KUNST CULTUUR
Kunstensector vreest koude sanering
Baantjer: 'Ik heb de jeugd weer aan het lezen gekregen
Rockmusical met zelfspot
De kaart als propagandamidd
dingt 1
Honderdste film
Sophia Loren
Expositie Lord
of the Rings
Drie debutanten
voor Booker Prize
Fiim Coninx
naar Oscar
'Geen fusie kunstuitleei
met Kunst Vliegwerk
woensdag 17 SEPTEMBER
Amsterdam - De Nederlands-
Belgische coproductie "Verder
dan de maan' van regisseur
Stijn Coninx is gekozen als Bel
gische inzending voor de Os
cars in 2004. De film strijdt mee
in de categorie 'beste buiten
landse speelfilm'. Het verhaal
speelt in 1969, ten tijde van de
eerste maanlanding.
Sophia Loren. Foto: AP
new vork - Actrice Sophia Lo
ren had gisteren een feestje te
vieren. De film Between Stran
gers' is de honderdste rolprent
waarin zij meespeelt. De film is
geregisseerd door haar zoon
Edoardo Ponti. 'Between Stran
gers' gaat in première op het
festival Women's Entertain
ment in New York.
londen - Het Science Museum
in Londen heeft gisteren een
tentoonstelling geopend over
de film 'Lord of the Rings'. Het
museum noemt het de grootste
cinematische expositie ooit. Op
de expositie zijn talloze kos
tuums en rekwisieten uit de tri
logie te zien. Zo kan het publiek
zich vergapen aan het kostuum
van hoofdrolspeler Frodo en de
jurk van de door Kate Blanchett
gespeelde Elfenkoningin. Ook
zijn er handgemaakte wapen
rustingen, latex maskers en na
tuurlijk de beroemde ring.
londen - Drie debuterende ro
manschrijvers behoren tot de
genomineerden voor de Booker
Prize, de bekendste Britse prijs
voor literatuur. De debutanten
zijn Monica Ali met 'Brick La
ne", D.B.C. Pierre met "Vemon
God Little' en Clare Morrall met
Astonishing Splashes of Co
lour'. De drie andere genomi
neerden zijn de Canadese Mar
garet Atwood met 'Oryx and
Crake'Zoe Heller met 'Notes
on a Scandal' en de Zuid-Afri
kaan Damon Galugut met 'The
Good Doctor'. De jury maakt 14
oktober bekend wie de Booker
Prize 2003 gewonnen heeft.
den haag/gpd - Prachtige woor
den voor cultuur in de miljoe
nennota die gisteren werd ge
presenteerd. „Kunst inspireert
en draagt bij aan de kwaliteit
van de samenleving", stelt het
kabinet Balkenende II, dat een
'sterke culturele infrastructuur1
stimuleert. Maar de kunstensec
tor vreest een holle frase. „De in
tenties zijn er misschien wel",
zegt Marianne Versteegh van
belangenorganisatie Kunsten
'92. „Maar de uitwerking wijst
een andere kant op."
Dat er in deze tijden van bezui
nigingen geen extra geld inzat
voor de kunstensector, zegt
Versteegh, 'snappen wij alle
maal'. Maar staatssecretaris
Medy van der laan (D66) had
toegezegd de schade voor de
kunst zoveel mogelijk te beper
ken.
„En in de begroting valt daar
niets van te merken. Integen
deel. Niet alleen wordt de sec
tor getroffen door ongekend
hoge bezuinigingen, de priori
teiten in het cultuurbeleid blij
ken ook elders te liggen.'' Het
kabinet Balkenende II dreigt
volgens Kunsten '92 zo juist
'kunstvijandig' te worden.
Dat voor onder meer bibliothe
ken en cultuureducatie extra
geld beschikbaar is, valt volgens
Kunsten '92 toe te juichen.
„Maar aandacht voor de kunst
is daarbij noodzakelijk: straks
hebben we een prachtig stelsel
van voorzieningen voor cultuu
reducatie, maar zijn helaas de
instellingen die de inhoud
moeten leveren wegbezuinigd."
Blijven in 2004 de bezuinigin
gen beperkt tot 1,2 miljoen eu
ro, vanaf 2005 moet er op het
cultuurbudget 19 miljoen euro
gekort worden. Los daarvan
krijgen culturele instellingen en
kunstenaars te maken met forse
kostenstijgingen door onder
meer de verscherpte arbo-wet-
geving, sociale lasten en veran
deringen in de werkloosheids
regelingen.
Van der Laans voornemen om
de bezuinigingen af te wentelen
op vooral niet-kunstproduce-
rende instellingen en overhead,
boezemt de kunstensector
vooralsnog weinig vertrouwen
in. Versteegh: „De intentie valt
te prijzen. Ze zit vol goede be
doelingen. Maar we zijn er niet
van overtuigd dat het gaat luk
ken. Ze zegt dat ze de kunsten
wil ontzien, maar als je dat
waar wilt maken moet je meer
doen dan de bezuinigingen al
leen verhalen op de bemidde
lende instanties. Dat is een
wassen neus."
Volgens Bert Holvast van de Fe
deratie van Kunstenaarsvereni
gingen staat het voortbestaan
van een hele generatie theater
makers, filmers, musici en an
dere podiumkunstenaars op
het spel.
„Dat is niet overdreven. De ver
anderingen die worden doorge
voerd in de werkloosheidwet
pakken voor kunstenaars dra
matisch uit." De ww-maatrege
len hebben, zegt Holvast, voor
de kunstensector het onbedoel
de effect dat er een koude sane
ring dreigt.
Specifieke ww-regelingen om
tegemoet te komen aan het ar
beidspatroon van de beroeps
groep verdwijnen en ww-uitke-
ringen worden gehalveerd zo
dat voor de meeste kunstenaars
alleen nog de bijstand rest. Hol
vast: „Wij vragen de staatsse
cretaris snel interdepartemen
taal in kaart te brengen wat de
gevolgen zijn van de opeensta
peling aan sociale, fiscale en re-
Ciale maatregelen die op de
stenaars af komen. Ze zal
moeten voorkomen dat daar
door ook het producerend ver
mogen van het Nederlandse
kunstbestel aan de wortel
wordt aangetast."
leiden De Federatie
Kunstuitleen is pertinent
tegen de overname van de
Leidse kunstuitleen door
Kunst Vliegwerk, een ate
lier voor verstandelijk ge
handicapte kunstenaars.
„De federatie is principieel
tegen structurele integratie
van professionele kunst
met amateurkunst", schrijft
federatiedirecteur Esther
Gottschalk in een brief aan
het Leidse PvdA-raadslid
Hesselink.
Hesselink had eerder deze
maand in een vergadering
deze fusie voorgesteld.
„Volstrekt onaanvaait
baar", laat Gottschalk n
mens de koepelorganisat
van kunstuitlenen in Ni
derland weten.
Ze wijst op het belang va
professionele kunst voor
samenleving. „Het belai
daarvan gaat verder dj
het laten genieten vj
mensen van mooie plaa
jes."
Vanavond vellen de diver
raadsfracties in een con
missievergadering hi
eindoordeel over het lati
voortbestaan van de kuns
uitleen in Leiden.
Nederlands meest gelezen schrijver wordt 80 jaar
door Guus Ferrée
Amsterdam - „Als ik ga zitten,
produceer ik." Er zijn ouderen die
minder energiek zijn. Maar Appie
Baantjer, hij is gisteren 80 jaar
geworden, heeft een uitstekende
relatie met Vadertje Tijd. Dat hij
aan zijn vergroeide vingers werd
geopereerd, ziet Nederlands
meest gelezen schrijver als iets
kleins. „Voor de rest heb ik geen
problemen. Zelfs m'n prostaat
protesteert niet."
Zijn pensioen heeft Appie
Baantjer opgebouwd met 38
diensharen bij de Amsterdamse
politie. Een korps waarmee de
navelstreng nog steeds niet is
doorgesneden. Begin dit jaar
kreeg hij uit handen van hoofd
commissaris Jelle Kuiper een
Award, een onderscheiding die
tot dusverre alleen aan opper-
bazen werd toegekend. „Gekre
gen op een bijeenkomst waar
drieduizend Amsterdamse
dienders bij waren. Als blijk van
waardering voor de positieve
manier waarop ik de hoofdste
delijke politie onder de aan
dacht breng."
De contacten met de collega's
blijven warm. Af en toe wordt
de schrijver opgebeld als er
geen schot zit in een zaak.
„Dan komt iemand me thuis
opzoeken en legt alle puzzel
stukjes op tafel Hoe ik te werk
zou gaan. Laatst nog ging het
om een man die ervan wordt
verdacht zijn vrouw te hebben
vermoord. Het lijk is echter nog
steeds onvindbaar. Om welke
zaak dit gaat? Ik heb eigenlijk al
te veel gezegd.
Hij wrijft met zijn handen door
zijn witte haardos en grinnikt
zachtjes. „Ik heb onder de poli
tie veel lezers. Maar weet je dat
ik in deze huidige tijd geen goe
de politieman zou zijn? Daar
ben ik namelijk veel te eigenge
reid voor. Ik ben niet iemand
die alles volgens de vastgestelde
regels doe, ik werkte altijd vol
gens mijn eigen visie. Dat zou
nu niet meer getolereerd wor
den. Onderwijzer, dominee,
journalist, die beroepen had
den in deze tijd meer op mijn
weg gelegen."
Hij stelt het luchtig tussen neus
en lippen vast. De naam Baan
tjer sterft na zijn dood uit. Zijn
vrouw Marretje en hij hebben
geen kinderen, een speling van
het lot. „Toen we in 1952
trouwden was Marretje zieke
lijk. Ze heeft altijd heel hard
meegewerkt in de delicatessen
zaak van haar ouders. Toen ik
het onderwerp kinderen krijgen
jaren later eens aansneed, ant
woordde Marretje met de
woorden: 'Mankeert er wat aan
ons geluk?' We zijn dus altijd
met z'n tweeën gebleven. En
omdat ér geen andere Baantjer
meer rondloopt, is het gedaan
met deze familienaam. Alleen
in Amerika woont nog een
Baantjer, maar dat is een on
echte."
Alleen al bij uitgeverij De Fon
tein zijn zes miljoen boeken
van rechercheur De Cock uitge
geven. En dan zijn er nog de
uitgaven van de boekenclub
ECI, Reader's Digest, Lectura-
ma, de Grote Letterbibliotheek
en de vele vertalingen in bij-
Appie Baantjer: „In de huidige tijd zou ik geen goede politieman zijn. Daar ben ik veel te eigengereid voor." Foto: ANP/Rick Nederstigt
voorbeeld het Russisch, Chi
nees, Koreaans, Duits, Engels,
noem maar op. Tien jaar gele
den werden de avonturen van
De Cock in Amerika geïntrodu
ceerd. Baantjer is, zo zegt hij
zelf, onderhand een merknaam
geworden. Boeken, dvd's, co
lumns, een puzzel van duizend
stukjes ter gelegenheid van zijn
80ste verjaardag, een langlo
pende tv-serie, een bijzondere
reeks, die ooit begon met een
serie korte verhalen in Margriet
en Panorama.
„Schrijven gaat me nog altijd
makkelijk af. Als ik ga zitten,
produceer ik. Ja, ik schrijf een
voudig, ik ben geen man van
moeilijke taalconstructies.
Daarom zal ik ook nooit de
Gouden Strop winnen. Ik schrijf
geen literatuur. Zo'n man als
Tomas Ross, ik vind zijn taalge
bruik prachtig, als ik
boeken blader dan word i
jaloers op. Ja hoor, ik he
wel eens contact met die
vers. Ze zijn altijd heel vi
lijk voor me. Wat ze vai
werk vinden? Dat ik een t
ben."
Hij vertelt dat schrijven
hem net zo'n avontuur is
boeken voor zijn lezers. 1
wordt een lijk neergelej
dan volgt de rest van h<
haal van zelf. Een plot he
bij het begin van een
boek nooit in zijn hooi
richt me niet op de actn
zoals bijvoorbeeld Torna
dat doet. De mensen le
genoeg rottigheid in de
dan moet je ze tijdens
kantie, de tijd waarin mij
ken het meest worden g<
niet met nog meer nai
opzadelen.
Slechts één keer heb ik ij
enten gebruikt die in de
stonden. Het ging om
ruchtmakende zaak waail
paar jongens een tent in
hadden gestoken waardo
meisje overleed. Die klif
jongens zijn in een vai
boeken vermoord."
Na het legen van een kop
veert hij opeens op. „V
wat heel leuk is? Dat ik d<
door mijn boeken weer a
lezen heb gekregen. D
enorm veel brieven en e
van jongeren. Door de t
zijn mijn boeken blijkba
der de aandacht gekomi
twaalf-, dertien- en veerti
gen. En dat beschouw ik
groot compliment. Want
ven toch in een tijd van
zing."
In Leiden en de regio bestaat grote belangstelling voor
professionele en amateuristische kunstbeoefening. Heilig Vuur
volgt stad- en regiogenoten die musiceren, zingen, dansen,
toneelspelen, fotograferen of op andere wijze actief zijn.
Vandaag: studentenvereniging SSR uit Leiden.
„Een rockmusical over de eer
ste liefde en het volwassen
worden." Zo beschrijft regis
seur en schrijver van "Voorbij',
Pitt de Grooth (22), zijn stuk.
Maar het moet niet te serieus
zijn, vindt De Grooth. „Ik
houd van gekheid en
zelfspot."
De Leidse studentenvereni
ging SSR is vier jaar geleden
een artistieke traditie gestart.
Al drie keer werden groots op
gezette musicals op het podi
um van het LAKtheater opge
voerd. Voor de vierde werd het
wat moeilijker. Veel SSR-leden
die zich met de musical bezig
hielden, stopten ermee. En de
recessie liet het budget van de
musical ook niet ongemoeid.
Dat was geen reden om dit
jaar geen musical op te voe
ren, maar juist om het heel an
ders aan te pakken.
Het script van "Voorbij' lag al
jaren bij de regisseur in de
kast. Hij schreef het in zijn
examenjaar van de middelbare
school. „Ik ben begonnen met
schrijven toen ik een half uur
te vroeg klaar was met een
schoolonderzoek." De Grooth,
tweedejaars aan de Theater
academie in Amsterdam, trok
het script onder het stof van
daan voor SSR. Het moest nog
wel herschreven worden. „Het
was oppervlakkig, er moest
meer diepgang in", aldus De
Grooth. Samen met Marcel
Conté en Chantal van Kuyen
begon hij in 2001 zijn script te
veranderen. Van de eerste ver
sie zijn alleen de eerste en
laatste scène overeind geble
ven. Dit komt door de rol die
De Grooth zelf in het stuk
speelt. „De rol van travestiet
Marlène de la Rue. Eigenlijk
speelde zij een grotere rol in
het verhaal, maar Marcel Con
té vond dat ik en niemand an
ders Marlène moest spelen."
Omdat het te combineren
moest zijn met de regie is de
rol van Marlène ingekort.
De muziek en de songteksten
komen van de hand van Conté
en Van Kuyen. .Alles in de
rockmusical is origineel en
door een van ons geschreven",
zegt Conté. In december vorig
jaar zijn er audities geweest.
Regisseur en schrijver Pitt de Grooth spreekt als travestiet Marlène de la Rue (links) hoofdrolspeelster
Janna Hekman als Emma (rechts) toe. Foto: Henk Bouwman
„Ik heb iedereen een stuk la
ten doen. Elke keer moesten
ze het op een andere manier
aanpakken. Het ging erom dat
ze zich niet schaamden en on
geremd op dat podium kon
den staan", zegt De Grooth.
De regisseur is heel tevreden
over de cast waar hij nu mee
werkt. En is blij verrast met de
groei die iedereen heeft door
gemaakt. Vooral op Lucas van
Rennes en Janna Hekman, die
de hoofdrollen Michael en
Emma spelen, is hij erg trots.
Hij heeft ook hoge verwachtin
gen van hen. „Ze gaan abso
luut de show stelen en zullen
veel mensen verbazen." Maar
ook de rest mag volgens De
Grooth zeker niet vergeten
worden. „Natuurlijk kunnen
hoofdrolspelers alleen maar
goed presteren als de rest het
ook goed doet."
"Voorbij' heeft geen fantasti
sche decors, maar dat heeft
het stuk volgens de regisseur
ook niet nodig. „Het gaat om
de personages en het verhaal."
Conté is het daarmee eens. Hij
is ook erg enthousiast over de
plek van de muziek in het
stuk. Er is een band van zeven
man die tijdens de musical op
het podium staat. „Normaal
wordt de band weggestopt, zo
dat je ze alleen hoort. Nu
speelt de band een echte rol in
het stuk", aldus Conté, die er
zelf ook deel van uitmaakt.
In totaal werken er rond de
vijftig mensen mee aan de
productie. Maandagavond was
er bij een repetitie voor het
eerst een handjevol publiek.
De cast haalde opgelucht
adem toen bleek dat de grap
pen aansloegen. De Grooth
kijkt uit naar het eerste optre
den. „Volgens mij gaan we
knallen."
'Voorbij' door SSR, 18 t/m 20
september, 20.30 uur, LAK
theater, Leiden. Voor meer
informatie of kaarten:
www.voorbij.tk
Mascha Welling
door Peter Groenendijk
leiden - De crises die de Balkan
in het afgelopen decennium
teisterden, hebben hun wortels
in het verleden. De tentoonstel
ling 'Balkan in kaart' in de Leid
se Universiteitsbibliotheek
toont dat verleden aan de hand
van tientallen kaarten. Een ont
hutsende gang langs geschied
vervalsing en propaganda.
Het lijkt een keurige kaart van
Roemenië en omgeving, uit een
keurige Roemeense atlas uit
1983. Er staan geen nationalisti
sche kreten op, geen overdre
ven vlagvertoon; wel rondjes en
driehoekjes, die het Roemeens
verzet tegen het oprukkend fas
cisme tussen 1940 en 1944
moeten verbeelden. Maar dit is
geen keurige kaart. Hier wordt
gegoocheld met historische fei
ten. De grenzen van Roemenië
zijn die van 1945, maar Tsje-
choslowakije is afgebeeld in de
toestand van voor 1939 en de
Sovjetunie in de toestand van
1940. Duidelijk is te zien hoe
Roemenen zich verzetten tegen
Duitse en Hongaarse troepen
tijdens de oorlog; maar dat het,
onder leiding van een fascisti
sche generaal, Bessarabië ver
overde en tienduizenden joden
liet afslachten, wordt niet ver
meld. Ook niet dat Roemeense
troepen in 1940 delen van
Transsylvanië verloren of dat zij
het samen met Duitse troepen
tegen de Sovjets opnamen.
Achter deze ogenschijnlijk keu
rige kaart schuilt een wereld
van leugens en verdraaiingen,
die het regime van Nicolae
Ceausescu in 1983 goed uitkwa
men. Er zijn meer van dergelij
ke propagandakaarten op de
tentoonstelling 'Balkan in
kaart'. Een kaart in een boekje
voor Albanese basisscholen,
waarop niet de officieel gelden
de grenzen staan maar die van
het gedroomde 'Groot-Albanië'.
Een kaart van Hongarije, zo
groot als het zou zijn geweest
zonder het vernederende Ver
drag van Trianon. Kaarten van
Bulgarije door de eeuwen heen,
waarin slechts aandacht is voor
de periodes waarin het land
machtig en vooral groot was.
De objectiviteit van de topogra-
Franse kaart van
Zuidoost-Europa
uit 1700.
Collectie
UB Leiden
fische kaart waar
groeid met de Grote
blindelings op
blijkt een illusie.
Maar de UB toont
slechts kaarten uit.de
'list en bedrog'. Er is
zame Venetiaanse
Zuid-Oost Europa uit
tiende eeuw, en een
dubbelkaart van
Bosnië uit diezelfde
Daarop staat de
keizer afgebeeld, die
knielend persoon het
de Bosnische pasja
krijgt aangeboden. Ook
rend zijn de pogingen
tenmakers uit 1999 om
op kaart te zetten. Vier
leden pas, en met de
doelingen gemaakt -
zijn de hiaten
zo relatief als een grens.
'Balkan in kaart. Vijf
strijd om identiteit',
oktober,
theek, Witte Singel 27,
Toegang gratis. Open:
vr 8.30-22 uur, za
en zo 13.00-17 uur.
