Floris
Verster zat er ook bij."
De Lakenhal heeft een selectie
van Van der Valks werk op
chronologische volgorde opge
hangen. Binnen zijn oeuvre is
een duidelijke ontwikkeling
waar te nemen. Van impressio
nistisch tot realistisch. Heel
vaak zijn de tekeningen, etsen
en litho's te herleiden tot een
topografische plek. De kunste
naar bivakkeerde bijvoorbeeld
enige tijd in Auvers-sur-Oise,
het Franse dorp waar Vincent
van Gogh ooit ook verbleef.
„Van Gogh was toen net dood.
De Tachtigers hadden een
enorme bewondering voor
hem. Misschien ging Van der
Valk er daarom heen. Van Gogh
gaf op zijn schilderijen meer
een mentale weergave van de
werkelijkheid in plaats van wat
je ogen zien."
Een stadsgezicht en een rivierlandschap van Maurits van der Valk. Publiciteitsfoto's
In 1893 was Maurits van der
Valk weer terug in zijn geboor
testad Amsterdam. Net als zijn
tijdgenoten van de Haagse
School gaat hij steeds meer
naar de natuur werken. In de
natuur maakt hij schetsen die
hij later in zijn atelier uitwerkt
tot schilderijen of etsen. In de
periode van 1909 tot 1919
woont Van der Valk in Leiden.
„Zijn zoon gaat hier studeren
aan de universiteit en omdat
Van der Valk geen kamer voor
hem kan bekostigen, verhuist
hij zelf maar naar Leiden. Hij
ontdekt het Rijksmuseum voor
Volkenkunde. Vooral de grillig
gevormde schelpen en de mys
terieuze Japanse objecten trek
ken zijn aandacht. Hij tekent en
schildert ze diverse keren." De
Lakenhal toont een aantal li
tho's, schilderijen en etsen van
deze museumstukken. Ook in
Volkenkunde zelf is het één en
ander te zien. Dit museum
combineert het werk van Van
der Valk met een aantal objec
ten uit de Japan-collectie. Deze
tentoonstelling loopt parallel
aan die in De Lakenhal.
In de omgeving van Leiden
heeft de kunstenaar ook land
schappen en enkele molens ge
schilderd. Vogelaar heeft nog
niet kunnen herleiden waar in
de regio Van der Valk heeft zit
ten werken. „Misschien kan
een bezoeker me op weg hel
pen." Voor zijn zestigste ver
jaardag krijgt Maurits van der
Valk een lapje grond in Laren.
Vanaf dat moment wordt dat
zijn vaste stek. Toch bespeurt
de conservator oude kunst van
De Lakenhal blijvende invloed
van Leiden. „Die grillige vor
men duiken vaker op. Ik zie ze
bijvoorbeeld ook terug in de
manier waarop hij in land
schappen boomwortels weer
geeft. Hij houdt duidelijk van
ingewikkelde vormen."
Als hij invalide wordt, vertrekt
Van der Valk noodgedwongen
uit Laren. Hij trekt in bij het ge
zin van zijn zoon in Amster
dam. Hij is niet meer in staat de
polder in te trekken, maar legt
in Amsterdam wel vast hoe de
stad steeds verder uitbreidt.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Amsterdam Sinfonietta,
concertmeester Candida Thompson,
m.m.v. Frank Groothof, verteller/zanger
en Paul Prenen, piano. Gehoord: 9/10,
Stadsgehoorzaal, Leiden.
Wat kan de Stadsgehoorzaal
toch supertrots zijn op zijn 'en
semble in residence', strijkor
kest Amsterdam Sinfonietta,
sinds kort onder aanvoering
van concertmeester Candida
Thompson. Met de betrokken
heid van een bevlogen strijk
kwartet speelt dit orkest zo
schitterend, dat ik tijdens de
voorstelling Vincent en Theo,
broeders in de kunst' met Frank
Groothof in de hoofdrol als ver
teller, bijna voortdurend die
akelige scherpe stem van
Groothof - wellicht onverdiend
- verwens.
Hij snijdt geregeld die instru
mentale schoonheid aan flar
den. Dat doet de derde discipli
ne in deze performance geens
zins, puur fijnzinnige, geavan
ceerde videoprojecties op een
groot wit drieluik hoog boven
het podium. Beeld en muziek
vallen als twee gelieven in el-
kaars armen, vormen een vol
maakte twee-eenheid.
Maar Frank Groothof is nodig
om het leven van Vincent van
Gogh gestalte te geven, vanaf
zijn elfde jaar (1864) wanneer
hij door zijn ouders naar kost
school wordt gestuurd tot zijn
dramatische dood in Auvers in
1890. En dat doet hij zoals altijd
zeer expressief in kindvriende
lijke taal. Het verloop van Vin
cents leven is echter zó wrang,
zo triest, op geen enkele manier
in voor humor, dat ik me af
vraag of zo'n avond nu echt ge
schikt is voor kinderen.
Behalve zonnebloemen en
goudgele landschappen die als
virtual realities in de lucht han
gen, is er geen sprankje hoop,
geen snipper humor, en zelfs
geen wezenlijke kameraad
schap te bespeuren, niet met
Êaul Gauguin, zelfs niet met
zijn broer Theo. Tussen de twee
broers staat immer Theo's af
keurende vingertje en zijn ver
nederende geld, dat Vincent
steeds weer nodig heeft om te
overleven. Die voortdurende
wanhoop, zeer zeker met sobe
re middelen zeggend en 'schil
derend' door Groothof in kaart
gebracht, intensiveert niet we
zenlijk, fungeert zelfs hier en
daar als stoorzender.
De vraag is of de betoverende
muzikale uitbeelding (met
componisten uit landen waar
Vincent vertoefde, Nederland,
Engeland en Frankrijk) alleen in
combinatie met de buitenge
woon suggestieve beelden op
het drieluik, niet dieper zou
hebben ontroerd.
Wellicht hadden de kinderen in
dit familieconcert dan met hun
eigen fantasie Vincents wereld
kunnen dromen.
frankfurt - In Frankfurt is gisteren de jaarlijkse Buchmesse officieel geopend, de grootste boekenbeurs
ter wereld. In zes enorme hallen proberen uitgevers uit 110 landen om precies te zijn 335 000 boeken aan
de man te brengen. Rusland is dit jaar het land dat extra aandacht krijgt. Nederlandse uitgevers zoeken
buitenlandse collega's om hun schrijvers vertaald te krijgen. Bij een Duitse uitgeverij ligt 'Die Chaussee'
van de Oegstgeestse schrijver F.B. Hotz (1922-2000) al klaar. Uitgeverij Ouerido zet al zijn kaarten op de
pas verschenen roman 'Gran Café Boulevard' van Tomas Lieske uit Leiden. Foto: EPA/Frank May
Onder meer de bouwputten in
buurten als Slotervaart en De
Baarsjes zet hij nauwgezet op
het papier. Zijn stijl uit die tijd
doet denken aan die van Breit -
ner. In 1935 overlijdt Maurits
van der Valk in Laren, waar hij
samen met het gezin van zijn
zoon toch weer heen is ver
huisd.
Tekenirigen van Maurits van
der Valk', t/m 11 januari, De
Lakenhal, Oude Singel 28-32,
Leiden en Rijksmuseum voor
Volkenkunde, Steenstraat 1,
Leiden.
den hjlag/gpd - De Nederland
se speelfilmindustrie mag een
jaar langer gebruik maken van
een belastingvoordeel om films
te maken. Een motie van D66
en WD met die strekking is gis
teren in de Tweede Kamer aan
genomen. Het kabinet wilde de
fiscaal gunstige regeling, de zo
geheten film-cv, afschaffen.
De regeling met de film-cv is in
1999 ingesteld om de speelfilm
industrie een zetje in de rug te
geven. Via de cv-regeling kun
nen vermogende particulieren
belastingvrij geld beleggen in
een filmproductie. Dat leidde
tot een enorme geldstroom in
de richting van de filmindu
strie. Mede door de regeling be
leefde de Nederlandse film
hoogtijdagen, zowel artistiek als
commercieel.
Vanuit het ministerie van finan
ciën werd minder enthousiast
gereageerd, want de overheid
üep honderden miljoenen aan
belastinginkomsten mis. De re
geling was bedoeld als tijdelijke
steun in de rug voor de filmin
dustrie. „Na vier jaar zou die
sector zelfstandig moeten kun
nen werken", aldus staatssecre
taris Wijn van financiën.
Voor een meerderheid van de
Kamer was het direct afschaffen
van de regeling echter een te
grote stap. „We moeten de sec
tor de tijd geven om met alter
natieven te komen", aldus D66-
kamerlid Bakker. Hij benadruk
te wel dat de verlenging maar
één jaar duurt en dat de rege
ling per 2005 definitief vervalt.
In de filmsector wordt inmid
dels gewerkt aan alternatieve fi
nancieringsmogelijkheden.
muziek recensie
Ken Vos
Concert: Florlan Zenker Kwartetfi
9/10, de Burcht, Leldenb
l
Het Florian Zenker kwf
een jonge, interssante griji1
voor de helft bestaat uit v
lovende afgestudeerden F
Koninklijk Conservatp'
Leider Zenker heeft zijn f1
verdiend in de groep val(
geres Kristina Fuchs, eenr
waarin de vrije improvi;
zinvolle wijze geïntJ5
wordt in het moderne
oom.
Drummer Erik Kooger
eerder met Zenker in
formaties gemusiceerd,
wachte wederhelft in dl
vormen de Canadese
bassist Chris Jennings F
Franse bugelspeester/trT
tiste Airelle Besson.
voegt met haar flej
speelwijze veel toe
klankkleur van de fcii
omdat ze ook als violil
spel van Zenker mooi cF
menteert. j3
Het kwartet kiest voor W£
niet de makkelijkste wF
eigen, meestal complex!"
posities, waarbij vaak sir1
getracht wordt om netfe'
de platgetreden paden Ist
moderne jazz en fusion'1,
den. P'
Daarbij slagen Zenker
nings erin op subtiele rs
putten uit muziektraditie
de Middellandse Zee, zcP
vaak kamermuzielr1
groepsgeluid op uit(Jte
wijze met interessante1'
sche patronen kan wor<ja
rijkt.
Ook rockelementen wow
originele wijze in het pf
ma verweven. Zenker is>3
tarist met een groot dyn
bereik die met gepaste <f I
gen geluidseffecten iri°
een manier die aan Pat|°'
ny doet denken. Koogt1
zijn uitgebreide instrun
um goed af te stemmeiF
soms breekbare evenvr3
de groep en mag af en?1
nog expressief en conf1
soleren.
Zoals wel vaker in het g»61
fé van de Burcht warend
passingsproblemen aani
de akoestiek.
Vooral Besson en Jj
klonken nogal onwennpl1
formatie die pas sindsi
deze bezetting optreep
aan het eind van het I01
leek de Frangaise voldof
haar gemak om haar cFs
nen timing en vloeiend0'
niek op de bugel tot hf°'
recht te laten komen. Epc
echter klonken haar imde
ties nogal eenvormig elsl
lend. P°
Voor Jennings' haast y-j1
tieve basspel gold vaakP
de, want het samenspP1
aanvankelijk harmonisdp
ongemakkelijk, hoewel301
misch wel meteen konPn
gen. F
Qua ideeën zit het wel ?e 1
dit kwartet, maar aan df.
ring mag nog wel gPei
worden.
Je
dans recensie
Maarten Baanders
Voorstelling: Turings Tijgers' door Leine
Roebana. Gezien: 9/10, Leidse
Schouwburg.
Als je een danser van de groep
van Leine Roebana in actie
ziet, is het altijd spannend in
welk deel van het lichaam de
beweging begint en wat voor
strekkingen, kronkelingen of
golvingen eruit voortkomen.
Vooral de heupen, het hoofd en
de schouders zijn een rijke bron
van impulsen, die door het hele
lichaam gaan en waaraan de
gewrichten op een eigenzinnige
manier gehoorzamen. Leine
Roebana werken al jaren aan de
ontwikkeling van deze dansstijl
en 'Turings Tijgers' laat zien
hoe veelzijdig deze zich laat uit
werken. Alle delen van het li
chaam worden gebruikt om een
ongewone expressie en mooie
details op te roepen.
De dans is sterk geïntegreerd
met de muziek van het Maarten
Altena Ensemble. Bij een afwis
seling van ingetogen barokach-
tige stukken en rijk gekleurde,
soms sterk ritmische moderne
muziek zien we de dansgroep
in verstilde krommingen staan,
om even later bliksemachtige
effecten over het toneel te stu
ren met fel uitschietende lede
maten. De armen maken roe
rende bewegingen die soms zo
krachtig zijn dat het lijkt of de
lucht een dikke substantie is.
Op andere momenten schieten
de armen in opvallend gedraai
de standen of snijden als mes
sen door de ruimte. Soms staat
het lichaam standvastig op de
benen, wat de gebaren extra
kracht geeft, maar er zijn ook
delen waarin er lichtvoetig ge
hupt of dartel met de heupen
gedraaid wordt.
Aan alles is te zien dat er nauw
keurig over deze choreografie is
nagedacht. Veel bewegingsele
menten keren telkens terug of
worden gelijktijdig door ver
schillende dansers in diverse
richtingen uitgevoerd. De mu
ziek is nu eens een ritmische
motor van de dans, dan weer
een klankweefsel waarnaast de
dans zijn eigen impulsen volgt.
De lijnen, formaties en contras
ten van de choreografie zijn af
wisselend en helder gevarieerd.
De dans kan iets robot- of ma
chineachtigs hebben, wat vaak
speelse momenten oplevert.
Een danser buigt, wendt en tikt
met zijn hoofd de heup van een
danseres aan, waarop zij met
een beweging reageert en een
reeks bewegingen door het rij
tje dansers laat gaan.
'Turings Tijgers' is een scherp
zinnig dansstuk, niet gemakke
lijk voor wie weinig ervaring
met dans heeft, maar van een
rijkdom die de aandacht voort
durend prikkelt. Een zwakkere
kant is dat het te weinig rust
kent om ook emotioneel aan te
spreken. Je ziet wel dat er iets
tussen de dansers gebeurt, dat
ze elkaar raken met hun bewe
gingen, maar het blijft te vluch
tig en te afstandelijk om dit als
publiek mee te voelen.
Wie krijgt de Zilveren Veer 2003? Tot 15 ok
tober kunnen inwoners van Leiden en de
regio hun stem uitbrengen op de genomi
neerden die eerder bekend zijn gemaakt en
in het Leidsch Dagblad nader zijn voorge
steld. Naast het publiek heeft ook een ze
venkoppige jury een vinger in de pap. Zij
krijgt hetzelfde aantal punten te verdelen
als door het publiek wordt uitgebracht.
De vijf genomineerden voor de Zilveren
Veer 2003 zijn: de Stichting Tegen-Beeld
(bekend van de Leidse muurgedichten),
Eylard van Hall (Noordwijk Zomer Schilder
Festival), Roland Helmer (directeur LAK-
theater in Leiden), Guido Creuwels (direc
teur Parktheater Alphen aan den Rijn) en
de Leidse Video en Smalfilm Liga.
Met behulp van de bon kunt u de vijf geno
mineerden, met de cijfers 1 tot en met 5, in
de gewenste volgorde plaatsen. U geeft een
1 aan degene voor wie u de meeste waarde-
Breng uw stem uit met dit formulier of via de website www.mvkk.nl
Vermeld hieronder duidelijk leesbaar uw naam en adresgegevens: Plaats de genomineerden in de gewenste volgorde met de cijfers
1 t/m 5. U kunt elk cijfer maar één keer gebruiken.
NaamO Eylard van Hall
Adres:11
Guido Creuwels
Postcode en woonplaats:11
II Leidse Video en Smalfilm Liga
Telefoonnummer:
II Roland Helmer
E-mailadres:
Stichting Tegen-Beeld
Het invullen van uw naam, adres, postcode en woonplaats is
verplicht. Onvolledig ingevulde formulieren zijn niet geldig.
De uiterste inzenddatum is 15 oktober 2003.
U kunt uw stem uitbrengen door inzending van dit formulier of via Zend het ingevulde formulier in een gesloten envelop naar:
het digitale formulier op de Zilveren Veer-pagina's van de website
www.mvkk.nl. Op deze website vindt u ook actuele informatie over de Zilveren Veer 2003
Zilveren Veer. Antwoordnummer 10050
Voor vragen kunt u zich richten tot Tineke Collée-Bark van het 2300 VB Leiden
secretariaat van de Zilveren Veer, postbus 54, 2300 AB Leiden,
telefoon (071) 535 63 62. Een postzegel is niet nodig.
ring heeft, een 2 aan degene die vi E
op de tweede plaats komt, enz. Dhe
dus naar de genomineerde die u hh e
aanspreekt. |in:
De winnaar wordt dinsdag 11 niet
bekend gemaakt op het Zilveren \lar
in de Leidse Schouwburg. Onder daa
ders van een volledig ingevuld ftiti;
worden gratis entreekaarten verloè b
men kan via de bon, maar ook vialwe
site www.mvkk.nl en via een foldèn
diverse adressen in de regio verkrijg
de
hoj
to
prt
ran
fee:
lei
Ve
Pu:
lari
ten
aar
pei
spo
len
itd
ïtei
rCc
iha
aft
por
[va
Ier
jeg
rijd