Op zoek naar leven in het heelal REGIO 'Vierdaagse schoolweek vind ik geen goed plan' Gegevens burgerlijke stand vaak onvolledig Waar moet het geld voor A4 en HSL vandaan kome: Een vandaal met gevoel voor humor en asielzoeker die wil werken GERECHT hoc 970 DONDERDAG 4 SEPTEMBER 2OO3 NAVRAAG Basisscholen mogen van minister Van der Hoeven een vierdaagse lesweek invoeren mits de ouders daarmee akkoord gaan. Die kans acht T. VAN NULAND directeur primair onderwijs van de Stichting Katholiek Onder- wijs Leiden, klein. Maar afgezien daarvan vindt Van Nuland dat de kwa liteit van het onderwijs in deze discussie centraal moet staan. Niet de praktische zaken zoals lesroosters, kinderopvang en het lerarente kort. *A Geen vierdaagse les week dus op de tien katholieke basisscho len in Leiden en om geving? „Daar beslis ik niet over, althans niet in mijn eentje. Maar we zullen het onderwerp ongetwijfeld binnen de directie bespreken, en ook de medezeg genschapsraden heb ben daar uiteraard een heel belangrijke stem in. Zelf vind ik het helemaal geen goed plan. Kinderen heb ben nu al moeite om 5,5 uur lang de vereiste concentratie op te brengen. Als je de schooldagen nog langer gaat maken door de verplichte uren over vier in plaats van vijf te spreiden, wordt de spanning op de boog te groot denk ik. Bovendien vrees ik dat dit ten koste gaat van de leuke dingen op school. En dat zou zonde zijn want school moet voor kinderen ook leuk zijn." Maar werd dit ook niet gezegd toen de zesdaagse lesweek werd afgeschaft? „Dat zou ik niet weten. Ik heb het wel meegemaakt op de basis school dat ik op zaterdagochtend naar school moest. En dan snel naar huis om je netjes om te kleden voor de dansles die 's middags was. Maar de discussie destijds herinner ik me niet, daar was ik te jong voor. Ik vind overigens niet dat je die parallel kunt trekken. De kinderen en de lesstof zijn behoorlijk veranderd in de afgelo pen decennia. Mijn proefwerken gingen alleen maar over feitjes. Je moest kunnen oplepelen waar een plaats lag. Hoe je er kwam en wat je er kon doen, deed absoluut niet ter zake. Het onderwijs is sinds die tijd gelukkig enorm verbeterd. Vergelijkingen met toen zijn daardoor lastig te maken. Toch denkt minister Van der Hoeven dat het met name vanwege het lerarentekort voor sommige scholen een uitkomst is, de vier daagse schooliveek. „Ik betwijfel sterk of dat voor ons opgaat. Volgens mij is zo'n vier daagse werkweek juist erg lastig te regelen met het personeel. Maar daar gaat het wat mij betreft niet om. De discussie moet gaan over de inhoud van het onderwijs. Zo'n vierdaagse lesweek moet je alleen invoeren als het onderwijs daardoor beter wordt, niet om dat het zoveel gemakkelijker is bij het roosters maken." tekst: Marijn Kramp foto: Ton Kastermans UIT DE ARCHIEVEN ANNO 1903, Vrijdag 4 September LEIDEN - Het bestuur der 3-October-Vereeniging deelde B. en Ws. mede, dat in het programma der in dit jaar te houden feesten was op genomen een tentoonstelling van vee en landbouwproducten en dat hiertoe terreinen verkregen waren achter de 'Leidsche Broodfabriek' en in den tuin van 'Amicitia'. Het daartusschen gelegen terrein wen- schte het bestuur van de Gemeente in gebruik te verkrijgen. Aanvanke lijk bestond bij B. en Ws. tegen de inwilliging van dit verzoek ernstig bezwaar, omdat het terrein deel uitmaakt van de indertijd als openbare begraafplaats aangewezen oppervlakte, alwaar ook de Israëlietische begraafplaat gelegen is. Een nadere mondelinge toelichting, door het bestuur heeft echter duidelijk gemaakt, dat een verbindingsweg in de bedoeling lag. Hiertoe nu is niet meer benoodigd dan een strook gronds, ter breedte van enkele meters. Wel is waar bleef het bezwaar, voortvloeiende uit het karakter der plaats, eenigermate wegen maar omdat in de laatste jaren aldaar niet meer werd begraven en omdat uit een ingesteld onderzoek was gebleken, dat in de verlangde strook gronds bij menschenheugenis niet begraven was, meenden B. en Ws. aan het plan der 3-October-Vereeniging niet langer een hinderpaal te moeten in den weg leggen. ANNO 1978, maandag 4 september LISSE - In de eerste competitie-wedstrijd kwam Lisser Boys tegen Heerjansdam niet verder dan een o-o gelijkspel. Lisser Boys-spits Leo Weijers komt te laat; doelman Meijer gaat de bal pakken. Foto: archief Leidsch Dagblad Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing 2,50 (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken op gironummer 57055 t.n.v. Dagbladuitgeverij Damiate b.v. Postbus 507, 2003 PA Haarlem, onder vermelding van Leidsch Dagblad, ANNO <Ld.(datum van plaatsing) of door contante betaling aan de balie van het Leidsch Dagblad, Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto binnen drie weken thuisgestuurd. COLOFON Leidsch Dagblad Directie: B.M. Essenberg C P. Arnold W.MJ. Bouterse (adjunct) E-mail: directie@hdc.nl Hoofdredactie: Jan Geert Majoor, Kees van der Malen, Léon Klein Schiphorst (adjunct) E-mail: redactie.ld@hdc.nl HOOFDKANTOOR Rooseveltstraat 82, Leiden, tel. 071-5 356 356 Postadres: Postbus 54,2300 AB Leiden Redactie fax 071-5 356 415 Advertentie fax 071-5 323 508 Familieberichten fax 023-5 '5° 567 ADVERTENTIES 071-5 356 300 Sprinters (rubrieksadv): 072-519 6868 ABONNEESERVICE 071-5128 030 E-maiL abonneeservice@hdc.nl ABONNEMENTEN Bij vooruitbetaling (acceptgiro) p/m €19,60 (alleen aut ine) p/kw €55.00 p/j €210.60 Abonnees die ons een machtiging verstrekken tot het automatisch afschrijven van het abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting per betaling VERZENDING PER POST Voor abonnementen die per post (binnenland) worden verzonden geldt een toeslag van €0.50 aan portokosten per verschijndag GEEN KRANT ONTVANGEN? Voor nabezorging: 071-5128 030 ma t/m vr. 18-19.30 uur, za: 10-13 uur AUTEURSRECHTEN Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden Deze rechten berusten bij HDC Uitgeverij Zuid BV cq. de betreffende auteur HDC Uitgeverij Zuid BV, 2003 De publicatierechten van werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting Beeldrecht te Amstelveen. HDC Uitgeverij Zuid BV is belast met de verwerking van gegevens van abonnees van dit dagblad Deze gegevens kunnen tevens worden gebruikt om gerichte informatie over voordeelaanbiedingen te geven, zowel door onszelf als door derden Heeft u hier bezwaar tegen, dan kunt u dat schriftelijk laten weten aan HDC Uitgeverij Zuid BV, Afdeling Lezersservice, postbus 507,2003 PA Haarlem. Oegstgeestse 'zwarte gatenjager' Huub Röttgering richt boog nu op exo-planeten Sterrenkundigen staan op het punt om een antwoord te vinden op een vraag die mensen zichzelf sinds de Renaissance stellen: is er ander leven in het heelal? Huub Röttgering van de Sterrewacht Leiden denkt dat er over vijftien jaar, maar misschien al eerder, in andere sterrenstelsels planeten worden gevonden waar leven is. Dat kan met telescopen die infrarood licht opvangen en door interferometrie, een nieuwe techniek waarmee meer dere telescopen zich gedragen als één. Een kaart met honderden, zoniet duizenden zwarte pitjes siert de werkkamer van Oegstgeestenaar Huub Röttgering (40) in de Leidse Sterrewacht. .Allemaal zwarte ga ten", zegt de kosmoloog. De kaart, die is gemaakt door de Radio Tele scoop in Westerbork, bestrijkt een groot stuk van de noordelijke ster renhemel. Eén ding is zeker: zwarte gaten zijn niet zeldzaam in het heel al. „Steeds duidelijker blijkt dat in het centrum van alle sterrenstelsels een zwart gat staat", zegt Röttgering. Zwarte gaten zijn nog niet zo lang bekend. In de jaren '30 kwam Albert Einstein op theoretische gronden tot de conclusie dat zoiets als een zwart gat kon bestaan. Pas in de jaren '60 werden de eerste gevonden. Inmid dels is duidelijk dat er kleine en gro te zwarte gaten zijn. De kleine ont staan als een ster. die minstens vijf keer zo groot is als onze zon. aan het einde van zijn leven komt. Zo'n 'op gebrande' ster stort in onder zijn ei gen massa en wordt zo klein, zwaar en compact dat er niets meer uit kan ontsnappen, zelfs geen licht. Grote zwarte gaten zijn minstens zes mil joen zonsmassa's zwaar. Hoe ze ontstaan, is niet bekend. Zwarte gaten zijn niet direct waarneem baar. Toch zijn er wel manieren om zwarte gaten te vinden. Eén ervan is gebruik te maken van het feit dat zich rondom zwarte gaten een schijf be vindt van heet stof en gas. Die schijf wervelt om het gat heen en het gat zuigt er voortdurend materie uit weg. Bij dat proces komt enorm veel ultra violet licht, warmte - en röntgenstraling vrij, dat in heldere bundels aan de po len van het zwarte gat ontsnapt. Als zo'n straal op aarde gericht is, kunnen astronomen hem makkelijk waarne men. Zo hebben 'zwarte gatenjager' Röttgering en zijn team de afgelopen jaren veel zwarte gaten gevonden. Een groep Europese astronomen, onder wie Röttgering en zijn collega Walter Jaffe van de Universiteit Lei den, besloten eerder dit jaar om zo'n helder stralend zwart gat mét schijf te bestuderen in het hart van het melkwegstelsel NGC 1068, in het sterrenbeeld Walvis. Röttgering en Jaffe waren de eersten die zo'n schijf echt 'zagen'. Dat deden zij door ge bruik te maken van een infrarood - gevoelig element dat tot 7 graden boven het absolute nulpunt werd gekoeld, om infrarode 'ruis' uit de omgeving zoveel mogelijk weg te houden. Daarnaast koppelden zij twee van de vier telescopen van de Europese Very Large Telescope in Chili aan elkaar om zoveel mogelijk infrarood licht te kunnen opvangen. Dat koppelen van de telescopen was een opgave apart. Inffaroodlicht is feitelijk een straling op een hele kor te golflengte (zichtlicht heeft nog kortere frequentie). Omdat de ster renkijkers op een paar honderd me ter van elkaar af staan, vangen zij het licht niet op precies hetzelfde mo ment op. Er zijn minieme verschillen in aan komsttijd. Voordat de golven als element kunnen vallen, moeten ze worden gesynchroniseerd. Dat doen astronomen met interferometers, precisieapparaten waarvan het hart bestaat uit een karretje met een spie gel erop. Het staat op 'spoorrails' en kan micrometers naar voren of naar achteren rijden. Zo corrigeren zij het verschil in 'aankomsttijd'. Na syn chronisatie vallen de infrarood- bundels op exact hetzelf de mo ment op het infraroodelement en versterken elkaar daardoor. Delen van de interferometer die in Chili staat, zijn in Leiden en Delft ontwik keld en gebouwd, door Dutch Space en TNO/TPD Delft. Hoewel de gebruikte apparatuur ui terst gevoelig is, blijft het behelpen, zegt Röttgering. Het is moeilijk om iets te doen aan de twinkeling van de dampkring. De aarde zendt boven dien voortdurend een massa infra- roodstraling uit die het zwakke licht uit het heelal dreigt te over spoelen. Röttgering heeft daar om zijn hoop gevestigd op de 'Darwinvloot', een initiatief van de European Space Agency. Vanaf 2014 moeten zes ruimtetelescopen infra rood licht uit de verre ruimte opvangen en dat bundelen met behulp van interferome trie. De Darwinvloot vereenvou digt niet alleen het vinden van zwarte gaten, maar maakt het ook mogelijk om op zoek te gaan naar kleine 'aardachtige' exo-planeten. „We weten sinds een paar jaar dat tien procent van alle sterren één of meer Jupiterachti- ge gasplaneten om zich heen heeft cirkelenzegt de Oegstgeestenaar. De zwaartekracht van die planeten doet sterren namelijk 'schom melen' op hun plek. Die schomme- ling- 'wob- Huub Röttgering van de Sterrewacht Leiden: „Dit is een fantastische tijd. Astronomen van mijn generatie krijgen de kans om een vraag te beantwoorden die de mensheid al vierhonderd jaar bezighoudt." Foto: Henk Bouwman SCHRIJVENDE LEZERS ble' in astronomenjargon - is mi baar. Maar die onderzoeksmetht werkt niet bij het speuren naar kc ne planeten. Hun zwaartekracht vloed is onmeetbaar klein. Toch)( moet het mogelijk zijn ze te vind 1 denkt Röttgering. „Zulke kleine |s neten zijn wel warm en geven dtr infraroodstraling af." 1 Daarbij komt interferometrie opd nieuw goed van pas. Door de bin nenkomende infraroodgolven teii opzichte van elkaar te verschuhy kunnen ze elkaar uitdoven. De rr nieme verschillen in aankomsttie van de golf bij de ene of de ande 1 telescoop zijn dan in het voorden van de astronomen. „Het moet ie gelijk zijn om het infrarode lichta een ster 'af te dekken' en het liclk van de planeet niet", mijmert Rib gering. |d En dan. ja dan wordt veel mogelf De Darwinvloot zal planeten zovt bij sterren die vergelijkbaar zijn s onze zon. Als ze zich in het gebiui rondom een ster bevinden dat n te heet, noch te koud is voor levrz dan wordt het interessant. Dooive binnengekomen licht te analyse s kunnen astronomen vaststellene zuurstof en vooral of er ozon in ai atmosferen voorkomt. „Dan moei leven zijn", zegt Röttgering. „Zug stof en ozon worden alleen dool i vende organismen gemaakt. Zuir stof blijft bovendien niet in de a. 1 mosfeer als het leven uitsterft Ba wordt in enkele miljoenen jarenh bonden aan de gesteenten op z»e planeten." re Dat klinkt toch als heel treurig.F gen de tijd dat Röttgering zijn ejv levende planeet kan vinden, is Fs 52! „Ja, erg hè?", knikt hij met gel speeld verdriet. „Nee, maar seri dit is een fantastische ,tijd. Astrtfc men van mijn generatie krijgen kans om een vraag te beantwoo die de mensheid al vierhonderd bezighoudt. Zijn wij alleen in h<J heelal? Is er ander leven? Daar 1 een antwoord op!" De Amerikaanse NASA lanceerd eerder deze week de Space Infri Telescope Facility (SIRTF). Dez telliet gaat warmtebronnen zoel11 in 'lege delen' van het heelal, w?° weinig helder stralende sterren:e De telescoop zal vooral onderztP' doen naar het vroege heelal, w^ Leidse Sterrewacht ook mee be!al Maar omdat de SIRTF in zijn eest is, kan hij niet aan een interfercr® ter gekoppeld worden. Voor hel sporen van schijven rondom zv?f gaten of levende exo-planeten re Amerikaanse satelliet dus niet {P schikt. ^el nt Wilfred Simons co In het Leidsch Dagblad van zaterdag 30 augustus staat een artikel over de wens van de gemeente raad van Leiden de gege vens van de burgerlijke stand, zoals geboorten en overlijdensberichten, gra tis aan het Leidsch Dag blad beschikbaar te stel len. Een reden om dit niet gra tis te doen is het feit dat lijfrenteverzekeraars, die deze gegevens nodig heb ben, ook er voor moeten betalen. Een ander pro bleem, waarvan de lezers van deze rubriek meestal onwetend zijn, is het feit dat de lijst vaak onvolledig is. Door het 'Besluit ge meentelijke basisadmini stratie persoonsgegevens' kan de burger bezwaar maken tegen het verstrek ken aan derden van zulke gegevens. Hierdoor zijn sommige kranten er toe overgegaan die lijsten niet meer te publiceren. D.O.E.Gebhardt, Oegstgeest. Bij deze wil ik reageren op de zware kritiek die de Belangenvereniging A4-HSL uitte in de krant van 12 augustus op minister Peijs van verkeer en waterstaat, omdat zij niet op de proppen komt met het Ontwerp Tracé- besluit voor de verbrede en verdiepte A4 door Leiderdorp. Ik zal de laatste zijn die zal zeggen dat ze geen gelijk hebben. Het werk in ogen schouw nemend, komt wel de bedenkelijke vraag wanneer het werk tijdelijk zal worden stilgelegd of vertraagd. (Er is nog steeds niet beslist of het een aquaduct wordt of een tunnel.) Rijkswaterstaat en de minister van verkeer en waterstaat hebben een fi nancieel probleem, dat wel eens heel groot kan zijn. Oorzaken: de Betuwelijn, die bijna eens zoveel gaat kosten als was geraamd, zo ook met de HSL. De enorme bouwfraude is hier ook debet aan, net als de recessie - waarvan de gevol gen niet te overzien zijn - en de fouten bij het CPB, misrekening, etc. Verlies- en kos tenposten: miljarden. Rijkswaterstaat en de minister zullen denkelijk wachten op Lei derdorp wanneer zij met de centjes op tafel komen, daar zij geen financiële ruimte meer hebben. Financieel zal Leiderdorp ook in de proble men komen. Veel is uitgegeven aan pro jectontwikkelaars, met de opdracht om plannen voor uitbreiding en verbetering in Leiderdorp te creëren. De rekeningen wa ren hoog, de resultaten laag; met een prachtig archief als kostenpost. Het probleem is dat Leiderdorp een beetje te voorbarig is met te grote plannen, terwijl er nog zoveel aandachtspunten zijn, waar onder de bouw van een school bij de A4, waar veel bezwaren zijn met het oog op de gezondheid van de kinderen door ven ling. Diverse malen zijn er naar het gemeei bestuur signalen gezonden om geen 1 ren te bouwen, daar er ruim een miljt;ri vierkante meter kantoorruimte leegst 3S Men reageerde niet. Dit plan kan mei zeker tien jaar in de ijskast stoppen ooit nog uitvoerbaar wordt. Twee magere opties heeft men van b^1 ven, maar alles is nu onzeker. Dat we e1 der Molkenboer veel in de wind heeftr<1 slagen en nu blij is met de steun van langenvereniging is een slecht teken, kan het de inwoners mogelijk gaan ktF Dit alles uit diverse gezichtspunten ofte ziend: waar moet het geld vandaan k< H. Verf"1 Leide"e Een 22-jarige Katwijker houdt er een apart gevoel voor humor op na. Zo vermaakt hij zich in zijn vrije uurtjes uitsluitend met het uithalen van rot tigheid. De directe omge ving is al jaren minder enthousiast over deze hobby en ook zijn fami lieleden is het lachen on dertussen vergaan. Met zijn grappen en grol len balanceert de jonge man voortdurend op de grens van wat nog accep tabel is. Echter, over de vernieling van een lan taarnpaal tijdens de jaar wisseling laat de recht bank geen misverstand bestaan. Het plaatsen van een vuurwerkbom is een strafbaar feit en de man heeft samen met enkele vrienden de grens van een lolletje dan ook ruim overschreden, meent de rechter. De Katwijkse vandaal zelf heeft maanden later nog steeds binnenpretjes om zijn 'geslaagde' actie. In de rechtszaal lukt het de jongeman dan ook niet een lach te onderdruk ken wanneer hij over de voorbereidingen van de vuurwerkbom spreekt. „We wilden de bom eerst onder de brug duwen zo dat we die konden opbla zen", grinnikt hij hardop. „Maar we hebben hem uiteindelijk toch maar in een lantaarnpaal gestopt, hahaha." De rechter geeft geen krimp en blijft stoïcijns voor zich uitkijken. Pas als de man na een mi nuut is uitgegniffeld, vraagt hij koeltjes: „U kunt dus wel om de ver nieling lachen?" De ver dachte is hierdoor even uit het veld geslagen maar antwoordt vervol gens met een glimlach van oor tot oor: „Ja, het is natuurlijk allemaal wel vervelend, maar ik kan er toch moeilijk om hui len." „U bent een bijzonder geval", stelt de officier van justitie al snel vast. „Erg hardleers. U plaatst een vuurwerkbom terwijl u nog een jaar gevange nisstraf boven uw hoofd heeft hangen wegens een eerder vergrijp." De Kat wijker laat dit keer als re actie een zenuwachtig giecheltje horen. „Is dat zo?" De officier knikt. „En nu handelt u weer puur uit rottigheid. Van mij hoeft u daarom wei nig clementie te ver wachten." De grijns verdwijnt als sneeuw voor de zon wanneer de verdachte even later een taakstraf van 120 uur tegen zich hoort eisen. „Da's wel erg vee'", sputtert hij nog tegen. Maar het is tever geefs. De rechter legt hem 120 uur taakstraf op waarvan 40 voorwaarde lijk met een proeftijd van twee jaar. Daarnaast moet hij de geleden schade door de gemeen te Katwijk van ruim 1100 euro vergoeden. Belasting Een steentje bijdragen aan de maatschappij waartoe hij wil behoren, dat is zijn eenvoudige wens. Toch is het de Al gerijnse asielzoeker uit Wageningen niet gegund. Ruim negen jaar moet de man nu al wachten op een permanente ver blijfsvergunning en het einde van de onzeker heid is nog niet in zicht. Het wachten is nog niet het ergste van alles, is zijn ervaring. Het is het vanaf de zijlijn toekijken terwijl anderen goed werk verzetten, dat hem somber stemt. Als asiel zoeker mag hij niet aan de slag en dus hangt de man de hele dag maar wat rond. Totdat een va ge kennis uit het asiel zoekerscentrum hem een sprankje hoop geeft. Met het betalen van 200 euro wil hij de man wel aan een paspoort helpen. De man tast diep in de buidel en vertrekt opge togen met zijn nieuwe papieren richting Leiden. Daar gaat hij rechtstreeks naar het belastingkan toor om een sofi-num- mer aan te vragen. Ein delijk kan hij op een eer lijke manier geld verdie nen. Alleen denkt de me dewerkster van de belas tingdienst daar heel an ders over. Zij ontdekt dat het paspoort is vervalst en geeft de man geen so- fi-nummer mee. In plaats daarvan schakelt ze de politie in en wordt de man opgepakt. Voor de rechter licht de asielzoeker zijn beweeg redenen toe voor het aanvragen van een sofi- nummer met een vals paspoort. „Ik doe al ne gen jaar helemaal niets", roept hij wanhopig. „Ik wilde gewoon gaan wer ken. Dit leek mij beter al ternatief dan mij in het illegale circuit te stor ten." Hoewel de officier van justitie de situatie voor de verdachte schrijnend vindt, blijft ze er bij dat de man strafbaar is. „Er zijn nu eenmaal bepaal de regels voor vreemde lingen. Daar kunt u na tuurlijk wel alles van vin den, maar het blijft toch zo. Dat u wilt werken, kan ik wel invoelen maar acties zoals deze onder mijnen natuurlijk wel het hele systeem. U wilt niet in het criminele wereldje terecht komen maar het kopen van een vals n poort en u uitgever loi een ander persoon ook iets crimineels officier voelt er daa ook niets voor om 1 geldende eis van di I maanden gevangei straf af te wijken. De rechter toont z: daarentegen wel ge voor het emotionel dooi van de verdac $j „Ik heb alle begrip situatie maar daar nen de officier en rechter ook niets a anderen", legt hij t tend uit. „Het blijft - toegestaan om de 1 VT tingdienst op te lie Gezien de moeilijk i standigheden van l dachte vermindert straf. Met drie maa gevangenisstraf wa één maand voorwa lijk met een proefti twee jaar mag de n uiteindelijk de zaal ten. Floor Ligtvoet

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2003 | | pagina 14