TOERISME
iNet Madurodam, maar dan echt
Meer met auto op
pad in eigen land
)st-Friesland en Groningen: meer dan goede buren
Saba, het meest on-Nederlands stukje Nederland
VRIJDAG 5 SEPTEMBER 2003
Gerard Chel
e Sabanen zich thuis voelen
j koninkrijk blijkt wel uit de
jaam die zij hun eiland heb-
jegeven: The Unspoiled
ri, de onbedorven koningin.
Saba wil zeggen dat bij
|e tijd heeft stil gestaan. En
hebben ze. Nou ja, bijna.
Sta je dan, murmelt de
jme reiziger. Daar sta je
Sehuld in nevelen op
Bnds hoogste punt. Een
epunt. Hij veegt het zoute
uit zijn tranende ogen,
jl beslagen, rug drijfnat,
hij staat op 877 meter.
|t Scenery, op Saba. Hoger
let in het Koninkrijk der
llanden.
Sabanen vinden het maar
lat gedoe over die vulka-
top. Al die maffe toeris-
ollanders vooral, die een
(ran drie uur moeten ma
il de berg te bedwingen,
eet bedwingen,
«rig schudden de eilan-
■bt hoofd als opnieuw een
jdse toerist de wandel
len vastgespt. Alsof er op
and niks beters te doen is
i'n vermoeiende klim. Op
ide waarvan je overigens
afwachten of er uit-
want meestal omgeeft
^reool van lichte wolken
■jvan Scenery. Waaruit zo
°^ian iele regen drupt. Zo
vroege ochtend,
ails luttele tellen later de
wint van de wattige
openbaart zich in
■fden Saba's schoonheid,
■"ligt The Unspoiled
ioJdaar mooi te wezen.
bovenaardse architect
^t zo bedacht, al die klei-
e huisjes met rode daken
iuwe bochtige steegjes
(verweldigende groene
tap? Net Madurodam,
echt. In de verte prie-
overige twee boven-
eilanden moeizaam
heiige lucht: Sint Maar
lint Eustatius.
:enden reizigers heb-
naar de top al ge-
'.o veel zelfs dat al weer
gleden een betonnen
td aangelegd. Waarvan
en soms al aardig over-
d zijn door mossen en
En hoe dichter bij de
e glibberiger het wordt,
wel een beetje mystiek,
eentje tussen de wol-
den, die je het zicht op
ende bocht ontnemen,
geleidend onduidelijk
in het struikgewas en
emde vogel die, met
lardig getjilp, je voort-
achtervolgt,
ederde van de top van
jne oase: Ecolodge Ren-
js. Twaalf simpele, maar
ke hutjes, idyllisch ver-
het tropisch gebladerte,
n idee van zeebioloog
n 't Hof, zijn vrouw en
lares Heieen Comet en
)n Bemt. Van 't Hof, die
jaakte met het creëren
bhermd natuurgebied
later - onderwaterpar-
imt hij dat zelf - kocht
aten stuk terrasachtige
iwgrond. „Hier begint
ïmis." Ecolodge ligt ver
veg en ls alleen te voet
ken. Een soort pick-up
brdt slechts ingezet voor
fcware spullen.
Brpersoons huisjes, te
ten met trekkershutten,
de inventaris uit niet
er dan enkele stoelen,
een paar bedden, een
I met koud stromend
pn keukentje en een
Hoofdstad The Bottom: ...net Madurodam. Foto: Gerard Chel
douche. Nou ja, douche, noem
het een waterbestendige ruimte
met een haak aan de wand.
Waaraan de (onder kampeer
ders bekende) zwarte waterzak,
die overdag op de veranda in de
zon ligt warm te worden, kan
worden opgehangen. „Het is
net kamperen", knipoogt Van 't
Hof, „maar dan in een huisje."
Een klein paradijsje waar stress
niet in de vocabulaire voor
komt. „Het enige dat je hier
doet is een boek lezen. Of de
liefde bedrijven."
In de hutjes geen tv, geen tele
foon, geen 220 volt. De 12-volts
verlichting loopt op zonne-
energie, het toilet eindigt in een
compostunit en het regenwater
wordt opgevangen en herge
bruikt als drinkwater. Heieen:
„Een dame die op haar kamer
een haardroger wil, moet hier
niet zijn."
Ecolodge heeft een restaurant
waar zo veel als mogelijk de
biologisch-natuurlijke groen
ten, kruiden en fruit uit de ei
gen tuin worden geserveerd.
„Onze toegevoegde waarde."
Van 't Hof gidst zijn bezoek op
een tien minuten durende wan
deling in het eigen kleine re-
genwoudje dat rondom de
huisjes ligt. Met helekonia's,
olifantenoren en mahagony.
Tom, Heieen en Bemt bieden
trouwens een alleraardigst ar
rangement: bezoek dat zich als
vrijwilliger aanmeldt voor het
verrichten van hand- en span
diensten, krijgt korting op de
accommodatie of kan zelfs een
F I T E N C I J F E R S
Saba is te bereiken vanuit St. Maarten.
Per boot: The Edge (www.stmaarten-
activities.com) en the Voyager (www-
.voyager-st-barths.com), circa 40 dollar
enkele reis. Per vliegtuig: Winair (www-
.fly-winair.com) en Windward Express
(www.windwardexpress.com), circa 50
dollar enkele reis.
Naar St. Maarten vliegen vanuit Am
sterdam KLM (www.klm.com), Dutch
Caribbean Express (www.flydca.net),
Air St. Maarten (www.airsxm.com) en
Air Holland (www.airholland.nl). Van
uit Parijs vliegt Air France
(www.airfrance.com) - naar Juliana Air-
port.
KLM is doorgaans duurder dan Air
France en heeft het nadeel dat op de te
rugweg eerst Curasao wordt aange
daan.
Voor meer informatie over
Saba: www.sabatourism.com;
Natuurpark: www.sabapark.org;
James 'Crocodile' Johnson tel.
00 599 416 3307;
Ecolodge: www.ecolodge-saba.com,
e-mail iMo@ecolodge-saba.com, tel.
00-599-416.3348.
Duiken: Sea Saba (www.seasaba.com)
Saba Deep (www.sabadeep.com) en
Saba Divers (www.sabadivers.com);
Indigo Tours /Maduro Travel in Den
Haag biedt diverse (combinatie) reizen
aan naar de Nederlandse Antillen. Prijs-
voorbeeld 7 dagen Sint-Maarten met
twee dagen (één overnachting) op Sa
ba: vanaf 850 euro p.p. (incl. alle vluch
ten overnachtingen, transfers, excl.
luchthavenbelasting en overige kosten.
Zie www.MaduroTravel.nl, e-mail in-
fo@maduro.nl, tel. 070-318.03.00.
Andere touroperators voor Saba zijn
o.m. ABC Travel (www.abctravel.nl),
Arke (www.arke.nl) en Does Cadushi
(www.caribbean.nl)
geheel gratis verblijf verdienen.
„Er is hier genoeg te doen."
Met een capaciteit van zo'n 35
gasten zit Ecolodge aan het
maximum. „Dat willen we zo
houden. Kleinschaligheid staat
bij ons voorop."
Mount Scenery en Ecolodge
liggen in de buurt van
Windwardside, het meest 'toe
ristische' dorp van het eiland.
Wat heet toeristisch. Het ei
land heeft niet meer dan 100
bedden en jaarlijks komen er
pakweg 25.000 toeristen, meest
dagjesmensen vanuit Sint
Maarten. Er zijn acht hotelle
tjes, een handvol restaurants
en 'n paar barretjes.
The Bottom, een verbastering
van het Zeeuwse botte (kom),
is de hoofdstad en tevens het
middelpunt van het wijdver
takte wegennet: zowaar drie
stuks slingerende straat leiden
naar de diverse uithoeken.
Niettemin kun je er een auto
huren.
Strandaanbidders kunnen be
ter thuis blijven: Saba heeft
louter een rotskust, het eiland
is vooral favoriet onder dui
kers. Was het een paar jaar ge
leden nog onbekend in die
kringen, inmiddels komen er
8.000 onderwatersporters per
jaar en is het eiland opgeklom
men tot de wereldtop. Vooral
het alom aanwezige koraalrif
geniet grote aantrekkingkracht.
Mede op initiatief van Van 't
Hof, toen nog werkzaam voor
het Wereld Natuur Fonds, wer
den de wateren rondom het ei
land tot een diepte van 60 me
ter beschermd natuurgebied,
een soort Hoge Veluwe maar
dan onder water. Niet dat er
niks mag, maar alles gaat wel
volgens regeltjes. Iedere duiker
betaalt 3 dollar extra voor het
beheer van het onderwater
park.
Beheerder van het 'marine
park', David Kooistra, is con
tent met de afspraken tussen
het park, de duikers en de vis
sers. De nadelige invloed van
de duikende toeristen is tot
een minimum teruggebracht.
„Nog niet één procent", zegt
Kooistra. „We zien in elk geval
geen verdere achteruitgang
van het rif en de vispopulatie is
zelfs toegenomen."
Een bezoek aan Saba is niet af
zonder een hike met James
'Crocodile' Johnson. Z'n troe
telnaam ontieent hij aan de
film Crocodile Dundee, met
wie hij gelijkenis vertoont en
Lonely Planet noemt hem
Rambo. Niettegenstaande zijn
woeste outfit, camouflagepak,
Hollandse legerkistjes en kap
mes binnen handbereik, is hij
de vriendelijkheid zelve. En
toont hij zich een even des
kundig als gedreven kenner
van flora en fauna. Geeft ge
duldig tekst en uitleg bij de sol-
datenkrab, de hagedis, de
trompetboom, garnalenbloem
en orchidee.
Ook zijn kennis van medicinale
vegetatie is enorm. Daar een
kruid tegen maagzweer en hier
een blaadje tegen hoofdpijn.
En bosvruchten, uiteraard, met
Crocodile James kauw je bin
nen de kortst mogelijke keren
ontelbaar vaak op exotische
besjes. Waarvan de namen
even snel vervagen als de con
touren van het eiland zelf wan
neer je, veel te snel, weer weg
vliegt van 's werelds kleinste
commerciële vliegveld.
Weg uit Saba, een dorp waar
geheimen niet bestaan. Saba,
het kleinste van de drie boven
windse eilanden, maar wel het
groenste. Het meest blanke
ook en het meest beschaafde
van de drie. Saba, misschien
wel het meest on-Nederlands
stukje Nederland.
REISBERICHTEN
Queen Mary 2
's Werelds 'grootste, breedste en duurste' schip, de Oueen
Mary 2, staat aan de vooravond van haar maidenvaart. Als trots
vlaggenschip van rederij Cunard zal zij op 12 januari voor het
eerst uitvaren om vervolgens onder meer heen-en-weer te sto
men tussen New York en Southampton, Aan boord bevinden
zich uiteraard royal suites, bereikbaar met een eigen lift, maar
ook veertien bars, tien restaurants, vijf zwembaden en zomaar
een planetarium. Om maar iets te noemen. Een snelle blik op
de prijslijst wijst uit dat voor een transatlantische oversteek
tussen 1.039 euro en 8.969 euro per persoon betaald moet
worden. Zie ook www.cunard.be.
Silverjet
Luxereizen specialist Silverjet in Apeldoorn heeft de nieuwe,
180 pagina's dikke, wintergids 2003/2004 gereed. Met reissom-
men voor bij voorbeeld 8-daagse vliegvakanties die variëren
van 475 tot 15.000 euro p.p. per week. Zoals altijd biedt Silverjet
niet alleen 1e klas kamers en viiegstuigstoelen, ook limousines
en helikopters staan, desgewenst, klaar. Nieuw zijn individuele
rondreizen in Oman, Bali, Thailand, Florida en Zuid-Afrika. Voor
nadere informatie, tel. 055 3575 500, e-mail: silverjet@silverjet-
,nl, internet: www.silverjet.nl.
Bex reizen
Ook Bex Reizen uit Arnhem, iets minder luxe, heeft de winter
sportbrochure gepresenteerd. Motto voor dit jaar is 'Grenze
loos Genieten'. Met busreizen naar wintersportbestemmingen
en vliegtrips naar de winterzon. Nieuw bij Bex zijn rondreizen
door Argentinië, Sri Lanka, Borneo, Namibië, Costa Rica en Ni
caragua. Informatie: 026 3566 666, www.bex.nl.
Alamo breidt uit
Autoverhuurder Alamo heeft het aantal locaties in de VS en Ca
nada opnieuw uitgebreid. Zo steeg het aantal verhuuradressen
in Canada in een jaar van zes naar 35. Meer dan 15 miljoen
klanten per jaar noteert Alamo, dat ook actief is op 950 punten
in Europa, Zuid-Afrika, Australië en de Caribbean. Informatie en
boekingen: tel. 08000224456, info@goalamo.nl, www-
.goalamo.nl.
L'Tur op Maastricht
Steeds meer mensen proberen de drukte van de randstad te
vermijden en maken gebruik van regionale luchthavens om te
vertrekken voor hun vakanties of zakenreizen. Dat feit, gekop
peld aan de groeiende belangstelling voor last minute-reizen,
en de stap van Europa's grootste aanbieder van 'vakanties op
de valreep' LTur om op Maastricht te gaan zitten is verklaard.
Sinds juli is een winkel op Maastricht Aachen Airport geopend,
al weer nummer 131 in Europa. Vorig jaar gingen in die winkels
727.000 last minute-tickets over de counter. Deze zomer ver
trekken via deze aanbieder - die ook rekent op veel Belgen -
tenminste 28 vluchten naar 18 bestemmingen. Het informatie
nummer is 043 365 3370.
Tijdloze momenten
'Tijdloze momenten tussen storm en stilte', noemt natuurfoto
graaf Wim van Passel de negentiendaagse natuurfotoreis naar
Antarctica, Vuurland, Patagonië en de Chileense fjorden. Nors-
ke Turist Service organiseert van 3 tot 21 december op het ms.
Nordnorge deze eenmalige reis ('de laatste ongerepte wildernis
in het topje van Europa') waarbij met name (amateur) natuur-
fotografen de gelegenheid krijgen hun kennis en ervaring te
testen en uit te breiden. Bij voldoende belangstelling geeft Van
Passel aan boord ook workshops. Goedkoop is dit leerzame
reisje niet: 5.000 euro p.p., maar daar zit dan ook wel alles bij.
Voor meer informatie: Norske Turist Service, 023 5289 856,
www.norske.nl.
De onzekere internationale om
standigheden hebben het aan
tal autovakanties in Nederland
flink doen stijgen. De reisbran
che noteerde tot nu toe dit jaar
een stijging van tien procent
van het aantal boekingen voor
autovakanties in eigen land in
vergelijking met dezelfde perio
de vorig jaar.
Nederland is met 34 procent de
populairste bestemming bij
toeristen die met de auto op
pad gaan. Ons land scoort
daarmee hoger dan autovakan
tieland Frankrijk (marktaandeel
25 procent), zo blijkt uit de
jongste statistieken die het Al
gemeen Nederlands Verbond
van Reisondernemingen (AN
VR) onlangs naar buiten bracht.
Autoreizen vormen bijna de
helft (49 procent) van alle boe
kingen bij ANVR-touroperators.
Niet in de cijfers meegenomen
■rijn de Nederlanders die op ei
gen houtje een bestemming
zoeken.
Het aantal vliegvakanties dat
Nederlanders deze zomer heb
ben geboekt, is voorzichtig aan
getrokken. Het aantal boekin
gen is nog steeds vijf procent
minder dan vorig jaar, maar is
wel een procentje beter dan de
voorgaande telling tot half juli.
De winst is vooral te danken
aan de vliegreizen naar Turkije.
Bij de intercontinentale vluch
ten turfde het ANVR toenames
van 17 procent naar Zuid-Ame
rikaanse bestemmingen en van
21 procent naar Midden-Ame
rika.
Nederlanders hebben ook min
der trek in een busvakantie. De
ze reserveringen slonken met
een vijfde. Wel constateerde het
ANVR interesse voor rondritten
per touringcar in het buiten
land waar de toerist met het
vliegtuig naar toe gaat. (ANP)
de Vries
sland in het uiterste noordwesten van Duits-
ift wel wat van onze provincie Groningen: vlak,
jitieme baksteendorpjes met smalle straten en
I, veel molens (82!) en knusse dorpskerkjes, die
l goed deel het silhouet van het landschap be-
elfs het dialect lijkt sprekend op elkaar. En op
ch terrein is in beide gebieden de kleinschalig-
Bf. Genoeglijk met een klein gezelschap je in
nen in een oude borg, bijvoorbeeld,
se Ost-Friesen hebben, ondanks de naamsver-
ap, veel meer met hun directe westelijke bu-
Sroningers, dan met 'onze' Friezen. Als je in
ïd Delfzijl op de zeedijk staat, zie je niet alleen
se eiland Borkum liggen, maar aan de overkant
lollard ook Ost-Friesland.
'grens over dus. Via Emden met z'n gigantische
jgenfabriek, naar het noorden, de 'Krumm-
I zoals de Duitsers dit stukje Ost-Friesland noe-
jar tref je plaatsjes als Rysum, waar het sobere
ïwse kerkje onderdak biedt aan het oudste
Bspeelbare kerkorgel van Noord-Europa. Of
derachtige Pewsum, waarvan de groene omge-
iwens wel te lijden heeft onder een uitwas aan
!e windmolens.
husen, dat meer richting Waddenkust ligt,
Ooit niet minder dan drie borgen, zoals we die
roningen kennen, gestaan. Er is er een van
éven, de Osterburg, die voor een deel nog z'n
tien van 1490 heeft. Over de relatie Ost-Fries
land - Groningen gesproken: op landgoed de Oster
burg heeft ooit de familie Benninga uit het Groninger
Uithuizen gewoond. Een gebouw met prachtige ka
mers en salons, met een enorme collectie schilderijen.
De bewoner, de al op leeftijd zijnde Enno E. Kempe,
geeft er graag uitleg bij.
Van Groothusen is het via Pilsum, met z'n voor de
Krummhörn karakteristieke kerk, een leuk tochtje naar
een van de bekendste toeristische trekpleisters van
Ost-Friesland, Greetsiel. Een vissershaventje, gezellige
terrassen en twee molens ('Die Zwillinge', omdat ze als
tweelingen pal naast elkaar staan) zijn de lokkertjes
voor volk van buitenaf.
Op een van die terrassen wordt trouwens, via een ge
denksteen in de gevel, Ubbo Emmius in ere gehouden.
Deze, in 1547 geboren zoon van Greetsiel, was in zijn
tijd een vooraanstaand humanist, maar kreeg bovenal
bekendheid als de stichter van de Universiteit van...
Groningen.
Het stadje Norden biedt, behalve een mooi groot
marktplein, een aardig theemuseum. Iets soortgelijks is
in het Groningse Houwerzijl ook te vinden, maar Gro
ningers zijn uitgesproken koffiedrinkers terwijl Ost-
Friesen over het algemeen een kop thee prefereren.
Vlakbij de stad ligt Norddeich, een zeehaventje waar
vandaan je tochtjes per boot naar de Duitse Waddenei
landen Norderney en Juist kunt maken. En Norden
heeft aan de andere kant van de stad, het Lütetsburger
park. In dit in Engels-Chinese stijl ingerichte park, dat
deel uitmaakt van een 25 hectare groot landgoed, is het
heerlijk wandelen.
Een ander landgoed, eveneens vlakbij Norden in het
dorpje Hage, schenkt de toerist een alternatief genoe
gen: een bed. Mevrouw Margit von Oppeln-Bronikow-
ski, eigenaresse van Borg Berum, biedt haar gasten
daar achter de imposante slotpoort een riant onder
dak. Drie woningen en twee kamers heeft zij in de aan
bieding.
Frau Von Oppeln is een ideeënrijke dame, die er jaren
geleden als de kippen bij was om het in Groningen be
dachte Erfgoed-Logies naar Ost-Friesland te halen. In
dit concept worden landgoederen met subsidie zo ge
restaureerd dat ze geschikt worden als verblijfsaccom-
modatie voor toeristen.
Van Oppeln is inmiddels niet meer de enige in Ost-
Friesland met een gesubsidieerd landgoed. Zij kreeg
ondermeer navolging van het jonge echtpaar Sigrid en
Bernd Ulferts. Dat heeft in Upgant-Schott de Ulferts-
börg geschikt gemaakt voor betalende gasten.
Omgeven door het nog bloeiende boerenbedrijf en
naast de woonruimte van het gezin Ulferts zelf, zijn op
deze borg twee keurige gastenverblijven gemaakt. Ui
terst comfortabel. Op de vloeren na dan, want die lo
pen behoorlijk scheef. Je haalt het echter niet in je
hoofd over daarover te vallen, want diezelfde vloeren
stammen wel uit de 14de eeuw, net als de rest van de
borg trouwens.
Voor meer informatie: www.ostfriesland.de. De accom
modaties Borg Berum en Ulfertsbörg zijn te vinden in
de gids van Erfgoed Logies Nederland in Haren (Gr.),
tel. 0505350202, www.erfgoedlogies.nl
Borg Berum, waar het goed toeven is.
