Gritstralers: Eerste zware ongelu]
GESPREK VAN DE DAG
Lugubere rust heerst rondom het ketelhuis
Het begon op de Floriade
Brit in open ballon over oceaan
Overlevingskansen vermisten nihil
ggg nrry-yrrfTvr^
DAGELIJKS LEVEN
pUITESJ HEUU&N JULLIE- IK/ EU<L
o'eval- flink, pe ru//w-
dinsdag 30 september ai
OC
n
De Amerikaanse acteur Kelsey
Grammer, die de rol van radiospy-
chiater FRASIER speelt in de gelijk
namige comedyserie, wil de POLI
TIEK in. De 48-jarige Grammer om
schrijft zichzelf als een 'pro-Bush-
man', aldus de BBC. Grammer wil
een eind maken aan het denkbeeld
dat er in de VS een strijd aan de
gang is tussen arm en rijk. Zelf ver
dient hij 1,6 miljoen dollar per afle
vering van zijn serie. Foto: GPD
Het vermaarde BOLSJOI THEATER
in Moskou heeft de wet overtreden
door ballerina Anastasia Volosjkova
te ontslaan omdat ze TE ZWAAR zou
zijn. Dat heeft de Russische minis
ter van arbeid gezegd. Het theater
moet de vrouw dan ook haar baan
weer teruggeven, aldus de bewinds
man. Volosjokova zei eerder dat ze
twaalf uur voordat ze haar opwach
ting zou maken in een uitvoering
van het Zwanenmeer van Tsjaikovski
een telefoontje van het Bolsjoi The
ater kreeg. Een woordvoerder van
het theater vertelde de balletdanse
res dat ze niet hoefde te komen. Het
theater had voor haar geen partner
kunnen vinden die Volosjkova zou
kunnen optillen. Volosjkova zegt
verheugd te zijn over het oordeel van
de minister en dat de kwestie een
groot trauma voor haar is.
TWEE JONGE NOREN hadden Cu
pido niet nodig om verliefd te wor
den. Zij vormen samen hun eigen
PIJL EN BOOG. Hun huwelijk haal
de het afgelopen weekeinde het na
tionale nieuws: 'Pijl en Boog zijn ge
trouwd', kopte de krant Dagbladet.
Eli Pihl, wier achternaam klinkt als
het Noorse woord voor 'pijl', vertelde
de krant dat haar moeder altijd zei
dat ze een man moest vinden met
de naam Boog. ,,lk had nooit ge
dacht dat het zou gebeuren", zei ze,
maar het gebeurde dus wel. Vier jaar
geleden ontmoette zij Vidar Bue,
wiens achternaam 'boog' betekent.
De twee houden allebei hun eigen
naam en verwachten de rest van hun
leven te worden achtervolgd door
pijl-en-boog-grapjes.
Wat is er gebeurd met de DRANK
COLLECTIE van de Roemeense ex-
dictator Nicolae CEAUSESCU? Lang
was het onduidelijk, maar met een
kort onderzoekje heeft het Roe
meense parlement zich op typeren
de wijze van de kwestie ontdaan.
Ceausescu's 200 flessen cognac en
225 vaten wijn waren stuk voor stuk
bedorven en zijn daarom door de
gootsteen gespoeld, is de conclusie.
De belangrijkste getuige in het par
lementair onderzoek is de barman
van het parlement, dat is gevestigd
in het paleis dat Ceausescu in Boe
karest deed verrijzen. Van de rode
wijn was de smaak veranderd, de
witte was geoxydeerd en de cognac
zat vol kurk en was zijn smaak kwijt,
verklaarde de barman. De officiële
versie stuit alom op scepsis. Eugen
Nicolaescu, parlementslid voor de
oppositie, spreekt het vermoeden
uit dat iemand de drank achterover
heeft gedrukt. Dorin Stoica van Pra-
hova Valley, een van de grootste
wijnproducenten van Roemenië,
denkt dat de dames en heren politi
ci zich zelf aan de voorraad hebben
vergrepen. ,,De gemakkelijkste ma
nier om drank te laten verdwijnen is
door haar op te drinken."
londen - De Britse avonturier David
Hempleman-Adams is er gisteren als
eerste in geslaagd om in zijn eentje in
een open tenen mand onder een
luchtballon de Atlantische Oceaan
over te steken. Na gedurende 84 uur
de kou te hebben getrotseerd, landde
de 46-jarige ballonvaarder en poolvor-
ser in een veld bij Blackpool in het
noordwesten van Engeland. Hemple
man-Adams was vrijdag in Canada op
gestegen voor zijn derde poging om
de oceaan over te steken. Onderweg
deed een Concorde hem bij het door
breken van de geluidsbarrière schrik
ken en boven de Ierse Zee kreeg hij
hagel- en sneeuwbuien over zich
heen. De Brit maakte bij zijn recordpo
ging gebruik van een gecombineerde
helium- en heteluchtballon. In een
verklaring die hij voor zijn vertrek uit
gaf zei hij de oceaan te willen overste
ken 'in de geest van het tijdperk van
Jules Verne'. Foto: Reuters/lan Waldie
Het begon op de Floriade, anderhalf jaar geleden. Met
onder andere vrijwilligers die ik via deze column
mochten kon bereiken. Nog reuze bedankt, mensen.
Het idee was het bevorderen van biodiversiteit, door
het stimuleren van zadenruil, dat alles georganiseerd
door de Stichting De Nationale Proeftuin. En het is
buitengewoon fijn wat er binnen anderhalfjaar is ge
beurd. Wie nu naar www.denationaleproeftuin.nl
gaat, kan gratis (nou ja, door het versturen van een re
tourenvelop met postzegel) aan 1097 soorten zaad ko
men. Een ander soort zaad dan uit de winkel.
Plantenveredelaars maken -welbewust- een stan
daardproduct. Er wordt bijvoorbeeld een fijne knal
oranje geranium in elkaar geknutseld en vermeerderd.
Al die geraniums zijn identiek. In feite kan je spreken
van een enkele, kolossale knaloranje geranium die zich
op wonderlijke wijze verdeeld heeft over 125.000 hui
zen en tuinen. Fijn dat die geranium er is, dat is het
probleem niet. Maar het is óók een heel goed idee iets te
doen met het zaad dat 'in het wild' ontstaat, dankzij de
bloemetjes en de bijtjes. Waar Moeder Natuur aan het
knutselen slaat, onstaat diversiteit: geen twee kinder
tjes zijn precies hetzelfde. De sterke en zwakke punten
worden steeds net iets anders verdeeld. Biodiversiteit,
dus. Dat is goed voor de natuurlijke weerbaarheid, ook
als het gaat om doodgewone viooltjes en doorsnee
tuinbewoners als springbalsemien en judaspenning.
Maar ook wordt, via de website, door groen-gevoelige
mensen zaad van heel bijzondere planten en gewassen
aangeboden. Op het moment dat die schaarse variant
of soort op minstens tien andere plekken in Nederland
weer voet in de grond krijgt, blijft vrijwel zeker iets bij
zonders voor langere tijd weer behouden. Mooie ge
dachte. En leuk voor in de tuin of lekker om te eten.
Ook dat. Je zou zeggen, zo'n idee kan niet stuk. Maar
dat is natuurlijk wel zo. Om te beginnen, anderhalf
jaar geleden bestond het hele assortiment van De
Proeftuin uit tien door onszelf gescoorde voorraadjes.
Dan kan je heus een grote mond opzetten over hoe
mooi je winkeltje is, maar de schappen zijn afschrik
wekkend leeg. Directeur Coen en duvelstoejager Martin
hebben daarom een jaar lang het land afgestroopt op
zoek naar zaadfanaten. Met praatjes, plaatjes en een
grapje op z'n tijd kregen ze een stuk of tivintig aardige
hard-core tuiniers zover om samen voor de eerste 400
soorten te zorgen. En wonder boven wonder, opeens
kreeg het bezoek de indruk dat het winkeltje liep. Zo
dra er duidelijk wat te halen was, was de drempel om
te geven verdwenen. Binnen twee maanden knalde de
teller naar 1097 soorten en variëteiten, en loopt nu op
met zo'n tivintig per dag.
Elke morgen kijk ik op de teller en krijg een goed
gevoel over de mensheid, en met name over het
tuinierende deel daarvan. De groene gemeenschap
heeft de zaak overgenomen, precies zoals de be
doeling was. Zolang de stekker in de centrale
computer zit, blijft het zaakje nu lopen. Hele
maal vanzelf. En zo komen komen ooit
Grietje De Vries (42 jaar, Veghel, biedt aan:
Gulden Roede) en Hans van Herik (52 jaar,
Zijpe, biedt aan: vroeg bloeiend Vrou
wenbedstro) met elkaar in contact,
en blijken over veel meer dan
plantjes een prettig mail-contact te
kunnen hebben. Ja, ik zal u beken-
nen, nu de teller wellicht dit najaar
nog de 1500 passeert, droom ik al van
het eerste Proeftuin-huwelijk. De Hans en
Grietje in dit voorbeeld zijn overigens sin
gle, dus geen zorgen over plantaardig geïn
spireerd overspel. Groene mensen zijn be
trouwbare mensen. Bedankt, iedereen!
„Een steiger mag hier uitsluitend worden opgebouwd door daarvoor opgeleide mensen. Een grotere steiger betekent dat de onderste lagen zwaarder worden belast. De omvang f
maakt voor het materiaal niet uit. Bij hogere steigers worden geen dikkere buizen gebruikt, maar wel méér," aldus FNV Bouw. Foto: GPD/Ron Pichel
Er moet een kapitale fout zijn ge
maakt in de berekening van de
sterkte bij de steigerbouw. Het is
zeldzaam dat bij zulke grote klus
sen steigerwerk bezwijkt. Niet al
leen voor de slachtoffers in de cen
trale ketel, maar voor de hele bran
che van straalbedrijven is het on
geluk in de centrale in Geertruiden-
berg een enorme klap. „In ons vak
moet de veiligheid centraal staan."
Eko Burger, zelf ervaren gritstra-
ler, veiligheidsadviseur voor op
pervlaktetechnieken metaal, is
verbijsterd over de ramp in de
Amercentrale. „Het eerste wat ik
dacht toen ik er over hoorde, is
dat er kapitale berekeningsfouten
moeten zijn gemaakt. De steiger
bouwers hebben iets niet goed ge
daan, daar denk je als eerste aan.
Burger, als hoofd afdeling metaal-
conserveringen werkzaam in de
buitendienst voor de Stichting
Adviescentrum VOM in Bilthoven,
kent het straalbedrijf Hertel, de
centrale en veel van de betrokken
werknemers. „Iedereen in mijn
werk die ik vandaag tegenkom,
heeft het erover. Zo'n groot onge
luk in ons vak, de staalconserve-
ring, hebben wij nog nooit mee
gemaakt." Het straal- en steiger
bouwbedrijf Hertel uit de Botlek,
dat de klus uitvoerde, staat in de
branche goed bekend, zegt Bur
ger. „Dat moet ook wel met zo'n
opdrachtgever, want bij ons staat
de Amercentrale bekend als bij
zonder streng wat betreft de vei
ligheid."
De veiligheidsvoorschriften bij
gritstralen en steigerbouw op zo'n
bijzondere klus zijn 'terecht ex
treem streng', legt Burger uit. Om
dat het om een combinatie van
dodelijke gevaren gaat. Allereerst
worden de gritkorrels -gebroken
Hoogoven-smeltslak, met korrels
kleiner dan een halve millimeter,
soms gemengd met wat staalgrit-
onder een hoge luchtdruk van 8
bar tegen de ketelwand gespoten.
Het grit straalt ketelsteen en
kalkresten weg. „Dat is al link,
want richt je de straal mis, dan
gaat die dwars door je kleren en
lichaam heen." Een dodemans-
knop die de straal onmiddellijk
onderbreekt, zit verplicht op elke
straalkop.
Het gritstralen geeft veel gevaarlijk
stof, dat afgezogen moet worden.
De werkers hebben adembescher-
ming via luchtkappen op. Daarin
wordt via compressoren van bui
ten met lange slangen lucht toe
gevoerd. Op regelmatige afstan
den moet bovendien via manga
ten in de wand lucht toe kunnen
treden. „Zeker met zoveel werkers
moeten er bij de mangaten ruim
voldoende deskundige toezicht
houders zijn, die via lijflijnen en
intercom in de ademkappen met
de gritstralers in contact staan.
Want door het stof zien de man
nen zelf niet veel." Door de herrie
Jaarlijks vallen ruim 3.000 mensen tijdens hun werk van flinke
hoogte. Ongeveer 25 mensen overlijden hierdoor. In de Arbowet
wordt daarom aandacht besteed aan valpreventie. Rein van Nim-
wegen, ARBO-coördinator van de Nederlandsche omroep-zen-
dermaatschappij in IJsselstein: „In principe moet iedereen die op
een hoogte van meer dan 2,5 meter werkt een klimcursus hebben
gehad. Daar wordt ook gekeken naar hamasgordels en helmen.
Eén keer per jaar wordt de cursus herhaald en aangepast. Mon
teurs aan bijvoorbeeld de Gerbrandy-toren in IJsselstein (beter
bekend als het zendstation in Lopik, red.) klimmen altijd met zijn
tweeën. Nooit alleen. Als het harder waait dan windkracht vijf,
mag niet worden geklommen."
Directeur J. Doejaren van glazenwasserij Do zo in Schiedam, het
bedrijf dat onder andere op 100 meter hoogte de ramen van de
Euromast in Rotterdam wast: „Bij een te hoge windkracht gaat er
sowieso niemand naar boven. We raadplegen voor het weer altijd
het Rotterdamse vliegveld Zestienhoven. Verder klimt er bij ons
niemand naar boven, want de glazenwassers zitten in zogenaam
de gondels. Die zijn bevestigd aan een rails. Volgens mij hoeven
glazenwassers overigens niet aan bepaalde kwalificaties te vol
doen. Iedereen kan glazenwasser worden."
van het stralen horen de werklui
ook weinig. Meestal gebruiken zij
onderling vooraf afgesproken vi
suele alarmsignalen, omdat waar-
schuwingsseinen door alle lawaai
onhoorbaar zijn.
Het gestraalde grit moet opgevan
gen worden. Want, en dat kan op
zich een groot gevaar zijn, het ge
wicht daarvan is aanzienlijk.
Gritstralen vergt 50 kilo korrels
per vierkante meter, per man 200
kilo grit per uur. Per man per
werkdag valt dus anderhalf tot
twee ton materiaal naar beneden.
De constructie van de steigers
moet daarop berekend zijn, wat
betreft sterkte en samenstelling.
Burger: „Een gemiddelde steiger
kan een belasting van 300 kilo per
vierkante meter hebben. Steigers
op die hoogte moeten, vooral wat
betreft de staanders, extra ver
sterkt zijn. Gebruikelijk zijn geper
foreerde metalen werkplanken.
Die zijn niet voorgeschreven,
maar wel moeten bij gebruik van
houten planken gritophopingen
regelmatig weggeveegd worden.
Misschien is dat in de centrale
niet goed gebeurd. Het gaat bij die
steigers om gigantische opper-
Bijna drie dagen na het dramatische onge
luk in de Amercentrale in Geertruidenberg
is de hectiek verdwenen op het terrein van
waaruit de hulpverlening opereert. De
meeste ambulances en brandweerwagens
en de traumaheli zijn terug naar hun basis.
Het immense ketelhuis waarin het ongeluk
is gebeurd, staat er ongenaakbaar bij in de
avondzon. Het blijft een luguber idee dat
ergens in de stoomketel vier mannen lig
gen. Mochten ze nog in leven zijn, dan zijn
hun overlevingskansen intussen vrijwel ni
hil. Vermoedelijk liggen de slachtoffers, een
Amerikaan en drie Turken, zo ver onder het
steigermateriaal dat het mogelijk nog een
week duurt eer ze worden gevonden.
J. Wassenaar, regionaal functionaris van de
Geneeskundige Hulp bij Ongevallen en
Rampen acht de overlevingskansen van de
vier mensen in de ketel nihil. „Gezonde
mensen kunnen na een aantal dagen zon
der water en voedsel nog wel overleven
maar deze personen moeten in een kluwen
van staal liggen. Gezien die situatie is het
vrijwel uitgesloten dat ze hier nog levend
uitkomen."
Als de vier niet meer in leven zijn, komt het
dodenaantal in totaal op vijf. Het eerste
slachtoffer overleed gistermorgen als ge
volg van het ongeluk. Zijn lichaam is later
op de dag geborgen en geïdentificeerd als
de 45-jarige David Lee Pope uit de Ameri
kaanse staat Missouri.
De kluwen steigermateriaal begint op een
hoogte van 47 meter in de 85 meter hoge
keteltoren. Gistermiddag is een speciaal
bergingsteam van de brandweer met absei-
lers begonnen de ingestortte steiger van
bovenaf te verwijderen.'Volgens burge
meester M. Meijer van Geertruidenberg is
dat de enige manier om de slachtoffers te
vinden.
De stoomketel onderaan binnengaan is
volgens operationeel leider M. Verspeek
niet mogelijk. „Onderaan is een gat. We
zijn binnen geweest, maar we komen
ver. Door al het materiaal dat naar bek ii
gekomen is, is het veel te gevaarlijk vo gi
reddingswerkers." ji
Waar de vier mannen precies in de stqrs
ketel liggen, is niet bekend. Verspeek: g(
eerste twee mannen die we gered heb ar
waren er via een gat vrij snel uit. De a^;
twee mannen zagen we ook liggen op
geveer twintig meter hoogte." Verspet ide
zegt dat het niet mogelijk is nog meer
in de ketelwand te maken. „Je kunt dajs d
ongestraft doen. De ketel wordt instab
dat levert weer gevaar op voor de reddLA.
werkers." Reddingswerkers hebben dr
stoomketel uitvoerig geïnspecteerd m^j1
mera's en infrarood. ANP
vlakten bij elkaar.La
Het los gestraalde materiaal ir"
door het soort ketelsteen dat|»|
komt, van nature licht radioal
en kankerverwekkend. Het g%JK
als gevaarlijk afval dat gecontjge
leerd afgevoerd moet wordet|jn
Zowel gritstralen als steigerbdej
zeker in de industrie, is specify
tisch werk geworden. Voor baj^
vaardigheden moeten werknfojt
mers vakdiploma's en certifitjeh
hebben. Burger: „Van huis uiky,
het classificeerders, die je ve% n
de havens vindt en schepen
schoonstralen. Aanvankelijk flbj
dat als ongeschoold, vuil weifj.
vooral door Turken en Marofyd
nen werd gedaan. Nu zijn datng
vaak sterk gespecialiseerde pl er
gen waarin veel familieleden
menwerken. Ik veronderstel (fcy
de Amerikanen in de ploeg bÉ
waren met het via laswerk rep
ren van de scheurtjes die bij
schoonstralen van de keteb
zichtbaar werden."
Gritstralen heeft sinds lang
stralen vervangen. Dat is, v;
ge de grote gezondheidsrisi»
(silicose, stoflongen) verbot
Het metaal-conserveringswt
valt onder de strengste catej
A-werkvergunningen: de Arl
inspectie eist een team van
kundigen die bij elke klus rii
analyseren, een veiligheidspl
draaiboek maken en tijdens
werk toezicht houden.
Rinze Brandsma
