REGIO
'Een mens is meer dan een ziek lichaai
'Geen loonsverhoging? Prima, maar dan ook geen prijsstijgingei
'Vrijdagmiddag weer gewoon aan het werk in plaats van winkele
NAVRAAG
'Mogen we de radio stuurd en wanbe-
straks nog wel aanzettenge.
COLOFON
Kunstzinnig therapeute uit Voorschoten helpt kankerpatiënten
KLANKBORD
HOC 970
Buma/Stemra heeft de jacht geopend op basisscholen die geen au
teursrechten betalen voor het draaien van muziek tijdens verjaarda
gen, feesten en pauzes. De organisatie heeft duizenden scholen een
dreigd. Ook moeten scholen voortaan beter bijhouden hoe lang en
welke muziek ze draaien. INEKE VAN ZANEN, directeur van basis
school De Zwaluw in Leiden, spreekt haar verbazing uit over deze ac
tie.
Wordt er wel eens muziek gedraaid op De Zwaluw?
„Het is niet zo dat we standaard iedere pauze muziek opzetten,
maar tijdens een feestelijke gelegenheid gebeurt dat wel eens ja.
Bij ons laatste jubileum bijvoorbeeld. Niet een compleet muziek
programma, maar misschien wel tien minuutjes een cd'tje. Ook
tijdens de sinterklaasviering willen
we nog wel eens iets draaien. Dus
ja, zo af en toe klinkt er wel eens
een muziekje op onze school."
Wat vindt u van de actie van Bu
ma/Stemra?
„Ik vind het wel erg ver gezocht. Ik
snap dat ze achter mensen aanja
gen die muziek van het internet
downloaden en cd'tjes branden.
De muzikanten willen natuurlijk
ook wel een paar centen voor hun
inspanningen terugzien. Maar om
daarvoor nu de basisscholen te laten opdraaien? We zijn hier toch
geen dj's? En hoe moet dat dan met leerlingen die graag hun nieu
we cd van K3 die ze voor hun verjaardag hebben gekregen, aan de
juf willen laten horen? Moeten ze dan zeggen: sorry, dat mag niet
van Buma/Stemra. Overigens moet ik eraan toevoegen dat wij zelf
nog geen rekening hebben ontvangen."
Ook vraagt Buma/Stemra de scholen om voortaan bij te houden
wanneer ze welke muziek draaien. Bent u dat van plan?
„Nou, we hebben eigenlijk wel wat beters te doen dan dat allemaal
te administreren. Ik vind dit eigenlijk wel heel bizar. Vroeger be
taalden we wel eens wat voor videobanden die we lieten zien.
Maar om nu al die muziek bij te houden. Mogen we de radio ei
genlijk nog wel aanzetten?"
Dus voortaan geen muziek meer op De Zwaluw?
„Dat ga je dan bijna overwegen. Jammer hoor, want het haalt wel
een boel spontaniteit weg. Wat moeten we dan straks doen bij de
afscheidsavond van groep acht? Die kinderen willen wel wat mu
ziek horen. Trouwens, wat is de volgende stap? Mag je tijdens een
kinderpartijtje straks ook geen cd'tje meer opzetten? Laat ze nu
maar achter die mensen die downloaden aanjagen en de scholen
met rust laten."
tekst: Rody van der Pols
foto: Ton Kastermans
UIT DE ARCHIEVEN
ANNO 1978, maandag 25 september
WARMOND - De Stichting Dienstverlening Bejaarden Warmond heeft
voorgoed afgerekend met de 'achterlijke toestanden' die in het bejaar
dentehuis St. Liduina heersten. Een gigantisch renovatie- en nieuw-
bouwplan, waarmee een bedrag van ruim 7 miljoen is gemoeid, is vol
tooid. Afgelopen zaterdag, precies 48 jaar na de ingebruikname van
Liduina, werd het complex heropend.
In 1930 exploiteerde de Stichting Liduina het bejaardenhuis. Het huis
was uitsluitend bestemd voor het katholieke volksdeel. Warmonders
van protestantse gezindte trokken naar het bejaardenhuis 'De Schutse'
in Sassenheim. Maar bij de overname door de Stichting Dienstverle
ning Bejaarden Warmond in 1974 werd besloten het bejaardentehuis
voor de gehele Warmondse bevolking open te stellen.
Huize Liduina bestaat uit een verzorgingsgedeelte en aanbouwwonin-
gen. Het verzorgingshuis heeft een capaciteit van 55 eenpersoonska
mers, 5 wooneenheden voor echtparen en een ziekenafdeling voor 3
personen, ledereen beschikt over een eigen keuken, badruimte en toi
let. Op de zolder, waar vroeger de armste bejaarden werden onderge
bracht, is nu de bestuurskamer.
ANNO 1978, maandag 25 september
LEIDEN - De feestdag van clubhuis De Boei in de Musschenbroek-
straat is een groot succes geworden. De buurtkinderen konden elf
spelonderdelen afwerken. Op de foto is een deelnemertje bezig met
het onderdeel 'wasophangen'. Foto: archief Leidsch Dagblad
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na
plaatsing 2,50 (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken op
gironummer 57055 t.n.v. Dagbladuitgeverij Damiate b.v. Postbus 507, 2003 PA
Haarlem, onder vermelding van Leidsch Dagblad, ANNO d.d.(datum van
plaatsing) of door contante betaling aan de balie van het Leidsch Dagblad,
Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto binnen drie weken thuisgestuurd.
Leidsch Dagblad
Directie: B.M. Essenberg, C.P. Arnold
W.MJ. Bouterse (adjunct)
E-mail: directiehdcuz@hdc.nl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor, Kees van
der Malen, Léon Klein Schiphorst (adjunct)
E-mail: redactie ld@hdc.nl
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82, Leiden, tel 071-5 356 356
Postadres: Postbus 54,2300 AB Leiden.
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 356 325
Familieberichten fax 023-5150 567
ADVERTENTIES
071-5 356300
Sprinters (rubrieksadv): 072-519 6868
ABONNEESERVICE
071-5128 030
È-mail: abonneeservice@hdc.nl
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €20.20 (alleen aut. ine)
p/kw €56,70 p/j €216,90
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 071-5128 030
ma t/m vr: 18-19.30 uur, za: 10-13 uur
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Zuid BV
cq de betreffende auteur.
HDC Uitgeverij Zuid BV, 2003
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen.
HDC Uitgeverij Zuid BV is belast met de
verwerking van gegevens van abonnees van
dit dagblad. Deze gegevens kunnen tevens
worden gebruikt om gerichte informatie over
voordeelaanbiedingen te geven, zowel door
onszelf als door derden. Heeft u hier bezwaar
tegen, dan kunt u dat schriftelijk laten weten
aan HDC Uitgeverij Zuid BV, Afdeling
Lezersservice, postbus 507,2003 PA Haarlem.
In de Oude Kerk in Amsterdam
is afgelopen weekeinde de ma
nifestatie 'Kanker in Beeld' ge
opend. Een maand lang is in
het kerkgebouw op de Wallen
kunst van kankerpatiënten te
bewonderen. De schilderijen,
tekeningen, keramiek, beeld
houwwerken en gedichten zijn
vaak ontstaan tijdens kunstzin
nige therapie. Thea van Haar
lem uit Voorschoten is zo'n
kunstzinnig therapeute die
zich heel specifiek richt op
mensen met kanker. Ze vertelt
wat dat inhoudt en wat ze
voor kankerpatiënten kan be
tekenen.
„Dertien jaar geleden kreeg ik
zelf kanker", valt Thea van
Haarlem met de deur in huis.
Het was een vorm van kanker
aan de eierstokken. Met een
operatie en een chemokuur
ging ze de ziekte te lijf. Suc
cesvol, want ze genas. Naast
alle behandelingen in het zie
kenhuis onderging ze ook
kunstzinnige therapie. Aan
vullend. Om niet alleen aan
de lichamelijke kant te wer
ken, maar ook de gevoelskant
niet te negeren. Zo presen
teert de Voorschotense de
therapie nu zelf ook. Niet be
doeld om te genezen. Maar
om beter in het vel te komen
zitten, om de ziekte te leren
accepteren, om uiting te ge
ven aan de boosheid, om
weer zin in het leven te krij
gen.
„Het is van alle tijden dat
kankerpatiënten op zoek gaan
naar alternatieve therapieën",
beweert Van Haarlem. „Denk
maar aan het Moerman-dieet
dat tien, twintig jaar geleden
veelvuldig door kankerpatiën
ten werd gevolgd. De medici
in het ziekenhuis zijn onge
looflijk kundig. Geen kwaad
woord daarover. Maar men
sen hebben er blijkbaar be
hoefte aan zich zelf ook op
een bepaald front in te zetten
en niet alleen lijdzaam in een
•ziekenhuisbed alle behande
lingen te ondergaan."
Zelf begon ze na haar laatste
chemokuur aan de kunstzin
nige therapie. „Pas op dat
moment had ik weer energie
voor dat soort dingen. Ik had
toen zoiets van: wat nu? De
kanker had me veranderd. Als
je geconfronteerd bent met de
dood, wil je vaak bewuster
gaan leven. De ziekte maakt
het besef van leven groter. Ik
ben niet zo verbaal ingesteld.
Omdat dit een non-verbale
therapie was, paste het heel
Kunstzinnig therapeute Thea van Haarlem: „Mensen hebben er blijkbaar behoefte aan zich zelf ook op een bepaald front in te zetten
en niet alleen lijdzaam in een ziekenhuisbed alle behandelingen te ondergaan." Foto: Hielco Kuipers
erg bij mij. Op papier kon ik
zoveel kwijt. Door het schilde
ren werd mijn hele gevoelsle
ven aangesproken. Natuurlijk
kun je ook aan de slag met
psychotherapie, maar dat is
meer vanuit het denken. Ik
wilde een harmonie vinden
tussen denken, voelen en wil
len."
Over haar eigen ervaringen
met de therapie vertelt ze dat
ze heel veel met de kleur rood
schilderde. „Door de chemo-
kuren was ik vermagerd en
had ik het voortdurend koud.
Van dat rood kreeg ik het ge
woon warm. Kleuren doen
iets met je. Ik schilderde ook
stromende bewegingen. Het
was een poging om weer en
thousiast te worden om te le
ven en niet in de stoel te blij
ven zitten. Met blauw creëer
de ik ruimte voor mezelf. Ziek
zijn is vaak benauwend. Ik
wilde weer adem kunnen ha
len. Het is dan wel een non-
verbale therapie, maar na het
schilderen praat je er toch
over. Op die manier probeer
je de betekenis te ontdekken
van wat je gedaan hebt."
Thea van Haarlem, die bijna
twintig jaar op een basis
school in Sassenheim voor de
klas heeft gestaan, besloot
haar beroep ervan te maken.
Van 1992 tot 1996 volgde ze
de hbo-opleiding kunstzinni
ge therapie in Zeist.
„Natuurlijk kan ik de therapie
aan allerlei mensen geven,
maar kankerpatiënten hebben
mijn hart. Door mijn eigen er
varingen begrijp ik ze heel
goed. Ik ben erg bezield om
juist met deze groep mensen
aan de slag te gaan. Het is zo
iets moois. Uiteraard gebeurt
het dat patiënten doodgaan.
Maar ik kijk liever naar de
kwaliteit dan de kwantiteit
van het leven. Probeer er iets
van te maken in de tijd die je
hebt. Alleen als kinderen
overlijden, kan ik wel boos
worden."
Ze ziet dat geregeld gebeuren
op de afdeling in het Prins
Willem-Alexander Kinder- en
Jeugdcentrum van het Leids
Universitair Medisch Cen
trum (LUMC) waar ze nog één
dag per week haar oude be
roep van juf beoefent. Er wor
den kinderen behandeld die
lijden aan leukemie en andere
Kanker in Beeld
De manifestatie 'Kanker in Beeld' wordt voor de tweede keer
in Nederland gehouden. De hoofdmoot wordt gevormd
door de tentoonstelling van schilderijen, tekeningen, beeld
houwwerk, objecten, foto's, film, keramiek en gedichten van
kankerpatiënten. Tevens is er in de Oude Kerk een program
ma met uitvoeringen van muziek, theater, dans en poëzie.
Aan de manifestatie doen meer dan tachtig exposanten en
tientallen uitvoerenden mee. De Oude Kerk in Amsterdam is
tot en met 14 oktober van maandag tot en met zaterdag
open van 11.00 tot 17.00 uur en op zondag van 13.00 tot
17.00 uur. Meer informatie: www.kankerinbeeld.nl.
vormen van kanker.
„Ik probeer altijd tijd te vin
den om verhalen te> vertellen.
Verhalen kunnen iets heil
zaams hebben en bovendien
kunnen kinderen zich erin
herkennen. Natuurlijk teken
en schilder ik met de kinde
ren, maar dat gebeurt op een
normale basisschool ook. Het
lesgeven en het geven van
kunstzinnige therapie hebben
met elkaar gemeen dat je be
zig bent met het gezonde stuk
van iemand en je niet louter
op de ziekte concentreert."
In het LUMC wordt ze van
zelfsprekend ook geconfron
teerd met mensen die het
maar zweverig vinden waar
Thea van Haarlem zich mee
bezig houdt. „Het ziekenhuis
is een en al wetenschap. Maar
ik ben van mening dat niet al
les wetenschappelijk is te be
wijzen, want ieder mens
steekt anders in elkaar. Ik
merk wel dat jonge artsen er
meer voor open staan dan de
oudere garde. Maar goed, ik
heb geen zin om in de
diging te gaan." L
Liever wijst ze op haai
te, waar cliënten de lo|
pet steken over de thei
„Ik heb niet de illusie
dat kunstzinnige theraE
mijn kanker zou gene^
schrijft een oud-cliëntLj-y
kan ook niet, maar ik l£_
nooit durven dromen
en warmte, schoonhei
avontuur voor mij wee
reikbaar werden, simp
alleen door een kwast
verf te stoppen en klei
papier te zetten. De ui
'je maakt wat je bent'
Door naar mijn eigen
kijken en de gedachtei
dens het scheppingspi
hiervan onder ogen te
wordt het besef groter
zelf de dagen kleur."
Een therapie bij de V<
tense bestaat bij voorl
veertien sessies. „Als ji
vullend bent verzeken
goeden veel verzeker,
zijn minst een aantal
delingen", zegt ze.
begin ik met een kort
maar ik laat iemand
een de eerste keer scl
Ik geef de vrije hand.
schildering lam je ni
heel veel aflezen. Ik
kleuren iemand gebi
duidelijk de vormen
contrast in zit. Een be|
ke indicator is of er v<
wordt gebruikt. Groei
ten ze bij mij zelf mi
blauw en geel te mei
blijkt vaak heel moeilil
voor kankerpatiënten,
lans is dan weg. Ze hi
veel over naar de licht
donkere kant."
Van Haarlem stelt vo<
cliënt een behandelpli
De één krijgt bijvoorba I
kleuroefeningen om afu
ances te leren kennen™
der leert weer vloeien^"
men te tekenen. „Bij cjn
cliënt moet misschien!—
voelsleven geactiveerd.
den en bij de ander juf'
denkwereld of de wilsLj
Na veertien behandeliJJ
blikken we terug. Er ka
heid of verdriet naar b
zijn gekomen. In elk g<
hoop ik dat mensen h(
te geaccepteerd hebber-
nieuwe mogelijkhedeiF
zichzelf hebben ontdeE
mensen moeten niet iP
op genezing. Ik hoop v-
duidelijk te maken dafl'
sen meer zijn dan allefcj
ziek lichaam." tor
Meer informatie: tel. jj
5720256 of
www.kunstgeneest.r
Theo de With
De stelling 'ledereen moet
afzien van loonsverho
ging', die ons op prinsjes
dag min of meer werd in
gefluisterd door het kabi
net Balkenende II, krijgt
geen ruime bijval. Grof
weg tweederde (64 pro
cent) van de bezoekers
van de internetsite van
deze krant onderschrijft
de stelling niet. Een greep
uit de reacties.
de Groot, Koudekerk:
„Prima, maar dan alles
bevriezen. Ook de huren,
het openbaar vervoer, le
vensmiddelen - alles! Het
ledereen moet afzien
van loonsverhoging
verleden heeft ons ge
leerd (mij althans) dat
onze overheid van twee
walletjes eet. De burger
mag het gelag betalen, en
dat zal nu wel weer het
geval zijn, aangezien
Harry Potter cs weer eens
het braafste kindje van
de klas willen zijn."
H. Ouwersloot, Katwijk:
„Ik kan me er wel wat bij
voorstellen. Alleen onder
de strikte voorwaarde dat
er dan ook een absolute
prijsstop tegenover staat
en daar hoor je niemand
over. In tegendeel. De
messen worden al gesle
pen om op de magische
datum 1 januari toe te
kunnen slaan en de prij
zen weer te verhogen. De
kranten lopen wat dat
betreft echt voorop, de
rest volgt wel."
J. Henzen, Leiden: „Ik
vind het prima om geen
loonsverhoging te krij
gen, maar dan ook geen
verhoging van huur en
alle andere lasten. De
overheid gedraagt zich
als criminelen en ge
bruikt ons als citroenen.
Uitpersen, het volk! Ik
hoor deze dagen nie
mand over de schandali
ge, geldverslindende en
prestigieuze projecten
zoals de HSL en de Betu
welijn. Daarheen gaat al
het geld en wij worden
uitgekleed tot op het bot.
En dan nog wat: wordt
de gratis methadonver-
strekking ook afgeschaft,
zoals de pil en de tand
arts? De junks doen dit
zichzelf aan, maar krij
gen wel alles vergoed van
de overheid. Eén groot
schandaal. Dus: gewoon
loonsverhoging. Laten al
le hoge heren maar inle
veren."
M. van der Voort, Lei
den: „In deze toch al
barre tijden mag dit niet
gebeuren. Vooral niet
met in het achterhoofd
dat horeca, winkels en
huisbazen hun prijzen
praktisch hebben ver
dubbeld. Met alleen in
flatiecorrectie, wat op
een netto salaris niet
overhoudt, redden veel
mensen het niet."
Wil Gijsen, Voorhout:
„Mits andere instanties
afzien van de verhogin
gen van hun heffingen,
prijzen enzovoort. Voor
wat hoort wat."
De nieuwe stelling gaat
over de viering van Lei-
dens Ontzet, dieet,
anderhalve dag fel
twee dagen kerrn^
karig vanaf komt,
als je de festiviteil
gelijkt met de naji
feesten in de dorf
Leiden. De stellinj
daarom:
De 3 oktober-vieri
een week duren. I
Reageren kan tot f
maandag op f
www.leidschdagbtë
via de post: LD-De!
ling, postbus 54, 2)
Leiden.
Berend Stolk (48) uit Leiderdorp,
intensive-carespecialist, actief
WD'en „Merkwaardige stelling. Zó
slecht gaat het toch niet met onze
economie? Individuele loonsverho
ging, daar waar dat gerechtvaardigd
is, moet gewoon kunnen. Maar in
grote lijnen maakt geheel Nederland
een pas op de plaats of - helaas -
een pas achteruit. Over het geheel
genomen zijn we heus nog geen ont
wikkelingsland. Meneer De Waal zou
ook ietsje minder kunnen zeuren.
Overigens wordt voor 2004 alweer
een bescheiden groei verwacht. Dus
op prinsjesdag vol
gend jaar kunnen de
hoedjes nog mooier
en groter zijn." MN
Nancy Knijnenburg (35) uit Noord-
wijk, magazijnmedewerkster, voet-
baitrainster damesselectie SJC:
„We moeten alleen afzien van loons
verhoging als de prijzen in het dage
lijks leven gelijk blijven en zeker niet
verder stijgen. Als het de economie
echt ten goede komt, is het dus een
mogelijkheid, maar om te compen
seren is het geen goed plan. Als we
dan toch iets aan de lonen moeten
doen, laten we dan eerst de topsala
rissen eens bekijken. Als we daarmee
nou eens beginnen en dan de overi
ge lonen bekijken. Dan heeft het
misschien een kans van
slagen, eerder niet.
Dus ben ik het niet
met de stelling eens
dat iedereen moet af
zien van loonsverho
ging. Om de economi
sche misère te verhel
pen is het kolder."
Cees van Duijn (41) uit Warmond,
vastgoedconsultant, belegger: „Vol
ledig mee eens. Ons land heeft zich
in Europa uit de markt geprijsd met
de loonkosten. Dit laatste is een vol
dongen feit, waar we met alle klank
bordgroepen, praatsessies, stakings
acties, protestmanifestaties enzo
voort niet omheen kunnen. De con
currentiepositie is belabberd. Dus:
minder opdrachten, minder werk,
meer bedrijven die moeten sluiten.
Tijd voor iedereen om weer met de
voeten op de vloer te komen. De
mentaliteit moet om. Van 36 uur
weer naar 40 uur
werken voor de-
zelfde beloning is
de meest eenvou-
dig te implemen
teren maatregel.
Vrijdagmiddag
weer gewoon
aan het werk in
plaats van
winkelen."
Karin Castelein (42) uit Riijpwete-
ring, boerin: „Daar ben ik het mee
eens. Een salarisverhoging past nu
niet, een pas op de plaats maken is
denk ik beter. Een oude spreuk van
Erasmus luidt: 'Wie rijk wil zijn moet
niet zijn vermogen vergroten, maar
zijn hebzucht verkleinen!' Ik vind het
een fantastische spreuk. We hebben
hier al zo veel, te veel zelfs. Natuur
lijk zal geen salarisverhoging krijgen
een beetje pijn doen, maar als hier
mee de economie kan worden ge
holpen, dan doen."
Dennis Salman (31) uit Noo
medewerker Noordwijkse v\
stichting: „De loonstijgingei
den al jaren gerelateerd aan
tie zoals het Centraal Bureau
Statsitiek die berekent. Die b I
ning is zodanig opgezet dat d
stijging elk jaar lager uitkomt
prijsstijgingen die de werknej
moeten betalen. Het afgelopl
jaar heeft het CBS zijn bereid
methode aangepast, maar wi
nig dat de inflatie volgens die
kening nóg lager uitkomt. Zol
maar eens voor eerlijke berei
gen van de infla
bedrijfstakkenl
de afgelopen j|
zeer forse prijsl
gen doorgevoel
kunt je afvragel
hoeverre dat H'
bijgedragf
de huidi
laise.'r
