'Leiden moet haar zegeningen tellen'
KUNST CULTUUR
e rock van King's X is altijd hetzelfde gebleven
^ren wint prijs
0$umentendag
Nederland geeft restauratie
aan Sint-Petersburg cadeau
In Afrikaanse films wordt heel wat afgereisd
Roland Helmer 25 jaar directeur van het LAKtheater in Leiden
ivoor
_ser$t
r/anp - In de Utrechtse
»eft 13 september de
Diitvoering ooit plaats van
(a 'Ecce sacerdos mag-
(i de zestiende eeuwer
- ni Pierluigi da Palestrina
«werking van Johann Se-
uit omstreeks
flaitvoerenden zijn zan-
sjinstrumentalisten van
^chtse Domcantorij, on-
enjng van Remco de
3ejjn Dom-organist Jan
Volgens Bach-kenner
eorganisator Rob van
sijt was de Bach/Palestri-
e jtot voor kort geheel on-
r e werd het stuk nog
(jpubliceerd of zelfs
n, (gevoerd,
Bouwmeester
;en hersteld
'een/anp - Het Theater
t Nederland heeft het
naar: het graf van acteur
buwmeester senior
§25) wordt morgen in
■^ster hersteld. Het graf
jeroemde acteur, op be-
)jats Zorgvlied in Amstel-
irkeerde in deplorabele
1 Het instituut becijfer
en nieuwe steen, een
iesopie van de oude, en
drestauratie 3500 euro
Het stelde zelf
ouro ter beschikking en
)r i verder geld in op de
de uitreiking van de
nuwmeester vernoemde
srsfijs Louis d'Or.
is
!S C
reè
Het comité Open Mo-
endag in Leiden heeft
_vfonds Trofee 2003 ge-
Bouwfonds, dat al ze-
#i jaar hoofdsponsor is
II Open Monumentendag
^■/■srland, beoordeelt elk
deelnemende gemeen-
als veelzijdigheid
eiïlnaliteit, publiciteit en
voor de jeugd en ver-
t aiar een prijs aan.
schpeiden is gekozen als
uit' 'vanwege een zeer om-
Nq actief, verzorgd en ge-
up programma'. Leiden,
•^Open Monumentendag
weekeinde beslaat (13
ssp>tember) sluit onder de
d en land' aan bij het
°eI thema van dit jaar,
i h)ouw'. Dit gebeurt ove-
P^n samenwerking met
ügfap en Zoeterwoude. In
zo;aan er in totaal twintig
datopen, 'met het accent
>eU samenspel tussen de
in "het platteland'. Zo zijn
irmaJige slachthuister-
de Maresingel en het
landshuis van Rijnland
wQreestraat opengesteld.
ook voor De waag,
s heren vroeger hun pro-
enwamen verhandelen,
i 1 de monumenten van
c afeland te kunnen bezoe-
fietstochten uitgezet in
irp, Zoeterwoude en
ïst. In totaal zijn daar
lorpshuizen en boerde-
-j^ngesteld.
amsterdam/anp - Nederland
doet het jarige Sint-Petersburg
de restauratie cadeau van de
ondergrondse gang en de kaze
mat van het Gosoedarev Bas
tion in de beroemde Petrus en
Paulus Vesting in de nu drie
honderd jaar oude stad. Naar
alle waarschijnlijkheid over
handigen prins Willem-Alexan-
der en prinses Maxima het Na
tionaal Geschenk symbolisch.
Het paar wordt althans in de
laatste volle week van septem
ber in het jarige Petersburg ver
wacht, net als diverse bewinds
lieden en een handjevol zaken
mensen. De laatste week van
september is de tweede en
meest hectische week van de
culturele manifestatie Days of
Dutch Culture. Bijna veertig
Nederlandse kunstinstellingen
reizen half of eind september
naar Rusland om Sint-Peters
burg met een vertoning van
hun kunnen te feliciteren.
De Petrus en Paulus Vesting
was in 1703 het begin van Sint
Petersburg, dat dankzij tsaar
Peter de Grote onder Neder
landse invloeden tot stand
kwam. Zo nodigde Peter diverse
Nederlandse vaklieden uit. De
banden met ons land worden
nog elk jaar belicht met het eve
nement Venster op Nederland,
dat nu met Days of Dutch Cul
ture wordt gecombineerd.
Het evenement in september
kost volgens Buitenlandse Za
ken ruim 1,5 miljoen euro, een
bedrag dat grotendeels komt uit
gelden voor culturele betrek
kingen met het buitenland.
De organisatie komt voor een
groot deel voor rekening van
het Nederlandse consulaat-ge
neraal in Sint-Petersburg, maar
ook van de SICA, de Stichting
Internationale Culturele Activi
teiten. Directeur Inez Boogaarts
liet deze week duidelijk weten
dat de voorstellingen en exposi
ties echt voor de Russen be
doeld zijn en dat de zalen niet
gevuld worden met Nederland
se gelegenheidsgasten met vrij-
kaartjes. Een persconferentie
volgende week in de Russische
stad moet de Russen warm ma
ken voor het festijn.
Er valt nogal wat te genieten. Zo
is er erg veel moderne dans,
uitgevoerd door onder anderen
Conny Janssen Danst en Dans
groep Krisztina de Chatel. De
Escher Stichting hangt maar
liefst tachtig Eschers in het mu
seum de Hermitage op. Het
Festival Oude Muziek toont
daar de opera I Filosofi Imma-
ginari, die Giovanni Paisiello in
1779 in opdracht van tsarina
Catharina de Grote schreef.
In de Hermitage hangen al wer
ken uit het Stedelijk In Amster
dam. Het vroegere Winterpaleis
wordt ook het decor waartegen
Eric van Grootel met zijn pro
ject Madmens' blues een Ne
derlands-Russische musical
over Van Gogh toont.
Tien jeugdige rappers uit Am-
hem, verenigd in Boys Action,
geven op dezelfde plek een rap-
opera weg. Het Rotterdams
Jongenskoor treedt op verschei
dene plekken op
Aan de activiteiten in Sint-Pe-
tersburg nemen verder onder
meer deel: het Amsterdams
Historisch Museum, Buiten
landse Zaken met een Holland
Filmweek, Anouk van Dijk, de
Dutch Jazz Connection, Gau-
deamus, het Instituut Collectie
Nederland (beheerder nationa
le kunstcollectie), het Neder
lands Jeugd Strijk Orkest, de
Muziekgroep Nederland, de
Nederlandse Museum Vereni
ging, het Noord-Hollands By
zantijns Mannenkoor, toneel
groep Orkater en de Stichting
Joodse Muziek.
amsterdam/gpd - Eens in de twee jaar biedt
het filmfestival 'Africa In The Picture' een
overzicht van de ontwikkelingen in de Afri
kaanse cinema. De programmering is net zo
gevarieerd als het continent zelf. Een intro
vert reisverslag uit Tsjaad (Abouna) staat ge
broederlijk naast de komedie Quest To Ref
over een Afro-Amerikaanse basketball-
scheidsrechter in New York. En een Marok
kaanse emigratiedrama als Et après staat in
contrast met Promised Land, een gestileerde
nachtmerrie over racistische Zuid-Afrikanen.
„Ik houd niet van reisverhalen, ik houd niet
van reizen. Ik zie mensen niet graag vertrek
ken van hier." Aan het woord is een oude
man in het Mauretanische drama Heremako-
no. Het is niet moeilijk om zijn afkeer te be
grijpen. Voor veel Afrikanen betekent reizen
immers: gevaar, ongemak en onzekerheid.
Toch wordt er in de films van Africa In The
picture heel wat afgereisd. In La fleuve vlucht
een in Frankrijk opgegroeide Senegalees na
een misstap naar zijn vaderland, om vervol
gens tijdens een confronterende reis door zijn
geboorteland op zoek te gaan naar zijn wor
tels. In het beeldschone Abouna dolen twee
jongetjes door de verzengende hit van Tsjaad,
in de hoop hun plotseling verdwenen vader
te vinden. En dan is er nog die meest extreme
vorm van reizen: het vertrekken uit je eigen
land omdat de situatie er uitzichtloos is.
Emigratie is een onderwerp in veel films op
het festival, waaronder het als openingsfilm
geprogrammeerde Et après. De film speelt
zich af aan de Marokkaanse kust, waar voort
durend illegale immigranten pogingen wagen
om Spanje te bereiken in gammele bootjes.
Uit de regelmatig in de film terugkerende te
levisiebeelden van op het strand aanspoelen
de lichamen van vluchtelingen blijkt wel hoe
gevaarlijk hun wanhopige oversteek is. Regis
seur Mohammed Ismail mag er dan niet hele
maal in slagen om de vele verhaallijnen bij el
kaar te houden, maar hij maakt wel duidelijk
dat honger niet de enige reden hoeft te zijn
om toch je land te willen verlaten.
De wens om elders een beter bestaan op te
bouwen is vaak zo sterk, dat menigeen zijn
ogen sluit voor de problemen die (al dan niet
legale) migranten uit Afrika tegen komen in
de westerse wereld. Om zijn landgenoten in
Ghana te waarschuwen tegen al te rooskleuri
ge verwachtingen maakte filmmaker Pius
Mensah de film See You Amsterdam, waarin
een jonge vrouw met valse papieren strandt
in de Bijlmer, waarna het leven in de illegali
teit geen lolletje blijkt te zijn. De film beleeft
de wereldpremière in Amsterdam Zuid-Oost,
waar veel Ghanezen wonen. Mensah regis
seerde zijn deels met Nederlands geld gefi
nancierde film in de stijl van de in zijn vader
land razend populaire soapdrama's, die hun
publiek vooral bereiken op videoband.
Africa In The Picture, vanaf vandaag tot en
met zondag 14 september in Amsterdam,
Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Eindho
ven. Informatie: www.africainthepicture.nl
r
- Of King's X
heeft gebracht wat
jr ervan had verwacht,
de ee", antwoordt de zan-
tioist van het eigenzinni-
i eirio uit Houston, Texas
lal Steenrijk en wereldbe-
ijn we niet geworden,
ft lie zin niet. Maar we
vlaWintig jaar lang precies
willen en hebben
ij wel enorm veel res-
viworven. En dat maakt
6 gelukkiger dan wat
asti faam of rijkdom dan
ir
idtdie woorden geeft Ta
lg ries de essentie van
itocweer. Samen met zijn
rat Doug Pinnick (bas,
ba Jerry Gaskill (drums,
Tabor al sinds
li stuk rockmuziek die
z'n eigenzinnigheid
jc dermate prettig in het
oo|igt, dat het best ver-
Oejjk is dat King's X nooit
diote publiek is doorge-
z'n maatjes kunnen er
Ojs echter niet meer mee
Meiever een lange carrière
wordt door cre-
t-dpei, dan een eenmalige
maken en vervolgens
Ztgetelheid te raken. Of,
deg, een parodie op jezelf
:t in. „Al die 'has beens'
Denwoordig, die enkel te-
daiide successen. Ik moet
1 han denken om op die
op het podium te
Ty Tabor.
oelp heeft ook King's X op
Zjwste album 'Black Like
hè teruggegrepen naar
jrlOp dit elfde studioal-
ist! het trio staan namelijk
niömmers die dateren uit
erï begin van de band in
t lc tijd dat King's X nog
et® heette, geen platen-
l en avond aan avond
inderdaad nooit heel erg veran
derd", zegt Tabor. „De band is
ook altijd hetzelfde gebleven.
Maar in die twintig jaar zijn wij
natuurlijk wel veranderd. We
hebben ongelooflijk veel ge
speeld, allerlei nevenprojecten
gedaan en heel veel in de studio
gewerkt. Dat alles heeft ons ho
pelijk wel betere muzikanten
gemaakt. Ik denk dat we vroe
ger meer slechte nummers
schreven dan goede en ik geloof
dat die verhouding nu wat posi
tiever uitvalt."
De kracht van King's X zit hem
in de chemie tussen de drie
bandleden, denkt Tabor. Het
feit dat de muzikanten elkaar
vrijlaten om aan allerlei andere
projecten te werken - ten tijde
van het interview was Ty Tabor
bezig met z'n soloproject
Poundhound - komt die che
mie alleen maar ten goede.
„Spelen met allerlei andere mu
zikanten geeft enorm veel in
spiratie. Maar bovendien reali
seer ik me telkens weer dat
King's X een heel bijzondere
band is. Wij kennen elkaar door
en door. We zijn meer dan
vrienden. Broers eigenlijk. Die
magie tussen ons is moeilijk te
beschrijven, maar we voelen el
kaar feilloos aan. We geloven in
elkaar en in deze band. Wij
gaan altijd samèn door, in goe
de, maar ook in slechte tijden."
Dat King's X veel waardering
krijgt van collega-muzikanten
en -bands uit alle hoeken van
de wereld, doet het trio goed.
„Ik hoor ook bij veel bands dat
ze op de één of andere manier
door ons beïnvloed zijn. Vaak is
dat dan vermengd met andere
invloeden. Maar dat neemt niet
weg dat ik het zie als groot
compliment."
King's X: 7/9 De Boerderij,
Zoetermeer.
door Theo de With
leiden - Met een feestelijk programma
wordt Roland Helmer morgen in het
LAKtheater in het zonnetje gezet. Hij is
25 jaar als directeur aan het Leidse the
ater verbonden. Er is een programma
voorbereid met theatrale hoogtepun
ten uit de afgelopen 25 jaar. „Maar de
mooiste voorstelling moet nog ko
men", zegt Helmer. „Gelukkig maar."
Het was een advertentie in de krant
die Roland Helmer (51) in de jaren
zeventig naar Leiden bracht. Op dat
moment werkte hij als stafmedewer
ker bij de Stichting Jeugd Muziek in
Haarlem. Hij hield zich bezig met het
bevorderen van muziekbeoefening
onder de jeugd en de begeleiding van
een aantal jeugdorkesten. „Het was
een mooie manier om mijn brood te
verdienen", zegt de theaterdirecteur.
„Maar mijn ziel en zaligheid legde ik
vooral in het programmeren van het
Witte Theater in IJmuiden, een vrij-
willigersbaan."
Bij de Toneelschuur in Haarlem heeft
hij ook nog als drummer meege
speeld. „Dat heeft één productie ge
duurd. Ik was gewoon niet goed ge
noeg. Het theaterwereldje trok me
desondanks geweldig aan. Bij een
volgende voorstelling ben ik daarom
de productieleiding gaan versterken,
een beetje theatertechniek en zo. Het
aantrekkelijke van theater is dat het
een kunstvorm is waarvan de uitings
vorm heel vluchtig is. Het is meteen
weer weg. Alleen in de hoofden van
de toeschouwers blijft iets hangen.
En toch is theater een heel indringen
de kunstvorm. Net als muziek kan
een voorstelling iemand emotioneel
enorm aangrijpen."
De kans om er zijn beroep van te ma
ken, liet Roland Helmer dan ook niet
lopen. Hij trad in 1978 in dienst van
het LAK, in eerste instantie als coör
dinator en later als directeur. „Ik had
blijkbaar precies de juiste kwaliteiten.
Ik kon programmeren, ik had een
klein beetje verstand van techniek en
ik kon vrijwilligers aansturen." Nog
acht jaar pendelde hij heen en weer
tussen Leiden en zijn woonplaats
IJmuiden. Toen koos hij definitief
voor de sleutelstad. „Daar heb ik
nooit spijt van gehad. Ik vind dat
mensen op functies als deze in de
stad moeten wonen. Je moet de stad
voelen. Je moet aangesproken kun-
Roland Helmet: „Theater een heel indringende kunstvorm. Net als muziek kan een voorstelling iemand emotioneel enorm aangrijpen." Foto: Hielco Kuipers
nen worden als je boodschappen aan
het doen bent. Ik ben ervan overtuigd
dat het mij helpt beter te functione
ren als theaterdirecteur."
Het bracht hem ook het besef bij dat
het LAKtheater geen geïsoleerde in
stelling is, maar deel uitmaakt van
een breder cultureel palet in Leiden.
Zijn theater is een aanvulling op het
aanbod van de Stadsgehoorzaal en de
Leidse Schouwburg. Zeker de samen
werking met de schouwburg is hecht.
Sinds enkele jaren organiseren ze bij
voorbeeld gezamenlijk het open huis
aan het begin van het theaterseizoen.
Op zondag 14 september is het weer
zover. In het LAK treden die dag on
der meer Dance Works, Jan Rot en
Zuidelijk Toneel Hollandia op. In de
net grondig verbouwde hal en foyer
zijn muzikale optredens.
Niet altijd is het LAKtheater zo gelikt
gehuisvest geweest. Toen Roland
Helmer in 1978 zijn entree maakte,
was het drie hoog op een droogzolder
van een voormalige dekenfabriek aan
het Levendaal ondergebracht. De ge
schiedenis van het Leids Academisch
Kunstcentrum (LAK) voert terug naar
1946. Zo vlak na het einde van de
Tweede Wereldoorlog werd het cul
turele aanbod in Leiden voor studen
ten en medewerkers van de universi
teit als onvoldoende beoordeeld.
Daarom werd een programma opge
zet met lezingen, uitstapjes en voor
stellingen. Het LAK kreeg op een zol
derverdieping aan het Rapenburg de
beschikking over een kantoortje en
een klein podium.
Rond 1970 werd verhuisd naar het
Levendaal. Helmer koestert warme
herinneringen aan die plek: „We za
ten in dat pand met de vakgroepen
Nederlands en theaterwetenschap
pen. In het theaterzaaltje konden 120
mensen. Veel werk werd door vrijwil
ligers gedaan. Ik denk dat er toen
twee voorstellingen per week waren
en ook werd al vrij veel aan kinder
theater gedaan."
Toen in 1975 de Leidse Schouwburg
werd verbouwd, verhuisde een deel
van de voorstellingen tijdelijk naar
het LAKtheater. Dat gaf het LAK een
enorme impuls. Helmer: „Men kreeg
hier de smaak te pakken. Sindsdien is
het aantal voorstellingen alleen maar
gegroeid. Ja hoor, ook de schouw
burg was daar positief over. Er was in
Leiden duidelijk behoefte aan een
kleiner theater."
Die stijgende lijn resulteerde in 1983
in een verhuizing naar het huidige
onderkomen aan de oever van de
Witte Singel. „Ik heb met weemoed
de deur van de zolder achter me
dichtgetrokken. We hebben er een
prachtige tijd gehad. Het was echter
onhoudbaar geworden. Het laatste
jaar hadden we een ontzettende
overlast van duiven. Ze maakten la
waai en scheten de boel helemaal on
der."
„Ik had het gevoel dat ik een nieuw
theater begon", zegt hij over de be
gintijd aan de Cleveringaplaats. „Het
LAK was toen het mooiste vlakke-
vloertheater van Nederland. Natuur
lijk zijn we inmiddels links en rechts
ingehaald door het Spuitheater in
Den Haag en de Toneelschuur in
Haarlem. Op deze plek konden we
doorgroeien naar een weekprogram-
mering. Het was wel even wennen.
Aan het Levendaal waren we vrijbui
ters. We gingen rustig tot vier uur 's
nachts door. Nu moesten we ons
schikken. We kregen te maken met
huismeesters. Gelukkig is er in het
beheer van het gebouw een grote be
trokkenheid en flexibiliteit."
Honderden en honderden voorstel
lingen moet Roland Helmer inmid
dels gezien hebben. „De allermooiste
moet nog komen", stelt hij. „Dat is
ook de motivatie om door te blijven
gaan." Gedwongen er toch één aan te
wijzen, kiest hij voor 'Strange Interlu
de' van het Nationale Toneel. Deze
voorstelling met Ariane Schlüter en
Mark Rietman was in mei in het LAK
theater te zien. „Prachtig stuk, mooi
gespeeld, goed geregisseerd. Alles viel
op z'n plek en het duurde lekker lang.
Natuurlijk kies ik iets uit het recente
verleden. Theater is een kunstvorm
die zich steeds verder ontwikkelt. Een
toneelstuk van twintig jaar geleden
zou nu gedateerd aandoen."
Het zijn inmiddels al lang niet alleen
meer de studenten voor wie Helmer
toneel, dans en muziek in huis haalt.
Hij schat dat de helft van zijn bezoe
kers student is. De 'gewone' Leide-
naar weet de weg naar zijn theater
ook te vinden. „Gelukkig zijn er in
Leiden meer mensen met een avon
tuurlijke geest dan alleen studenten.
Ik heb het culturele klimaat in de stad
in die 25 jaar zien veranderen. Cul
tuur is veel meer gaan leven. Mensen
hebben hun buik vol van de vervlak
king op tv. Er is behoefte aan verdie
ping en die vinden ze onder meer in
het theater."
„Leiden is te bescheiden. We mogen
trots zijn op de stad. Als we ons ver
gelijken met steden als Dordrecht,
Gouda en Den Bosch steken wij daar
in cultureel opzicht heel gunstig bij
af. De musea, de podia, de beeldende
kunst, de muurgedichten, noem
maar op. Leiden mag daar trots op
zijn. Misschien moeten we vaker on
ze zegeningen tellen in plaats van on
ze tekortkomingen."
op kleine podia z'n rocksongs
speelde.
Tabor: „Fans van het eerste uur
hebben ons gevraagd of we niet
eens wat nummers uit die be
gintijd op wilden nemen. Uit
eindelijk leek het onszelf ook
een leuk idee om dat te doen.
Het zijn nummers die nooit op
een plaat zijn verschenen.
Hooguit staan er enkele op een
demo, maar de meeste hebben
we alleen maar live gespeeld. Ik
heb gelukkig nog veel livetapes
uit die begintijd in mijn archief,
dus het was niet moeilijk om de
songs terug te vinden."
Tabor, Pinnick en Gaskill heb-
ben niets aan de nummers ver
anderd. „De songs die we voor
dit album hebben uitgekozen
vonden we in hun originele
vorm sterk genoeg. Bovendien
leek het ons voor de oude fans
ook het leukst als we de num
mers op zouden nemen zoals
we ze toen speelden en ze niet
opnieuw zouden arrangeren.
Waarom we die nummers des
tijds niet hebben opgenomen?
Ach, we hadden zo ongelooflijk
veel songs. Minstens duizend.
Die hebben we uiteraard niet
allemaal opgenomen. De mees
te speelden we een tijdje live en
vervolgens werden ze langzaam
vergeten. Maar als het moet
hebben we inderdaad materiaal
genoeg voor een 'Black Like
Sunday' deel twee", grinnikt de
vriendelijk en bescheiden klin
kende Tabor.
Opvallend aan 'Black Like Sun
day" is dat de songs allerminst
gedateerd klinken. Het typische
King's X-geluid, heavy, groo-
vend en melodieus, zat er toen
kennelijk al in. „Onze sound is
King's X: „We doen al twintig jaar lang precies wat we zelf willen en hebben daarmee enorm veel respect verworven." Foto: GPD
