KUNST CULTUUR
'Spektakel overschaduwt de muziek'
Het Syndicaat maakt
een lichtvoetige
zedenschets
Het lichaam
opgebouwd uit vlekken
Opening kinderboekenweek in Kröller-Müller
R5
Filmmakers zoeken naar
alternatieven voor film-CV
Gedichtenbundel over Katwijk
'H™
- pn Dröge.
jffoto: Dick Hogewoning
toejge ziet af
rol in Cyrano
^'jilag - Gert-Jan Dröge trekt
?rug uit de toneelvoorstel-
Syrano de Bergerac' van
jjitionale Toneel. Het zou
0rtrste ervaring als acteur
re Je spelen. Het Nationale
m jl liet gisteren weten dat
kon eerste repetities bleek
rol toch te zwaar is voor
,ayW met weinig ervaring,
juiche is een moeilijke rol
me finaal op heb verke-
jaldus Dröge in een ver-
lte g. „Ik kwam erachter dat
taiP rol niet optimaal zou
Tin neerzetten." Het Natio-
em,oneel heeft nog geen ver-
r voor de rol. De première
"Vrano de Bergerac' is 1
nber in de Koninklijke
Q^wburg in Den Haag.
iet
st voor
Oerboeken
H de Centrale Biblio-
r- Jvan Leiden wordt zondag
ojJöber van 12.00 tot 17.00
Vgjjt jaarlijkse kinderboeken-
>drf est gebouden. Drie
iocfers tornen langs om te
len over hun werk en het
leren: Roland Mans, Phi-
z:::ïpman en Elisabeth Mol-
Er zijn ook tal van andere
(eiten. In de Burchtzaal
om 14.00 en om 16.00
i voorstelling 'Een grim-
ds' gespeeld. In de filialen
iishof en Merenwijk wordt
jpectievelijk woensdag 8
er en woensdag 15 okto-
Ji 14.00 uur de theater-
hop Verhalenboom' ge
in voor kinderen van 4 tot
;t 9 jaar.
donderdag 2 OKTOBER 2003
k Havelaar
liet toneel
rdam - Hummelinck
(nan Theaterbureau
t komend jaar 'Max Have-
an Multatuli op de plan-
ii een vertaling van Ger
ïn een regie van Ignace
llissen. De klassieker uit
iratuurgeschiedenis werd
iaren zeventig al met veel
s verfilmd. Volgens het
Irbureau wordt de voor-
jg een groot opgezette
ictie met onder anderen
i Hoffman, Bram van der
Kees Hulst en Nettie
jen. Ger Thijs bewerkte al
t met groot succes klassie-
Dor toneel. 'Kleine Zielen'
ouperus, 'Een nagelaten
fcnis' van Marcellus
(ts en recent 'Gloed', de
e NRC Publieksprijs be
ide toneelversie van het
ten Sandor Mar ai.
i gaat ook
ist verkopen
Irdam - Behalve voor de
likse boodschappen kan
nsument binnenkort bij
li ook terecht voor kunst,
ps in Duitsland. Initiatief-
r van deze opmerkelijke
ümentsverbreding van de
pntsuper is Felix Droese.
beeldend kunstenaar,
dg van Joseph Beuys, nam
(2 deel aan de Documenta
pssel en zes jaar later aan
jnnale van Venetië. Hij is
1 bekend door zijn papier-
ttoncollages. Droese heeft
es andere kunstbroeders
3 gevonden om ook werk
schikking te stellen. De
ïiale oplage van elk kunst-
vordt tienduizend exem-
p die, gesigneerd, voor
(i de tien en vijftien euro
(Mdi-schappen komen te
Voor zover bekend heeft
derlandse Aldi nog geen
en om kunst te gaan ver-
Dedeir in
meleon II'
- De Belgische acteur
ecleir speelt een hoofdrol
veede Kameleon-film.
die deze week op het
flands Filmfestival een
en Kalf kreeg voor zijn ge-
jieuvre, gaat de rol vertol-
i een malafide Belgische
fctontwikkelaar. De twee-
ïielke en Sietse Klinkha-
vordt weer vertolkt door
pers Jos en Koen van der
1 De eerste Kameleon-film
vier maanden tijd meer
00.000 bezoekers en draait
teeds in meer dan 110 za-
fe tweede film moet kerst
a première gaan.
theater recensie
Susanne Lammers
Voorstelling: 'Alles' van Esther Gerritsen
door Het Syndicaat. Regie: Daniëile
Wagenaar. Spel: Isabella Chapel, Gerold
Guthman, Niek van der Horst en Manon
Nieuweboer. Gezien: 1/10, Schouwburg
Leiden. Nog te zien: 28/10 Stadstheater,
Zoetermeer; 6/11 Witte Theater,
IJmuiden.
Wat is een mens en hoe word je
er een? Esther Gerritsen stelt
die vraag op snelle en geestige
wijze aan de orde in 'Alles'. Het
Syndicaat won er in 2002 de
CJP Podiumprijs mee. Terecht,
want hun voorstelling kenmerkt
zich door scherpte en onder
koelde humor.
Drie van de planeet Alles af
komstige wezens komen naar
de aarde om een probleem uit
hun wereld te helpen. Om niet
op te vallen vermommen ze
zich als mens. En natuurlijk is
juist degene die thuis het minst
voorstelt, als mens het succes
volst. Dat gaat wringen, en de
machtsstrijd die dat tot gevolg
heeft, is de motor van het stuk.
Tegelijkertijd is 'Alles' een ge
slaagde satire over integreren
en uitsluiten, over hiërarchie,
over wezenloze, verambtelijkte
werkomgevingen en, alsof dat
alles nog niet genoeg is, moder
ne liefdesrelaties.
Het verhaal wordt geschraagd
door absurdistische vondsten,
de vormgeving is strak, bijna
abstract, en de toch wel ingrij
pende filosofische vragen wor
den op een zonnige, terloopse
manier aan de orde gesteld.
Maar 'Alles' is vooral geslaagd
door het scherpe oog voor en
het spelen met taal, of liever cli
chés. Gerritsen laat de smeer
olie van de intermenselijke om
gang vrijelijk stromen, maar die
olie smeert niet. Hij doet zijn
werk niet, maar wordt als het
ware chemisch ontleed. Voor
de wezens van Alles zijn die ter
loops aardige opmerkingen en
de dooddoeners slechts formu
les, een als onbelangrijk afgeda
ne bijlage bij de cursus 'Mens
zijn'. Maar wie het snelst met
die kreten uit de voeten kan,
wordt wel aangezien voor de
meest perfecte mens.
Het letterlijk nemen van niets
zeggende uitdrukkingen werpt
een schel licht op veel menselij
ke gedragingen, werkt als een
heldere spiegel die een beeld
weerkaatst dat niet bepaald
vrolijk stemt. Maar de acteurs
van Het Syndicaat spelen de
hen toebedeelde clichés zo licht
uit, dat de voorstelling toch bo
venal een opgewekte toon
krijgt. De dwarse ontwikkeling
van hun figuren geven ze le
vensecht gestalte, en dat maakt
van 'Alles' een lichtvoetige ze
denschets.
den haag/gpd - Filmmakers en
de politiek proberen de gevol
gen af te zwakken van het kabi
netsbesluit om de CV-regeling
af te schaffen. Via de regeling
kunnen mensen met fiscaal
voordeel in een film investeren.
Volgens de voor cultuur verant
woordelijke staatssecretaris Van
der Laan is de lobby van de
filmindustrie zo sterk, dat er
grote kans bestaat dat er een
compromis uit zal komen. In de
Tweede Kamer lijkt zich een
meerderheid af te tekenen om
de CV-regeling nog een jaar
langer door te laten lopen.
Daarvoor is 17 miljoen euro be
schikbaar. De Nederlandse Ver
eniging Van Speelfilmmakers
(NVS) maakt zich sterk voor
compensatie via een heffing op
bioscoopkaartjes. Het voorstel
van de NVS maakt een kaartje
niet duurder. Wel dient er iets
te veranderen aan de verdeel
sleutel van de recettes.
D66 diende gisteren tijdens de
algemene financiële beschou
wingen een motie in om de CV-
regeling nog één jaar langer te
laten bestaan. PvdA en WD
overwegen de motie te steunen.
D66 kamerlid Bakker wil het
geld dat dit jaar niet is opge
bruikt voor de film-CV, zo'n 17
miljoen euro, voor het volgende
jaar te reserveren.
(advertentie)
Het leven stelt je nogal eens voor
verrassingen en bij voorkeur op de
meest onverwachte plaatsen.
GELUID
BeoSound 1CD, radio en 5 actieve
luidsprekers. Leverbaar in vijf kleuren.
Waar u gaat, gaan zij ook.
U GAAT
Winkelhof 81, Leiderdorp.
Telefoon 071 541 24 97
BANG S.OLUFSEN
Paul Korenhof uit Roelofarendsveen schrijft encyclopedie over de opera
Dus is het prettig te weten dat u dan
altijd Bang Olufsen bij u kunt hebben
DAT GAAT
door Theo de With
roelofarendsveen Het gaat
goed met de opera in Nederland.
Het bezoekersaantal groeit en
het aantal opgevoerde opera's
eveneens. Maar het gaat ook
niet goed met de opera in Ne
derland. Het publiek is meer ge
ïnteresseerd in het spektakel dan
in de muziek en operasterren
krijgen niet de kans te rijpen.
Het is een tweeledig verhaal dat
operakenner Paul Korenhof uit
Roelofarendsveen houdt. Met de
zojuist verschenen 'Encyclopedie
van de Opera' op zijn naam geldt
hij als kenner bij uitstek.
Het is niet voor het eerst dat de
encyclopedie verschijnt. In
1986 publiceerde Paul Koren
hof de vorige editie van dit na
slagwerk over opera. „Een deel
van de teksten was toen nog ge
baseerd op de Winkler Prins",
zegt de auteur. „Die correspon
deerden niet altijd met mijn
persoonlijke visie. Het is nu
voor honderd procent mijn ei
gen werk." Zijn visie draagt Ko
renhof uit in zijn voorwoord,
maar verder is de encyclopedie
zoals een encyclopedie behoort
te zijn: een handige reeks tref
woorden op alfabetische volg
orde die verklaringen geven bij
namen van componisten, ope
ra's en andere wetenswaardig
heden uit dit genre.
De oplage van de vorige 'Ency
clopedie van de Opera' was
binnen een paar maanden uit
verkocht. „Hij is nooit meer
herdrukt. Het was in de tijd dat
men geloofde dat digitale na
slagwerken alle papier zouden
verdringen. Mensen bleven mij
wel vragen: waar blijft die nieu
we druk? Het operapubliek is
de afgelopen vijftien jaar alleen
maar gegroeid. Het Muziekthe
ater in Amsterdam was toenter
tijd nog in aanbouw. De be
langstelling voor operakaartjes
is sindsdien zeker verdrievou
digd. En dus is er ook publiek
voor zo'n encyclopedie."
Paul Korenhof constateert wel
iswaar dat een nieuw publiek
vertrouwd is geraakt met het
hedendaagse muziektheater,
maar dat de kennis van de ope
ratraditie abominabel slecht is.
„Men kent misschien Maria
Callas, maar daar houdt het
vaak mee op. Een algemene
ontwikkeling ontbreekt. Men
heeft geen benul van traditie.
Een opera als 'II Trovatore' ken
nen mensen nauwelijks meer,
omdat dit meesterwerk van
Verdi in de marge is gedrukt."
Hij wijst erop dat vroeger we
reldwijd zo'n 60 70 opera's
werden uitgevoerd en schat dat
dit aantal in de jaren tachtig is
gegroeid tot 150. „Er kwamen
allerlei opera's uit de Barok bij,
maar ook werken van Verdi,
Rossini en Mozart. Ik denk dat
het aantal inmiddels nog eens
verdubbeld is. Er komen nog al
tijd nieuwe opera's bij en bo
vendien worden steeds meer
onbekende opera's uit het ver
leden onder het stof vandaan
gehaald." Met de samenstelling
van de nieuwe 'Encyclopedie
van de Opera' heeft hij rekening
gehouden met deze verande
ringen. De eerste editie was be
doeld om het traditionele ope
rapubliek kennis te laten ma
ken met onbekendere opera's.
Nu zag Korenhof het als zijn
taak om het nieuwe publiek
kennis te laten met maken met
de operatraditie.
Korenhof, oud-hoofdredacteur
van het muziektijdschrift Luis
ter en als docent Nederlands
verbonden aan het Stedelijk
Gymnasium in Leiden, ver
moedt dat er na operabezoek
vanzelf behoefte ontstaat aan
meer informatie. „De encyclo
pedie levert die informatie be
knopt en niet al te diepgravend.
Je hoeft niet meteen de biogra
fie van Verdi te kopen."
Hij wijst erop dat tot de Tweede
Wereldoorlog brede lagen van
de bevolking nog naar de opera
gingen. Het was een echte
volkskunst. „In de jaren zestig
was opera opeens not done, een
achterhaalde kunstvorm. De
opening van de Stopera in 1986
heeft de tendens weer gekeerd.
Sindsdien komen er meer men
sen, maar het publiek bestaat
voor een steeds groter deel uit
yuppen. Het nadeel daarvan is
dat de aandacht meer en meer
verschuift naar de enscenering.
Sommige mensen komen al
leen nog voor het spektakel. De
opera 'Rosa' van Louis Andries-
sen trok bijvoorbeeld zo'n pu
bliek. Het gevaar bestaat dat het
op een gegeven moment meer
draait om de mooie benen van
de zangers dan om hun muzi
kale kwaliteiten."
Korenhof vindt sowieso dat so
listen te vroeg voor de leeuwen
worden geworpen. „Daardoor
zijn ze ook te vroeg afgebrand.
Een stem is pas op zijn 35ste
uitgerijpt. Maria Callas brak
door toen ze 35 was. Op die
leeftijd heb je persoonlijkheid
ontwikkeld en zou je pas met
een grote carrière moeten be
ginnen. Een zwarte bas ontwik
kelt zich nog langzamer. Die is
pas goed rond zijn 40ste. Ze
zijn er dus nauwelijks meer. Die
tijd wordt niemand meer ge
gund. Het is allemaal korte-ter-
mijn-politiek."
Operakenner Paul Korenhof: „Als je vroeger tien aria's hoorde, waren ze alle tien anders. Nu klinken ze
alle tien hetzelfde." Foto: Hielco Kuipers
Hij wijt dit probleem aan het
ontbreken van ensembles. „Het
is ontzettend duur om een ge
zelschap in stand te houden
met allemaal zangers op de
loonlijst. Die kunnen boven
dien veel meer verdienen door
van de ene stad naar de andere
te reizen en een reeks voorstel
lingen te zingen. Als de Neder
landse Opera een voorstelling
maakt, wordt een sopraan inge
vlogen uit Berlijn. Ze doet de
repetities, treedt op en is weer
weg. Niemand is werkelijk in
haar geïnteresseerd. Het is een
onomkeerbaar proces. Opera is
big business geworden. Een
zanger is gedevalueerd tot ge
bruiksvoorwerp. Ze moeten al
les kunnen zingen: Frans,
Duits, Engels, Italiaans. In
plaats van dat ze zich tot een
vocale persoonlijkheid ontwik
kelen, ontstaat een eenheids
worst. Als je vroeger tien aria's
hoorde, waren ze alle tien an
ders. Nu klinken ze alle tien
hetzelfde."
Paul Korenhof: 'Nieuwe Ency
clopedie van de Opera', uitge
verij Anthos, 49,90 euro.
beeldende kunst recensie
Bernadette van der Goes
Expositie: 'Improvisatie en experiment',
etsen van Ben van Kempen. Prijzen: 175
tot en met 250 euro. Te zien: t/m 8/10,
dagelijks 10-18 uur, Brasserie in de
Wintertuin van de Hortus Botanicus,
Rapenburg 73, Leiden.
Het komt niet meer zo heel veel
voor: kunstenaars die zich be
zighouden met oude grafische
technieken. Behalve dat er nog
steeds veel getekend, geschil
derd en gebeeldhouwd wordt,
zijn er de fotografie, de video
kunst en de vele mogelijkheden
die de computer biedt. Waarom
zou je dan het meer ambachte
lijke genre van het prenten ver
vaardigen beoefenen?
Gelukkig zijn er kunstenaars als
Ben van Kempen die daar an
ders over denken. In de brasse
rie van de Leidse Hortus Bota
nicus exposeert hij een tiental
etsen. Belangrijkste onderwerp
van Van Kempen is het vrouwe
lijk naakt. In vrijwel elke ets zijn
haar contouren te ontdekken.
Maar tegelijkertijd is de vrouw
in deze composities eigenlijk
van ondergeschikt belang. Zij is
meer aanleiding dan doel van
het werk. Haar naakte lichaam
is slechts een thema dat als uit
gangspunt dient voor een aan
tal spontane improvisaties.
Van Kempen laat zich daarbij
inspireren door de muziek van
de free jazz en door de natuur
zoals hij die onder meer in de
bloemen en planten van de
Hortus tegenkomt.
Het resultaat is een serie etsen
waarin ritmische lijnen en met
elkaar contrasterende lichte en
donkere partijen een grote rol
spelen.
In een van de werken zien we
bijvoorbeeld de gedaante van
een vrouw wier witte lichaam
bezaaid is met zwarte krassen.
Doordat de krassen ook doorlo
pen in de eveneens witte ach
tergrond vervagen haar vormen
en komt het accent te liggen op
het patroon van zwarte lijntjes
dat de voorstelling voor het
grootste deel bedekt. In een an
dere ets overheersen juist zach
te tinten. Het lichaam van de
vrouw is hier heel subtiel opge
bouwd uit grijze en witte vlek
ken. Ook in de achtergrond
overheerst een lichte kleur grijs.
Daardoor ziet deze afbeelding
er vriendelijk en harmonieus
uit.
Het is alsof Van Kempen ons
met deze tentoonstelling wil la
ten zien hoeveel zeggingskracht
er in de etstechniek schuilt en
vooral ook hoe vrij je daarmee
om kunt gaan. Tenminste, voor
wie het etsen in al zijn finesses
beheerst. En dat doet Van Kem
pen.
Met een minimum aan midde
len weet hij zich zo uit te druk
ken dat wij hem verstaan.
katwijk - Katwijk staat op 17
oktober in het teken van poëzie.
16 Dichters uit de regio (Leiden,
Warmond, Oegstgeest, Katwijk,
Rijnsburg, Valkenburg en Hille-
gom) zullen tijdens het evene
ment 'Poezie aan Zee 2003', in
Tripodia, voordragen uit eigen
werk. Speciaal voor deze gele
genheid is ook een bundel ge
schreven, door dichter Peter
Kralt uit Katwijk, met de titel
'Dichter bij Katwijk'. Kralt zal
tijdens het poëzie-evenement
het eerste exemplaar overhan
digen aan voorzitter Schonen
berg van het Katwijks Museum.
Kaarten (7,50 euro) voor 'Poezie
aan Zee 2003' zijn verkrijgbaar
via Tripodia of via 071-4027970.
Verklede kinderen klimmen in het Beukenbos in de boomhutten. Foto: ANP/Koen Verheyden
otterlo/gpd - De Kinderboe
kenweek 2003 is begonnen. Het
openingsprogramma speelde
zich gisteren af in het ïóröller-
Müller Museum. Diep verscho
len in het bos en daarmee is het
dé beste locatie om de Kinder
boekenweek te openen. Het
thema is immers 'Diep in het
bos... Van Ko de Boswachter tot
Roodkapje en Robin Hood'. Dat
vertaalde zich in de komst van
zeker tweehonderd kleine
Roodkapjes, boswachters en
Robin Hoods, compleet met
mandjes eten en pijl en boog.
Francine Oomen schreef het
Kinderboekenweekgeschenk.
„De reacties van kinderen op
mijn boeken zijn belangrijker
voor me", vertelt
ze, nadat ze een
gesprekje heeft
gehad met Joost,
die verrast was
dat de afloop van
het boekje anders
was dan hij had
gedacht.
In het Prenten
boekje van Mi
chael Dudok de
Wit is het bos een van de plek
ken waar vier bevertjes zich bij
nacht begeven. Zijn animatie
filmpje 'Tom Sweep' valt bij de
kinderen in de smaak. Na de
vertoning trekt de stoet Rood
kapjes, boswachters en Robin
Hoods begeleid door tromme-
wep ïn hef fas...
Var\ Ko tie BOJWachter foT
Roodkapje cn Rof>in Hood
laars naar het
Beukenbos.
Daar bevinden
zich de boom
hutten die Fran
cine Oomen,
Dudok de Wit,
meubelontwer
per Piet Hein
Eek en architect
Diederik Dam
hebben ontwor
pen. „Het is net een klein
boomhuttendorp", vindt Oo
men.
Dudok is verrast als hij ziet hoe
zijn boomboot er in het echt
uitziet. „Ik had hem nog niet
gezien! Hij is fantastisch!" Wie
belend gaat het langs het touw-
laddertje omhoog, naar de
overdekte roeiboot die tussen
een paar bomen hangt. „Als
kind had ik ook een boomhut.
Die had mijn vader voor me ge
maakt."
Wat er na afloop met de hutten
gebeurt? Oomen: „De mijne ga
ik op mijn eiland zetten en dan
ga ik van daaruit schrijven. Dat
wordt mijn schrijfhut." Met een
ferme klap van een bijl op een
hakblok bekrachtigt Oomen de
opening van Kinderboeken
week 2003. De enige week die
tien dagen duurt, heeft ook een
uitgebreid randprogramma in
bibliotheken, boekhandels en
op scholen in Leiden en de re
gio.
