'In de meeste Nederlandse romans gebeurt niets
KUNST CULTUUR
Koninklijk erfgoed onder de hamer
'Mamma Mia!' is een musical met moeilijke son
Prijs voor
Thea Beekman
alphen aan den rijn - De
schrijfster Thea Beekman krijgt
dit jaar de Historisch Nieuws
blad Bontekoeprijs voor het
beste historische jeugdboek.
Haar laatste boek, 'Gekaapt',
was goed voor de prijs, die mi
nister Van der Hoeven (Onder
wijs) aanstaande zaterdag in
het Archeon in Alphen aan den
Rijii uitreikt.
Loonsverhoging
voor dansers
Amsterdam - De kunstenbond
FNV KIEM heeft een princi
peakkoord bereikt met de ge
subsidieerde dansgezelschap
pen over een nieuwe CAO voor
dansers. Ze krijgen loonsverho
gingen van 2,25 procent, terug
werkend naar 1 augustus van
dit jaar en nog eens 1,25 pro
cent per 1 augustus volgend
jaar. Dat is volgens de vakbond
'pure noodzaak om de gestegen
pensioen- en ziektekosten voor
dansers en begeleiders te com
penseren'. De onkostenvergoe
dingen worden eveneens ver
hoogd en aangepast aan de ge
stegen prijzen.
Einde aan fiscale
stimulering film
den haag - Het kabinet maakt
per 1 januari een einde aan een
pakket van fiscale maatregelen
om de Nederlandse filmindu
strie te ondersteunen. De steun
zou moeten leiden tot een zelf
standige bedrijfstak, maar vol
gens een rapport van het Bu
reau Berenschot is dat niet
haalbaar. Het pakket rond de
zogeheten film-cv werd in 1999
van kracht voor een periode
van vijf jaar. In die tijd is voor
210 miljoen euro aan zogeheten
cv-films gemaakt, waarvan
meer dan 200 miljoen voor re
kening van de overheid kwam.
Er kwam veel kritiek, omdat de
regeling meer de calculerende
belastingbetalers zou verrijken
dan onze cultuur. De regeling
werd versoberd toen in 2001
het nieuwe belastingstelsel van
kracht werd.
donderdag 18 september
Tomas Lieske situeert nieuw boek in polders rondom Leiden
door Theo de With
leiden - Een avonturenroman.
Een schelmenroman. Zelfweet
schrijver Tomas Lieske (6o) niet
zo goed hoe hij zijn nieuwe ro
man 'Gran Café Boulevard' moet
omschrijven. Het boek over de
gewiekste vervalser van papie
ren documenten is in elk geval
een meeslepende roman. De
Leidse schrijver ontrolt in duize
lingwekkend tempo een verhaal
dat zich afwisselend in Spanje,
Frankrijk en de zompige polders
ten oosten van zijn woonplaats
afspeelt.
Als ik schrijf, heb ik geen voor
opgezet plan", zegt Lieske.
„Meestal heb ik niet meer dan
een paar vage ideeën en zie ik
wel waar ik uitkom. Ik bedenk
pas tijdens het schrijven. Een
van de basisideeën van 'Gran
Café Boulevard' was dat ik het
land waar ik al dertig jaar door
heen fiets als decor wilde ge
bruiken." En dus figureren
Hoogmade, Oud-Ade, Rijpwe-
tering, het Braassemermeer en
de Wijde Aa prominent in zijn
nieuwste boek.
„Ik heb erover gedacht het ver
haal in het heden te laten spe
len. Ook de toekomst heb ik
overwogen. Uiteindelijk heb ik
ervoor gekozen terug in de tijd
te gaan. Naar de tijd dat het
landschap nog ongerept was,
dat het een zuivere vorm had."
Tomas Lieske zet de klok stil in
het jaar 1951. Maar 'Gran Café
Boulevard' beslaat feitelijk de
complete eerste helft van de vo
rige eeuw.
In 1921 verhuist een Gronings
boerengezin naar een hoeve in
Hoogmade. Vanwege hun af
wijkende gedrag worden de
buitenstaanders niet geaccep
teerd door de agrarische ge
Tomas Lieske in de buurt van de Wijde Aa bij Hoogmade. „Een halve eeuw geleden was het landschap nog ongerept." Foto: Mark Lamers
meenschap. De oudste zoon
Taco verliest als tiener zijn ou
ders ten gevolge van een auto
ongeval. Een paar jaar daama
verdwijnen zijn twee zussen
spoorloos tijdens een wande
ling naar Oud-Ade. Als zijn
jongste broer Fedde daardoor
steeds krankzinniger trekken
krijgt, besluit Taco in 1934 naar
Parijs te vertrekken. Hij werkt
daar als fotograaf. Als zijn
vriendin - een vooraanstaand
model - een ongeluk krijgt, laat
hij haar hulpeloos achter. Na
zijn vlucht neemt hij een nieu
we identiteit aan. Hij noemt
zichzelf Alexander Rothweill en
voorziet in zijn levensonder
houd met oplichten en verval
sen.
Als vervalser van documenten
werkt hij eerst voor de geallieer
den in Frankrijk, maar opportu
nistisch als hij is later voor de
nazi's in Spanje en Italië. Hij
wordt in Spanje verliefd op Pili
Eguren, die ook al geen roos
kleurige jeugd achter de rug
heeft. Ze delen de liefde, maar
houden ook geheimen voor el
kaar. Na hun noodgedwongen
vlucht uit Spanje komt het
tweetal in het moerasland rond
de Braassem terecht. Daar volgt
de apotheose.
„Mijn benedenbuurman heeft
een bedrijf in het slijpen van
landbouwmachines. Hij heeft
mij in contact gebracht met een
man, wiens familie al sinds
1600 een boerderij in Warmond
bewoont. Met hem heb ik veel
gepraat over de jaren veertig en
vijftig. Hoe ging het eten, het
wassen, het schoonmaken? Zo
is een beeld ontstaan van het
boerenleven rond 1950." Met
deze informatie in het hoofd en
plattegronden en archiefmate
riaal onder de arm toog Tomas
Lieske naar Parijs. In anderhalf
jaar tijd groeide zijn basisidee
in de Franse hoofdstad uit tot
een roman van 357 pagina's. De
schrijver werd daartoe in staat
gesteld door een werkbeurs van
het Fonds voor de Letteren en
natuurlijk het prijzengeld van
de Libris Literatuur Prijs. Met
zijn roman 'Franklin' won Lies
ke twee jaar geleden de presti
gieuze prijs.
„Ik vind het heerlijk om mij in
Parijs terug te trekken om te
schrijven. In Leiden heb ik te
veel afleiding. In Parijs bemoeit
niemand zich met me. Ik heb er
geen sociaal leven en kan dus
de hele dag door schrijven. Het
is ook prettig om op afstand te
zitten van het gebied dat je wilt
beschrijven. Je roept het land
schap in je hoofd op. Op een
gegeven moment was ik wel
bang dat het boek met al dat
boerengedoe op een streekro
man zou gaan lijken. Daarom
heb ik de koeien eruit gehaald
en vleermuizen geïntroduceerd
als fascinatie van Fedde, de
zonderlinge broer."
Ook de introductie van de ge
passioneerde vriendin Pili be
hoedde Tomas Lieske voor het
streekromanschrijverschap. „Ze
is avontuurlijk, spannend, aan
trekkelijk. Ik zou zelf verliefd
kunnen worden op deze vrouw.
Ach, in elk personage zit na
tuurlijk een deel van mezelf. Ik
ben ook net zo'n oplichter als
Alexander Rothweill. Hij pro
beert de mensen in een verval
sing te laten trappen. En dat
doe ik ook. Ik meng in mijn
boeken de werkelijkheid met de
fantasie. De lezer leest over de
dictatuur van Franco of het
boerenleven in de Veenstreek.
Omdat hij dingen herkent,
denkt hij wellicht dat het ver
haal echt zo gebeurd is. Onge
merkt sleur ik hem mijn fanta
siewereld in."
De boeken van Lieske worden
veel gelezen door scholieren,
terwijl zijn werk toch geenszins
met dat van Ronald Giphart -
ook geliefd op de middelbare
school - is te vergelijken. „Er
gebeurt iets in mijn romans. In
het meeste Nederlandse proza
gebeurt niets. Er wordt ontzet
tend veel gepsychologiseerd.
De lezer wordt aan het handje
genomen, maar die is zelf
genoeg. Het gedrag va
hoofdpersoon moet voor
spreken. Daar blijkt zijn
ter wel uit. In 'Gran Café
vard' komt Alexander Roti
onsympathiek over, maar
kan ik wel sympathie voor
opbrengen. Ik begrijp wel
om Pili verliefd op hem
Hij is eerder laf dan slecht
Volgend jaar verschijnt e
dichtbundel van de Leids
teur, het genre waarmee h
in 1987 debuteerde. „Heti
goed om er meteen wee
roman achteraan te gooie
de dichtbundel komt eer
halenbundel en dan pas
een roman. Maar in mijn
ligt dat bijna in het vérli
van elkaar. Ik krijg vaak
ren dat ik 'poëtisch
schrijf en mijn gedichtei
juist weer verhalend van
ter. Ik houd er gewoon va
mooie zinnen te maken."
'Gran Café Boulevard', 1a
Lieske, uitgeverij Qu
17,95 euro. !e
Varen met
Tomas Lieske
Boekhandel Van der M
houdt zondag 21 septe
ber een literaire vaartoi
met Tomas Lieske. Van
het water zijn de polde
die hij in zijn roman 'G|
Café Boulevard' beschj j
goed te ervaren. Om 11}
uur wordt aan boord g
gaan bij Rederij Van Hu
in Warmond. De literal 1
boottocht kost 15 euro
(incl. koffie met gebak)
Reserveren: teL 071-
3613073.
Gergjev blijft bij Rotterdams phiiharmonisch Theaterproducenten tegen plannen Van den End
rotterdam/gpd - Het succes van het Gereiev-fes- directie en orkest over de ontwikkeling van het -t v -t ui
rotterdam/gpd - Het succes van het Gergjev-fes-
tival lijkt te hebben gewerkt als balsem op de ziel
van het Rotterdams Phiiharmonisch Orkest. Een
paar dagen na door 26.000 mensen bezochte
evenement, meldt het orkest dat er een dikke
streep is gezet onder de problemen die het 'Phil'
het afgelopen half jaar teisterden. Het belangrijk
ste nieuws is dat met chef-dirigent Valery Gergjev
is afgesproken dat de verbintenis na 2005 wordt
voortgezet
Gergjev praat de komende tijd met het bestuur,
directie en orkest over de ontwikkeling van het
orkest De gesprekken vinden voorlopig plaats
onder regie van Michiel Verschuijl, de waarne
mend directeur die zijn werkzaamheden voortzet
tot uiterlijk 1 april. De komende periode werkt
het bestuur aan de komst van een nieuwe direc
teur en artistiek leider. De laafste functie is va
cant nu Asadour Santourian heeft besloten te
vertrekken. Kees Hillen, eindredacteur Klassieke
Muziek van de AVRO, wordt met ingang van 1
oktober artistiek adviseur.
door Hans Jacobs
Amsterdam - Goudbronzen
ventilatoren in de vorm van
windmolens, rond de eeuwwis
seling gemaakt, passen niet in
de huiskamer van prinses Ma-
ria-Esmeralda van België. Het
geschenk van de Oranjes aan
de Belgische koninklijke familie
is nu te koop, geschatte waarde
tussen de acht- en twaalfdui
zend euro, op een unieke vei
ling die volgende week wordt
gehouden bij Sotheby's in Am
sterdam. Maria-Esmeralda, de
47-jarige stiefeus van koning Al-
bert, biedt daar de huisraad aan
Van haar vorig jaar overleden
moeder Lilian.
Paleisinventaris komt bijna
nooit op de markt en zeker niet
in zo'n grote hoeveelheid als
nu. Hele serviezen (met konink
lijk monogram), honderden zil
veren voorwerpen, historische
foto's, antieke meubels, uur
werken, een voorhistorisch ge
wei, wandtapijten en kostbaar
glaswerk. Maria-Esmeralda is
niet blij met de verkoop. „Het is
een schande. Ik had dit liever in
een museum gezien", aldus de
prinses in een vraaggesprek
met het maandblad Vorsten.
De Belgische staat had echter
geen zin om van kasteel Argen-
teuil, de woning van prinses Li
lian en de in 1983 overleden
oud-koning Leopold III, een
museum te maken. Haar kinde
ren kregen een paar maanden
de tijd om het huis leeg te rui
men. Wat niet paste op de ei
gen schoorsteenmantel of ook
niet door haar broer en zus ge
bruikt kon worden, gaat nu de
deur uit. Daarbij zijn ook heel
persoonlijke familiestukken.
Het verhaal van de in 1916 ge
boren prinses Lilian en koning
Leopold III is ingewikkeld. De
Belgische koning werd in 1935
weduwnaar nadat zijn vrouw
Astrid bij een door hem veroor
zaakt auto-ongeluk overleed. In
de Tweede Wereldoorlog koos
hij ervoor, anders dein de Ne
derlandse koningin Wilhelmi-
na, om in eigen land te blijven.
Zijn moeder Elisabeth vond dat
Leopold wel wat verstrooiing
kon gebruiken en zo vond hij
Lilian Baels bij een partijtje golf
op zijn pad.
Amsterdam/gpd - De vrije theaterprodu
centen verzetten zich tegen de plannen
van Joop van den Ende met het Nieuwe
de la Mar en de bioscopen Calypso en
Bellevue Cinerama in de Amsterdamse
Mamixstraat. De Amsterdamse Kunst-
raad oordeelde maandag positief over
de theaterplannen. Van den Ende wil via
zijn VandenEnde Foundation twintig
miljoen euro investeren in de aankoop
en renovatie van het theater en de bio
scopen. Hij belooft dat er over twee jaar
genoeg plek overblijft voor vrije produc
ties.
Harry de Winter, de oprichter van IDTV,
spreekt van 'onfatsoenlijk bestuur' van
de gemeente Amsterdam. De producent
overweegt de procedure juridisch aan te
vechten. Volgens Diederik Hummelinck
van Hummelinck Stuurman Theaterbu
reau, die zes Nederlandse toneelgezel
schappen en producenten vertegen
woordigt, is het monopolie van Van den
Ende een slechte ontwikkeling. Hij vindt
dat het aantoont 'dat geld zaligmakend
is en alles voor elkaar krijgt'.
De VandenEnde Foundation wil het
Nieuwe de la Mar, Calypso en Bellevue
Cinerama ombouwen tot een 'theater-
multiplex'. De stichting treedt in het
voorstel van Van den Ende op als eige
naar en beheerder. Verder komt er een
exploitatiestichting met een onafhanke
lijke directeur die voor de programme
ring zorgt.
Maar Hummelinck gelooft niet dat de
directeur onafhankelijk is 'als de organi
satie van één kant komt'. Hij voorpselt:
,Als Joop van den Ende enthousiast is
over een productie en hij staat straks
voor het bureau van die directeur, dan
zullen andere dingen daarvoor moeten
wijken."
Het voorbeeld van het Nieuwe Luxor in
Rotterdam ligt nog vers in het geheugen.
Afgelopen mei waren daar de contracten
rond met de bespelers van het openbare
theater. Van den Ende kreeg het vervol
gens voor elkaar om zijn productie '3
Musketiers' met een half jaar te verlen
gen. De vrije producenten moesten
daarvoor wijken, sommige zelfs, iro
nisch genoeg, naar het Circustheater in
Scheveningen - eigendom van Joop van
Ende. Hummelinck: „Formeel was het
goed geregeld, maar informeel dus
niet."
In het rapport dat de VandenEnde
Foundation heeft aangeboden aan de
Kunstraad, onderschrijft ze het belang
van een onafhankelijke programmering
waarvan het huidige aanbod van het
Nieuwe de la Martheater deel uitmaakt.
De Kunstraad vindt de uitwerking daar
van echter nog te vaag.
De Winter maakt zich vooral boos over
het feit dat er nooit anderen bij de ge
meente aan tafel hebben gezeten om te
praten over de Marnixstraattheaters.
Zelf had hij hierover een afspraak, maar
die werd afgezegd. „Meerdere partijen
moeten in staat worden gesteld met een
plan of bod te komen, waarna de ge
meente weloverwogen een keuze kan
maken."
De Winter is niet tegen het initiatief van
concurrent Joop van den Ende, zegt hij,
mits 'het spel maar op de juiste manier
wordt gespeeld'. Hummelinck en'j.
pagnon Arjen Stuurman zien lie\ü;
het Nieuwe de la Mar zelfstandiv'
en dat de Van den Ende Foun^c
twee nieuwe theaters bouwt. „Zo
nu wordt voorgesteld gaat één gro
tij bepalen wat we wel en niet k
zien. Dat is een slechte ontwik:.
Het is een gemakzuchtige keuze j
gemeente Amsterdam om het F
de la Mar-theater daaraan op tr
ren."
Volgens Ryclef Rienstra van de 1 !f
nEnde Foundation hoeven de vri
ducenten zich geen zorgen te
„Wij hebben er geen enkel comnr'
belang bij om de vrije producei01
passeren. Zoals het nu is, is het
houdelijk interessant complex, nla
zeer publiekstrekkend aanbod. I
grammering blijft op hoofdliji
stand. Zonder ongebruikelijke
waarden. De vernieuwing is er vo
gericht producties langer te laten
Dat kan tot nog toe in Nederlan
welijks."
Prinses Lilian van België wier nalatenschap wordt geveild bij
Sotheby's. Foto: GPD/Sotheby's
Lilian was al zwanger toen de
koning besloot dat ze maar het
beste konden trouwen: eerst in
de kerk, later pas voor de wet,
en beide keren in het diepste
geheim. Toen het huwelijk uit
eindelijk bekend werd gemaakt,
brak een storm van veront
waardiging los.
Na de bevrijding was een terug
keer van de inmiddels door zijn
gedrag zeer omstreden koning
niet vanzelfsprekend. Uiteinde
lijk kreeg hij na een bewogen
referendum het groene licht.
De Vlamingen wilden hem wel
terug, maar de Walen niet. Een
burgeroorlog dreigde. In 1950
koos Leopold eieren voor zijn
geld en maakte plaats voor zijn
zoon Boudewijn.
Kort daarna maakte Boudewijn
zijn verloving bekend met de
Spaanse edelvrouwe Fabiola.
Bij terugkeer van zijn huwelijks
reis trof hij het paleis
haald' aan. Leopold en Lilian
waren vertrokken, met mede
neming van een flink deel van
de huisraad. Tussen Lilian en
Boudewijn is het daarna nooit
meer goed gekomen.
Topstukken op de over drie da
gen verdeelde veiling zijn onder
meer een naar schatting tien
duizend jaar oud gewei (25.000
euro), een met mozaïek inge
legd tafelblad (45.000 euro) en
een ingenieus Cartier-klokje
(15.000 euro). De serviezen en
andere zilverstukken van de
wereldberoemde Franse zilver
smid Odiot zijn niet voor de
kleine beurs (40.000-50.000 eu
ro), de 17de- en 18de-eeuwse
wandtapijten moeten tot
150.000 euro opbrengen.
De kijkdagen zijn vrijdag 19, za
terdag 20 en zondag 21 septem
ber van 10 tot 17 uur, veiling
huis Sotheby's, Amsterdam. De
veiling is 22 en 23 september.
door Jeroen de Valk
utrecht - Na 'Saturday Night Fe
ver' keren de jaren zeventig weer
terug naar Utrecht. In het Bea
trix Theater aldaar gaat begin
november 'Mamma Mia!' in pre
mière, een musical waarin 22 Ab-
ba-hits de revue passeren. Deze
week vinden de eerste repetities
plaats.
„Geen zorgen, het asbest wordt
verwijderd." Aimée Mars,
woordvoerster van Joop van
den Ende Theaterproducties,
laat weten dat in het Beatrix
Theater geen grammetje asbest
zal achterblijven. Eerder dit jaar
werden wat losse deeltjes aan
getroffen in het van eind jaren
zestig daterende gebouw. Dat
had heel wat voeten in de aar
de; onder meer de verplaatsing
van de lopende productie 'Co-
pacabana' naar het Amster
damse Pepsi Stage Theater, het
verschuiven van de première
datum van 'Mamma Mia!' van
28 september naar 9 november
en het omboeken van zo'n
50.000 reserveringen.
Eerder werd gemeld dat deze
vertraging het gevolg is van een
verbouwing die het aantal zit
plaatsen tot 1500 uitbreidt.
Maar nu geeft Erwin van Lam-
baart, directeur van Joop van
den Ende Theaterproducties,
toe dat vooral de tijdrovende
asbestoperatie de oorzaak is
van de vertraging. Op 29 okto
ber, de dag van de eerste try-
out, opent het theater weer zijn
deuren.
ïjé,
ammj
;r Q
Simone Kleinsma zingt met koor tijdens de repetitie van de Abba-musical 'Mamma Mia!'
Foto: GPD/Annette Vlug
Voor de cast wordt het nog
even afzien, want de repetities
begonnen pas eergisteren. In
een Amsterdamse studio gin
gen die met enige bombarie
van start. Daarbij werd snel
duidelijk dat de musical vol
gens 'cast en creatives' eigenlijk
al op voorhand een doorslaand
succes gaat worden. Iets wat
van niet loos optimisme ge
tuigt. 'Mamma Mia!' ging april
1999 in Londen in première,
kreeg vervolgens filialen in an
dere werelddelen en trok zo in
vrij korte tijd zo'n tien miljoen
rt
bezoekers. De liedjes zijn be
proefde hits van Benny Anders-
son en Björn Ulvaeus, de twee
B's van Abba. De hoofdrol van
de Nederlandse versie wordt
vertolkt door Simone Kleinsma,
eerder 'leading lady' in produc
ties als 'Les Misérables', 'Fosse'
en 'Chicago'. Daar kom je de
seizoenen wel mee door.
Voor alle duidelijkheid: 'Mam
ma Mia!' is grotendeels een pa
rade van Abba-hits, maar han
delt niet over de band. Het ver
haal, bedacht door schrijfster
Catherine Johnson, speelt zich
af op een Grieks eiland. Daar
woont een alleenstaande moe
der (Kleinsma) die zo'n kwart
eeuw terug - in de losbandig
geachte Abba-tijd - een wat on
geregeld erotisch leven leidde.
Ze heeft geen idéé wie de ver
wekker van haar dochter is. De
laatste (Céline Purcell) wil ge
woon trouwen en nodigt sim
pelweg drie potentiële vaders
(Hajo Bruins, Filip Bolluyt en
Jon van Eerd) uit. Haar moeder
maakt van de gelegenheid ge
bruik oude muziek-collega's op
te trommelen: ze was namelijk
ooit de leadzangeres vai
na and The Dynamo's.
Aanleiding genoeg om
gen uit te barsten. De soi
vertaald door Coot
burgh, die het titelni
werkte tot: „Mamma
daar ga ik weer Oh jé,
niet gesleten. Mami
help daar sta ik weer
kan je niet vergeten."
„Moeilijke songs",
Kleinsma (45). „Je hebl
jaar geleden een beetje
radio meegezongen,
moet 't precies. Op 't
Kleinsma - één van de
pioniers die het genr<
1980 weer op de kaart
herkent zich wel in Doi
is niet zomaar een fliei
heeft als vrouw allee
maar mooi een kind op
en een taveme-met-hot(
zet in Griekenland."
Haar 'musicaldochter'
Purcell (23) speelt hier
eerste hoofdrol. Ze hee
echte kunstopleiding
maar kan na 250 ke(
Sound Of Music' - ze
hierin het oudste kind
enige ervaring bogen. IV
personage heeft ze gem
ze in dezelfde week
werd geboren. Al heeft
der de behoefte zich tej
ouders af te zetten. „Ik
al rustig over praten
moeder en dat lukt ooi
dat kan alleen dankzij
heid, bevochten door d
na-generatie."
'Mamma Mia!', Beatrb
ter vanaf 29 oktober. F
ringen: www.musicals
tel. 0900 - 300 5000.
11
