Overheid niet de oplossing voor alle vraagstukken
TROONREDE
Leden van de Staten-Generaal.
De internationale en nationale ontwikke
lingen van het afgelopen jaar hebben de
onzekerheden in ons dagelijks bestaan
doen toenemen.
Burgeroorlogen, aanslagen en andere vor
men van geweld treffen iedere dag weer
vele onschuldige mensen. Dit roept de
vraag op hoe Nederland kan bijdragen
aan duurzame vrede, veiligheid en armoe
debestrijding.
Aardbevingen, overstromingen en droog
te confronteren overal in de wereld de
mens met zijn beperkingen. Ook ons land
is niet gespaard gebleven voor de gevol
gen van langdurige droogte, ondanks de
grote aandacht voor het waterbeheer.
De teruggang van de economie is in Ne
derland in alle scherpte voelbaar gewor
den.
Na jaren van voorspoed leidt dit voor veel
burgers onverwacht tot onzekerheid.
Dagelijks worden honderden mensen
werkloos. De problemen van onze econo
mie zijn niet alleen conjunctureel van
aard. Om tot duurzaam herstel te komen
is het noodzakelijk de economische struc
tuur te versterken en de sociale zekerheid
grondig te herzien. De regering beseft dat
dit in eerste instantie voor veel mensen
ingrijpende gevolgen zal hebben.
Er zijn ook grote zorgen om de cohesie in
onze samenleving. De waarden van ver
schillende bevolkingsgroepen blijken
soms vér uit elkaar te liggen en de integra
tie verloopt niet voorspoedig.
Voorts zijn de onveiligheid en overlast op
straat en de aantasting van de leefomge
ving verontrustend. De grote steden zien
zich geplaatst voor een opeenhoping van
problemen.
De regering onderkent deze onzekerhe
den en problemen en ziet het als haar op
dracht om weer perspectief te bieden. Zij
wil bijdragen aan een sterke en duurzame
economie, een slagvaardige overheid, een
levende democratie en een veiliger sa
menleving.
Dit perspectief vereist structurele hervor
mingen, waarbij het resultaat voor de lan
ge termijn belangrijker is dan de nadelige
gevolgen op de korte termijn. Met het oog
op de toekomst van ons allen acht de re
gering nu scherpe keuzes noodzakelijk.
De regering beoogt daarmee eveneens
een cultuuromslag tot stand te brengen.
De overheid dient ruimte te laten aan het
initiatief van burgers en bedrijven. Daad
werkelijke verbeteringen zijn alleen mo
gelijk indien iedereen zijn verantwoorde
lijkheid neemt en meedoet in onze maat
schappij. De overheid kan niet de oplos
sing voor alle vraagstukken bieden en be
hoort dat ook niet te doen. Zij moet juist
de randvoorwaarden scheppen om pro
blemen oplosbaar te maken. Daartoe
dient zij minder regels te stellen en die re
gels beter te handhaven. Deze uitgangs
punten staan in het beleid van de regering
centraal.
Nederland raakt steeds meer verweven
met Europa, zowel in politiek als in eco
nomisch opzicht. De Europese Unie is
een waarde- en rechtsgemeenschap. Zij
heeft zich gaandeweg ontwikkeld tot een
vrije markt voor goederen, personen, ka
pitaal en diensten. Een gemeenschappe
lijk handels-, landbouw-, en asielbeleid en
één munt versterken de integratie. Inter
nationaal neemt het belang van de Unie
toe als factor van vrede en stabiliteit.
Het aantal lidstaten van de Europese Unie
is sinds de oprichting sterk gegroeid. Naar
verwachting zal de Unie volgend jaar uit
25 landen bestaan.
De uitbreiding is verheugend maar stelt
de spankracht van de Unie ook op de
proef.
In oktober zal de Intergouvernementele
Conferentie over de nieuwe Grondwet
voor de Unie van start gaan. De regering
zal zich ervoor inzetten dat de Unie slag
vaardiger kan besluiten en optreden.
Daartoe zal de centrale rol van de Europe
se Commissie moeten worden versterkt
en de besluitvorming bij gekwalificeerde
meerderheid worden uitgebreid. Ook het
democratisch gehalte dient te worden
vergroot, door de positie van het Euro
pees Parlement te verstevigen. De Unie
zal er tevens voor moeten zorgen dat de
uitgaven beheerst blijven en de lasten eer
lijk worden verdeeld. Alleen zo kan het
draagvlak voor de afdrachten behouden
blijven.
In de tweede helft van volgend jaar be
kleedt Nederland het voorzitterschap van
de Europese Unie. De regering zal actief
bijdragen aan het streven van de Unie om
de meest concurrerende en dynamische
kenniseconomie ter wereld te worden.
Mede met het oog op de bestrijding van
terrorisme zullen voorstellen worden ge
daan voor een verdergaande Europese sa
menwerking op het gebied van buiten
lands en veiligheidsbeleid. Bijzondere
aandacht gaat daarbij uit naar het conti
nueren van de hechte relatie met de Ver
enigde Staten.
•De regering acht versterking van de inter
nationale rechtsorde, vrede en veiligheid
van groot belang. Met de inzet van ruim
2200 militairen in crisisbeheersingsopera
ties levert Nederland hieraan een grote
bijdrage. In Irak en Afghanistan zal Ne
derland zich blijven inzetten voor de we
deropbouw. Er worden extra middelen
vrijgemaakt om de Nederlandse militairen
nog beter uit te rusten voor de taken die
zij onder moeilijke omstandigheden ver
vullen.
De aandacht van de regering blijft tevens
uitgaan naar Afrika, het armste wereld
deel, waar conflicten, ongelijkheid, regio
nale instabiliteit, honger, aids en andere
ziekten de ontwikkeling belemmeren. Me
de met het oog daarop is een apart fonds
voor vrede en stabiliteit ingesteld binnen
de begroting van Buitenlandse Zaken.
Voor duurzame armoedebestrijding heb
ben ontwikkelingslanden niet alleen hulp
nodig maar ook vrije toegang tot de we
reldmarkt.
Bezinning op de samenwerkingsrelatie
binnen het Koninkrijk zal de komende tijd
veel aandacht vragen. De Nederlandse
Koningin Beatrix tijdens Koninginnedag 2003 in Wijhe. Foto: GPD/Harmen de Jong
Antillen en de afzonderlijke eilanden
staan voor fundamentele vragen over de
financieel-economische problemen en de
vormgeving van het bestuur. De urgentie
om te komen tot een daadwerkelijke aan
pak is groot. De regering acht structurele
verbetering van rechtspleging en rechts
handhaving in het gehele Koninkrijk
noodzakelijk. Het vijftigjarig bestaan in
2004 van het Statuut geeft aanleiding om
gemeenschappelijk te zoeken naar een
nieuw perspectief voor het Koninkrijk.
Om structurele hervormingen en een cul
tuuromslag in ons land tot stand te bren
gen zijn een andere verhouding tussen
bestuur en burger, een duidelijke verbete
ring van de publieke dienstverlening en
eén vernieuwing van ons democratisch
bestel vereist.
Om burgers en bedrijven ruimte te geven,
zijn deregulering en vermindering van ad
ministratieve lasten cruciaal. Het streven
is deze lasten de komende vier jaar dan
ook met een kwart te laten dalen. De
overheid wordt bovendien selectiever in
wat ze tot haar verantwoordelijkheid re
kent, maar kerntaken behoren beter te
worden uitgevoerd. Met het oog hierop
zullen taken, werkwijze en omvang van de
overheid worden doorgelicht. Het resul
taat moet een toegankelijke, dienstverle
nende en efficiënte overheid zijn. Daartoe
zal het programma tot modernisering van
de overheid aan u worden voorgelegd.
De regering streeft ernaar dat in 2004 on
geveer de helft van de publieke informatie
ook op internet beschikbaar zal zijn, om
zo de toegankelijkheid van de overheid te
verbeteren. Daarenboven zal de burger in
de toekomst niet steeds opnieuw, maar
slechts één keer zijn persoonsgegevens
aan de overheid hoeven te verstrekken.
De regering wil de werking van de demo
cratie versterken. Daartoe zal de directe
invloed van de kiezer op zijn vertegen
woordigers, en op zijn gemeentelijk be
stuur, worden vergroot. In 2004 zal de re
gering wetsvoorstellen indienen voor een
nieuw kiesstelsel met districten en met in
gang van 2006 voor de directe verkiezin
gen van burgemeesters. Binnen de moge
lijkheden die de Grondwet daartoe biedt,
zullen u voorstellen worden gedaan om
de burgemeester een sterke, eigen positie
in het bestuur van de gemeente te geven.
Het doel van integratie is een toekomst
perspectief te bieden en de cohesie in de
samenleving te versterken. Een te groot
deel van de allochtone bevolking neemt
onvoldoende deel aan de maatschappij.
Integratie betekent meedoen, en dat ver
eist de kennis en vaardigheden die nodig
zijn voor zelfredzaamheid. Het aanbod
van inburgeringcursussen wordt vrijgela
ten. Voor nieuwkomers geldt voor toela
ting de voorwaarde dat zij over basisken
nis van het Nederlands beschikken. Be
halve maatregelen om de integratie te ver
groten, worden ook verdere maatregelen
genomen om de instroom van vreemde
lingen te beperken.
De aanwezigheid in ons land van asiel
zoekers die reeds vele jaren op de uit
komst van hun procedure wachten, is
maatschappelijk een probleem. Voor een
afgebakende groep asielzoekers die aan
toetsbare criteria voldoet, zal eenmalig
worden voorzien in een regeling tot ver
blijf. Voor hen die geen recht hebben om
zich hier blijvend te vestigen zal een actie
ver uitzettingsbeleid gelden.
De Nederlandse economie is, na jaren van
voorspoed en sterke economische groei,
dit jaar volledig tot stilstand gekomen.
Volgend jaar wordt een verdere forse stij
ging van de werkloosheid verwacht. Veel
mensen zullen hierdoor worden getrof
fen. Dat raakt niet alleen de werkloze zelf,
maar ook zijn familie en zijn omgeving.
De loonkosten zijn fors gestegen en de ar
beidsproductiviteit is hierbij achtergeble
ven.
Hierdoor presteert Nederland aanzienlijk
slechter dan de meeste andere landen in
de Europese Unie. Bovendien zullen
mensen behorend tot de naoorlogse ge
boortegolf in de komende jaren de pensi
oengerechtigde leeftijd bereiken, terwijl
de groep mensen die de middelen voor de
oudedagsvoorzieningen moet opbrengen
kleiner wordt.
Dit alles noopt tot nieuwe maatregelen
om de structuur van de economie te ver
sterken, de lonen te matigen en de ar
beidsparticipatie te verhogen. Een grotere
eigen verantwoordelijkheid vooral in de
sociale zekerheid en het terugbrengen van
de staatsschuld zijn daartoe nodig. Tege
lijkertijd moet worden voldaan aan de af
spraken in het kader van de Economische
en Monetaire Unie.
Door nu de economische en budgettaire
problemen aan te pakken wordt voorko
men dat huidige en volgende generaties
de rekening gepresenteerd, krijgen in de
vorm van structurele werkloosheid, blij
vende economische problemen en de
noodzaak om de overheidsfinanciën als
nog op orde te brengen.
Voor een perspectief op herstel zijn moei
lijke maatregelen nu nodig. Bijna alle bur
gers zullen er komend jaar in koopkracht
op achteruitgaan. De lasten zullen echter
zo veel mogelijk evenwichtig worden ver
deeld. Bovenmatige stijging van topinko
mens in de marktsector en in de semi-col-
lectieve sector wil de regering met passen
de maatregelen tegengaan.
Om groei van de werkgelegenheid te be
reiken is matiging van loonkosten essenti
eel. De overheid zal hieraan actief bijdra
gen door de ontwikkeling van de ambte
narensalarissen en de uitkeringen te be
perken.
Werkhervatting en het vinden van passen
de arbeid is het uitgangspunt in een
nieuw WAO-stelsel. De periode waarin
werkgevers bij ziekte loon doorbetalen zal
vanaf 2004 worden verlengd van een naar
twee jaar. Daarbij zal de inkomensvoor
ziening het tweede jaar beperkt blijven tot
70 procent Alleen wie duurzaam en volle
dig niet meer in staat is om arbeid te ver
richten, krijgt een permanente inkomens-
bescherming.
De regering wil de toelatingseisen van de
WW aanscherpen en acht de afschaffing
van de vervolguitkering geboden.
Eigen verantwoordelijkheid en arbeids
participatie staan ook in het wetsvoorstel
werk en bijstand centraal. Wie niet zelf
standig werk kan vinden, krijgt ondersteu
ning in de vorm van een reïntegratietra-
ject. Zolang dat nodig is, wordt een bij
standsuitkering verstrekt. De verantwoor
delijkheid hiervoor ligt bij de gemeenten.
Ook ouderen moeten zo veel mogelijk
blijven werken. De fiscale faciliteiten voor
vervroegd uittreden en prepensioen kun
nen in dat licht niet worden gehandhaafd.
Vooral mensen in de leeftijd tussen 30 en
50 jaar hebben dikwijls moeite om arbeid
en zorg te combineren. De invoering van
een levensloopregeling zal dit gemakkelij
ker maken.
De productiviteit van de Nederlandse
economie zal structureel worden versterkt
door te investeren in onderwijs, kennis en
innovatie. Om een impuls te geven aan de
Nederlandse kenniseconomie heeft de re
gering het Innovatieplatform ingesteld,
waarin leden van het kabinet met gezag
hebbende deskundigen uit bedrijfsleven,
wetenschap en onderwijs gezamenlijk
ideeën ontwikkelen.
Ruimte scheppen voor ondernemers is
eveneens wezenlijk voor de verhoging van
de productiviteit. Mensen die een onder
neming willen starten zullen minder bar
rières ondervinden en gericht worden on
dersteund.
De regering spant zich in om ook de be
langrijke agrarische sector een duurzaam
en innovatief karakter te geven.
De economie en de concurrentiepositie
zullen tevens worden versterkt door te in
vesteren in onderhoud en beter gebruik
van de bestaande infrastructuur. Voor een
betere doorstroming op de weg zal het
programma voor spitsstroken bij de ern
stige knelpunten versneld worden uitge
voerd.
De regering acht daarnaast de ontwikke
ling van de luchthaven Schiphol en de ha
ven van Rotterdam van wezenlijke econo
mische betekenis voor Nederland.
Voor sterke steden en dorpen is het van
belang meer woningen te bouwen. De re
gering zal de randvoorwaarden creëren
waardoor de achterblijvende woning
bouwproductie kan toenemen en erop
aandringen dat ook de marktpartijen hun
verantwoordelijkheid nemen.
Het is van groot belang dat de zorg in ons
land toegankelijk, hoogwaardig en betaal
baar blijft. De huidige economische situa
tie en de vergrijzing dwingen echter ook
op dit terrein tot het maken van heldere
keuzes. De kosten van de zorg zijn de laat
ste jaren fors gestegen, terwijl de kwaliteit
daarmee geen gelijke tred heeft gehou
den.
Om die kosten te beperken, wordt het
wettelijk verzekerde pakket verkleind en
worden de eigen bijdragen verhoogd. De
medisch noodzakelijke zorg wordt bij de
ze maatregelen ontzien. Voor chronisch
zieken met een laag inkomen wordt een
speciale compensatiemaatregel getroffen.
Om een goede, betaalbare gezondheids
zorg op langere termijn zeker te stellen
moet de eigen verantwoordelijkheid van
burgers, instellingen en verzekeraars
voorop staan.
De overheid stelt daarbij eisen en rand
voorwaarden. De nieuwe standaardverze
kering zal op deze uitgangspunten geba
seerd zijn en wordt in 2006 ingevoerd.
Minder regels, meer doelmatigheid en ef
ficiëntere organisatie zijn noodzakelijk
voor betere prestaties in de zorg.
De komende jaren zal veel aandacht be
steed worden aan medisch-ethische
vraagstukken. In 2004 zal de wetgeving op
het gebied van euthanasie en afbreking
van zwangerschap worden geëvalueerd.
Uitgangspunt daarbij is dat de geldende
regels daadwerkelijk worden nageleefd.
Ondanks de moeilijke budgettaire situatie
stelt de regering extra middelen beschik
baar om de kwaliteit van de samenleving
op verschillende terreinen te verbeteren.
Onderwijs draagt in grote mate bij aan het
goed functioneren van de maatschappij,
zowel nu als in de toekomst.
Op dit moment verlaten nog te veel jonge
ren de school zonder diploma. Om deze
schooluitval fors terug te dringen zullen
leerlingen en studenten intensiever wor
den begeleid.
Het lerarentekort wordt eveneens aange
pakt. Scholen krijgen meer ruimte om on
dersteunend personeel aan te nemen en
leraren krijgen betere mogelijkheden om
zich voor te bereiden op nieuwe eisen die
aan hen worden gesteld.
Diversiteit en toegankelijkheid blijven in
het cultuurbeleid centraal staan.
De milieueffecten van productie en con
sumptie van goederen en diensten wor
den nog onvoldoende onderkend. Het sti
muleren van duurzame innovaties moet
leiden tot een efficiënter gebruik van
grondstoffen.
Ecologische en landschappelijke waarden
bepalen de leefbaarheid van onze maat
schappij. Daarom zijn extra middelen uit
getrokken voor de verwerving van natuur
en behoud van een vitaal platteland.
De kwaliteit van de samenleving zal m
der verbeterd worden door het terug< n
gen van geweld en overlast op straat.
zicht en controle in de openbare ruin
worden vergroot. Veelplegers worden i
voorrang aangepakt.
Voor meer veiligheid zijn preventie e 5
toezicht onontbeerlijk, evenals een el 'e
tief optreden van justitie en politie. D
toe zijn verruiming van bevoegdhede
organisatorische aanpassingen dring
gewenst. l'
Voor de openbaar aanklager, de rech
en het gevangeniswezen worden exü
middelAi ter beschikking gesteld op<
wangedrag snel en rechtvaardig kan
den berecht. ,l
Ontwikkeling en handhaving van de v
rechtsorde is één van de kerntaken v K
overheid. Deze moet worden onderhO^
den en zo nodig aangepast aan een v B(
derende samenleving. a
Het uitgangspunt daarbij is een rech '1
de die ruimte biedt waar mogelijk en r
ders stelt waar vereist. Partijen moetin'
lereerst zelf een oplossing zoeken vo e
hun geschillen. Hiertoe zijn heldere
rechtsnormen geboden. Een slagvaa
rechtspraak is als sluitstuk onmisbaa
In de komende regeerperiode zullen
voorstellen worden voorgelegd om r ïr
geving, handhaving en rechtspraak!D(
te laten aansluiten.
Leden van de Staten-Generaal,
De regering acht het van groot belar
het voorgenomen beleid in overeen:r 1
ming met de Staten-Generaal zo spo11
mogelijk wordt omgezet in concrete
voering. Zij vertrouwt erop dat met
voorziene structurele hervormingen 1
richt op een sterke en duurzame eco
mie, Nederland perspectief wordt g<
den om aansluiting te vinden bij de 1
trekkende wereldconjunctuur. Metl T
voorstellen wil de regering bijdragei
een slagvaardige overheid, een levei 1
democratie en een veiliger samenlei U:
en daarmee de sociale samenhang iltv
land versterken. e'
De regering doet deze voorstellen in
besef dat resultaten alleen te bereiki11
met gemeenschappelijke inspanning
alle geledingen van de samenleving ei
regering wil met u haar doelstelling^C(
liseren en ziet daarom uit naar een
vruchtbaar overleg.
Op u rust een verantwoordelijke en
taak. U mag zich daarbij gesteund v
door het besef dat velen u wijsheid
wensen en met mij om kracht en G 'J
gen voor u bidden.
«1
he
tol
