Monument voor een
verloren dochter
BOEKEN
Arthur Japin schittert in historische roman
Michael Connell
overtreft zichzel
Bundel over Ajacieden
schiet doel voorbij
P.F. Thomése zoekt naar woorden om gestorven kind een stem te geven
Van Weelden als bode van de god
HOC 144
VRIJDAG 26 SEPTEMBER
roman recensie
Renee de Borst
'Een schitterend gebrek' door Arthur
Japin. Uitgeverij De Arbeiderspers.
Prijs: 17,95
Op de titelpagina van Een schit
terend gebrek, het nieuwste
;boek van Arthur Japin, staat dat
het een roman is. Dat klopt,
maar het boek is meer. Het is
ook de gefantaseerde autobio
grafie - in briefvorm - van een
historisch persoon. En niet zo
maar iemand. Hoofdpersoon is
Lucia, de eerste - en enige? -
grote liefde van Giacomo Casa
nova, de bekendste minnaar uit
de wereldgeschiedenis.
Bij de reconstructie van haar le
vensverhaal heeft Japin hetzelf-
Arthur
japineen
schitterend
gebrek
de procédé gehanteerd als hij
eerder deed bij het schrijven
van zijn succesboek De zwarte
met het witte hart. In een inter
view met deze krant zei hij daar
ooit over dat hij was begonnen
met het verzamelen van de his
torische feiten. „Toen ik alles
wist wat er te weten was, heb ik
de hiaten ingevuld met die rare
fantasie."
In het nawoord verantwoordt
de schrijver zich over de feiten
waar hij zich op heeft geba
seerd bij het reconstrueren van
Lucia's verhaal. Ten eerste is
daar het gegeven van Lucy Ja-
mieson, moeder van drie kinde
ren van wie de oudste Jacob
heette (ten overvloede: Giaco
mo in het Nederlands). Zij werd
op 11 februari 1802 begraven in
New York. Verder beroept Japin
zich op Casanova, die in zijn
wereldberoemde mémoires Lu
cia noemt als een van de twee
vrouwen die hij onrecht heeft
aangedaan.
Japin meldt dat Casanova niet
veel aandacht besteedt aan zijn
eerste grote liefde. 'Eerst ver
haalt hij over hun ontmoeting,
zijn gevoelens en haar verraad
in Pasiano, later over de schok
haar terug te vinden in een Am
sterdams bordeel, niet alleen
ronduit lelijk geworden, maar
weerzinwekkend. Hoe zij daar
is gekomen en waarom zij in
dertijd haar geluk heeft opgege
ven, vraagt hij zich nauwelijks
af.'
Het is Arthur Japin, die - ruim
tweehonderd jaar na dato - die
vraag wel heeft gesteld. En er
dankzij zijn onvolprezen fanta-
siespier een geloofwaardig ant
woord op geeft. Met name de
geschiedenis over het vermeen
de verraad van Lucia - dat in
deze reconstructie eigenlijk een
daad van onbaatzuchtige liefde
is - is eeri geWeldige vondst.
Het zou het leesplezier van de
ongetwijfeld vele toekomstige
lezers bederven verder inhou
delijk al te veel prijs te geven
van het goed geconstrueerde en
spannende verhaal. Wel mag
hier worden vastgesteld dat het
Japin gelukt is zijn visie op de
liefde op indrukwekkende wijze
in dit boek te verwerken. Het is
de filosofie waarbij het belang
van onvoorwaardelijke liefde
altijd voorop staat. Waarbij in
elke worsteling tussen verstand
en gevoel, de laatste wint. Zelfs,
of eigenlijk juist in uitzichtloze
situaties.
In die filosofie is er geen ruimte
voor zoiets als verraad, wat de
eventuele ander er ook over
denkt. Wie, net als Lucia (en net
als Arthur Japin?) oprecht kan
zeggen 'Ik heb lief, is - hoe gril
lig de werkelijkheid ook is - niet
ten onder gegaan.
Arthur Japin.
Foto: United Photos De Boer/
Rick Nederstigt
1. (1) Nicci French,
De verborgen glimlach.
Ambo/Anthos, 18,90
2. (-) P.F. Thomese,
Schaduwkind.
Contact, 12,90
3. (-) D. Brown,
Het Bernini Mysterie.
Luitingh/Sijthoff, 19,95
4. (-) Appie Baantjer,
De Cock en geen excuus
voor moord.
Fontein, 9,98
5. (3) Geerten Meijsing,
Malocchio.
Arbeiderspers, 17,95
6. (-) M. Mazzantini,
Ga niet weg.
Wereldbibliotheek, 17,90
7. (2) Bart Chabot,
Broodje springlevend.
Nijgh Van Ditmar, 18,50
8. (-) Per Olov Enquist,
De reis van de voorganger.
Ambo/Anthos, 24,90
9. (7) Donna Tartt,
De kleine vriend.
De Bezige Bij, 17,50
10. (-) Nol de Jong,
Man voor mijn vrouw.
Meulenhoff, 17,50
Echt nieuw: P.F. Thom
schreef een aangrijpen!
over zijn gestorven dot13
zie de recensie elders 0 ei
pagina. Enquist probed c
een nieuwe roman het
van Het geheim van de
overtreffen. Nol de Jon
een roman over een in
thema: de mannelijke ïl
persoon zoekt via een r'
advertentie een betere
noot voor zijn vrouw.
De boekentoptien wor
lijks samengesteld op t
verkoopcijfers van Athi3t;
Boekhandel en H. de VrD
ken in Haarlem, Boekh
Kooyker in Leiden, PlaJ33
Boekhandel Harkema
sum, Boekhandel Los L
sum en Boekhandel Drf1"'
Almere. t
egi
00
Zes weken na haar geboorte
stierf het dochtertje van de
schrijver P.F. Thomése (1958) aan
£en hersenbloeding. Over dat
hartverscheurende verdriet, over
het prille geluk dat hem en zijn
vrouw werd ontnomen, over de
wanhoop, de ontreddering na
haar dood en de tijdloze stilte er
na, schreef hij 'Schaduwkind'. In
de novelle zoekt hij naar woor
den om het gestorven kind een
stem te geven: 'Ze is uit haar li
chaam getild en in de taal ge-
.legd.'
roman recensie
Nico de Boer
'Schaduwkind' door P.F. Thomése.
Uitgeverij Contact. Prijs: 12,90.
Thomése begint zijn boek met
ingehouden woede. Hij is over
mand door een gevoel van ont
heemdheid, dat iedereen wel
kent die juist een dierbare heeft
verloren. Tot zijn verbijstering
merkt hij dat het leven om hen
heen gewoon doorgaat, men
sen maken zich nog even druk
om alledaagse, onbenullige
dingetjes. En in de tuin, zoals
Thomése tot zijn ontzetting er
vaart, zwelt en bloeit alles als
nooit tevoren.
De verbeten toon laat de schrij
ver echter weldra varen omdat
die hem geen bevrediging
schenkt. Hij kiest ervoor om in
alle rust, voor zover dat moge
lijk is, zijn verhaal te vertellen.
Nou ja, verhaal, het zijn meer
schetsen, impressies, overden
kingen, nachtmerrieachtige
scènes. Nergens vindt de schrij
ver troost, alleen in de taal
vindt hij nog enige houvast.
In korte hoofdstukken schrijft
hij over de manier waarop zijn
vrouw en hij reikhalzend uitke
ken naar hun eerste kind, hoe
ze zochten naar een geschikte
naam. Hij vertelt over de eufo
rie bij de geboorte en over de
ontreddering daarna, over de
aanblik van de lege wieg. Mooi
en poëtisch schrijft hij over de
sterke moeden 'Jouw lichaam
wilde nergens van weten, het
dacht niet aan ophouden, want
het had nog genoeg leven voor
jullie allebei.' Hij schrijft over
de dood van zijn vader en de
troost die hij - vergeefs - zoekt
bij de door hem bewonderde
schrijvers die ook over de dood
van een kind hebben geschre
ven.
Thomése, die zijn naam als fijn
zinnig stilist dankt aan boeken
als Zuidland, Heldenjaren en
Het zesde bedrijf, weet dat alles
in trefzekere zinnen en beelden
te vangen. Als zijn blik over
straat dwaalt, langs meisjes die
voorbij fietsen, of als hij in de
tram een meisje peinzend ziet
opkijken van haar boek, stelt hij
zich voor hoe zijn dochter er
ooit had kunnen uitzien.
Als hij in het ziekenhuis bij het
stervende kind wacht en naar
buiten staart, kijkt hij uit over
de onverstoorbare stad die een
verlengstuk van het ziekenhuis
wordt: 'In de diepte kriebelt het
doorgaand verkeer dat als
bloed door de stad stroomt, de
asfaltwegen en de straten een
netwerk van slagaders, aderen
en bloedvaten om de stad tot in
alle uithoeken van levende
mensen te voorzien.'
Schrijnend is de scène waarin
de ouders na het overlijden van
hun kind als verweesd in het
ziekenhuiskamertje achterblij
ven: 'Wil jij het, het kindje, het
lijkje, het kinderlijkje? Wil jij het
nu even vasthouden, vroeg je
me. Het is zo zwaar, het is zo
zwaar om te dragen. Maar nee,
dat zei je niet. Je vroeg: Wil je
ons kleintje nu even vasthou
den? Ons meisje, zei je. Wil jij
ons kleine meisje even vasthou
den? Nu kan het nog, straks
komt het bezoek, nu zijn we
nog samen.'
Schaduwkind had gemakkelijk
kunnen ontaarden in zelfbeklag
en in een clichématige tranen
trekker. Thomése hoedt zich
echter voor sentiment, nergens
wordt hij larmoyant. Hij slaat
de juiste toon aan, die tegelijk
afstandelijk, intiem en vertrou
welijk is. Hij weet het zuiver
particuliere te verheffen tot iets
universeels. Hij maakt de lezer
deelgenoot van iets wat on
voorstelbaar is en ons tegelijk
allemaal kan overkomen.
Niet dat hij wat onverdraaglijk
is dragelijk heeft proberen te
maken. Het leed valt niette ver
zachten, ook woorden verlich
ten de pijn niet; woorden schie
ten tekort, ook al zijn ze nog zo
treffend gekozen en strelen de
zinnen nog zozeer het oog. De
vader heeft zijn dochtertje
daarmee niet terug. Maar het is
Het lukt P.F. Thomése om zijn
dochtertje in woorden voort te
laten leven, want 'als ze ergens
nog is, dan in de taal'.
Foto: GPD/Klaas Koppe
de schrijver wél gelukt om haar
in zijn woorden voort te laten
leven, want 'als ze ergens nog
is, dan in de taal'.
roman recensie
Jaap Goedegebuure
'Looptijd' door Dirk van Weelden.
Uitgeverij Augustus. Prijs: €15,95.
Dirk van Weelden is een van
die zichtbaar gedrevenen die
er een paar keer per week op
uittrekken om zich tien tot vijf
tien kilometer lang in het
zweet te rennen, onder het
motto 'een gezonde geest in
een gezond lichaam'. Hij ge
tuigt er in zijn nieuwe boek
Looptijd bijna evangeliserend
van en wordt niet moe ons
voor te lichten over hightech
snufjes als hartslagmeters voor
aan de pols, elastische gordels
met spijs en drank rond het
middel, knijptubes met vloei
baar en glucosehoudend voed
sel om de wegebbende calorie-
en weer op een aanvaardbaar
peil te brengen en zo meer.
We krijgen te horen hoe hij tij
dens de Dam tot Damloop zijn
persoonlijk record op de tien
Engelse mijlen scherper stelt,
hoe hij tijdens een vakantie in
Amerika een al te arrogante
concurrent vernedert, hoe hij
zijn exercities aangrijpt om
vrouwlief te imponeren en zijn
kinderen te vermaken.
Maar dat alles is het belang
rijkste niet. Net als in zijn eer
dere werk is Van Weelden er
hier op uit een metafoor te
scheppen waarin hij de onstui
mige loop van zijn denken
voor een moment of wat kan
laten stollen. En al schrijvende
over zijn loopfascinatie blijkt
hoe veelkantig die metafoor is.
Voorzien van de nodige cul
tuurhistorische kennis duikt
Van Weelden een paar millen
nia de geschiedenis in, naar
tijden waarin mensen letterlijk
voor hun leven moesten ren
nen, als jager op antilopen-
kuddes, als boodschappers, als
soldaten. Voor hem represen
teert die historie een ideaal
beeld, of het nu gaat om pre
moderne Indianen, oude Grie
ken of Ottomaanse Turken.
En als vanzelf belandt hij dan
in de sfeer van de mythe. Want
'de loper is alleen in het land
schap, voor even staat hij bui
ten de groep waarin hij leeft.
Aanvankelijk loopt zijn geest
vol met een kaleidoscoop aan
beelden en gedachten, sommi
ge triviaal en toevallig, andere
betekenisvol en machtig. Hoe
langer hij loopt, hoe meer de
loop een verhaal wordt, hoe
meer er lijn komt in opeenvol
ging van invallen. Tussen toe
valligheden en het naderende
einde van de loop ontstaan
subtiele en metaforische ver
banden. Banale ruis wordt een
patroon van tekens en signa
len.'
Opgenomen in dat mythisch
domein vereenzelvigt de een
zame loper zich met de god
Hermes, de snelle bode van de
goden, uitvinder van de lier,
duider van tekens, geleider van
zielen, verhalenverteller, leu
genaar, rolmodel kortom van
de schrijver die Van Weelden
het liefst wil zijn. Een schrijver
die zo eigentijds niet is, of hij
heeft wel een hang naar de
moraal die naar goed
thuishoort in elk verh
valt de boodschap sai
het onderwerp waari
draait: het langeafstan
Dat stoelt op discii
prestatiedrang, uitstel
hoeftebevrediging en!
normen en waarden!1
westerse samenleving
gemaakt tot het welge j
en succesvol functie
organisme dat ze twei
jaar lang was. Wannea
ze moraal aanprijst, ki
Weelden zonder enigi J'
de rol van de cultui f
die het opneemt tegei
makzuchtige hedonisi1
op ook Balkenende e'
nen het hebben gemi
een verdediging van
baarheid en manipu 1
heid van het mem
chaam moet je niet 1
Weelden zijn.
Voeg daarbij nog de v|4
king van het gezinsled a
eerbied voor de oud;
pas zijn overleden en
hoofdpersoon langdui
dringend worden hen c
je ziet je geconfronte 11
een merkwaardig mei c
een fysiek gerichte ciiei
een nogal belegen il;
die zeker in de verhi!
van het huiselijk gelul
gaat met een tamelijk
woordkeus.
Laten we het er maark|
den dat de zo nomadif
Weelden even pas op
moet maken, in af»
van grenzen die hem pi
zullen uitdagen en insp
e
tb
pi
ii
Nieuwe Harry Bosch in 'Verloren li|"
thriller recensie
Arno Ruitenbeek
'Verloren licht' door Michael Connelly.
Uitgeverij De Boekerij. Prijs: 17,25
En de thriller van het jaar is...
Verloren licht. Michael Con
nelly heeft zichzelf overtroffen
met een letterlijk en figuurlijk
nieuwe Harry Bosch. De ex-
rechercheur van wie we vrees
den dat hij na Stad van been
deren nooit meer een zaak zou
oplossen, is teruggekeerd als
privé-detective die even hard
nekkig naar de waarheid
speurt Hoewel, terugge
keerd... Volgens een FBI-agent
in Verloren licht is Bosch altijd
al een privé-detective geweest,
iemand die zich van de onder
linge en gezagsverhoudingen
binnen het korps van Los An
geles niets aantrok (daarom
ook werd weggepromoveerd
naar 'sterfhuis' bureau Holly
wood).
De inmiddels 52-jarige Bosch
heeft wat dossiers waaraan hij
- ook wel eens in een team -
werkte, meegenomen uit het
politiebureau. Zaken waarvan
hij denkt dat daar nog vlees op
de botten zit, maar waarvoor
hij geen kans, ruimte of tijd
meer kreeg en die dus onop
gelost bleven. De eerste is de
affaire-Angella Benton. Vier
jaar geleden werd de produc
tieassistente vermoord. De
sporen waren zodanig gema
nipuleerd dat de politie moest
denken dat het om een zeden
misdrijf ging. De houding
waarin haar lichaam werd ge
vonden, met de handen bij el
kaar, links van het lichaam,
uitgestrekt alsof ze ijk
mand reikte, zetten Bos
reet al aan het denken. »r;
Opvallendst destijds \jn
kort na de moord eetc
ving plaatshad van de |E
gen, die nota bene eczi
kwam brengen voor dpi
men van een film wajrj
tons productiemaatsfle
bij betrokken was. Dejr;
namen twee miljoenfh
mee. De chef van de [4;
ging van de bank worth)
brute overval gedooD
bankmedewerker gewopj
Weer later geraken de l|jt
chercheurs van de «t
Beroving-Moord, waarpl
genwijze' Bosch niettu
blijven zitten, betrokjei
een schietincident. Et;
beiden wordt gedood,p)
der vegeteert nu in die
stoel en lijkt Bosch te hi
helpen. Het woord sch
kuil is te zacht uitgednkt
de ellende die de weeibe
snuffelaar op zijn hals ha
Het is smullen geblazjtt
de Connelly- en Bosiye
In alle opzichten. In hjr.
lijkertijd verschijnende!
Cielo Azul krijgen we t=
achtergronden van Bo
van Terry McCaleb,
Connelly's andere *ho
sonen), maar ook
licht is scheutig met
weetjes. Natuurlijk is
Bosch' pogingen om si
te leren spelen meegt
Maar ex-vrouw Eleant
duikt ook op en dat is
tail waarop de vele lief <T
zaten te wachten. He
van deze prachtige rr'
balsem voor de ziel, e >x
tegelijkertijd de vraag ;a
nu, Harry Bosch?'
sf,
TOP 10 FICTIE
Korte observaties na twaalf maanden gedateerd
non-fictie recensie
Jaap van Essen
'Staanplaats, definitieve doorbraak van de
nieuwe generatie Ajacieden' door Jorrit
Smink. Fontaine Uitgevers. Prijs: €8,90.
Het is een tegenwoordig een veel
vuldig toegepaste formule: bundel
de columns of korte stukjes over
sport uit een krant tot een boek.
Succes verzekerd, zeker wanneer
het onderwerp een beetje aan
spreekt. Ajax bijvoorbeeld. Knappe
foto op de cover en je verkoopt er
zo maar een stuk of zesduizend,
ongeacht de inhoud.
Tsja, het is een maniertje dat vooral
rond Sinterklaas en kerst wordt toe
gepast. De schrijvers (meest jour
nalisten) vinden het wel mooi, kun
nen pa en ma tegenover hun ken
nissen ook eens pochen met een
boek van hun zoon of dochter in de
boekenkast. Heel wat beter dan 'die
stukjes' in de krant.
Wie iets minder heeft aan een der
gelijk boek, is de lezer. Dat is
meestal overigens niet de koper,
want de boekjes met opgewarmde
stukjes Van 't Hek, Smeets, Mulder
enzovoorts worden vooral aange
schaft om weg te geven.
Jorrit Smink zag recent ook een
bundeltje van zijn eigen verhalen
verschijnen. Staanplaats, definitie
ve doorbraak van de nieuwe genera
tie Ajacieden heet het voluit. Smink
stond voor de krant Het Parool het
hele afgelopen seizoen dagelijks
naar het trainingsveld van Ajax te
kijken en schreef op wat hij daar
zag gebeuren. Overigens, Smink be
zocht ook vele wedstrijden, waar
onder die van het tweede elftal.
Toen de losse stukjes het afgelopen
jaar in de krant werden gepubli
ceerd, was het werkelijk smullen
geblazen. Smink schrijft mooi, en
beschikt ook over een scherp oog
voor de details. Jammer alleen dat
zijn losse stukjes als bundel niet tot
hun recht komen. En daar kan
Smink helemaal niets aan doen.
Het is de schuld van de formule. De
stukjes zijn nu eenmaal geschreven
als korte actuele observaties. Niet
bedoeld om twaalf maanden later
nog eens tot je te nemen.
Hetzelfde euvel was in 1999 al aan
het licht gekomen in het boek Hek
werk van Barbara Barend. Ook Hei
werk was van oorsprong een ru
briek in het Parool, volgens dezelf
de formule als Staanplaats. Hek
werk was als rubriek en als boek
trouwens veel minder leuk dan
Staanplaats. Barend (recent bij Stu
dio Sport bedankt) zag het gewoon
iets minder goed dan Smink en
schreef het ook minder leuk op. Bo
vendien was haar boek op het mo
ment van verschijning helemaal ge
dateerd, want het beschreef een pe
riode van twee jaar.
Smink en de uitgever hebben de
zwakte van de formule wel degelijk
erkend en de oorspronkelijke stuk
jes in het boek rijkelijk voorzien van
een soort naschriften. Het neemt
het grote nadeel van gedateerd zijn
een beetje weg, maar niet helemaal.
Dat begint al bij de ondertitel. Defi
nitieve doorbraak van de nieuwe ge
neratie Ajacieden. Inmiddels weten
we dat de doorbraak van Sneijder,
De Jong, Boukhari, Pienaar, Van
Damme enzovoorts al heel wat
minder definitief is gebleken dan
een maand of vier geleden werd ge
dacht.
En wat te denken van het allereer
ste stukje in het boek? Dat gaat over
Nordin Boukhari. Het zogenaamd
actuele naschrift eindigt met: 'Ajax
heeft er een zeer talentvolle aanval
ler bij. Boukhari is gehaald als
linksbuiten, maar blijkt ook als
spits inzetbaar'.
Tsja, jammer dan. Boukhari werd
door Koeman deze zomer gewogen
en te licht bevonden. Hij blonk re
cent nog uit namens zijn nieuwe
club NAC. En scoorde daarbij. Te
gen Ajax.
Wesley Sneijder (boven) en Rafael van der Vaart (onder), de twee talentvolste jonge Ajacieden. Foto's Ron Pichel
