'Spelen we voor die gekken??
I
REGIO
Hans Sleeuwenhoek volgde een jaar lang de mensen van de Jostiband
'1
"li
Dalverre
7N
VRIJDAG 5 SEPTEMBER
NAVRAAG
Alle kantines van sportaccommodaties in Nederland moeten over
driejaar rookvrij zijn. Minister Hoogervorst vindt dat clubs het rook-
j verbod verplicht
Sportkantines rookvrij? m hun reglement
Ik betwijfel of dat lukt
in een brief aan
de Tweede Kamer laten weten. Voetbalvereniging Oegstgeest zit
niette wachten op een algemeen rookverbod, zegt secretaris LEO
VAN DER BROEK.
Vreest u de invoering van een alge
meen rookverbod?
Ach, ik moet nog zien of het echt
doorgaat. Het is al een keer eerder voor
gesteld en weer ingetrokken omdat het
niet haalbaar bleek. Dus ik heb een
beetje laconieke houding. Wij staan in
elk geval niet te juichen als de maatre
gel van kracht wordt. Overigens geldt er
voor de ochtenduren al een soort rook
verbod in onze kantine."
Vanwaar die rookvrije ochtend?
„Die is ongeveer een jaar geleden inge
voerd, op verzoek van de jeugdafdeling.
Het is niet echt een verbod trouwens,
we doen het verzoek om niet te roken.
Houdt iedereen zich aan dat verzoek?
„Over het algemeen wel, ja. Terwijl er
toch velen waren die rookten. We heb
ben afgesproken dat we het in eerste instantie met een verzoek
zouden proberen. Wordt dat in ruime mate overtreden, dan wordt
het een echt rookverbod."
Waarom dan geen rookverbod voor de hele dag?
Als niet-roker zou ik het persoonlijk prima vinden als er een alge
meen rookverbod geldt. Maar wij vinden het niet haalbaar. Een
sportkantine heeft toch iets van een horeca-gelegenheid. Het is
waarschijnlijk niet te realiseren dat die geheel rookvrij blijft."
Zal toch gewoon een kwestie van wennen zijn?
Als het onverhoopt doorgaat, zullen wij zeker volgen. Als iedereen
zich over de hele linie aan de regels houdt dan zul je waarschijnlijk
wel zien dat rokers uiteindelijk buiten een sigaret gaan opsteken.
Maar vooralsnog zijn we sceptisch over het voorstel van Hooger
vorst. Laten we eerst maar eens een maatschappelijke discussie
over dit onderwerp houden."
tekst: Erna Straatsma
foto: EPA
UIT DE ARCHIEVEN
ANNO 1953, Zaterdag 5 September
LEIDEN - Hoog in een met witte wolken gestoffeerde blauwe lucht
wapperde deze week gedurende enkele uren de Nederlandse vlag van
de nieuwe fabrieksschoorsteen der Stedelijke Lichtfabrieken. Het was
maar niet zo toevallig, dat men 'de reis' langs deze 85 meter hoge
schoorsteen had gemaakt om daar, op het hoogste punt van Leiden,
het Nederlandse dundoek te bevestigen. Een mijlpaal in de verwezen
lijkingvan dit millioenenplan was bereikt: uit-, doch vooral inwendig is
de schoorsteen nu bedrijfsklaar, waarna geleidelijk andere onderdelen
van de nieuwbouw, waarvoor de Gemeenteraad indertijd een crediet
van f. 20 millioen beschikbaar stelde, gereed zullen komen.
Na een periode van afbraak volgde lange tijd van het optrekken van
tientallen meters hoge gebouwen, het plaatsen van ketels, transport
banen en hyper moderne installaties, welke met elkaar straks de func
tie van Leidens 'stroomleverancier' zullen vervullen. Een ingenieus sa
menstel van buizen en kilometers lange leidingen, alle corresponde
rend op machtige ketels en vier kolenbunkers, elk van een inhoud van
200 ton, treft men in deze nieuwbouw aan. Een moderne kolentrans-
portbaan met loskranen van enorme afmetingen, zorgt ervoor, dat de
per schip aangevoerde kolen in een minimum van tijd op het terrein
worden gelost, van waar zij via de kolentrechters naar het inwendige
van de bedrijfsruimten verdwijnen.
ANNO 1978, dinsdag 5 september
WARMOND - De Warmondse veehouder Jan Heemskerk heeft van
de bouwers van de Schiphollijn een schadeloosstelling geëist omdat
ten gevolge van grondwerkzaamheden voor de lijn één van zijn twee
werkpaarden dood is gebleven. Het voor de wagen gespannen dier
liep vorige week over een paar onder stroom staande ijzeren grond-
platen en viel prompt levensloos neer. Foto: archief Leidsch Dagblad
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien daeen na
plaatsing 2,50 (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken op
gironummer 57055 t-n.v. Dagbladuitgeverij Damiate b.v. Postbus 507, 2003 PA
Haarlem, onder vermelding van Leidsch Dagblad, ANNO (Ld.(datum van
plaatsing) of door contante betaling aan de balie van het Leidsch Dagblad,
Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto binnen drie weken thuisgestuurd.
COLOFON
Leidsch Dagblad
Directie: B.M. Essenberg, G.P. Arnold
W.MJ. Bouterse (adjunct)
E-mail: directie@hdc.nl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor. Kees van
der Malen, Léon Klein Schiphorst (adjunct)
E-mail: redactie.ld@hdc.ni
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82, Leiden, tel. 071-5 356 356
Postadres: Postbus 54,2300 AB Leiden.
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 356 325
Familieberichten fax 023-5 tSO 567
ADVERTENTIES
071-5 356 300
Sprinters (rubrieksadv.): 072-519 6868
ABONNEESERVICE
071-5128 030
E-mail: abonneeservice@hdc.nl
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €19,60 (alleen aut. ine)
p/kw €55,00 p/j €210,60
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 071-5128 030
ma t/m vr: 18-19.30 uur, za-10-13 uur
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Zuid BV
cq. de betreffende auteur.
HDC Uitgeverij Zuid BV, 2003
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen.
HDC Uitgeverij Zuid BV is belast met de
verwerking van gegevens van abonnees van
dit dagblad. Deze gegevens kunnen tevens
worden gebruikt om gerichte informatie over
voordeelaanbiedingen te geven, zowel door
onszelf als door derden Heeft u hier bezwaar
tegen, dan kunt u dat schriftelijk laten weten
aan HDC Uitgeverij Zuid BV, Afdeling
lezersservice, postbus 507,2003 PA Haarlem.
tr
De Jostiband is een dankbaar slacht
offer voor grappenmakers. Het Groot
Niet Te Vermijden parodieerde het or
kest van verstandelijk gehandicapten
eens in een theaterprogramma. Ook
cabaretier Hans Teeuwen haalde de
Jostiband genadeloos onderuit in een
van zijn shows. „Ik ben een mongool
en alles wat ik doe is leuk", was vol
doende om de lachers op zijn hand te
krijgen. Er bestaat zelfs een heuse
Tostiband, maar die krijgt niet de
sporthallen vol die de Jostiband weet
te vullen.
Onterecht en ondoordacht al die
grappen, vindt Hans Sleeuwenhoek.
„Het veronderstelt een soort com
plot van gewone mensen die circusje
spelen met verstandelijk gehandi
capten." De oud-medewerker van
de NCRV trok een jaar lang met de
leden van het Jostiband Orkest op en
schreef er een boek over. Hij heeft
zijn mening herzien. „Het musice
ren is voor deze mensen veel meer
dan een hobby. Het spelen bij de
Jostiband verschaft ze status,
schenkt ze zelfvertrouwen en geeft
ze het gevoel mee te tellen in de
maatschappij."
Bijna wekelijks maakte Sleeuwen
hoek op woensdagavond een ritje
naar Zwammerdam. In het dorps
huis van Hooge Burch, een woon-
centrum voor mensen met een ver
standelijke handicap, wordt die
avond gerepeteerd door de orkestle
den. Uit de wijde omgeving worden
ze met taxi's, busjes en liefhebbende
ouders naar het dorp onder de rook
van Alphen aan den Rijn gebracht.
Elke repetitie verloopt volgens een
vast patroon. Ook de concerten van
de Jostiband in het land hebben
steeds dezelfde opbouw. De orkest
leden houden van vastigheid. Diri
gent Wim Brussen weet dat als geen
ander.
Als Wim een vaste grap vergeet,
wordt hij er door het orkest wel op
merkzaam op gemaakt: Wim, de
tivee puntjes!' Of. Wim, de grapjas!'
En hun eigen vocale bijdragen klin
ken spontaan, maar zijn bijna altijd
gelijk aan de vorige concerten. Ook
daarin is geen onderscheid tussen
professionele artiesten en de Josti
band. Freek de Jonge ofYoup van 't
Hek vertellen ook elke avond dezelfde
verhalen in dezelfde bewoordingen.
Ook Marco Borsato zingt avond aan
avond dezelfde tekst op dezelfde me
lodie. Wat dat betreft is een concert
van de Jostiband een volmaakte
voorstelling.
Hoewel vaker zou kunnen worden
opgetreden, beperkt de Alphenaar
Brussen het aantal tot maximaal tien
per jaar. Het plezier in het musice
ren moet voorop blijven staan. Hij
wil de gehandicapte muzikanten
niet exploiteren. Die beschuldiging
krijgt hij geregeld voor de voeten ge
worpen. Zeker als de NCRV weer
eens een programma aan de Josti
band wijdt. De christelijke omroep
weet dat het orkest altijd goed is
voor hoge kijkcijfers en heeft daar
om een exclusief contract met de
Jostiband. De NCRV organiseerde de
afgelopen jaren onder meer een
concerttrip naar Canada en een
nieuwjaarsconcert in Ahoy\
Het orkest was daarom geen onbe
kende voor Hans Sleeuwenhoek, die
dertig jaar bij deze omroep werkte
en programma's als 'Hier en Nu' en
'Rondom Tien' maakte. De vutter
keek het idee voor een boek over de
Jostiband een beetje af van zijn
voormalig werkgever. De NCRV is
erg succesvol met de programmare
eks 'De mensen van...' Op die ma-
NCRV-coryfee Jochem van Gelder (links) presenteerde het nieuwjaarsgala in Ahoy'. Jos ten Brink (naast hem) deed sa
men met collega-slagwerker Paul de special effects bij het nummer 'Twee emmertjes water". Publiciteitsfoto
nier werden onder meer de mensen
van de thuiszorg en de mensen van
de Beverwijkse Bazaar geportret
teerd. Het bracht Sleeuwenhoek op
het idee om zich te verdiepen in de
mensen van de Jostiband en het re
sultaat daarvan in boekvorm te gie
ten.
Hij kwam daarom niet alleen naar
de repetities, maar bezocht de or
kestleden ook thuis en op hun werk.
Thuis is voor veel muzikanten Hoo
ge Burch in Zwammerdam, maar
ook gezinsvervangende huizen en
allerhande woonvormen in noorde
lijk Zuid-Holland. Sommigen wonen
nog thuis bij hun ouders. Sleeuwen
hoek ging bijvoorbeeld op bezoek bij
Theo Verweij. „Ik ben met hem mee-
geweest naar zijn vriendin Esther die
niet kan praten en niet kan lopen. Ze
is vorig jaar van Zuid-Holland naar
Zuid-Limburg verhuisd. Hij was er
nog nooit alleen geweest. Dat be
zoek is een van de meest ontroeren
de momenten uit het afgelopen
jaar."
Theo is haar behulpzaam bij een po
ging om te drinken uit een plastic fles
met handvat. Het is een van de wei
nige handelingen die ze zelfstandig
kan, al kost het veel tijd en veel moei
te. Theo blijft haar bemoedigend toe
spreken. Hij wisselt dat af met het
fluiten van een kort melodietje. Het
levert een lach van herkenning bij
haar op. Theo's fluitje. Dat kent ze.
'Kijk ze nou eens glimmen. Net een
glimwurm. Zo noem ik haar vaak.
Mijn glimwurm. En soms noem ik
haar ook troetelduifje.
Theo Verweij is een van de hoofd
personen uit het boek. Sleeuwen
hoek heeft ingezoomd op een paar
leden van het orkest. „Ze zijn niet
helemaal representatief. Je bent aan
gewezen op de mensen die in staat
zijn tot communiceren. Dat zijn de
orkestleden die vaker op de voor
grond treden. En dan nog is het las
tig. Als ik vraag waarom ze bij de
Jostiband zitten, krijg ik te horen:
omdat het leuk is. Het gaat natuur
lijk om veel en veel meer. Soms
moetje invullen wat ze zelf niet kun
nen uitdrukken."
Hij heeft ontdékt dat de Jostiband
voor sommige muzikanten bijna van
levensbelang is. Voor de uit Hazers-
woude afkomstige slagwerker Jos ten
Brink bijvoorbeeld. In het dagelijks
leven wordt hij geplaagd door aller
lei onzekerheden. Maar in het orkest
fungeert hij als de zelfverzekerde
muzikant die niet van zijn apropos is
te brengen. De jaren Jostiband heb
ben duidelijk invloed op zijn ontwik
keling, zijn gedrag, zijn houding.
Het tv-programraa 'Het be
van de Jostiband' wordt mr
gen om 21.00 uur door de n
NCRV opnieuw uitgezond<c
Nederland 1. Het program^
was op tweede pinksterdag
voor het eerst te zien en w)£
toen anderhalf miljoen mi5'
aan de buis te kluisteren, j'j
bevat een overzicht van de c
viteiten die het orkest de a11
lopen 35 jaar heeft ontplo f
bijgedragen. Publieksoptredeid
status. En die status is voor va i
zikanten en zeker voor Jos ergry,
langrijk. Je bent iemand! Je m
wel een verstandelijke handic
ben, maar daarom ben je niet
moet denken aan de anekdottft
Wim Brussen ooit vertelde. Hi
digde aan dat een concert zoit(
den gegeven op de Willem vat
Berghstichting, een groot insti-
voor verstandelijk gehandicapt
Noord wijk. Een orkestlid vroê n
wie dat concert zou zijn. 'Hoe n
je?' vroeg Wim. 'Nou', zei het N
lid, 'spelen we voor het persor, y
voor die gekken lis
Tot zijn verdriet heeft Hans 9te
wenhoek vastgesteld dat alle F<
woorden over integratie ten
leven van de verstandelijk gefa
capten beperkt blijft tot hun iii'
kringetje. „Ze wonen wel tussle
in, maar ze leven ook langs od
heen. Ze hebben hun eigen vin.
hun eigen woonomgeving, hi v:
gen muziekvereniging. In het—
fijks leven kom ik maar weini
standelijk gehandicapten tegad
schien dat ik daar met dit boi
klein steentje aan kan bijdra^
Jostiband is geen verzamelin;
handicapten bij Paul de Leeuj
maar zoveel meer."
'De mensen van de Jostiband'
Sleeuwenhoek, uitgeverij Kol
euro.
Vooral de concerten hebben daaraan Theo de With
eL
ks)
Het zogeheten 'klein slagwerk' is het domein van de minder hoog begaafde leden van de Jostiband.
Foto: Hans Sleeuwenhoek
LEIDS DIALECT
Ik doe graag boodschap
pen. Ik weet 't, 't is raar.
En ik weet ook niet waar
om ik er zo dol op ben,
maar vrijdagavond is
mijn avond. De werk
week zit er op, ik heb
m'n lijstje gemaakt waar
op staat wat ik allemaal
nodig heb om in het
weekend een paar exqui
se gerechten te maken.
En ik kan m'n geluk niet
op. 't Is een afwijking
waarschijnlijk, maar het
is heerlijk om afwijkin
gen te hebben en te
koesteren.
Nou komt 't nog raarde
re. Ik haat winkelen. Ik
bedoel: ik haat het om
naar de stad gaan om
kleren te kopen. En ook
van die haat ken ik de
ware oorsprong niet. Ik
heb me laten vertellen
dat er mensen zijn die
dat winkelen de meest
verrukkelijke bezigheid
vinden die ze zich kun
nen voorstellen. Ze trek
ken er rustig een middag
voor uit. Om elf uur
's morgens verlaten ze
het huis, gaan ergens op
een terrasje een kop kof
fie drinken en slenteren
vervolgens van winkel
naar winkel. Kleedhokje
in, kleedhokje uit.
Dalverre heet dat slente
ren op z'n Leids. Het is
een Bargoens woord, een
van de vele die het Leidse
dialect rijk is. Bargoense
woorden komen meestal
uit het Jiddisch en zo ook
dit. Een dalverr is een
zwerver. Ik schreef er al
eens over. Maar de ver
onderstelde herkomst er
van is te mooi, want heel
speculatief, om haar niet
nog eens te vermelden.
In het bijbelboek Esther
9:7 worden de namen
van de tien zonen van
Ham an genoemd. Eén
daarvan heet Dalfon. Hij
is de enige van de tien
die maar één alef (=de
letter a) in zijn naam
heeft. De anderen heb
ben er allemaal twee,
drie of vier. In het He
breeuws heeft de alef de
getalwaarde 1000. Verge
leken bij z'n broers komt
Dalfon er dus maar be
kaaid van af. Hij heeft
maar één duizendje.
Vandaar dat Dalfon sy
noniem is geworden aan
'armoedzaaier' of 'bede
laar'.
En dan is het ook begrij
pelijk dat het van Dalfon
afgeleide werkwoord dal-
ve de betekenis 'bedelen'
of 'rondzwerven' heeft
gekregen. En van dalve
'rondzwerven' naar dal-
vere 'door de stad slente
ren' is ook maar een
klein sprongetje.
Dedderre. Ik weet niet of
u vroeger met klei hebt
gespeeld. Ik in elk geval
niet. Strikt verboden, in
huize Heestermans. De
rotzooi die het kleispel
vaak met zich mee
bracht, rechtvaardigde
dit verbod geheel. Ik ken
gezinnen waar geen ver
bod op klei van kracht
was. De kliederboel die
daar soms heerste..!
Om van klei iets te vor
men, moetje 't een beet
je nat maken. Anders kun
je het niet kneden. Maar
als je het té nat maakt,
dan kun er helemaal niks
meer mee beginnen.
Voor kinderen is dat geen
bezwaar. Die ontdekken
dan andere genoegens.
Ze gaan die natte Wei
eens lekker met hun han
den bewerken. Een paar
flinke petsen erop... met
alle gevolgen van dien.
Spetters overal en boze
moeders alom.
Dat kletsen met je han
den in de overvochtige
klei heet hier dedderre
(klemtoon op de eerste
lettergreep). Het Woor
denboek der Nederland-
sche Taal kent het werk
woord dedderen of did
der en, dudderen in de
betekenis 'beven' en
geeft als bewijs van die
betekenis het volgende
citaat: 'Gy hebt daer zo
een dun roksken aen
en duddert gy niet van de
koude, myn kind'. Het
komt uit een werk van de
negentiende-eeuwse
Vlaamse auteur C. Duvil-
lers. Als dit dedderen 'be
ven' hetzelfde woord is
als het Leidse dedderre
in een natte smurrie pet
sen met je handen', dan
is dat weer een van die
Vlaamse woorden in het
Leids. En ik denk dat het
dezelfde woorden zijn,
want ik zie wel overeen
komsten tussen dat ze
nuwachtige gebeef en die
petsjes in de klei.
Varia. Enkeld geld is het
Leidse woord voor 'losse
centen'. Liesbeth Boom-
Gaijkema kende het niet,
maar enkeld was haar
niet onbekend. Zij
schrijft: „Ik ben jaren lo-
kettiste bij de NS geweest
en ik kreeg vaak dames
aan het loket die met een
onvervalste Leidse tong
val een 'enkelde reis' er
gens naar toe vroegen.
Heel deftig vonden ze
dat, dat kon je wel zien.
Wat mij ook altijd opviel,
was het gebruik van het
voorzetsel van in een
zinnetje als 'waar komt
de trein van Den Haag?'
Dat kon namelijk allebei
de richtingen aanduiden,
lari
lm
in
:ve
uit of naar, dat rrftij t
er altijd bij vragen
gebruik ken ik 00
in Leiden."
Frans van Velsen
meldt het spellet
nibal: „Je moest
recht omhoog go
daar moest iets n
beuren. Ik heb g(
meer wat. De spt
dan staaaaa....m
bij het laatste wo
werd de bal gego
herinner het mij
van meisjes, mac
kan toeval zijn."
Met dank verder
den Heeten, Will
Kooreman, Bert
(Dendermonde)
van Ulden (Caru
Reacties en tips v
rubriek: LD, post
2300 AB Leiden,
vermelding van
dialectE-mailet
auteur kan ook:
mans@inl.nl
Hans Heesterman
