Veroordeeld tot verveling
In detentiecentrum
Zeist is geen pricay,
werk, les of verlof
Achttien uur per dag zitten Myron en
Jonathan samen in een cel van vijftien
vierkante meter. Drugskoeriers, veroordeeld
tot de cel, de verveling en elkaar. In de
noodgevangenis in Zeist hebben
gedetineerden minder rechten dan in
gewone strafinrichtingen. Er is geen privacy,
werk, les of verlof. „Overdag lukt het wel.
Maar om vijf uur is alles afgelopen, dan
slaat de benauwdheid toe."
door Truus Duisterwinkel
ZATERD,
6 SEPTE
2003
prayer. De cel is smal. Behalve het
bed staan er twee stoelen, een koel
kastje, zijn er smalle planken voor de
kleding en een bredere voor de tele
visie, een koffiezetapparaat en een
magnetron. In de prullenbak ligt de
magnetronmaaltijd van vandaag: ba
mi. „Te klef."
Beproeving
Achttien uur per dag zitten Myron
en Jonathan samen in de cel van
vijftien vierkante meter. „Gelukkig
snurkt hij niet", zegt Myron. Jona
than praat weinig, hij tekent vooral.
Schaars geklede vrouwen in grijs
potlood, op lijntjespapier. Naast zijn
bed hangt een model uit een tijd
schrift, met veel bloot en lila kant.
Myron heeft naast zijn hoofdkussen
foto's van zijn zusje en zijn vriendin
geplakt en een kaartje met een bloe
In de bajes breekt je haar eerder
dan buiten. „Ik houd niets
over", moppert Jeanaisa (24).
Daarom heeft zij in cel A6 vlechtjes
met nephaar in haar eigen haar laten
zetten. De dames van A6 doen niet
anders dan vlechten. Eén hoofd per
dag. „Dit is goed, weet je. Anders
gaan we piekeren, piekeren, pieke
ren." Jeanaisa is de jongste van de
vijf celgenoten. Ze zit op haar bed
tegen de muur van cel A6, blok 50.
In detentiecentrum Zeist, de voor
malige legerbasis Soesterberg, is het
warm. „Vandaag krijgen ze een ijs
je", zegt directeur Jaap Wiersma. En
vanwege de hitte mogen de 261
mannen en 135 vrouwen anderhalf
uur langer luchten. Niet dat ze dat
massaal doen, want op de lucht
plaats biedt 's middags alleen de
omheining een paar lijnen schaduw
op de grijze tegels.
„Met warm weer is een bajes altijd
spannend", weet Wiersma. Die in
Zeist is nog spannender, want hier
hebben de gedetineerden een nog
leger leven. Wiersma hoeft ze vol
gens een speciale noodwet niets te
bieden, behalve onderdak, eten, be
zoek, wekelijks tien minuten bellen
en per dag een uur luchten. Die wet,
de Tijdelijke Wet Noodcapaciteit
Drugskoeriers, geldt sinds 8 maart
vorig jaar. Op Schiphol werden veel
meer bolletjesslikkers gepakt dan er
cellen beschikbaar waren. De nood
wet die de speciale gevangenissen
voor drugskoeriers toestaat, moest
uitkomst bieden. In allerijl werden
gebouwen aangepast en zeecontai
ners geplaatst Nu zijn er in Neder
land 1269 plaatsen voor verdachte
en veroordeelde drugssmokkelaars.
Op het 21 hectare grote terrein van
de voormalige luchtmachtbasis
Soesterberg is plek voor 740 gedeti
neerden. Myron (20) slikte 126 bolle
tjes, ruim 800 gram cocaïne verpakt
in tape. Doodstil zat hij in het vlieg
tuig van Curasao naar Nederland,
om te voorkomen dat de capsules
zouden knappen. Sinds vier maan
den zit hij in Zeist. „Dit is niet goed.
Ik wil leren en hier kan ik niets."
Vanaf het stapelbed boven hem kijkt
zijn celgenoot Jonathan (19) televi
sie. Op TMF zingt Madonna Like a
In tegenstelling tot in een gewone gevangenis biedt de voormalige legerbasis
Soesterberg geen activiteitenprogramma.
Foto's: GPD/Niels Westra
neel van beveiligingsbedrijf Securi-
cor te begeleiden. Dat had een drie
daagse opleiding tot beveiliger ge
had. „Drie dagen en bam, d'r voor.
Dat is te weinig, maar we moesten
snel beginnen.
De opleiding is inmiddels uitgebreid
tot acht dagen en een stage van twee
weken, mede na een berisping van
de arbeidsinspectie en de vakbon
den. „We hebben geluk gehad dat er
die eerste maanden geen grote inci
denten hebben plaatsgevonden."
We willen nu laten zien dat het kan,
twee of meer gedetineerden op een
cel", zegt Wiersma. „Overdag lukt
het wel. Maar om vijf uur is alles af
gelopen, dan slaat de benauwdheid
toe."
Gezanikt
Diana kijkt televisie, slaapt, kletst en
schrijft haar zus brieven die ze nooit
post. Andere dames zwaaien liever
naar de mannen van blok 52. Of ze
doen een verleidelijk dansje voor
hun lotgenoten aan de andere kant
van het hoge hek. Afdelingshoofd
Goof van Doom ziet de dames 's
avonds wel eens dansen. „Ze geven
een show. En de mannen aan onze
kant maar joelen." Ingrijpen doet
het gevangenispersoneel niet meer.
„Zodra je weg bent, beginnen ze op
nieuw. Ach, ze vervelen zich ook
rot" De mannen en vrouwen heb
ben ook per post contact. Sharon
(20) schrijft met Pedro uit blok 52.
„Wij wisselen foto's uit en schrijven
elkaar wat we doen. Niets dus. Het is
hier verschrikkelijk, echt een hel.
Er wordt wel stevig gezanikt over die
lege uren achter de deur", weet af
delingshoofd Van Doom. „Als je ze
te lang opsluit, kan er veel agressie
loskomen." Om dat te voorkomen
staat directeur Wiersma meer toe
dan volgens de noodwet moet. De
vrouwen mogen op woensdag zelf
koken en krijgen aerobics tijdens het
luchten. De mannen hebben een bi
bliotheek, een fitnessruimte en krij
gen een handenarbeidzaaltje. Van
Doorn: „Het lijkt hier meer en meer
op een gewone gevangenis."
Dat is volgens Paula (29) nog lang
niet het geval. „Dit is veel zwaarder."
Paula kan vergelijken, want zij zit
voor de derde keer vast voor drugs
smokkel. Twee keer in een vrouwen
gevangenis en nu voor het eerst in
een noodgevangenis. „Hier zit je
veel meer binnen en is geen dagin
deling. Je piekert nog meer dan in
een gewone bajes." Paula kan in
Zeist geen dynamo's uit elkaar
schroeven, zoals ze in het Limburgse
Ter Peel twee jaar geleden deed.
„Maar hier ben ik minder eenzaam,
met vier mensen op een cel."
Er zijn meer gevangenen die er zo
over denken, blijkt uit een eerste
evaluatie van de noodwet: 43 pro
cent van de drugskoeriers vindt het
prettig om een cel met een ander te
delen.
Mooi cadeau
Diana (41) was vier maanden op va
kantie in haar geboorteland Surina
me. Ze bezocht haar dochter en pas
geboren kleindochter en wilde kij
ken of ze daar een kapperszaakje
zou kunnen beginnnen. Op de te
rugreis kreeg ze een cadeautje mee
voor de familie thuis in Nederland.
Een mandje, verpakt in glimmend
groen cadeaupapier. In het mandje
zat cocaïne, rook een drugshond op
19 mei nadat Diana op Schiphol ge
land was. „Een mooi cadeau van
m'n eigen neef. Mijn broer is hem
gaan zoeken, maar meneer is spoor
loos. Doei." Wekelijks komen
Diana's zussen in Zeist op bezoek.
„Elke keer huil ik als ze weer vertrek
ken." Diana moet tot november vol
gend jaar zitten. Zij zou met zo'n re
latief lange straf voor overplaatsing
naar een gewone gevangenis in aan
merking moeten komen. Want daar
zijn wel werk, les en verlof en wordt
wel gewerkt aan de terugkeer in de
maatschappij. Maar overplaatsing
lukt niet altijd binnen zes maanden,
weet directeur Wiersma. „De cellen
in het reguliere gevangeniswezen
zitten nog altijd vol.
Wiersma werkt 34 jaar bij justitie en
was directeur van de penitentiaire
inrichting in Almere. Toegegeven, hij
is trots op Zeist. „Een jaar geleden
was hier niets, ja, een paar oude ba
rakken met gedetineerden erin. We
hebben alles in no rime verbouwd."
Vooral de eerste weken waren hec
tisch. Wiersma liep zeven dagen per
week door de gangen om het perso
Myron en Jonathan zitten in detentiecentrum Zeist samen achttien uur per dag
in één cel. 'Gelukkig snurkt hij niet'.
Het eten is een van de weinige dagelijkse verzetjes voor de gedetineerden.
dende Jezus. Die kreeg hij van pater
Piet.
Piet van Beek en Pieter Thomassen
zijn geestelijk verzorgers in de Zeis
ter noodgevangenis, net als twee do
minees, een humanist en een imam.
Die laatste komt anderhalf uur per
week, want moslims zijn er bijna
niet in deze bajes. De geestelijk ver
zorgers regelen de zondagse kerk
diensten, leiden gespreksgroepen en
praten met de gedetineerden als die
daarom vragen. En dat gebeurt vaak.
„Voor veel mensen is het leven hier
een beproeving. Ze zijn vaak zelf ook
slachtoffer", zegt Van Beek. De pa
ters praten niet, zoals in 'gewone'
gevangenissen, over de schuldvraag.
„Dat speelt hier niet. Drugssmokkel
is op Curasao immers een aanvaar
de manier om geld te verdienen."
De paters volgden een cursus
Spaans om makkelijker met de men
sen uit Zuid- en Midden-Amerika te
praten. De meeste gedetineerden in
Zeist spreken Nederlands. Van de
mannen komt 46 procent van de An
tillen, heeft dertig procent de Neder
landse nationaliteit en komt vier
procent uit Suriname. Van de vrou
wen heeft 49 procent de Nederland
se nationaliteit, komt 22 procent van
de Antillen en zes procent uit Suri
name.
